Współczesne systemy i kierunki rolnictwa
1. System konwencjonalny
• kierunek ekstensywny
• kierunek intensywny
2. System integrowany
3. System ekologiczny (rolnictwo biologiczne, organiczne)
→ kierunek biodynamiczny
Rolnictwo konwencjonalne (klasyczne, technologiczne)- system gospodarowania oparty o ogólnie przyjęte zasady racjonalizacji, zarządzania z wykorzystaniem, nowoczesnych środków produkcji pochodzenia biologicznego (postęp odmianowy), chemicznego (nawozy, pestycydy), elektronicznego (komputeryzacja).
•celem rolnictwa konwencjonalnego jest maksymalizacja zysku poprzez wysoką wydajność uzyskiwaną w gospodarstwie.
Rolnictwo integrowane- system gospodarowania, forma rolnictwa intensywnego, charakteryzująca się wykorzystaniem w sposób harmonijny postępu technologicznego i biologicznego w uprawie, nawożeniu i ochronie roślin. Wykorzystuje ono przemysłowe środki produkcji w umiarkowanych ilościach.
•celem jego jest zapewnienie stabilnej wydajności, ale w sposób bezpieczny dla środowiska. Rolnictwo to dąży do harmonijnego realizowania celów ekonomicznych i ekologicznych.
Rolnictwo ekologiczne- (alternatywne, organiczne, biologiczne)- system gospodarowania, w którym wyklucza się stosowania syntetycznych nawozów mineralnych, pestycydów, regulatorów wzrostu i syntetycznych dodatków paszowych.
•rolnictwem tym charakteryzuje się produkcja w cyklu zamkniętym
gleba roślina zwierzęta
Przy zachowaniu samowystarczalności
•traktowany jest bardziej jako sposób życia w symbiozie z przyrodą, aniżeli produkcji
•cele ekologiczne dominują nad ekonomicznym
Rolnictwo biodynamiczne- sposób gospodarowania zakładający wpływ sił przyrody (rytmów kosmicznych) na cykl życiowy roślin i zwierząt.
•siły te są uwarunkowane wzajemnym układem konstelacji gwiezdnych, faz księżyca oraz aktywnością słońca.
•dodatkowe korzystne oddziaływanie „sił przyrody” na rośliny może być wspomagane poprzez stosowanie preparatów biodynamicznych. Są to preparaty o charakterze homeopatycznym, stosowane w bardzo małych dawkach, przygotowane według specjalnych receptur.
Taki sposób podejścia zwany antropozofizycznym jest koncepcją irracjonalną, pozostającą w sprzeczności zarówno z filozofią materialistyczną jak i idealistyczną. Rolnictwo biodynamiczne całkowicie nie podlega analizie naukowej i należy je traktować w kategoriach wiary, a niekiedy sztuki.
Kształtowanie żyzności gleby w systemie ekologicznym
•urodzajność gleby- zdolność do wytwarzania plonów poprzez żyzność gleby, klimat, działalność ludzką i ponoszone nakłady.
•żyzność gleby- zdolność do zaspokajania potrzeb fizjologicznych roślin: zapotrzebowanie na wodę, dostępu powietrza, zaopatrzenia w składniki pokarmowe. O żyzności gleby decydują:
-uprawa roli
-płodozmian
-nawożenie
Uprawa roli zadania
•regulacje stosunków powietrzno- wodnych
•wprowadzenie do gleby i wymieszanie resztek pożniwnych i nawozów
•zwalczanie chwastów
•ograniczenie chorób i szkodników
•ograniczenie erozji
•przygotowanie roli do siewu lub sadzenia
Zasady uprawy roli w systemie ekologicznym
•płytkie odwrócenie i mieszanie, a głębokie spulchnianie
•dobór zabiegów na podstawie doświadczenia rolnika, znajomości gleby, oceny stanu pola po zbiorze przedplonu, wymagań rośliny następczej, warunków pogodowych, wyposażenia gospodarstwa w narzędzia uprawowe
•redukcja ilości zabiegów w myśl zasady „tak dużo jak to konieczne, tak mało jak to możliwe”.
Płodozmian- to system gospodarki rolnej dostosowany do rolniczych i ekonomicznych warunków gospodarstwa, ustalający na szereg lat stałą rotację roślin kolejno następujących po sobie na określonym obszarze podzielonym na pola.
Rola płodozmianu w kształtowaniu żyzności
•dopływ substancji organicznej (resztki pożniwne, nawozy zielone, plony uboczne)
•dopływ azotu wiązanego biologicznie
•poprawa struktury gleby i przemieszczanie składników mineralnych między warstwami
•ochrona przed wymywaniem azotu
•ochrona przed erozją
Zasady planowania płodozmianu
•długa rotacja (5-7) lat
•różnorodność gatunków pod względem wymagań pokarmowych, uprawowych itd.
•rośliny motylkowate co najmniej 25-30%
•zboża ok. 40-60%
•okopowe nie więcej niż 20-25%
•możliwie największy udział międzyplonów (głównie wsiewek)
Zasady planowania płodozmianów dla gospodarstw ekologicznych
Planując płodozmian dla gospodarstwa ekologicznego należy uwzględnić małe praktyczne znaczenie gatunków roślin o:
•dużych potrzebach nawozowych (rzepak)
•wolnym początkowym tempie wzrostu i małej zdolności konkurencyjnej w stosunku do chwastów
•słabo ocieniające glebę, zubożające ja w substancję organiczną i sprzyjające nasileniu erozji (kukurydza, burak) o dużej podatności na choroby lub szkodniki (rzepak)
Allelopatia- wzajemne oddziaływanie na siebie różnych gatunków roślin poprzez różnorodne związki chemiczne wydzielane przez rośliny lub pochodzące z rozkładu z resztek rośliny. Objawami allelopatii może być hamowanie lub stymulowanie kiełkowania lub wzrostu danego gatunku roślin sąsiadującego z innymi.
Przykładem allelopatii dodatniej jest korzystny wpływ jaskra ostrego na rozwój traw, kąkola polnego na rozwój pszenicy, łubinu na ziemniaki. Allelopatia ujemna to szkodliwe oddziaływanie jednego gatunku na drugi. Zjawisko allelopatii ujemnej może być przyczyną zmęczenia gleby w wadliwych płodozmianach i monokulturach.
Sąsiedztwo roślin
Niekorzystne Nazwa Rośliny Korzystne
Pomidor, seler ↔ bobik → ziemniaki
Fasola, gorczyca → buraki ↔ cebula, soja, kapusta
Bobik, marchew ↔ kapusta ↔ buraki, ziemniaki
Wyka → żyto
żyto ← wyka, bratek polny
Zgodni sąsiedzi:
wczesna marchew- cebula
późna marchew- por
seler- por
pomidor- pietruszka
pomidor- seler
ogórki- koper
kapusta- fasola
karłowa sałata- rzodkiewki- kalarepa
marchew- sałata- szczypiorek
fasola karłowa- burak ćwikłowy- cząber ogrodowy
Niezgodni sąsiedzi:
sałata- pietruszka
koper włoski- pomidor
fasola karłowa- cebula
pomidor- groch
ziemniaki- słonecznik
ziemniaki- pomidor
kapusta- gorczyca
Intensywna uprawa współrzędna
| ZAGON | I ROK | II ROK | III ROK |
|---|---|---|---|
| 1 | MARCHEW+ CEBULA | KAPUSTA+ SELER | KUKURYDZA+ FASOLA |
| 2 | KUKURYDZA+ FASOLA | MARCHEW+ CEBULA | KAPUSTA+ SELER |
| 3 | KAPUSTA+ SELER | KUKURYDZA+ FASOLA | MARCHEW+ CEBULA |
Przykładowe płodozmiany dla gospodarstw ekologicznych
Gospodarstwo z chowem krów mlecznych (gleby dobre bez TUZ)
1.Pole okopowych (ziemniak, warzywa, burak pastewny) nawożone obornikiem lub kompostem
2.Jęczmień jary z wsiewką (koniczyna czerwona+ koniczyna biała+ trawy)
3.Koniczyna z trawami I rok użytkowania
4.Koniczyna z trawami II rok użytkowania
5.Pszenica ozima +poplon (strączkowe z gorczycą białą)
Gospodarstwo z chowem krów mlecznych (gleby średnie bez TUZ)
1.Pole okopowych (ziemniak, warzywa, burak pastewny) nawożone obornikiem lub kompostem
2.Owies na zielonkę z wsiewką (koniczyna czerwona+ trawy)
3.Koniczyna z trawami
4.Pszenica ozima+ poplon (facelia lub gorczyca)
5.Pastewna mieszanka jara (owies+ wyka+ peluszka) wysiane dwukrotnie w okresie wegetacji
6.Mieszanka zbożowo- strączkowa
Gospodarstwo z chowem krów mlecznych (gleby słabsze mały udział UZ)
1.Pole okopowych (ziemniak, warzywa, burak pastewny) nawożone obornikiem lub kompostem
2.Mieszanka zbożowo- strączkowe
3.Poplon ozimy (żyto z wyką ozimą+ wsiewka traw jako poplon wtóry)
4.Pastewna mieszanka jara (owies+ wyka+ peluszka) wysiane dwukrotnie w okresie wegetacji
5.Pszenżyto ozime+ poplon (gorczyca)
Gospodarstwo z chowem trzody chlewnej (gleby średnie)
1.Pole okopowych (ziemniak, warzywa, burak pastewny) nawożone obornikiem lub kompostem
2.Pole dzielone (pszenżyto ozime i jęczmień jary) +poplon
3.Mieszanka strączkowo-zbożowe
4.Pszenżyto+ poplon (koniczyna biała)
5.Mieszanka zbożowa (pszenica, jęczmień, owies)
Gospodarstwo z chowem trzody chlewnej (gleby dobre)
1.Pole okopowych (ziemniak, warzywa, burak pastewny) nawożone obornikiem lub kompostem
2.Jęczmień jary+ wsiewka (koniczyna biała)
3.Strączkowe (bobik, groch, łubin biały)
4.Pszenica ozima+ poplon (gorczyca)
5.Mieszanka strączkowo- zbożowa
6.Pszenżyto ozime
Gospodarstwo bez produkcji zwierzęcej (gleby średnie i dobre)
1.Zboża jare z wsiewką koniczyny białej z trawą
2.Koniczyna biała z trawą- porost przykaszany 2-3 razy i pozostawiony na powierzchni pola
3.Warzywa
4.Pszenica ozima+ poplon (gorczyca lub facelia)
Inne przykłady płodozmianów
1.Ziemniak wczesny (nawożony obornikiem lub kompostem)
2.Mieszanka Landberska (wyka ozima, inkarnatka, życica wielokwiatowa)
3.Pszenica ozima
4.Koniczyna perska
5.Pszenica ozima lub pszenica orkisz+ międzyplon
6.Owies
7.Bobik
1.Burak pastewny ++ lub marchew pastewna
2.Pszenica jara+ poplon
3.Groch siewny
4.Jęczmień ozimy+ międzyplon
5.Owies na zielonkę+ wsiewka
6.Koniczyna z trawami
7.Koniczyna z trawami
1.Burak pastewny++ lub marchew pastewna
2.Jęczmień jary z wsiewką koniczyny z trawą
3.Koniczyna z trawami
4.Koniczyna z trawami
5.Pastwisko polowe
6.Pastwisko polowe
7.Owies