PARCJALNE ZABURZENIA ROZWOJU JAKO ŹRÓDŁO NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH |
---|
Wpisał: Bogumiła Karasek - Sajbor |
---|
20.05.2008. |
Opóźniony rozwój ruchowy Rozwój psychoruchowy mający prawidłowy przebieg charakteryzuje się progresywnymi zmianami ilościowymi i jakościowymi we wszystkich jego sferach, następującymi w miarę wzrastania i dojrzewania dziecka w ustalonym porządku i w określonym tempie. Parcjalne zaburzenia rozwoju, to opóźnienia lub zaburzenia jednej lub kilku funkcji psychoruchowego rozwoju dziecka przy ogólnym poziomie umysłowym odpowiednim do wieku i przy odpowiednim kształtowaniu się pozostałych funkcji i sfer rozwoju. H. Spionek zaproponowała następujący podział ze względu na rodzaj zaburzeń rozwoju psychoruchowego dzieci:
Wymienione zaburzenia są następstwem mikro uszkodzeń mózgu we wczesnej ontogenezie, a także wynikiem braku czynników stymulujących rozwój dziecka w środowisku rodzinnym. Gdy stwierdzimy opóźnienia lub zakłócenia wąsko zakresowe – np. zaburzenia manualne przy prawidłowym ogólnym rozwoju ruchowym lub zakłócenia w percepcji wzrokowej bądź słuchowej, mówimy wtedy o fragmentarycznych deficytach rozwojowych. Naturalny i prawidłowy rozwój ruchowy małego dziecka ma ogromny wpływ na inne etapy dojrzewania oraz na funkcjonowanie w dorosłym życiu. Przebieg takiego rozwoju ruchowego jest następujący:
Prawidłowe funkcjonowanie analizatora kinestetyczno - ruchowego, szczególnie jego części zlokalizowanych w korze mózgowej, oraz stymulujące oddziaływanie środowiska to warunek prawidłowego rozwoju motorycznego dziecka. Rozwój fizyczny, jako proces zmian somatycznych (anatomicznych) i funkcjonalnych (fizjologicznych) w organizmie, stwarza podstawy do rozwoju motoryki. Według Nartowskiej najczęściej najczęściej spotykane zespoły zaburzeń u dzieci w wieku przedszkolnym to:
Niezręczność ruchowa całego ciała to fragmentaryczne opóźnienie rozwoju ruchowego, które wyraża się brakiem precyzji ruchów, wzmożonym napięciem mięśniowym i współruchami ( np. przy pisaniu dziecko pomaga sobie ruchami nóg, tułowia, szyi czy języka). Opóźnienia w tym zakresie obserwujemy już w niemowlęctwie, dziecko z opóźnieniem zaczyna siadać i chodzić. Jeżeli opanuje jednak jakąś czynność to sprawność jej nie odbiega od przeciętnej. Dziecko osiąga umiejętności we własnym czasie, lecz wykonuje je niezgrabnie, napotyka szereg trudności nawet w tych zadaniach ruchowych, które wielokrotnie powtarza. Dziecko niesprawne bywa narażone na krytykę, na wyśmianie i odrzucenie przez grupę z powodu swej nieprzydatności w grach i zabawach ruchowych. Niezręczność manualna zaś charakteryzuje się zaburzeniami koordynacji ruchowej i wzrokowo ruchowej. Dzieci te ze względu na mała precyzję ruchów mają duże trudności z wykonywaniem prostych zadań. Opóźnienie w rozwoju apraksji, brak precyzji ruchów drobnych. Duże trudności z wykonywaniem prostych zadań. Z opóźnieniem zdobywają umiejętności samoobsługi, są mało samodzielne. Codzienne czynności wykonują wolno i niezręcznie, co powoduje, że dorośli nie mając cierpliwości wyręczają je. Niechętnie budują z klocków, gdyż ich budowle łatwo rozpadają się z powodu wadliwej konstrukcji. Często niszczą i psują zabawki oraz przedmioty codziennego użytku. Często upuszczają przedmioty, nie chcą i nie lubią wycinać nożyczkami. Niewłaściwa koordynacja obu rąk powoduje, że dzieci chętnie posługują się jedną ręką (druga raczej im przeszkadza). Trudności więc przy zapinaniu guzików, wiązaniu sznurowadeł. Niechętne podejmowanie czynności manualnych. Nieprawidłowo trzymają ołówek, rysują niechętnie, nie kończąc pracy nie mogą wykazać "zdolności rysunkowych". Ich rysunki mają uproszczoną formę i niski poziom graficzny. Niezwykle ważna rolę w dokonaniu oceny rozwoju ruchowego odgrywa wywiad z opiekunem dziecka. Niezbędne w nim są pytania o to kiedy dziecko zaczęło utrzymywać głowę w pozycji pionowej, siedzieć, stać i chodzić (tempo rozwoju). Czy rozwój dziecka był harmonijny, czy dziecko rozwijało się równie dobrze pod względem ruchowym jak np. pod względem umysłowym (rytm rozwoju) i czy obserwowano okresy przyspieszenia lub zahamowania rozwoju (dynamika rozwoju).Równie ważnych danych dostarcza obserwacja dziecka podczas zajęć. Do oceny motoryki rąk służy test Kreskowanie Miry Stambak, w którym miarą sprawności ruchowej jest liczba kresek wpisanych w kolejne kratki (1cm x 1cm) w ciągu jednej minuty oraz test Karty Rene Zazzo.
Do zaburzeń lateralizacji zalicza się przede wszystkim brak funkcjonalnej dominacji jednej strony ciała, tzw. Lateralizacja słaba nieustalona, co może być stanem przejściowym (po 6 r.ż. świadczy o opóźnieniu procesu lateralizacji) lub trwałym (oburęczność utrzymuje się do końca życia). Wśród dzieci słabo zlateralizowanych często występują trudności w nauce. U dzieci obuocznych wiodącą rolę podczas czytania przejmuje kolejno raz jedno, raz drugie oko. Stąd zdarza się, że jednym okiem dziecko odczytuje początek wyrazu, drugim końcówkę, przeskakując i opuszczając litery wewnątrz wyrazu. W efekcie zniekształca wyraz, nie rozumie go, czyta bardzo wolno. Brak dominacji jednej ze stron ciała utrudnia wytwarzanie się orientacji w lewej i prawej stronie własnego ciała. Ponieważ kierunki w przestrzeni wyznacza sam człowiek, dlatego nieprawidłowa orientacja w lewej i prawej stronie schematu ciała jest powodem trudności wykształcenia się orientacji w przestrzeni. Dzieci te mają trudności ze wskazaniem kierunków w przestrzeni ("na prawo", "na lewo"), w związku tym także trudności odwzorowywaniem figur geometrycznych, występuje mylenie liter i cyfr asymetrycznych różniących się względem osi pionowej p - g, d - b, osi poziomej u - n, w - m, b - p, d - g, 9- 6. Zakłócenia orientacji przestrzennej powodują kłopoty w rozplanowaniu zapisu na stronicy zeszytu, nieodpowiedni wybór linijek. W czytaniu przestawianie liter lub cząstek wyrazów, przeskakiwanie linijek druku. Podobne trudności pojawiają się w przypadkach lateralizacji niejednorodnej, czyli skrzyżowanej (dominujące narządy ruchu i zmysłów znajdują się po obu stronach osi ciała, np. dziecko praworęczne, lewoooczne, prawonożne). W tych przypadkach trudności spowodowane są głównie zaburzeniami współdziałania oka i ręki i ujawniają się podczas rysowania, pisania i czytania. Jak zatem możemy pomóc dziecku z zaburzeniami analizatora kinesteteyczno-ruchowego ? Oto przykładowe ćwiczenia Ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej ćwiczenia równowagi (chodzenie po narysowanej linii, ławeczce gimn., równoważni, krawężniku itp.)
Drugą grupą ćwiczeń sprzyjających usprawnianiu analizatora kinestetyczno ruchowego są z pewnością ćwiczenia zręcznościowe:
Ćwiczenia rozwijające orientacje w schemacie ciała i przestrzeni:
Ćwiczenia usprawniające staw nadgarstkowy i palce rąk:
Równie ważne są ćwiczenia, które zwalniają napięcie stawowo - mięśniowe:
Bibliografia:
|
Zmieniony ( 03.06.2008. ) |