Temat: Człowiek wobec miłości w epoce renesansu rozpatrz problem na podstawie utworów Petrarki i J Kochanowskiego

Miłość to bardzo częsty motyw literacki i najważniejsze w ludzkim życiu uczucie. Pisali o nim już starożytni. Miłość nie jest zasadniczo stosunkiem do jakieś konkretnej osoby; jest ona postawą, pełną właściwością charakteru, która określa stosunek człowieka do świata w ogóle, a nie do jednego "obiektu" miłości.

Miłość jest opisywana przez twórców wszystkich epok. Również renesans, wierzący w możliwości ludzkiego rozumu i serca, wyznający humanizm i afirmację życia o podejmuje temat miłości.

Jan Kochanowski z Czarnolasu w swoich fraszkach przedstawia miłość jako flirt, ulotną zabawę, dworski romans. W pieśniach kreśli obraz miłości dojrzałej, małżeńskiej - wyraża swoje uczucia do żony. Renesansowy artysta pojmuje miłość, jako frommowski "stosunek człowieka do świata w ogóle". Jako afirmację życia i umiłowanie Stwórcy. W "Trenach" kreśli Kochanowski obraz miłości ojcowskiej, wyrażonej cierpieniem po stracie córki i ostatecznym pogodzeniem się z losem. Pisze również o patriotyzmie, czyli miłości do ojczyzny, pojmując ją jako najwyższa cnotę i obywatelski obowiązek.

We fraszce "O miłości" poeta z Czarnolasu przypomina starożytnego Anakreonta. Miłość symbolizuje w niej "Lotny", czyli Amor - rzymski bożek miłości, przedstawiany najczęściej jako skrzydlaty chłopiec z łukiem i strzałami. Kochanowski w figlarnych fraszkach, ukazuje pełne humoru sposoby "schronienia się" przed strzałami Amora.

"Prózno uciec, próżno się przed miłością schronić,
Bo jako lotny ma pieszego dogonić?"

Z racji wszechobecnego antropocentryzmu oraz zainteresowania naturą i materią, miłosna więź nabrała znaczenia cielesnego. Psychiczna i duchowa jedność nie miała już takiego znaczenia, jak w średniowieczu. Artyści zaczęli eksponować erotykę, pokazywali miłość jako grę, zabawę i flirt. Została ona zbagatelizowana i potraktowana jako doświadczenie życiowe, przypadek czy przygoda. Ciekawym utworem Jana Kochanowskiego jest wiersz „Raki”. Wiersz ten czytany wspak ma sens przeciwny. Zdanie: „Folgujmy paniom nie sobie, ma rada" można odczytać następująco: "Rada ma, sobie, nie paniom folgujmy". Przeciwstawne znaczenia, skrajne poglądy na miłość. Zabawa i dystans wobec uczucia - to przesłanie fraszek Kochanowskiego.

W wierszu "Do Hanny" odnajdujemy krytykę kobiecej natury. Ukochana Hanna ma na palcu "dyjament", a "w sercu twardy krzemień". Dlatego podmiot - zakochany mężczyzna prosi: "Pierścień mi, Hanno, dajesz, już i serce przemień!"

Miłość w pieśniach Kochanowskiego bliższa jest natomiast poezji Safony niż Anakreonta. Poeta ukazuje uczucie w sposób mądry, dojrzały, głęboki.

W "Pieśni X" z "Ksiąg Wtórych" przedstawiony został obraz małżeńskiej miłości. Jest to pochwała życia razem, pochwała żony-towarzyszki życia mężczyzny, gospodyni, matki:

"Żona uczciwa ozdoba mężowi
I najpewniejsza podpora domowi".

Motyw miłości małżeńskiej rozwija Kochanowski w "Pieśni świętojańskiej o Sobótce". Kreśli następujący obraz żony renesansowego szlachcica-ziemianina:

"Za tym sprzętna gospodyni
O wieczerzej pilność czyni,
Mając doma ten dostatek,
Że się obejdzien bez jatek".

"Treny" są literackim zapisem jeszcze jednego rodzaju miłości - rodzicielskiej. Cierpiący po stracie Urszuli poeta, bezustannie ją wspomina, idealizuje. W "Trenie VIII" pisze na przykład o ojcowskim smutku, o pustym domu:

"Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,
Moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim"

"Z każdego kąta żałość człowieka ujmuje,
A serce swej pociechy darmo upatruje"

W "Trenie X" Kochanowski poszukuje zmarłej w zaświatach, w "Trenie V" porównuje ją do przedwcześnie ściętej przez srogiego ogrodnika małej oliwki.

I wreszcie miłość do ojczyzny - patriotyzm. Jest to częsty motyw twórczości poety-obywatela. Wyrazicielem poglądów poety na temat patriotyzmu i obywatelskich powinności jest Antenor z "Odprawy posłów greckich". W "Pieśni XII" z "Ksiąg Wtórych" Kochanowski ukazuje walkę, obronę ojczyzny jako najwyższą cnotę, którą wynagrodzi Bóg:

"A jeśli komu otwarta droga do nieba,
Tym, co służą ojczyźnie. Wątpić nie potrzeba".

W pochwalno-dziękczynnym hymnie "Czego chcesz od nas, Panie", poeta udowadnia swoją miłość do Boga - renesansowego artysty i jego dzieła, czyli całego świata.

Tak, więc miłość w utworach Kochanowskiego niejedno ma imię (miłość erotyczna, małżeńska, ojcowska, patriotyzm), obejmuje cały świat, Stwórcę, bliźnich.

Francesco Petrarka podchodzi do zagadnienia miłości nieco inaczej. W swych sonetach do Laury idealizuje postać ukochanej, czyli pomija wady, które przecież ma każdy człowiek, a zdecydowanie skupia się na opiewaniu zalet swej oblubienicy. To podejście jest oczywiście mniej realistyczne od podejścia Kochanowskiego, jednak jako dzieło literackie jest wynioślejsze i bogatsze w różnego rodzaju ozdobniki takie jak porównywanie miłości do "pożaru w piersiach" czy określanie ukochanej jako "blask niebiański" i "słońce zwycięskie". Pisał również w swych wierszach miłosnych:

„Miłość na cel mnie wystawiła strzałom,
Jak wosk ogniowi na żer lub śnieg - słońcu,
Jak mgłą - wiatrowi [...]”

Oznacza to, że wielkie uczucie potrafi być również okrutne, a człowiek nim owładnięty jest zupełnie bezwolny i zależny od miłości.

Miłość, jako jedno z najpiękniejszych i najwznioślejszych uczuć stało się głównym tematem wielu dzieł literackich. Nie były one oczywiście jednolitej tematyki. Miłość przedstawiano w renesansowej literaturze na wiele sposobów i zawsze ten motyw budził wielkie emocje. Choć czasem przysparzała wiele cierpienia pisarze wywyższyli ją nad wszystkie inne uczucia. W renesansie temat miłości nie stracił na swojej aktualności. Zmienił się jednak kąt, pod którym na nią patrzono. Ponieważ to człowiek stał w centrum zainteresowania, to również jego uczucia stanęły na pierwszym planie. Kluczową rolę odgrywała tu miłość kochanków.