GASTON BACHELARD

WSTĘP DO „POETYKI PRZESTRZENI”

• Gaston Bachelard- 27 VI 1884- 16 X 1962

• Filozof, miał licencjat z matematyki

• Członek Akademii Nauk Moralnych i Politycznych

• Prace z zakresu epistemologii i filozofii nauk ścisłych

• Postulował przezwyciężenie i zespolenie racjonalizmu i empiryzmu, mające nastąpić dzięki wysiłkowi wyobraźni naukowej racjonalizm otwarty, racjonalny materializm

• Afirmacja sił wyobraźni twórczej

• Rozróżniał w wyobraźni aspekt:
  - materialny
  - dynamiczny
  - formalny

• Wyobrażenia 4 żywiołów (ogień, woda, powietrze, ziemia) mające podkład archetypowy stanowią dominanty różnych typów wyobraźni poetyckiej i mogą być podstawą ich systematyki

• Odrzucił psychoanalityczny genetyzm na rzecz ujęcia fenomenologicznego

• Treści wyobraźni poetyckiej odgradzał od marzenia sennego nie negując ich częściowego związku z nieświadomością, interesował się nimi o tyle, o ile są one „czystą sublimacją”, autonomicznym wytworem świadomości poetyckiej

• Gloryfikował poezję, która wzbogaca i przekracza rzeczywistość, a zarazem ożywia archetyp szczęśliwego dzieciństwa, obdarza zadomowieniem w bycie i błogością

• Prace Bachelarda utorowały drogę bujnie rozwijającym się we Francji badaniom nad morfologią wyobrażeniowego świata poetów i wywarły silny wpływ na tzw. krytykę tematyczną

WSTĘP DO „POETYKI PRZESTRZENI”

• Rok wydania 1957

• Jeśli filozofia poezji istnieje musi się rodzić i odradzać przy każdym wybitnym wierszu, w całkowitym przyswojeniu wyosobnionego obrazu

• Obraz poetycki- nagły zarys psychiki, którego nie da się należycie zbadać przez drugorzędne uwarunkowania psychologiczne

• Nic, co ogólne i uporządkowane nie może stanowić podstawy filozofii poezji

• Refleksja filozoficzna wymaga, by nowa idea znalazła swoje miejsce w sprawdzonej już budowli pojęciowej

• Filozofia poezji musi uznać, że akt poetycki nie ma przeszłości pozwalającej prześledzić jego przygotowanie i dojrzewanie

• Związek nowego obrazu poetyckiego z archetypem nie jest przyczynowy
  - obraz poetycki nie jest echem przeszłości
  - opiera się na ontologii bezpośredniej

• Obrazy stworzone oddziaływają, same jednak nie są rezultatami oddziaływania wewnętrznego

• Akt poetycki nie jest poddany badaniom psychologicznym

• Fenomenologia, tzn. rozważanie początku obrazu w świadomości jednostkowej, może pomóc przywrócić obrazom subiektywność

• Obraz poetycki jest zmienny, łączy czystą, ale ulotną subiektywność z rzeczywistością, która niekoniecznie została w pełni ukonstytuowana

• Dzięki swej prostocie obraz nie wymaga żadnej wiedzy, w nowości swych obrazów poeta jest zawsze źródłem języka

• Obraz istnieje wcześniej niż myśl poezja to fenomenologia duszy

• Poezja to zaangażowanie duszy

• Fenomenologiczna dwoistość odbić i oddźwięku
  - odbicia rozpraszają się na różnych płaszczyznach naszego życia w świecie
  - oddźwięk wywołuje zmianę w istnieniu, pogłębia je
  - w odbiciu słyszymy wiersz, w oddźwięku czynimy go własnym
  - oddźwięk pozwala odczuć siłę poetycką, która naiwnie budzi się w nas samych; po tym oddźwięku odczuwamy odbicia, odgłosy uczuciowe
  - obraz wyraża nas, jest równocześnie stawaniem się ekspresji i stawaniem naszego istnienia

• Obraz poetycki, wydarzenie przynależne do logos, działa odnawiająco na naszą osobowość

• Prawdziwa nowość obrazu poetyckiego stawia problem siły twórczej istoty mówiącej. Siła twórcza ukazuje wyobrażającej świadomości, że jest źródłem.

• Gdy chcemy przyswoić sobie fenomenologicznie obraz poetycki, potrzebny jest szczery poryw podziwu

• Czytelnik uczestniczy w radości tworzenia

• Obraz poetycki to wynurzanie się z języka- przeżycie wiersza

• Obraz poetycki jest drobnym wydarzeniem psychicznym

• W pierwszym fenomenologicznym badaniu wyobraźni poetyckiej wyosobniony obraz, rozwijająca go fraza, tworzą przestrzenie językowe

• Obraz poetyckie przynosi jedno z najprostszych doświadczeń języka przeżywanego

• Sfera sublimacji czystej niczego nie sublimuje
  - takie obrazy mają znaczenie poetyckie

• Wyobraźnia to główna siła natury ludzkiej

• Zwrot ku fenomenologii od psychologizmu

• Polemika z psychoanalizą

• Zajmuje się wyobraźnią rozumiał ją jako siłę psychologiczną, stara się ją odpsychologizować
  sublimacja czysta - pewnego rodzaju przemiana uszlachetniająca
  - można ją nazwać czystą wyobraźnią
  - autonomiczny wytwór świadomości poetyckiej
  - niezależny od innych czynników i nieskażony niczym
  - coś, co samo nie ma przyczyny, bezprzyczynowość

• Świadomość traktowana na sposób intelektualny

• Nie interesuje go geneza obrazu, ale istnienie obrazu, sposób, w jaki obraz istnieje (ontologia obrazu, byt, jakim jest obraz)

• Cel literatury tworzenie nowych obrazów, rzeczywistości (także tej oderwanej od rzeczywistości zewnętrznej)

• Autonomia literatury jako dziedziny kultury

• Źródła wyobraźni tkwią w nieświadomości zbiorowej

---