Diagnoza resocjalizacyjna
Diagnoza resocjalizacyjna to rozpoznanie stanu i mechanizmów nieprzystosowania społecznego jednostki, jego opis, wyjaśnienie przyczynowe oraz jego ocena z punktu widzenia aktualnie dostępnej wiedzy. Mówiąc o diagnozie prościej, mamy na myśli opis i wyjaśnienie pojedynczego przypadku, a więc zawsze jakąś analizę, która posłuży projektowaniu działań, metod i technik zmierzających do skutecznej resocjalizacji jednostki.
celem diagnozy jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy i w jakim zakresie zachowanie jednostki odchyla się od normy, tzn. od zachowań pożądanych i akceptowanych społecznie, jakie są tego przejawy, źródła ewentualnych dewiacji i jakie są psychospołeczne mechanizmy prowadzące do ujawniania się nieprzystosowania społecznego.
Modele diagnozy resocjalizacyjnej:
- behawioralny,
- interakcyjny,
- interdyscyplinarny,
Model Interdyscyplinarny NS:
Nieprzystosowanie określa się jako antagonizm destruktywny, przejawiający się w sferze postaw i ról społecznych, który występuje przy wysokim stanie niesprzyjających czynników biopsychicznych i socjokulturowych. Przedmiotem diagnozy w tym modelu są przede wszystkim mechanizmy prowadzące do zaburzeń przystosowania ich integracja i internalizacja, wszelkie postawy i role społeczne.
3 etapy diagnozy:
- diagnoza zatwierdzająca ( konstytuująca ) fakty,
- diagnoza projektująca,
- diagnoza sprawdzająca ( weryfikująca )
Metody wykorzystywane w diagnozie resocjalizacyjnej:
obserwacja- czynność badawczą polegającą na gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń; może być: standaryzowana, niestandaryzowana, jawna, ukryta,
analiza dokumentów i treści - zwracamy uwagę na stronę genetyczną; badania lekarskie,
ankieta- sposób pozyskiwania i gromadzenia danych za pomocą pośredniego kontaktu słownego, który nawiązuje się za pomocą kwestionariusza,
wywiad - rozmowa badającego z respondentem(respondentami) według opracowanych wcześniej dyspozycji, służy on „do poznawania faktów, opinii i postaw; wyróżniamy: indywidualny, zbiorowy, skategoryzowany, nieskategoryzowany, kierowany,
projekcja-metoda badania psychologicznego, w której nadawanie przez osobę indywidualnych znaczeń wieloznacznemu materiałowi bodźcowemu ujawnia jej stany psychiczne, cechy osobowości, wartości, postawy, cele, mechanizmy obronne, lęki, kompleksy, traumy itp.
sondaż diagnostyczny - sposób gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych, o opiniach, poglądach wybranych zbiorowości
metoda indywidualnych przypadków- sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych
Techniki
Warto tu wymienić niektóre sposoby diagnozowania zaburzeń w zachowaniu i niedostosowaniu społecznym. Specjaliści mają do dyspozycji:
- Arkusz Diagnostyczny D.H. Stotta,
- Arkusz Nieprzystosowania Społecznego B. Markowskiej,
- Skale Nieprzystosowania Społecznego L. Pytki
- Arkusz Obserwacyjny T.M. Achenbacha
Arkusza Niedostosowania Społecznego B. Markowskiej określa zaburzenia zachowania w czterech obszarach: zachowanie antyspołeczne, przyhamowanie, motywację do nauki i uspołecznienie (Markowska, 1972).
Skala Nieprzystosowania Społecznego L. Pytki (1998) składa się z sześciu podskal (nieprzystosowanie rodzinne, nieprzystosowanie rówieśnicze/koleżeńskie, nieprzystosowanie szkolne, nasilenie zachowań antyspołecznych, kumulacja niekorzystnych czynników biopsychicznych, kumulacja niekorzystnych czynników socjokulturowych oraz środków profilaktyczno-korekcyjnych).
Arkusza Obserwacyjnego T.M. Achenbacha diagnozuje występowanie zaburzenia zachowania. Został opracowany w trzech wersjach, dla nauczyciela, rodziców i młodzieży. Na jak najtrafniejsze zdiagnozowanie składa się osiem profili: wycofanie, symptomy somatyczne, lęki i depresje, problemy społeczne, zaburzenia psychiczne, problemy uwagi, zachowania przestępcze i zachowania agresywne. Zastosowanie tych profili w konsekwencji pozwala na określenie zaburzenia i jego typu (Urban, 2000).
Arkusz Diagnostyczny D.H. Stotta zawiera cztery typy niedostosowania (zachowanie wrogie, zahamowanie, aspołeczność i zachowanie niekonsekwentne) (Urban, 1997).