1. Podstawowe pojęcia systemów oświatowych.

1. System oświatowy, a system szkolny

System – pewien zbiór i struktura(związki i zależności między elementami zbioru); zbiór elementów powiązanych ze sobą strukturalnie i funkcjonalnie.

System oświatowy – to zbiór takich podsystemów jak: sys. szkolny, pozaszkolny, kształcenia ustawicznego, rodzina, powiązanych ze sobą strukturalnie i funkcjonalnie.

System szkolny – zbiór, zespół instytucji od przedszkoli do studiów podyplomowych powiązanych ze sobą strukturalnie i funkcjonalnie.

1. Strukturę współczesnych systemów szkolnych rozpatrujemy:

• pionowo – wg stopnia kształcenia;

• poziomo – wg kierunku kształcenia (ogólnokształcący → zawodowy).

1. Zjawisko dualizmu szkolnego

Zjawisko dualizmu szkolnego – w jednym systemie są dwie drogi kształcenia. Przed wojną np. po czterech latach szkoły powszechnej uczeń szedł do 8-letniego gim. i przystępował do matury. Druga drogą mogła być 4-letnia szkoła powszechna, a później przyuczenie zawodowe w szkołach zawodowych i matura. Można tez było ominąć szkołę powszechną poprzez nauki otrzymywane w domu i zdawać po tym do gimnazjum(w bogatszych rodzinach)

II. Podstawowe pojęcia polityki oświatowej:

1. Przedmiot, zadania i cele Polityki Oświatowej.

Przedmiotem polit. oświat. jest system oświatowy, inaczej mówiąc potrzeby oświatowe, możliwości ich zaspokajania oraz decyzje oświatowe.

Zadaniem polit. oświat. jest osiąganie takich rezultatów w dziedzinie kształcenia i wychowania, które byłyby zgodne z potrzebami społecznymi oraz z czynnikami dysponującymi władzą polityczną.

Celem polit. oświat. jest zaspokojenie potrzeb społecznych i indywidualnych w dziedzinie kształcenia i wychowania.

Metody polityki oświatowej:

• analiza dokumentacji;

• analizy systemowej i funkcjonalnej;

• statystyczne;

• analizy ekonomicznej;

• modelowania(tworzenia wzorca, ideału).

1. Elementy polityki oświatowej:

• podmioty – instytucje i ludzie, świadomie i celowo powołani do działalności oświatowej, np. szkoły, kuratoria;

• przedmioty – instytucje i ludzie, dla których działalność oświatowa ma charakter drugorzędny, drugoplanowy, np. wojsko, policja, urzędy pracy.

1. Funkcje polityki oświatowej.

• normatywna – określa założenia i zasady polit. oświat., ustala cele, treści kształcenia i wychowania, określa warunki materialne, kadrowe;

• planistyczna – planowanie: krótko i długoterminowe oraz wąskie i szerokie;

• doskonaląca – polega na diagnozie i reformie systemu oświaty.

Główne dążenia polityki oświatowej:
stworzenie jednolitego sys. oświatowego;
upowszechnienie kultury i oświaty;
wszechstronny rozwój jednostki;
ukształtowanie określonego poglądu na świat.

1. Cechy polityki oświatowej

   1. Zmienność wynikająca z braku jednolitości podstaw światopoglądowych oraz częstych zmian w rządzie.

   2. Klasowy charakter polityki oświatowej.

   3. Ekonomiczne ujęcie kwestii kształcenia i wychowania.

   4. Finansowanie oświaty.

   5. Rozbieżność pomiędzy formalną gwarancją do kształcenia a rzeczywistością(każdy może i ma prawo, ale jeśli go stać).

III. Uwarunkowania i czynniki wpływające na kształtowanie się systemów szkolnych (uwarunkowania polityki oświatowej)

Uwarunkowania są to określone sytuacje, fakty, okoliczności, w których rozwija się i kształtuje system oświatowy. Są to obiektywne dane(istniejące niezależnie od naszej woli).

Czynniki są to celowe i świadome oddziaływania ludzi na system oświatowy.

Podstawowe uwarunkowania:

1. Geograficzne – to przede wszystkim rozmieszczenie ludności na danym terenie, rozmieszczenie potencjału gosp., problem miasto – wieś, ukształtowanie terenu.

2. Historyczne – jest to siła tradycji w zakresie treści kształcenia, metod i organizacji kształcenia, ocen szkolnych, wychowania.

3. Kulturowe – jest to określony system wartości, jaki funkcjonuje w danym społeczeństwie, jest to również określony model kultury i pogląd na świat.

4. Demograficzne – jest to przyrost ludności (niż albo wyż demograficzny), koszty oświaty, liczebność klas szkolnych.

5. Uwarunkowania i czynniki społeczne:

• wpływ związków zawodowych;

• wpływ kongregacji religijnych;

• oddziaływanie partii polity.;

• wpływ przemian społecznych;

• urbanizacja i ruchy migracyjne;

• przeobrażenia w rodzinie;

• zmiany w potrzebach społ.;

• rozwój nauki i techniki;

• poziom nauk pedagogicznych i ich rola – im wyższy jest poziom nauk pedagogicznych, tym lepsza jest diagnoza i reforma systemu oświatowego.

IV. Pedagogika porównawcza jako subdyscyplina pedagogiczna.

1. Rys historyczny. Prekursorem Marc Antonie Julien de Paris, w 1817 jego praca zapoczątkowała ped. porów. Zasadniczy rozwój przypada na okres międzywojenny, a konkretnie na rok 1925, gdy powstało Międzynarodowe Biuro Wychowania z siedzibą w Genewie. To Biuro było bankiem wiedzy oświatowej, gdzie kraje składały informacje o swoim systemie oświatowym, jednocześnie mogły czerpać z wiedzy innych krajów. Po wojnie funkcje Biura przejęło UNESCO.

2. Zadaniem ped. porów. jest dokonywanie zestawień mających na celu ukazywanie podobieństw i różnic w systemach oświatowych krajów oraz rozwiązywanie tam problemów oświatowych; dotyczą one przeważnie ustroju i org. szkolnictwa, ideałów wychowawczych, treści kształcenia i wychowania, metod nauczania i wychowania.

Przedmiotem pedagogiki porównawczej jest system oświatowy, przy czym porównania mają sens o tyle, o ile są porównaniami funkcji społecznych wypełnianych przez różnorodne systemy szkolne, a nie tylko mechanicznym zestawieniem ich formalnych struktur. Porównywać można tylko te systemy, które pełnią taką samą funkcję społeczną w różnych krajach.

Wskaźniki ped. porównawczej:

1. liczba dzieci do ogółu liczby mieszkańców;

2. ogólna liczba danego rocznika(np. 7-latków), a liczba dzieci tego rocznika faktycznie uczęszczających do szkoły;

3. odsiew szkolny i drugoroczność;

4. liczba studentów do liczby mieszkańców;

5. liczba absolwentów do liczby studentów.

1. Metody pedagogiki porównawczej:

   1. Ilościowe – dotyczą faktów, zakresu organizacji i ustroju szkolnictwa, metody statystyczne, szacunkowe dotyczące przyszłości;

   2. Jakościowe – dotyczą programów nauczania, metod badań socjologicznych i historycznych.

2. Fazy badań porównawczych:

Deskrypcja – opis zjawisk podlegających analizie porównawczej, tzn. porządkowanie materiałów w pewną strukturę, a inaczej ukazywanie zjawisk pedagogicznych w zależnościach przyczynowo-skutkowych.

Interpretacja – tłumaczenie zjawisk w ich związkach przyczynowo-skutkowych, inaczej komparastyka (bad. porównawcze), wymaga nie tylko informacji o danych zjawiskach, lecz również wyjaśnienia czy tylko w takich okolicznościach tylko takie zjawisko mogło zaistnieć.

Jukstapozycja – zestawianie informacji o zjawiskach z różnych układów rzeczywistości, czyli szukanie kryteriów dla porównywalnych zjawisk.