Technopatie - urazy zwierząt wynikające z nieprawidłowego przystosowania budynków, pomieszczeń i urządzeń do anatomii zwierząt. Na przykład: stres bydła z powodu zbyt głośnej pracy maszyn znajdujących się blisko obory.
Stereotypia – ciągłe powtarzanie bezcelowych lub rytualnych ruchów, postaw ciała => to zaburzenie ruchowe, które polega na wielokrotnym, monotonnym wykonywaniu prostych, stale takich samych czynności ruchowych.
Zachowania stereotypowe psów
Zachowania stereotypowe są objawami licznych, złożonych zaburzeń psychicznych, przede wszystkim stanów lękowych o różnym podłożu. Można je zdefiniować jako regularnie powtarzające się zachowania, nie zatrzymujące się samoistnie i nie służące żadnemu konkretnemu celowi. Może to być uporczywe wylizywanie lub wygryzanie pewnych partii ciała, prowadzące niekiedy do rozległych ran a nawet martwicy, chodzenie tam i z powrotem, kręcenie się w kółko, zamieranie w bezruchu, chwytanie nieistniejących much, stereotypowe spożywanie pokarmu lub wody, itp. Ruchy stereotypowe kłócą się z normalnymi zachowaniami a zwierzę wydaje się nie mieć żadnej wewnętrznej kontroli nad nimi. Często towarzyszą temu zaburzenia snu (skrócenie snu do 5-7 godzin na dobę) i wzmożona wrażliwość na bodźce zewnętrzne.
Zachowania stereotypowe towarzyszą takim zaburzeniom zachowania jak:
lęk separacyjny (u psów uzależnionych uczuciowo),
syndrom kenelowy,
nadpobudliwość-nadaktywność,
stereotypia ograniczenia swobody,
lęk związany z odrytualizowaniem,
inne stany lękowe.
Pies odczuwający silne emocje usiłuje się uspokoić poprzez różne dziwne zachowania, niezwiązane zupełnie z daną sytuacją, ale zmniejszające napięcia emocjonalne i stres. Najczęściej są to takie czynności jak gryzienie różnych przedmiotów, nadmierne objadanie się, picie dużych ilości wody oraz wylizywanie i wygryzanie łap, ogona lub innych części własnego ciała, prowadzące do poważnych uszkodzeń skóry a nawet do martwicy. Ten sposób odreagowywania i rozładowywania napięć spotykamy również u ludzi. Przykładem zachowań uspokajających może być obgryzanie paznokci czy ssanie palca przez dzieci.
Pies odczuwający silny lęk, jeśli nie może ratować się ucieczką lub w inny sposób zareagować na niebezpieczeństwo (prawdziwe lub domniemane) rozładowuje swoje emocje w opisanych wyżej czynnościach zastępczych. W ten sam sposób odreagowuje pies odczuwający złość, podniecenie, sfrustrowany, nie widzący możliwości pokonania przeszkody jaka stanęła na jego drodze. Zachowanie stereotypowe pojawia się także gdy pies nie wie jak ma się zachować w danej sytuacji, nie jest w stanie podjąć decyzji, gdy np. boi się kary, ale nie wie co zrobić aby jej uniknąć, bo nie rozumie przekazów informacji płynących od właściciela.
Stereotypia występuje bardzo często u psów poddanych tresurze opartej na wzmocnieniu negatywnym (karanie), jak również u psów trzymanych przez pewien czas w zamknięciu, na uwięzi lub w izolacji od świata zewnętrznego. W tym ostatnim przypadku przyczyną zachowań stereotypowych jest brak aktywności fizycznej. Nierozładowana energia znajduje ujście w czynnościach zastępczych. Zapobieganie wyżej opisanemu problemowi nie polega oczywiście na stosowaniu środków zapobiegających samym czynnościom stereotypowym (np. kołnierzy uniemożliwiających psu wylizywanie się).
Należy znaleźć przyczynę wewnętrznych konfliktów, napięć, lęków, których doświadcza zwierzę a następnie zastosować odpowiednią psychoterapię.
Dobrostan – anomalie behawioralne Mówiąc o produkcji zwierzęcej w gospodarstwie rolnym coraz częściej aspekt ekonomiczny łączymy z dobrostanem zwierząt. Wielu fachowców mówi o znaczeniu politycznym dobrostanu twierdząc, że ochrona zwierząt stała się sprawą bardzo ważną na poziomie Unii Europejskiej.
Komisja Europejska uczyniła dobrostan zwierząt priorytetem w swojej polityce rolnej.
Podaje się dwie fundamentalne przyczyny opracowania ustawodawstwa europejskiego dotyczącego dobrostanu:
- fakt różnic w narodowych przepisach dotyczących ochrony zwierząt,
- unikanie wszelkich form okrucieństwa wobec zwierząt w krajach członkowskich.
Dobrostan zwierząt określamy przeważnie jako:
- stan zdrowia fizycznego i psychicznego, osiągany w warunkach pełnej harmonii ustroju w jego środowisku lub
- zespół warunków pokrywających potrzeby biologiczne i behawioralne organizmu, co umożliwia objawienie pełni jego możliwości genetycznych.
Nie zachowanie dobrostanu powoduje m.in.: obniżony poziom zdolności adaptacyjnych względem sytuacji stresowych, brak zainteresowania otoczeniem, obniżoną zdolność wzrostu i rozrodu, uszkodzenia ciała, choroby, ograniczenia w przejawianiu naturalnych reakcji behawioralnych.
Z kolei prawidłowy poziom dobrostanu przejawia się w różnorodnych formach normalnego zachowania się oraz utrzymaniem w normie wskaźników fizjologicznych i behawioralnych. Dobrostan jest stanem przeciwstawnym stresowi.
Konsekwencjami stresu u zwierząt są:
- obniżenie odporności,
- częste schorzenia warunkowo-zakaźne,
- zmniejszenie przyrostów masy ciała,
- gorsze wykorzystanie pasz,
- zaburzenia rozrodu u samic,
- skąpa ilość mleka lub całkowita bezmleczność,
- obniżenie wartości immunologicznej siary,
- zaburzenia płodności u samców.
Przyczyny anomalii behawioralnych są bardzo zróżnicowane: rusztowe podłogi, koncentracja zwierząt, za duża obsada kojca, oświetlenie, trudności w dostępie do paszy, niedostateczna wentylacja, unieruchomienie zwierząt, tłumienie instynktów, brak stymulacji środowiskowej (frustracje).
Niedostateczny dobrostan lub jego brak zawsze oznacza zły stan zdrowia.
Mikroklimat oraz system utrzymania zwierząt gospodarskich są czynnikami istotnie wpływającymi na dobrostan zwierząt.
Wysokie wyniki produkcyjne zwierząt, takie jak: dzienne przyrosty masy ciała, mleczność, nieśność, wykorzystanie paszy oraz wskaźniki rozrodcze są kojarzone zwykle z bardzo dobrymi warunkami produkcji i dobrostanem zwierząt. Czy zawsze jest on zbieżny z wymaganiami zwierząt, ich potrzebami fizjologicznymi? Praktyka pokazuje, że nie. Wiele do poprawienia jest w produkcji bydła mlecznego.
Główną zmianą w ostatnich latach w utrzymaniu bydła było ograniczenie lub zaniechanie wypasu bydła na pastwiskach, a przez to i ruchu, co w widoczny sposób wpłynęło na wzrost przypadków kulawizn u zwierząt. Wskutek kulawizn zaburzeniu ulegają więc normalne wzorce zachowania się krów, jak i inne funkcje biologiczne, łącznie z zaburzeniami rozrodu.
Również parametry mikroklimatu w pomieszczeniach inwentarskich powinny być utrzymywane na poziomie nieszkodliwym dla zwierząt. Temperatura jest szczególnie ważna w przypadku utrzymania bydła mlecznego. Optymalne wartości temperatury dla krów mlecznych powinny kształtować się minimalnie na poziomie 6oC dla krów w oborze, zaś 16oC w przypadku krów w porodówce. Optymalna wartość wilgotności względnej powietrza w budynkach i pomieszczeniach inwentarskich powinna wynosić 60–80%. Temperatura oraz wilgotność powietrza tworzą ze sobą układy termiczno-wilgotnościowe, które w sposób bezpośredni wpływają na wysokość produkcji mlecznej u krów. Bardzo ważnym elementem mikroklimatu pomieszczeń inwentarskich jest również sprawnie działający system wentylacji. Prawidłowo działająca wentylacja zapobiega obniżaniu kondycji zdrowotnej zwierząt, schorzeniom dróg oddechowych, przeziębieniom czy też zatruciom wywołanym zbyt wysokim stężeniem zanieczyszczeń gazowych w pomieszczeniach. W pomieszczeniach inwentarskich dla bydła mlecznego dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń gazowych wynoszą: dla dwutlenku węgla – 3000 ppm, siarkowodoru – 5 ppm, amoniaku – 20 ppm.
Zadaniem wentylacji powinno być usunięcie zarówno nadmiaru gazów z powietrza, jak i nieprzyjemnego zapachu, pary wodnej wydychanej przez zwierzęta oraz parującej z powierzchni np. ścian, a także doprowadzenie
świeżego powietrza z zewnątrz budynku.
Korzystny wpływ na zwierzęta, zwłaszcza na bydło mleczne przebywające w pomieszczeniach, wywiera oświetlenie i to zarówno naturalne, jak i sztuczne. Oświetlenie sztuczne powinno odpowiadać naturalnemu w godzinach 9.00 do 17.00 i powinno umożliwić zwierzętom orientację w pomieszczeniu, swobodne poruszanie się oraz pobieranie wody i paszy, a obsłudze sprawne doglądanie zwierząt oraz kontrolę pomieszczeń.
Optymalne oświetlenie powinno wynosić 25 lux i więcej w zależności od miejsca w oborze. Robocze oświetlenie powinno wynosić 100 lux, zaś w dojarni, przechowalni mleka oraz kojcach zabiegowych i porodowych należy zapewnić dwukrotność tej wartości.
Zalecenia w szczególny sposób traktują cielęta i porodówkę. Na 1 m2 powierzchni podłogi powinno przypadać 2–4 W światła jarzeniowego lub 8–16 W żarowego.
Hałas przekraczający 70 dB i wibracje przekraczające 0,3 m/s2 mają negatywny wpływ na wydajność mleczną, zdrowotność wymion i samopoczucie krów.
Zmniejszenie hałasu z 79 do 60 dB, a wibracji z 0,45 do 0,15 m/s2 spowodowało, że mleczność krów zwiększyła się z 7 400 do 8 100 kg (o 10%), zmniejszyła się też liczba komórek w mleku – udział krów z liczbą komórek w mleku poniżej 150 000 zwiększył się z 40% do 82%. Krowy chętniej oddawały mleko, przez co zmniejszyła się pracochłonność czynności rutynowych.
Dłuższe przebywanie krów w hałasie o dużym natężeniu może negatywnie wpłynąć na ilość oraz jakość produkowanego mleka, co następnie przekłada się na straty ekonomiczne po stronie producenta.
Zagadnienia traktujące o dobrostanie mają obowiązywać w Polsce od 1 stycznia 2013 roku.