UKŁAD KRĄŻENIA

NIE WYSTĘPUJE

* drobne zwierzęta wodne o prostej budowie (gąbki, parzydełkowce, płazińce, obleńce) nie mają wyspecjalizowanych narządów tworzących układ krążenia

- transport odbywa się tu przede wszystkim na zasadzie dyfuzji

- dodatkowo transport wspomagany jest ruchami ciała, które wywołują mieszanie lub przemieszczanie się płynu wypełniającego jamę chłonąco-trawiącą parzydełkowców, rozgałęzione jelito wirków czy jamę ciała obleńców

* protisty, grzyby, rośliny - nie mają układu krążenia

- rośliny wykształciły system przewodzący odpowiadający za daleki transport

- transport ten oddziela transport wody z solami mineralnymi (drewno) od transportu substancji organicznych (łyko)

- elementy łyka transportują także hormony roślinne zwane fitohormonami

WYSTĘPUJE

* bezkręgowce (pierścienice, stawonogi, mięczaki, strunowce) mają narządy tworzące układ krążenia

- naczynia krwionośne wypełnione rodzajem płynnej tkanki łącznej (krwią lub hemolimfą)

- w większości przypadków pompa tłocząca (serce) oraz specjalne barwniki oddechowe, ułatwiając wiązanie znacznej ilości tlenu (hemocyjanina u skorupiaków i mięczaków, hemoglobina u kręgowców i niektórych pierścienic)

- barwnik oddechowy u kręgowców znajduje się w erytrocytach a u bezkręgowców rozpuszczony jest w osoczu

* większość bezkręgowców (w ty stawonogi i mięczaki) ma otwarty układ krążenia

- krążąca tkanka łączna płynna wylewa się z naczyń do przestrzeni jamy ciała i dociera bezpośrednio do komórek

- nie można wyodrębnić krążącej tkanki płynnej łącznej od płynu tkankowego, dlatego płyn ten nazwano hemolimfą

* pierścienice, pewne szkarłupnie, wszystkie strunowce, kręgowce - mają zamknięty układ krążenia

- tkanka łączna płynna (krew) krąży wyłącznie w systemie naczyń krwionośnych (nie wylewa się do jam ciała)

- wymiana substancji odbywa się podczas przepływu krwi przez najdrobniejsze naczynia krwionośne (naczynia włosowate docierające do wszystkich zakątków ciała)

* u kręgowców wyodrębniły się: układ krążenia krwi (krwionośny) oraz układ limfatyczny (chłonny)

FUNKCJE

* układ krążenia kręgowców umożliwia szybki transport:

- tlenu z narządów oddechowych (skrzeli lub płuc) do tkanek

- dwutlenku węgla z tkanek do narządów oddechowych

- substancji odżywczych wchłoniętych z jelita cienkiego do żyły wrotnej i nią do wątroby

- hormonów z miejsca ich syntezy do komórek docelowych

- produktów trawienia z przewodu pokarmowego

- zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii z tkanek do wątroby, a z niej do nerek

* wyrównywanie temperatury wszystkich płynów ustrojowych i tkanek

* obrona organizmu przed skutkami wtargnięcia ciał obcych (tu ważną rolę spełnia także układ limfatyczny)

ZRÓŻNICOWANIE

* u kręgowców czworonożnych wyodrębnił się drugi (płucny) obieg krwi oraz doszło do podziału serca na część żylną i tętniczą

---