Słowacki „Beniowski” (1851 w Lipsku) – poemat dygresyjny- jeden z synkretycznych gatunków stworzonych przez romantyków. Poprzedony został innym ważnym poematem Słowackiego- „Podróż na wschód”, który stanowił opis podróży i kunsztu poetyckiego utrzymanym w tonacji humorystycznej gawędy. „Beniowski” nawiązywał tematycznie i formalnie do „Podróży na wschód”. Słowacki chciał, by „Beniowski” był poetycką odmianą eposu homeryckiego na wzór Puszkina, oraz do „Orlanda szalonego” Ludovica Aliosta (poemat ariostyczny). Słowacki nazwał sam Beniowskiego Iliadą barską (nawiązując do Homera). Utwór napisał w formie żartobliwego felietonu literackiego. Utwór ma dwa wymiary: fabularny i historyczny- Słowacki odwołał się do konfederacji barskiej 1768-1772 (poprzedzającej pierwszy rozbiór polski). Akcja rozgrywała się na wschodzie Polski, Ukrainie, a główną postacią Słowacki uczynił hrabiego Maurycego \Beniowskiego, postać autentyczną. Drugim wymiarem jest wymiar autobiograficzno-refleksyjny i dygresyjny. Tutaj na pierwszy plan wysuwa się postać samego Słowackiego, liczne dygresje odautorskie i polemika z krytykami literackimi, którzy byli wrogami jego twórczości. Byli to krytycy skupieni wokół Młodej Polski. Jednym z czołowych krytyków był Stanisław Ropelewski, który wyzwał Słowackiego na pojedynek (na strzelby), ale ostatecznie do niego nie doszło.

Maurycy Beniowski- sławny awanturnik, szlachcić pochodzenia węgierskiego, który żył w XVIII w. Był uczestnikiem konfederacji barskiej. Złapany przez Rosjan został osadzony m.in. na zamku w starej Lubowni, ale udało mu się uciec. Trafił do Francji, a z Francji wyjechał do Afryki i kolonizował wsypę Madagaskar. Przebywał tam dwukrotnie. Podczas drugiej wizyty ogłosił się królem tej wsypy, ale zginął podczas potyczki. Wcześniej udało mu się wydać pamiętniki we Francji (po francusku). Stały się niebywale popularne. Z bardzo bogatego życia Beniowskiego, Słowacki wybrał tylko kilka epizodów z czasów konfederacji Barskiej. Te epizody stały się zaledwie pretekstem do wypowiedzenia komentarzy dygresyjnych o własnej twórczości.

Kompozycja utworu: poemat jest niedokończony, składa się z 5 pieśni napisanych oktawą, jedenastozgłoskowcem. Jest poematem dygresyjnym, czyli specyficzną odmianą poematu epickiego, parodiującego epos homerycki i epos rycerski. Gatunek ten ukształtował się okresie romantyzmu i łączył w sobie elementy epickie, liryczne i dyskursywne, czyli polemiczne. Był rozbudowanym utworem wierszowanym o charakterze fabularnym, o fragmentarycznej kompozycji, złozonym z licznych epizodów spojonych zazwyczaj wątkiem podróży głównego bohatera. Z dwóch płaszczyzn: fabularnej i narracyjnej, na plan pierwszy wysuwa się ta druga- narracyjna. Narrator, w którym można doszukać się głosu samego autora, traktuje opowiadane zdarzenia w sposób żartobliwy, ironiczny, gdyż stanowią one dla niego wyłącznie pretekst do wypowiadania licznych uwag, refleksji, dygresji, polemik, które nieustannie przerywają ciągłość fabuły. Dygresje te służą Słowackiemu do polemiki z krytykami, którzy nie uważają go za wybitnego poetę. Poruszał wątki autobiograficzne, mówił o własnym stosunku do krytyki literackiej, wyrażał niechęć do Wielkiej Emigracji, oraz prowadził prywatną wojnę z Mickiewiczem. Końcówka poematu stanowi polemikę z Mickiewiczem. Uznaje wielkość Mickeiwcza, ale deklaruje, że przyszłość będzie należeć do niego. Godzi się z nim jednak.