SYSTEMY SPOŁECZNO - POLITYCZNE WARUNKUJĄCE FUNKCJONOWANIE FINANSÓW PUBLICZNYCH

CECHY RÓŻNICUJĄCE SYSTEMY SPOŁECZNO-EKONOMICZNE	LIBERALIZM	SOCJALDEMOKRACJA	KOMUNIZM
1. Państwa, w których dominuje	USA, Kanada, Zelandia	Szwecja, RFN, Francja, Włochy, cała Europa	Kuba, Korea Pn, Chiny
2. Polskie partie polityczne o danym charakterze	UPR (gospodarka), Platforma Obywatelska	SLD, SDPL, UP	Komunistyczna Partia Polski
3. Twórcy danej koncepcji	MONTESKIUSZ, LOCKE, MILL, BENTHEM, SMITH, RICARDO	OWEN, SAINT - SIMONE MARKS ENGELS
				KAUTSKY, ADLER, BERNSTAIN	LENIN, STALIN, TROCKY
4. Okres powstania danej koncepcji teoria gospodarka	XVII, XVIII. XIX XIX - głównie	XVIII, XIX w. XX w.
5. Charakter koncepcji (przyczyny jej powstania)	Antyfeudalna	Antykapitalistyczna Antyrynkowa	Antyrynkowa Antykapitalistyczna
6. Rola państwa w gospodarce	Państwo pełni rolę „stróża nocnego”	Państwo pełni rolę koordynacyjno - regulującą w stosunku do społeczeństwa oraz gospodarki	Państwo wyłącznym nadzorcą regulatorem życia społecznego oraz gospodarczego
7. Rola własności w gospodarce	Wyłącznie własność prywatna	Własność prywatna oraz państwowa	Wyłącznie własność państwowa
8. Podstawowe cele funkcjonowania gospodarki	Maksymalny wzrost gospodarczy	Maksymalny wzrost gospodarczy	Maksymalny wzrost gospodarczy
9. Cel funkcjonowania społeczeństwa	Maksymalizacja zysku	Maksymalizacja zysku z równomiernym rozdziałem środków w gospodarce	Maksymalne zaspokojenie stale wzrastających potrzeb społecznych ludu pracującego miast i wsi.

MONTESKIUSZ -

Twórca koncepcji prawnej, która dała podstawy funkcjonowania współczesnej demokracji parlamentarnej . Istotą tej koncepcji był podział władzy w państwie na 3 odrębne elementy:

• Władza ustawodawcza (parlament)

• Władza wykonawcza (rząd)

• Władza sądownicza (sądy)

• W obecnych czasach jest 4 element: władza dziennikarska

LOCKE, MILL, BENTHAM

Stworzyli podstawy koncepcji filozoficznego, społecznego, moralnego liberalizmu.

Zagadnienia takie jak:

• wolność jednostki

• rola wolności prywatnej w kształtowaniu tej wolności każdego człowieka, obywatela

• umowa społeczna i jej problematyka (dla czego i w jakich warunkach muszą ludzie współdziałać

• ogólna systematyka praw

• zależność między prawami (problem współdziałania różnych elementów prawa, narzucający reguły współdziałania społeczeństwa)

SMITH, RICARDO

Twórcy tzw. Ekonomii klasycznej, najważniejszym czynnikiem ekonomicznym, gospodarczym oraz społecznym był mechanizm rynku czyli mechanizm popytu i podaży.

Twierdzili, że jeżeli w gospodarce funkcjonuje wolny rynek producenci wytwarzają to na co jest zapotrzebowanie będzie zawsze duży wzrost gospodarczy oraz maksymalne zaspokojenie potrzeb ludzkich. Warunkiem rozwoju jest pełna wolność gospodarcza.

W początkowym okresie rozwoju obu doktryn komunizm oraz socjaldemokracja były jednym ruchem politycznym (robotniczym) wobec, którego używano wymiennie obu pojęć. Stąd jedno źródło tego ruchu o dwóch nazwach.

Tym źródłem jest socjalizm utopijny reprezentowany przez:

OWEN, SAINT - SIMONRE, FOUREIR (teoretyków jak również praktyków)

Socjalizm utopijny

był ruchem politycznym, oddający charakter dwóch pojęć: socjalizmu oraz komunizmu.

Socjalizm

polegał na tym, że proponował pełną równość społeczną, majątkową, równość wobec państwa.

Utopijność

polegała na tym, że zakładano, iż przedsiębiorcy czy bogaci obywatele dobrowolnie podzielą się swoim majątkiem z ubogimi. Zakładali gospodarstwa, które upadały nie mogąc się utrzymać.

Marks, Engels -

Stworzyli socjalizm naukowy, którego istotą są założenia, ze te zasady równości socjalizmu mogą i nawet muszą być wprowadzone w życie, dlatego gdyż są nieuchronną koniecznością wynikającą z logiki rozwoju historycznego.

Twierdzono, iż komunizm jest lepszy, sprawiedliwszym systemem społeczno - ekonomicznym niż kapitalizm, a w pewnym momencie nawet go zastąpi.

Kautsky, Adler, Bernstain -

Austryjacko - niemiecki ruch robotniczy. Stworzyli podstawy współczesnej SLD europejskiej. Podstawową ideą tego ruchu, odmienną od koncepcji komunistycznej była rezygnacja z rewolucji, a także postulat współdziałania robotników i kapitalistów, a także przyznanie, że kapitaliści są potrzebni społeczeństwu w organizowaniu produkcji.

Lenin, Stalin, Trocky

Stworzyli współczesny komunizm. Komuniści byli bardzie restrykcyjni wobec kapitalizmu niż Marks i Engels.

Trocky postulował np.: pernamentną rewolucję. Twierdził bowiem, że jeżeli ludzie nie mordują się nawzajem to popadają w gnusnność, do niczego się nie nadają (drobnomieszczanie, którym się nic nie chce)

Komunizm postulował zbrojne przejęcie władzy (rewolucja), likwidację własności prywatnej, wolnego rynku oraz konkurencji. Postulowali, aby w okresie przejściowym między kapitalizmem a komunizmem maksymalnie zwiekszyć rolę państwa w gospodarce i społeczeństwie, aby móc kontrolować wszystkich obywateli i podmioty gospodarcze.

Adnotacja do pkt. 5 tabeli

Koncepcja liberalna powstała w okresie kiedy w Europie dominował feudalizm, który istniały różne ograniczenia wolności politycznej i gospodarczej. Te ograniczenia gospodarcze występowały na wsiach - system pańszczyźniany, który był nieefektywny, mało wydajny. W miastach ograniczenia wolności gospodarczej wynikały z istnienia ustawodawstwa cechowego.

Ówczesne cechy rzemieślnicze (związki rzemieślników) nie dopuszczały do zawodu nowych rzemieślników. Ograniczały możliwości tworzenia nowych warsztatów itp.

Ograniczenia wolności politycznej odnosiły się do praw wyborczych. Niewielka tylko część obywateli miała prawa wyborcze (ok. 2 - 3 %) Mieszczanie nie mieli możliwości piastować urzędów politycznych, jak również nie mieli prawa wyborczego. Z drugiej strony zaś następował proces bogacenia się mieszczan, w szczególności kupców, co było efektem wypraw geograficznych i wprowadzenia do Europy nowych różnych dóbr, kruszców, niewolników oraz surowców.

Dalsze bogacenie się mieszczan i wzrost konsumpcji był możliwy przy istniejących ograniczeniach feudalnych, dlatego dochodziło do rewolucji mieszczańskich (liberalnych)

- I rewolucja we Francji 1789 r.

Koncepcja socjaldemokracji oraz komunizmu powstawała w okresie dynamicznego rozwoju systemu kapitalistycznego. W tym okresie dochodziło do powstawania różnic społecznych oraz majątkowych. Z jednej strony byli bardzo bogaci przedsiębiorcy, mieszczanie i kupcy, a z drugiej strony duża ilość społeczeństwa żyła w nędzy.

Socjalizm powstał jako forma protestu wobec nędzy oraz próba pomocy najuboższym.

Istotne znaczenie miały problemy gospodarcze i ekonomiczne. W przypadku współczesnej SLD poglądy te zmieniły się od końca XIX w. i na początku XX w. w wyniku między innymi pracy Kaustsky, Adler oraz Bernstain.

Współczesna SLD uważa, że potrzebny jest rynek oraz konkurencja na tym rynku, dlatego że zmusza przedsiębiorców i pracowników do pewnego starania się o pracę oraz organizację co prowadzi do wydajności oraz oszczędzania.

Zwolennikiem własności prywatnej w gospodarce, dlatego że właściciel prywatny staje się podmiotem ryzyka ekonomicznego. Jest gospodarzem i dba o ten podmiot.

SLD uważa, że pewne niedostatki wolnego rynku, który tak kieruje gospodarką, że powstają okresowe załamania w tej gospodarce, czyli gospodarka rozwija się cyklicznie.

W związku z czym potrzebna jest interwencja państwa, które powinno wyhamowywać zbyt dużą nadprodukcję, aby nie było zbyt dużej ilości dóbr lub pobudzać gospodarkę w czasie depresji.

Komunizm - anty rynkowy.

Kiedy istnieje wolny rynek i konkurencja na tym rynku to musza istnieć prywatni właściciele firm. Ci prywatni właściciele konkurują na tym rynku co doprowadza do bankructwa części z nich, w celu osiągnięcia jak największego zysku . Prywatni przedsiębiorcy będą się starali dostarczyć jak największej liczy dóbr na rynek, aby jak najwięcej zarobić.

Będą także oszukiwać robotników, nie wypłacając im pełnej wartości pracy włożonej w produkcję tych dóbr. W sumie musi to doprowadzić do nadprodukcji i cykliczności rozwoju, a ponieważ komuniści chcieli wyrównać rynek.

AD. 6

Liberalizm

Państwo liberalne jako „stróż nocny” ogranicza swoją aktywność do 3 aspektów:

• organizowania wojska, policji oraz sadownictwa.

Wszystkie te instytucje służą do ochrony własności prywatnej przed kradzieżą.

Państwo nie ingeruje w funkcjonowanie gospodarki, jest domeną prywatnej przedsiębiorczości.

SLD

Państwo wywiera wpływ na życie społeczne i reguluje, organizuje funkcjonowanie gospodarki, zapobieganie kryzysom, interwencja państwa

Zasadniczym powodem ingerencji w gospodarkę oraz życie społeczne jest idea socjalizmu społecznego, przekonania, że ludzie muszą sobie wzajemnie pomagać, że nie można zostawić na tzw. „pastwę losu” osób mniej zaradnych, mniej przedsiębiorczych, gorzej przystosowanych do gospodarki rynkowej.

---