Miód - słodki produkt spożywczy, wytwarzany przez pszczoły i inne owady, poprzez przetwarzanie nektaru kwiatowego lub innych słodkich soków roślinnych. Pszczoły gromadzą go w plastrze, gdzie ulega dojrzewaniu. W zależności od surowca, z jakiego powstał miód, wyróżniamy miody: nektarowe (kwiatowe), spadziowe, mieszane (nektarowo-spadziowe lub spadziowo-nektarowe). Miód może mieć konsystencję gęstego płynu lub stałą, a barwę od jasnożółtej do brunatnobrązowej. W postaci płynnej nosi nazwę patoka, w postaci zestalonej (skrystalizowanej) krupiec. Miód produkują pszczoły, znosząc do ula pyłki kwiatowe. Owe pyłki nie są niczym innym jak dwucukrem - sacharozą. Pod wpływem enzymów i kwasu mrówkowego (HCOOH) sacharoza przekształca się w organizmie pszczoły w cukry proste - glukozę i fruktozę, potocznie zwane w tym związku miodem. Zachodzi reakcja: C₁₂H₂₂O₁₁ + H₂O -> C₆H₁₂O₆ + C₆H₁₂O₆. Skład chemiczny. Najliczniejsza grupę związków w miodzie stanowią węglowodany. W największej ilości monosacharydy: glukoza (~34%) i fruktoza (~39%). Istotnym czynnikiem wpływającym na smak miodu są kwasy organiczne. W największej ilości występują kwasy: glukonowy, jabłkowy i cytrynowy. Zasadnicza grupa związków decydującą o smaku i aromacie miodu są olejki eteryczne pochodzące z nektaru. Łącznie z miodu wyodrębniono ponad 50 substancji aromatycznych, wśród których znajdują się wyższe alkohole alifatyczne, aldehydy i ketony a także estry i związki polifenolowe. Barwa miodu uzależniona jest od obecności różnych barwników. Największe znaczenie maja karotenoidy, głównie β-karoten i ksantofil. Zawartość związków azotowych w miodzie jest niewielka. Spośród białek występujących w miodzie ważną rolę biologiczną spełniają enzymy. Pochodzą one głównie z gruczołów ślinowych pszczół. Do najważniejszych należy zaliczyć inwertazę, która powoduje rozpad sacharozy do glukozy i fruktozy, α-amylazę i β-amylazę, prowadzące do przemiany polisacharydów do dekstryn a następnie do cukrów prostych; oksydazę glukozy powodującą utlenianie glukozy do kwasu glukonowego. W reakcji tej powstaje nadtlenek wodoru - związek o właściwościach antyseptycznych. Ponadto miód zawiera pewne ilości mikroelementów: (potas, chlor, fosfor, magnez, wapń, żelazo, mangan, kobalt i inne). W miodzie stwierdzono również występowanie substancji o charakterze hormonalnym. Ważne zadanie spełnia acetylocholina. Miód zawiera także niewielkie ilości witamin - B₁, B₂, B₆, B₁₂, kwas foliowy, kwas pantotenowy i biotynę. Aktywność biologiczna, wartości odżywcze i lecznicze miodu. Wartość kaloryczna miodu waha się w granicach 320-330 kcal. Dominujący udział cukrów prostych - glukozy i fruktozy, decyduje o właściwościach wzmacniających miodu. Cukry te są wchłaniane w układzie pokarmowym bezpośrednio do krwi, gdzie w zależności od potrzeb przetwarzane są w energię lub odkładane w wątrobie w postaci glikogenu. Miód jest cennym produktem odżywczym, zwłaszcza dla ludzi wyczerpanych pracą fizyczną czy umysłową. Obecnie miód wchodzi w skład diety: sportowców, alpinistów, płetwonurków. Cukry proste biorą też udział w detoksykacji, chroniąc w pewnym stopniu przed działaniem zanieczyszczonego środowiska oraz obniżając toksyczne działanie alkoholu, nikotyny i innych używek. Obecna w miodzie acetylocholina obniża ciśnienie i poprawia krążenie krwi, natomiast cholina działa ochronnie na wątrobę oraz zwiększa wydzielanie żółci. Jony metali zawarte w miodzie stymulują produkcję czerwonych ciałek krwi i hemoglobiny. Antybakteryjne właściwości miodu są wynikiem kompleksowego działania kilku czynników. Jednym z nich jest powstający nadtlenek wodoru. Bakteriostatyczne działanie miodu wywołane jest także jego wysokim ciśnieniem osmotycznym, jak również może być to efekt działania olejków eterycznych i flawonoidów, występujących w miodzie w niewielkich ilościach. Miód odznacza się również właściwościami przeciwzapalnymi, odnawiającymi i oczyszczającymi. U dzieci spożycie miodu wzmaga rozwój umysłowy i zwiększa odporność na choroby. Dzieci w wieku 1-4 lat powinny dostawać (1 łyżeczka) dziennie; dzieci w wieku 5-12 lat powinny spożywać 15- miodu dziennie. Nie należy podawać miodu dzieciom poniżej 1 roku życia ze względu na naturalnie występujące w miodzie bakterie Clostridium botulinum, które mogą doprowadzić (bardzo rzadkie przypadki) do zachorowania na botulizm dziecięcy (patrz: Zatrucie jadem kiełbasianym). Miody nektarowe: miód taki w większości wypadków jest jasny, a tylko nieliczne jego rodzaje mają odcień od ciemnożółtego do brązowego. Miody kwiatowe odznaczają się wyraźnym aromatem. Miód pochodzi z nektaru najczęściej różnych roślin, ale pszczelarze mogą uzyskiwać miody odmianowe, powstające przy ogromnej przewadze nektaru jednej rośliny. Miody takie odbiera się z ula zaraz po przekwitnieniu danej rośliny miododajnej. Określa się je nazwą rośliny, z której głównie pochodzą, np. miód rzepakowy. Miody spadziowe: w Polsce przeważają miody spadziowe (patrz spadź) z jodły i świerka; rzadko spotyka się miody spadziowe z drzew liściastych. Miody spadziowe z drzew iglastych zawierają substancje lecznicze stosowane w schorzeniach dróg oddechowych. Miód spadziowy jest najczęściej ciemny z odcieniem zielonkawym lub szarym i sprawia wrażenie jakby przybrudzonego. W stanie płynnym jest prawie czarny, po skrystalizowaniu rozjaśnia się. Miody spadziowe z drzew liściastych mają nieprzyjemny smak, a z drzew iglastych -- łagodny, lekko żywiczny. W miodach spadziowych znajduje się znaczny procent cukru złożonego, melezytozy, zwanego też cukrem modrzewiowym, którego nie ma bądź jest w nieznacznej ilości w miodzie nektarowym.

Kwas cytrynowy (nazwa systematyczna - kwas 2-hydroksy-1,2,3-propanotrikarboksylowy) to związek organiczny, hydroksykwas trikarboksylowy o wzorze sumarycznym C₆H₈O₇*H₂O i półstrukturalnym HOOC-CH₂-C(OH)(COOH)-CH₂-COOH Właściwości: tworzy krystaliczny monohydrat o gęstości 1,54 g/cm³, który oddaje wodę powyżej . Kwas cytrynowy występuje w niewielkich ilościach w większości organizmów żywych, gdyż spełnia ważną rolę w ich metabolizmie - jest ważnym produktem przejściowym w cyklu Krebsa (zwanym stąd cyklem kwasu cytrynowego). W większych ilościach występuje w niektórych owocach, np. w cytrynach, w których stanowi nawet do 8% suchej masy. W przemyśle kwas cytrynowy jest otrzymywany głównie przez fermentację cukru za pomocą kultur - pleśni - kropidlaka Aspergillus niger. Kwas cytrynowy jest używany jako regulator kwasowości i przeciwutleniacz w przemyśle spożywczym. Sole kwasu cytrynowego - cytryniany - są stosowane jako leki przy niedoborze określonego metalu w organizmie.

Alkohol etylowy lub etanol - związek organiczny z grupy alkoholi o wzorze C₂H₅OH. Etanol do celów spożywczych otrzymuje się w wyniku fermentacji alkoholowej. Podstawowymi surowcami do produkcji etanolu są: buraki cukrowe, trzcina cukrowa, ziemniaki, i wiele innych roślin. Działanie na organizm człowieka: Alkohol etylowy należy do związków chemicznych, które szybko wchłaniają się z przewodu pokarmowego - już w ciągu 5-10 minut po spożyciu można go wykryć we krwi. W ciągu 15 minut wchłonięciu ulega 50% spożytej dawki. Po pewnym czasie stabilizacji stężenia alkoholu etylowego w tkankach, rozpoczyna się proces jego eliminacji. Jest to w 90% eliminacja enzymatyczna, a w 10% usuwanie w postaci niezmienionej z moczem i powietrzem wydychanym. Metabolizowanie alkoholu etylowego przebiega w komórkach wątrobowych (hepatocytach) przy udziale trzech enzymów. Są to: MEOS, dehydrogenaza alkoholowa, katalaza. Etanol w szczególnym ujęciu jest środkiem odurzającym o działaniu narkotycznym. Wypicie 150- alkoholu etylowego może okazać się śmiertelne, choć nie są to zbyt częste przypadki i zwykle są one uwarunkowane innymi czynnikami takimi jak np. choroby układu krwionośnego. Działanie etanolu w kategoriach substancji narkotycznej jest zbliżone do działania depresantów. W małych dawkach - rzędu 30-35 ml (duże piwo, dwa kieliszki wódki) wywołuje on stan pobudzenia, przyspieszone bicie serca, rozszerzenie źrenic oczu, zaprzestanie odczuwania zmęczenia i ogólną poprawę nastroju. U zdrowej, młodej osoby, która do tej pory nie spożywała alkoholu, wypicie etanolu (ok. 1/4 l wódki) powoduje już zwykle stan silnego zamroczenia - objawiający się utratą sprawności ruchowej, problemami z utrzymaniem równowagi, utratą kontroli nad własnymi emocjami. W skrajnych postaciach zamroczenie alkoholowe przejawia się czasami całkowitą utratą świadomości i zanikami pamięci. Spożywanie alkoholu etylowego podczas ciąży może prowadzić do wystąpienia u dziecka alkoholowego zespołu płodowego. Etanol jest substancją o słabym potencjale uzależniającym. Sporadyczne spożywanie etanolu zwykle nie powoduje uzależnienia, jednak systematyczne jego spożywanie - nawet w niewielkich ilościach - prowadzi do pełnego, fizycznego uzależnienia. Nagłe odstawienie lub zmniejszenie spożywania alkoholu powoduje wystąpienie objawów zespołu abstynencyjnego, a u ok. 5% alkoholików - majaczenia alkoholowego. Zespół uzależnienia od alkoholu (etylowego) bywa nazywany także alkoholizmem. Spożycie alkoholu etylowego jest związane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka dna jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku i wątroby (w przypadku wystąpienia marskości tego narządu) oraz prawdopodobnie raka piersi, okrężnicy i odbytnicy. Neurofarmakologa: działanie alkoholu na komórki mózgu jest wielokierunkowe. Alkohol wpływa na błony komórkowe neuronów zwiększając ich płynność, przez co zaburzone są funkcje kanałów jonowych. Alkohol wchodzi także w bezpośrednie interakcje z receptorami GABA, NMDA, a także z receptorami acetylocholiny i serotoniny. Wpływ alkoholu na receptory może polegać na ich pobudzeniu lub zahamowaniu. Pod wpływem alkoholu dochodzi także do uwalniania endorfiny i dopaminy co warunkuje "nagradzające" działanie alkoholu. Regularne nadużywanie alkoholu powoduje "hiperaktywność" receptorów NMDA i nieaktywność receptorów GABA czego skutkiem jest wystąpienie zespołu abstynencyjnego.

Bimber (samogon) - napój alkoholowy produkowany w warunkach domowych. Otrzymywany przez destylację zacieru z domowej fermentacji. Zależnie od surowców i sposobu oczyszczania bimber różni się zapachem i smakiem. Najczęściej otrzymywany z najtańszych produktów (zboże, ziemniaki, cukierki, cukier, melasa) bez dodatkowej rektyfikacji, jest bezbarwny i ma ostry, nieprzyjemny zapach, ale oczyszczony, najczęściej węglem aktywnym, występujący w mieszankach (np: w ajerkoniaku) daje wrażenie smaku zwykłego spirytusu. Często uszlachetniany jest dodatkiem soków owocowych lub leżakowaniem. Klasyczny bimber jest technicznie biorąc mocno zanieczyszczonym spirytusem o niskiej jakości, zawierającym od 60 do 96% alkoholu etylowego. Ze względu na brak możliwości dokładnej kontroli przebiegu procesu fermentacji w warunkach domowych i prymitywnych zazwyczaj warunków oczyszczania bimber, nawet smaczny i bezwonny, zawiera zazwyczaj spory udział rozgałęzionych alkoholi alifatycznych, które posiadają własności rakotwórcze. Nie można ich się łatwo pozbyć przez prostą destylację. Ponadto w wyniku użycia do destylacji instalacji wykonywanej sposobem "domowym", często zawiera metale: cynk, miedź, ołów, cyna wypłukiwane z aparatury. Innym zagrożeniem przy wyrobie bimbru może być skażanie go metanolem, który spożyty w nawet niewielkiej ilości powoduje ślepotę (spożycie powyżej 100ml dla dorosłego mężczyzny kończy się śmiercią). Metanol powstaje w różnych ilościach w procesie fermentacji (w większych, gdy warunki są nieoptymalne), lecz łatwo można się go pozbyć odlewając pierwszą 'pięćdziesiątkę' na zacieru od reszty destylatu. Etanol zmieszany z metanolem jest naturalną odtrutką (kompetycja o miejsca aktywne w enzymach), wobec czego obecność metanolu w destylacie obniża jego walory smakowe lub ewentualnie odbija się na samopoczuciu po spożyciu takiego destylatu.

Denaturat inaczej spirytus skażony to wodny roztwór alkoholu etylowego (zawierający 92% alkoholu) dostępny w handlu i przeznaczony do celów innych niż spożywcze. Otrzymywany jest poprzez dodanie do spirytusu surowego substancji skażającej, na przykład denatonium lub pirydyny mającej uniemożliwić celowe spożycie tego produktu (np. poprzez nadanie mu odrażającego smaku, zapachu lub właściwości wymiotnych), jak również uniemożliwić jego opłacalne oczyszczenie do postaci spożywczej (poprzez dodanie innych cieczy o podobnej temperaturze wrzenia, lub tworzących z alkoholem mieszaninę azeotropową) oraz często intensywnego barwnika (np. czerwonego, fioletowego). Dzięki temu denaturat może być traktowany jako środek gospodarczy i sprzedawany znacznie taniej od spożywczych wyrobów spirytusowych (objętych akcyzą). Ze względu na to, że stosunkowo często denaturat jest spożywany przez niektóre osoby (alkoholików, ludzi z tzw. "marginesu społecznego"), zaprzestano dodawania do denaturatu substancji trujących całkowicie uniemożliwiających wykorzystywanie denaturatu jako substytutu napoju alkoholowego. Drugim powodem tej decyzji jest zabezpieczenie przed przypadkowym zatruciem, co może wydarzyć się, ponieważ denaturat jest stosowany w gospodarstwach domowych. Obecnie środkiem skażającym mogą być: zasady pirydynowe oraz niektóre rozpuszczalniki organiczne, natomiast zaprzestano skażania denaturatu trującym alkoholem metylowym. Zastosowanie: jako paliwo w turystycznych kuchenkach spirytusowych (rzadko, obecnie wyparty przez kuchenki gazowe na gaz propan-butan); jako rozpuszczalnik politur oraz farb spirytusowych; do mycia szyb; jako środek odkażający; jako środek czyszczący; jako rozpałka do grilla; jako dodatek do paliwa; jako płyn do chłodnic; jako chłodziwo przy obróbce aluminium; do przemywania liści roślin doniczkowych.

Metanol (spirytus metylowy) - alkohol metylowy lub metanol, znany także pod nazwami zwyczajowymi spirytus drzewny i karbinol to najprostszy, trujący dla człowieka, związek organiczny z grupy alkoholi o wzorze CH₃OH. Został odkryty w 1661 przez Roberta Boyle'a. Do 1923 otrzymywany wyłącznie przez destylację rozkładową drewna, obecnie otrzymuje się go syntetycznie, głównie z gazu syntezowego. Z gazu syntezowego metanol otrzymuje się dwiema metodami: metoda ICI, metoda Lurgi. Główną reakcję tych procesów przedstawia równanie: CO + 2H₂ → CH₃OH. Reakcja ta prowadzona jest w obecności katalizatora miedziowego (Cu-Zn-Al₂O₃) w temperaturze , przy ciśnieniu 4-10 MPa (Wcześniej stosowane katalizatory chromowo-cynkowe wymagały temperatury 340- i ciśnienia 30-32MPa!). W trakcie procesu przebiega równocześnie reakcja wodoru z dwutlenkiem węgla (potrzebnym m.in. do utrzymania aktywności katalizatora): CO₂ + 3H₂ → CH₃OH + H₂O. Alkohol metylowy można także otrzymać działając NaOH lub KOH na fluorowcopochodne metanu, np. CH₃Cl, CH₃Br, CH₃I czy CH₃F: CH₃Cl + KOH → CH₃OH + KCl. Metanol jest używany w zakładach przemysłowych jako rozpuszczalnik i surowiec do otrzymywania aldehydu mrówkowego, chlorku metylu, barwników. Reakcja spalania metanolu : 2 CH₃OH + 3 O₂ → 2 CO₂ + 4 H₂O. Zastosowanie: używany jest jako rozpuszczalnik (rozpuszczają się w nim tłuszcze, żywice i pokosty); stosowany w farmaceutyce; stosowany jako składnik paliwa dla samolotów; stosowany jako główny składnik paliwa do modelarskich silników żarowych; stosowany w produkcji materiałów wybuchowych np.C4; stosowany jako paliwo w silnikach spalinowych, np. używanych w motocyklach żużlowych; stosowany z ługami lub kwasami do otrzymywania estrów metylowych; podstawowy surowiec do otrzymywania polioksymetylenu (politrioksan, poliformaldehyd, tarnoform); surowiec do otrzymywania MTBE; surowiec do produkcji kwasu octowego.

Ocet - wodny roztwór kwasu octowego o charakterystycznym ostrym zapachu i kwaśnym smaku, zwykle 6-procentowy lub 10-procentowy. Powstaje w wyniku fermentacji octowej alkoholu. Stosowany jako przyprawa zakwaszająca. Spożywany w nadmiarze jest szkodliwy, w niewielkich ilościach pobudza apetyt i sprzyja lepszemu trawieniu ciężkostrawnych potraw. Rozróżniamy ocet spirytusowy - powstający w wyniku fermentacji spirytusu (po rozcieńczeniu do odpowiedniego stężenia), oraz ocet winny - powstający w wyniku fermentacji wina. Ocet winny, w zależności od tego, z jakiego powstał wina może być biały lub czerwony.

Narkotyk to potoczne określenie niektórych substancji psychoaktywnych. Ze względu na potoczność tego słowa, różnice kulturowe, poglądy społeczeństw, stany prawne itp. nie ma jednoznacznej definicji słowa narkotyk. Najczęściej narkotykami nazywa się: substancje, których przyjmowanie powoduje po jakimś okresie używania uzależnienie fizyczne: opiaty i opioidy, np. morfina, heroina, kokaina fentanyl; niektóre benzodiazepiny; wszystkie substancje psychotropowe, które aktualnie są nielegalne (tzw. "policyjna definicja narkotyku"); substancje przyjmowane w celu czasowej zmiany nastroju przez członków niektórych grup społecznych, które to substancje nie są powszechnie akceptowane w społeczeństwie. Społeczne aspekty narkotyków: istnieje szereg substancji przyjmowanych przez ludzi, które wywołują zaburzenia percepcji lub uzależnienie, jednak za przyzwoleniem społecznym nie są one uważane za narkotyki. W różnych kulturach podział ten wygląda odmiennie. Polska należy do kręgu kulturowego, w którym narkotykami nie są nazywane następujące substancje (pomimo udowodnionej szkodliwości i potencjału uzależniającego znacznie przewyższających wiele nielegalnych substancji - dotyczy to zwłaszcza nikotyny): leki przeciwbólowe dostępne bez recepty; kofeina oraz podobne substancje zawarte w kawie, kakao, herbacie, czekoladzie; alkohol etylowy zawarty we wszelkich napojach alkoholowych; nikotyna zawarta w tytoniu. Często narkotyki dzieli się na miękkie i twarde, choć kryterium podziału nie jest jasno ustalone. Jako twarde najczęściej określa się te, których używanie prowadzi do silnego uzależnienia, zwłaszcza kiedy jest połączone z poważnymi następstwami zdrowotnymi. Za miękkie uznaje się te, które uzależniają w dużo mniejszym stopniu lub wcale. Podział narkotyków na miękkie i twarde ma znaczenie w prawie Holandii, gdzie używanie "narkotyków miękkich" jest legalne. Do narkotyków twardych najczęściej zalicza się kokainę, amfetaminy, i opioidy jak heroina i morfina, do miękkich najczęściej marihuanę i haszysz. Sporną kwestią jest klasyfikacja psychodelików. W tej grupie znajduje się wiele substancji, które, mimo że mogą być groźne dla zdrowia, nie wywołują uzależnienia, stąd przez niektórych nie są one w ogóle traktowane jak narkotyki. Prawo Holandii uznaje syntetyczne psychodeliki, takie jak LSD i MDMA za narkotyki twarde, chociaż mają działanie bardzo podobne do psychodelików naturalnych, takich jak meskalina (Pejotl) i psylocybina (grzyby psylocybinowe), które są w Holandii legalne w nieprzetworzonej formie. W Polsce wszystkie wymienione substancje są nielegalne.

Neuroleptyki – stosowane w leczeniu schizofrenii i innych psychoz, w leczeniu natręctw i manii. Hamują działanie komórek nerwowych. Nie wywołują efektu narkotycznego, jednak przy spożyciu z alkoholem potęguje się ich działanie.

Depresanty - jest to grupa środków psychoaktywnych działających depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, działających uspokajająco, relaksująco, usypiająco, przeciwlękowo i spowalniająco. Depresanty są często nadużywane (alkohol etylowy jest najpopularniejszym z nich). W dużej dawce moga powodować utratę świadomości lub nawet śmierć. Przykładami depresantów są: benzodiazepiny; barbiturany; alkohol etylowy; opioidy (morfina, heroina); GHB i GBL. Nie należy łączyć działania depresantów z objawami depresji, jednej z postaci psychozy afektywnej. Są to pojęcia nie związane ze sobą. Antydepresanty, leki stosowane w depresji nie mają działania antagonistycznego w stosunku do depresantów.

Stymulanty - jest to grupa substancji psychoaktywnych działających pobudzająco. Zwykle powodują wiele efektów ubocznych, tym więcej im mocniejsze pobudzenie. Najsilniejsze stymulanty dostępne są jedynie za receptą lekarską lub jako nielegalne narkotyki. Stymulanty zwiększają aktywność układu współczulnego i/lub ośrodkowego układu nerwowego. Niektóre stymulanty powodują pewien rodzaj euforii, szczególnie te, które oddziaływują na ośrodkowy układ nerwowy. Niektóre stymulanty używane są w medycynie w celu: podtrzymywania czujności i przeciwdziałania zmęczeniu, szczególnie w sytuacjach gdy sen jest niemożliwy (na przykład podczas prowadzenia pojazdów), zapobiegania chorobowemu zmęczeniu i senności (jak w przypadku narkolepsji), odchudzania (fentermina, benzfetamina) czy podnoszenia zdolności koncentracji i skupienia (zwłaszcza w przypadku ADHD). Rzadziej stosuje się je w leczeniu depresji. Stymulanty są często nadużywane przez ludzi chcących zwiększyć swoją sprawność psychiczną i produktywność, a także przez anorektyków. Są tez popularne w użyciu rekreacyjnym, ze względu na euforię jaką powodują. Kofeina zawarta w kawie i napojach bezalkoholowych, a także nikotyna w tytoniu są najbardziej popularnymi wśród ludzi stymulantami. Przykładami dobrze znanych stymulantów są efedryna, amfetamina, kokaina, MDMA, metylfenidat oraz modafinil. Stymulanty ze względu na swój potencjał uzależnienia i nadużywania są substancjami których obrót podlega ścisłej kontroli państwa. W niektórych krajach amfetamina i metamfetamina są dostępne na receptę. W Polsce jedynymi stymulantami używanymi w medycynie są kofeina, metylfenidat i modafinil.

Nikotyna (ATC: N 07 BA 01) - jest to alkaloid pirydynowy zawarty w liściach tytoniu. Śladowe ilości nikotyny znajdują się też w pomidorach, bakłażanach i papryce. Nikotyna jest dość silną toksyną działającą na układ nerwowy, i stosuje się ją m.in. w mieszankach z innymi związkami jako środek owadobójczy. Dawka LD50 to ok 50 mg. Nikotyna jest silnym agonistą receptorów N-acetylocholinowych. W niskich dawkach (1-3 mg) wykazuje działanie stymulujące, co jest głównym powodem, że palenie tytoniu sprawia przyjemność. Nikotyna działa na organizm człowieka na wiele różnych sposobów, gdyż wiąże się trwale i blokuje działanie kilkudziesięciu różnego rodzaju enzymów. W małych dawkach działa ona stymulująco, powodując wzmożone wydzielanie adrenaliny, co powoduje wszystkie związane z tym objawy (zanik bólu i głodu, przyspieszone bicie serca, rozszerzone źrenice itp). W większych dawkach powoduje trwałe zablokowanie działania układu nerwowego, gdyż wiąże się ona trwale z tzw. receptorami nikotynowymi w komórkach nerwowych zaburzając ich metabolizm. Nikotyna działa przeciwzakrzepowo. W przypadku palenia papierosa nikotyna działa niemal natychmiast po zażyciu (ok. 7 sekund - czas potrzebny na przedostanie się nikotyny szlakiem: jama ustna, płuca, krew krążenia małego, serce, aorta, tętnice mózgu), ale utrzymuje się w organizmie bardzo długo (czas półtrwania wynosi 72 godziny). Wszystko to razem powoduje, że jest ona substancją silnie uzależniającą. Nikotyna uzależnia fizycznie. Jakkolwiek dawki pochłanianie przy paleniu są minimalne, gdyż większość obecnej w papierosach nikotyny ulega spaleniu, wystarczają one do szybkiego uzależnienia. Nikotyna działa również na ilość dopaminy w mózgu. Jest to kolejny powód dlaczego nikotyna jest uzależniająca. Ludzie palą, aby utrzymać wysoki poziom dopaminy w mózgu. Badania dowiodły również, że nikotyna jest słabym inhibitorem MAO. Ciekawostką jest, że większość (75-90%) ludzi chorych na schizofrenię pali papierosy. Prawdopodobnie wynika to z powodu obniżonego poziomu dopaminy w mózgu schizofreników, którego przyczyną są leki przeciwpsychotyczne. Nikotyna, paradoksalnie, przewyższa toksycznością i mocą uzależniającą wiele nielegalnych narkotyków (niektórzy ludzie uznają ją za silniej uzależniającą od morfiny), pomimo to nie jest jednak do nich zaliczana ze względów kulturowo-tradycyjnych.