Metoda kartodiagramu
Kartodiagram jest to metoda przedstawienia na mapie przestrzennego rozmieszczenia zjawisk w ujęciu bezwzględnym i względnym, odniesionych do punktu, linii i powierzchni za pomocą wykresów, diagramów, których rozmiary są proporcjonalne do wielkości zjawiska lub wyrażają funkcję jego zmienności.
Ze względu na ilość przedstawianych cech rozróżniamy :
Diagramy proste
Diagramy złożone
Diagramy strukturalne
Ze względu na jednostkę odniesienia:
Kartodiagramy punktowe
Kartodiagramy liniowe
Kartodiagramy powierzchniowe
Diagramy są to proste figury geometryczne o łatwych do pomierzenia parametrach, pozwalających w stosunkowo prosty sposób obliczyć ich wielkość i poszczególne elementy składowe, które reprezentują wartość liczbową zjawisk i obiektów.
Podstawową cechą odróżniającą poszczególne rodzaje diagramów, jako znaków odzwierciedlających wielkość zjawisk, jest sposób ich mierzenia.
Pod tym względem diagramy dzielimy na :
Jednoparametrowe - mierzony jest jeden parametr np. wysokość, czy promień
Wieloparametrowe - zmienność powierzchni lub objętości figur zależna jest od każdorazowej zmienności wszystkich parametrów niezależnie od siebie.
Skala ciągła i skokowa.
Wartość zjawiska w metodzie kartodiagramu można wyrazić zarówno w skali ciągłej jak i skokowej. Skala ciągła oznacza, że każdy diagram posiada indywidualny wymiar, zgodny z reprezentowaną wielkością zjawiska. W praktyce wielkości bardzo zbliżone, których indywidualne różnice są mniejsze niż graficzna dokładność przedstawienia, będą przedstawione jako takie same.
Przyjmując natomiast skalę skokową, czyli taką, która pokazuje cały zbiór kartodiagramów w przedziałach klasowych, diagramy zatracą swe indywidualne rozmiary. Rozmiary diagramów są w tym przypadku proporcjonalne do średnich wartości poszczególnych klas ( przy małych rozpiętościach klas diagramy dobiera się w sposób umowny).
W definicji metody kartodiagramu zaznaczono, że diagramy mogą być odniesione do punktu, linii i powierzchni. Z tego względu kartodiagramy dzielimy na punktowe, liniowe i powierzchniowe. W swym wyrazie graficznym, postaci i typie samych diagramów oraz prezentacji ilościowej kartodiagram punktowy nie różni się od powierzchniowego. O rozróżnieniu decyduje jedynie jednostka odniesienia. W przypadku kartodiagramu punktowego rozpatrujemy punkty na mapie, a nie zjawiska i fakty występujące punktowo w rzeczywistości, innymi słowy niezależnie od rzeczywistego odniesienia informacji rozumie się ją jako informację zlokalizowaną w danym punkcie mapy. W kartodiagramie powierzchniowym dane odniesione są do jednostek powierzchniowych , tak więc rozmieszczenie diagramów zależy od rodzaju kształtu, wielkości przyjętych jednostek odniesienia. Rozmieszczenie to może być : nieregularne - gdy dane odniesione są do jednostek naturalnych lub administracyjnych, lub regularne - gdy zastosowany zostanie geometryczny podział obszaru na kwadraty lub heksagony.
Kartodiagram liniowy - elementem odniesienia może być kierunek lub linia. Mówimy więc o kartodiagramach wektorowych, które wykorzystują takie cechy wektorów jak : punkt przyłożenia, kierunek działania siły i długość, wyrażająca wielkość tej siły oraz o kartodiagramach wstęgowych, zachowujących w miarę wiernie przebieg linii wzdłuż której przemieszcza się dane zjawisko, a wielkość zjawiska wyraża grubość wstęgi. W drugim przypadku zachowana jest więc klasyczna zasada diagramu : przebieg linii jest elementem odniesienia, szerokość wstęgi - parametrem.
Rodzaje kartodiagramów.
Za pomocą kartodiagramu można przedstawić jedno zjawisko lub jednocześnie kilka zjawisk wraz z ich wewnętrzną strukturą. Zależnie więc od rozbudowy treści kartodiagramu wyróżnia się kilka typów: prosty, sumaryczny, złożony, strukturalny jak również wiele ich modyfikacji.
Kartodiagram prosty przedstawia jedno tylko zjawisko lub fakt, podając tylko położenie i wielkość zjawiska. Można do tego celu użyć rozmaitych rozmiarów diagramów tak dobierając ich wielkości , aby unikać w miarę możliwości wzajemnego ich nakładania się . Należy pamiętać o tym, że każdy z pokazanych diagramów musi mieć łatwo czytelny i mierzalny parametr, określający jego wielkość. Kartodiagram strukturalny ukazuje strukturę poszczególnych elementów zjawiska, które tworzą pewną zamkniętą całość, różnice strukturalne reprezentowanych zjawisk. Wszystkie diagramy mają tę samą wielkość, co pozwala w łatwy sposób odczytać udział procentowy elementów strukturalnych.
Kartodiagram, który jednocześnie ukazuje ogólna wielkość przedstawianego zjawiska, jak i wewnętrzną strukturę, nazywany jest kartodiagramem strukturalnym. Każdy diagram ma indywidualną wielkość, która wyraża sumę poszczególnych składników.
W celu przedstawienia kilku zjawisk stosuje się kartodiagram złożony. Każde zjawisko jest przedstawione za pomocą innego rodzaju diagramu, np. jedno za pomocą diagramu kołowego, drugie - kwadratowego, trzecie - trójkątnego. Zmienną graficzną różnicująca poszczególne zjawiska jest więc kształt. Można również zastosować takie same kształty diagramów do każdego zjawiska i zróżnicować je nominalnie stosując kolor, deseń, kierunek, walor.
Etapy opracowywania mapy metodą kartodiagramu :
Analiza mapy podkładowej ( wielkość jednostek odniesienia, rozmieszczenie punktów odniesienia, linii odniesienia)
Analiza danych statystycznych ( rozpiętość wartości, wartości minimalne, maksymalne, uporządkowanie danych)
Wybór skali tematycznej ( ciągła, skokowa)
Wybór figury geometrycznej ( diagramu)
Ustalenie wielkości diagramów (skali tematycznej)
Opracowanie legendy
Rozmieszczenie diagramów na mapie