Pojęcie kosztu jako istotnego elementu procesu decyzyjnego
Wstęp
Przedsiębiorstwo musi wiedzieć, gdzie powstają koszty by mieć możliwość ich minimalizowania. Koszty mają charakter pierwotny w porównaniu do przychodów, czyli występują zawsze w przedsiębiorstwie, a przychody nie koniecznie. Koszty mają również charakter zwrotny, tzn. ponosimy koszty z nadzieją na uzyskanie przyszłych korzyści ekonomicznych.
Koszt – wyrażone w pieniądzu zużycie zasobów w związku z wytworzeniem i sprzedażą produktów oraz realizowaniem innych celów przedsiębiorstwa.Wyróżniamy dwie podstawowe kategorie kosztów:
Koszty związane z wydatkami oraz przyszłą i bieżącą wypłatą środków pieniężnych-wywołują one skutki bilansowe; dzielą się na operacje powodujące wzrost stanu produktów oraz operacje wywołujące zmniejszenie kapitału własnego spowodowane działaniami innymi niż wycofanie kapitału przez właścicieli.
Koszty utraconych możliwości-występują wtedy, kiedy spośród kilku możliwości wybieramy jedną z nich tracąc przy tym możliwe do osiągnięcia korzyści płynące z pozostałych.
Klasyfikacja kosztów działalności operacyjnej :
Kryterium rodzajowe – jest wykorzystywane w sporządzaniu porównawczej wersji rachunku zysku i strat. Ukazuje grupy kosztów prostych, czyli takie których nie da się już podzielić na składniki. Prezentują one rodzaj zużywanych zasobów a przy tym nie wskazują przyczyny ich zużycia.Ukazują koszty bieżącego i przyszłych okresów sprawozdawczych.Ma charakter uniwersalny, może być prowadzony w każdym przedsiębiorstwie bez względu na rodzaj prowadzonej działalności.
Do kosztów rodzajowych zaliczamy:
Amortyzacja - proces utraty wartości majątku trwałego, jest wywołany jego zużyciem fizycznym - powstałym w skutek eksploatacji oraz ekonomicznym - będącym wynikiem postępu technicznego, związanego z możliwością uzyskania na rynku np. maszyn, urządzeń bardziej wydajnych, tańszych w eksploatacji, pozwalających uzyskać produkty lepszej jakości.
Zużycie materiałów i energii – jest to zużycie się materiałów pomocniczych i podstawowych oraz energii elektrycznej, wody, paliw,gazu
Usługi obce-usługi świadczone przez podmioty zewnętrzne na rzecz przedsiębiorstwa np.usługi transportowe, sprzątanie, remonty, ochrona
Podatki i opłaty – nie uwzględnia się w tym podatku dochodowego i VAT-u; mają charakter lokalny płacone są do gmin, np. podatek od nieruchomości, od środków transportu, opłata targowa, klimatyczna, skarbowa,itp.
Wynagrodzenia- Są to wynagrodzenia pieniężne osób fizycznych
Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia – są to składki płacone do ZUS przez pracodawcę oraz np. odzież ochronna, posiłki regeneracyjne oraz woda w czasie upałów
Pozostałe koszty rodzajowe – są to ubezpieczenia majątkowe,podróże służbowe(delegacje), koszty reprezentacji i reklamy, wypłaty ryczałtu za używane przez pracowników ich własne samochody
Układ rodzajowy nie ukazuje dokładnie miejsc powstawania kosztów. Przy stosowaniu tylko tego kryterium nie
Dlatego dopiero układ funkcjonalny ukazuje, w której działalności ponosimy najwyższe koszty.
2.Koszty wg układu funkcjonalnego
Koszty działalności podstawowej - zaliczamy do nich:
Koszty działalności produkcyjnej(koszty bezpośrednie)–związane z produkcją, można je przypisać w dokładnym miejscu ich powstania lub przedmiotom kalkulacji na podstawie dokumentów źródłowych lub bezpośredniego podziału
Koszty wydziałowe(koszty pośrednie)- koszty ponoszone na wydziale produkcyjnym; takie koszty, które na podstawie dokumentacji źródłowej nie jesteśmy w stanie przypisać do kosztów wytworzenia konkretnego wyrobu
Koszty sprzedaży-koszty związane z doprowadzeniem do zawarcia transakcji sprzedaży(np.transport do odbiorcy, reklama, gwarancja naprawy, wynagrodzenie handlowców)
Koszty działalności pomocniczej-są generowane przez wydziały pomocnicze-takie wydziały, które świadczą usługi na rzecz wydziału produkcji podstawowej na rzecz innych wydziałów pomocniczych lub na rzecz podmiotów zewnętrznych. Jednostka bez nich jest w stanie prowadzić dalej działalność podstawową ( np. wydział transportu, remontowy, księgowy, stołówka zakładowa, oczyszczalnia ścieków)
Koszty zarządu-koszty związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa jako całości (np. wynagrodzenie zarządu i administracji, koszty biurowe, koszty ochrony mienia)
Podział kosztów ze względu na stopień reagowania na zmiany wielkości produkcji
Stałe – są to koszty które muszą zostać poniesione w danych warunkach a ich poziom jest niezależny od wielkości produkcji; są związane z warunkami działania jednostki( dzięki nim można wyznaczyć górną granicę wielkości produkcji) oraz upływem czasu, np. amortyzacja majątku trwałego, czynsze.
Zmienne- są to takie koszty które zmieniają się wraz ze zmianami rozmiarów produkcji, wraz ze wzrostem produkcji rośnie ich poziom i odwrotnie, gdy produkcja maleje one również maleją. Mają charakter:
Kosztów zmiennych proporcjonalnie- rosną w tym samym tempie co rozmiar produkcji, zalicza się np. koszty materiałów bezpośrednich, energii, koszty płacy. wskaźnik zmienności tych kosztów jest zawsze równy 1. (wykres)
Kosztów zmiennych progresywnych – rosną w większym stopniu niż wzrost produkcji,traktowane są jako negatywne zjawisko i akceptowane są tylko w krótkim okresie czasu, wskaźnik zmienności tych kosztów jest zawsze >1
Kosztów zmiennych degresywnych – rosną w mniejszym stopniu niż wzrost produkcji, wskaźnik zmienności tych kosztów jest <1 ale >0
Kosztów zmiennych regresywnych- maleją one na skutek zmniejszenia rozmiarów produkcji, dotyczą one części kosztów zmiennych- koszty pracy żywej ale także np. pracy urządzeń i maszyn. Krzywe kosztów przy zwiększeniu i zmniejszeniu rozmiarów działalności nie pokrywają się w określonym przedziale zmienności.
Podsumowanie:
Wymienione przez nas koszty stanowiÄ… podstawÄ™ procesu decyzyjnego