Biomedyczne postawy rozwoju 24.10.2012
Okres niemowlęcy
Niemowlę rośnie nierównomiernie
Przyrost masy ciała w 1 m-cu – ok. 600g
Przyrost masy ciała w 2 m-cu – ok. 800-900g
Tempo przyrostu co miesiąc stopniowo maleje
5 m-c życia – podwaja
Ok. 12 m-c życia 0 potraja urodzeniową masę ciała
Przyrost długości ciała – 1 rok życia – 23-25 cm
Przyrost masy ciała – 1 rok życia ok. 7kg
6 m-c życia – pierwsze zęby mleczne
12 m-c życia – 6 zębów mlecznych
Rozwój ruchowy
3 miesiąc życia – unosi głowę w pozycji leżącej na wznak
5-6 m-c ż. – siada
Ok. 9 m-c ż. – postawa pionowa
Ok. 12 m-c ż. – pierwsze samodzielne kroki
Tempo rozwoju niemowlęcia jest wynikiem szybkiego rozwoju mózgowia i integracji układu nerwowego z układem ruchu.
Im młodsze niemowlę tym większe zagrożenie występowania zakażeń i reakcji alergicznych.
Systematyczna ocena rozwoju niemowlęcia to podstawowy element oceniający stan jego zdrowia.
Bodźce uczuciowe i interakcja emocjonalna z matką (zapewniająca poczucie bezpieczeństwa) ma podstawowe znaczenie, obok higieny i prawidłowego żywienia, dla całokształtu rozwoju dziecka.
Brak opieki zawsze tej samej osoby i jej emocjonalnego zaangażowania się w kontaktach z niemowlęciem prowadzi do poważnych niekorzystnych następstw w późniejszym rozwoju osobowości dziecka.
Okres wczesnego dzieciństwa
Czynniki kontrolujące proces wzrastania dziecka do 3 r.ż. nie są dokładnie znane. Są prawdopodobnie zbliżone do oddziałujących w okresie prenatalnym (reakcja genotyp/środowisko)
Od 2 r.ż. zwalnia się tempo rozwoju przyrostu wielkości ciała
1 r.ż. – ok. 25cm
2 r.ż. – ok. 12cm
3 r.ż. – ok. 8cm
Z końcem 3 r.ż. dziecko osiąga
¼ masy ciała
1/3 powierzchni ciała
½ ostatecznej wysokości ciała
90% obwodu człowieka dorosłego
3 rok życia
Zmiana proporcji ciała
Zmienia się kształt głowy
Kończy się proces wyżynania zębów mlecznych
Wydłużeniu ulegają kończyny
Zmienia się ilość tkanki tłuszczowej
Zwiększa się masa mięśniowa
Sylwetka dziecka zgrabnieje
Wyraźnie zaznaczone fizjologiczne krzywizny kręgosłupa
Pozornie płaskie stopy oraz wypięty brzuch są w tym okresie u 90% dzieci zjawiskiem prawidłowym (wiotkość mięśni)
3 rok życia dziecka
Dojrzałość neuromotoryczna – opanowanie podstawowych czynności lokomocyjnych (dziewczynki zwykle szybciej rozwijają się motorycznie)
Równowaga wodno-elektrolitowa
Zwiększa się odporność dziecka
Intensywnie rozwija się mowa (szybciej u dziewczynek)
Zaczyna się kształtować osobowość dziecka
Zmienia się zachowanie (wyróżnia siebie spośród innych osób – ja)
Znaczna pobudliwość ruchowa (niemożność dłuższej koncentracji uwagi)
Okres przedszkolny
Nie ma wyraźnych granic biologicznych między poprzednim a tym okresem rozwoju.
Granice wieku przedszkolnego określane są na podstawie kryterium społeczno-wychowawczego lub administracyjnego.
Okres przedszkolny
Utrzymuje się zwolnienie tempa rozwoju
Zaznacza się zróżnicowanie przebiegu rozwoju (działanie własnego hormonu wzrostu)
Przyrost wysokości ciała między 3 a 7 r.ż. -26-27cm (przewaga dziewczynek ok. 1cm)
Różnice rytmu wzrastania
Intensywniej rosną chłopcy między 3 a 6 r.ż.
Dziewczynki intensywniej mięczy 3 a 4 r.ż.
Masa ciała powiększa się o 10kg
Najmniejsze przyrosty wysokości i masy ciała występują między 6 a 7 r.ż.
Odchylenia od tych prawidłowości mogą być związane z indywidualnym tempem rozwoju człowieka
Różnice w rozwoju dzieci miejskich i wiejskich
Zmiany w proporcji – wydłużenie kończyn dolnych
Zaczyna zaznaczać się dymorfizm płciowy (m.in. „krągłość” kształtów dziewczynek)
Nasilenie procesów mineralizacji kośćca – 4-6 r.ż. (nowe punkty kostnienia)
Wymiana zębów mlecznych na stałe
6-7 r.ż. – ukształtowane wydrążenie stopy
Wiek przedszkolny to okres wzmożonej ruchliwości dziecka. Zwiększa się dominacja jednej ze stron (najczęściej prawej)
Dymorfizm płciowy w zakresie motoryki
Okres szkolny. Dojrzewanie płciowe
Początek tego okresu – tzw. młody wiek szkolny – względna stabilność i ogólna harmonia rozwoju.
Zwolnieniu ulega tempo rozwoju, masa ciała
Intensywna dojrzałość narządowa
Zwiększa się ogólna odporność ustroju
Wyrzynanie zębów stałych
Dojrzałość prostych czynności ruchowych
Konieczna ocena dojrzałości szkolnej, tzn. ocena możliwości sprostania wymaganiom szkoły – bez uszczerbku dla zdrowia i dalszego rozwoju.
Stopniowo zmienia się sylwetka dziecka (spłaszczenie klatki piersiowej, pogłębienie kifozy piersiowej, szybkie wydłużanie stopy, szybki rozwój kończyn dolnych).
Okres gromadzenia się rozerw ustrojowych do przejścia w burzliwy okres dojrzewania płciowego.
Zaznacza się stopniowo dymorfizm płciowy.
Dojrzewanie płciowe
U dziewcząt faza przedpokwitaniowe kończy się
Wystąpieniem menarche (pierwsza miesiączka)
U chłopców – granice tej fazy trudne do określenia
Szczyt szybkości przyrostu wysokości
Pierwsze polucje (odpowiednik menarche, często niedostrzegalne)
Młodszy wiek szkolny = przedpokwitaniowa faza obojętnopłciowa (wstępny etap dojrzewania płciowego)
Somatyczne objawy dojrzewania płciowego
Uwarunkowane wieloma czynnikami
Klimatyczne
Czasowe
Genetyczne (wpływy środowiska)
Środowiskowe (żywnie, praca)
Główne czynniki to bodźce neurohormonalne.
Nie ma ścisłych norm czasowych dla okresu dojrzewania płciowego (uniwersalnych)
Dla dziewcząt przedział wiekowy 8-16lat
Dla chłopców 10-17lat
2 lata krańcowe – to „strefa alarmowa”, pograniczne normy, okres obserwacji.
Dojrzewanie płciowe dziewcząt – objawy
Powiększanie gruczołów piersiowych (M2) – 11-11,5 r.ż. – pod wpływem hormonu luteotropowego
Zmiana odczynowości pochwy (stymulacja estrogenów)
Przyśpieszone tempo wzrastania (tzw. pokwitaniowy skok wysokości ciała) zwykle w 12 r.ż., ok. 6 do 12 miesięcy przed menarche. Przyrost 8-10cm
Zwiększa się tkanka tłuszczowa w typowej lokalizacji
Skok pokwitaniowy szerokości bioder (11,5 r.ż) oraz zmiana kształtów miednicy
Zachodzące zmiany decydują o sylwetce kobiecej
Stadia rozwoju piersi u dziewcząt – skala Tanera.
Dojrzewanie płciowe dziewcząt
Pełny rozwój piersi – w okresie ok. 5 lat (M5) (różnice indywidualne – zależne od dynamiki i typu konstytucyjnego)
Około 1/3 dziewcząt nie osiąga stadium M5 przed ciążą.
Asymetria rozwoju piersi – wariant fizjologiczny
Trudności w ocenie stadiów rozwojowych u dziewcząt otyłych
Rozwój owłosienia łonowego
Rozwój piersi wyprzedza rozwój owłosienia łonowego (P2) niekiedy o 2 lata
Pełny rozwój tej cechy trwa ponad 2 lata i kończy się w wieku 14-14,5 lat
Wówczas pojawia się owłosienie pachowe
Przełomowym etapem pokwitania (dziewcząt) jest menarche
U dziewcząt polskich ok. 13 r.ż.
Zróżnicowanie środowiskowe (wcześniej środowiska miejskie, aniżeli środowiska wiejskie, do 1-1,5 roku później)
Sezonowość menarche (dz. miejskie – miesiące letnie, dz. wiejskie – m. zimowe)
Wiek kostny 13-14lat
Stadium M3-M4
Brak miesiączki powyżej 14,5 lat – sugeruje pierwotny brak miesiączki (amenorrbea prymaria).
Pierwsze miesiączki są bezowulacyjne, jednofazowe, często nieregularne, bolesne.
Rozwój płciowy dziewcząt zależy od stężenia estrogenów, 3 różne tory rozwojowe
Wcześnie dojrzewające – zwykle o endomorficznym typie budowy ciała, najniższe w chwili menarche, najsłabsze motorycznie
Przeciętnie dojrzewające
Późno dojrzewające