Wykład1

1.Czynniki kształtujące gospodarstwo:

Produkcja->> proces biologiczny

Obszar użytków rolnych jest z zasady niepowiększany (poza specjalnymi programami pozyskiwania gleb)- dopiero likwidacja jednego gospodarstwa może prowadzić do powiększania powierzchni innego

*gospodarstwo rolne kształtuje gospodarz- człowiek. Każde gospodarstwo jest niepowtarzalne ani w czasie ani w przestrzeni. Stanowi odrębną indywidualność ma swoje oblicze i własna historię. Jest wytworem: wysiłków, woli, planów, ambicji, błędów, sukcesów, zawodów, losów ludzkich ale zarazem kształtowanie jest w wielkiej mierze przez warunki swego środowiska

Wniosek: Działanie rolnika to nieustanne zmaganie się czynników niematerialnych z materialnymi.

a)warunki lokalne (przyrodnicze)

- klimat- wydaje się najważniejszy, gdyż to on stworzył i nadal tworzy glebę.

Polska- klimat umiarkowany (na zachód od nas przeważnie typ klimatyczny). „Rośnie żywi gleba a wychowuje klimat”

- Makroklimat- klimat typowy dla całego większego rejonu

- mikroklimat- klimat jednej miejscowości w jaki sposób wyróżniający się z makroklimatu

Tabela: charakterystyka makroklimatu Polski w rozbiciu na pory roku

Pora roku	Liczba dni	Charakterystyka
wiosna	Ok.60	Pierwsze prace polowe rozpoczynają się przy temp. Ponad 0 stopni
Lato	Ok.80	Temperatura zachodzi do max w okresie późnowiosennym, po czym pod jesień szybko spada
Jesień	Ok.100	Podział na okres siewów jesiennych i okres później jesieni
zima	Ok.120-130

2) z punktu widzenia rolniczego klimat to:

a) temperatura powietrza: średnia roczna temperatura- poniżej 10 stopni, możliwa uprawa większości upraw roślin dla środkowej Europy, wahania temperatury ( w ciągu roku i doby)- przy przesuwaniu się od równika do biegunów wahania te rosną przy coraz niższych skrajnych temperaturach, suma ciepła (czynnik decydujący o wegetacji pod warunkiem dostatecznej wilgotności), liczba dni bezmroźnych (długość okresu wegetacyjnego) średnio 224 dni- od 220 do 330. N a przykład okres bezmroźny 300 dni to okres roboczy 250 dni a okres wegetacyjny 230 dni.

Wniosek: skrócenie okresu roboczego>>> powiększenie szczytów i spiętrzeń w okresie siewów wiosennych żniw zbiorów okopowych wraz z siewem ozimin i orkami zimowymi

Krótszy okres wegetacji->>> poważny wpływ na dobór i kolejność roślin w płodozmianach, konieczność przestrzegania przyrodniczych warunków zmianowanie. Przywiązujemy większa wagę do produkcji zwierzęcej. Dłuższy okres wegetacji->>> możemy wykorzystać momenty organizacyjne i ekonomiczne

Okres wegetacyjny- cześć roku gdy roślinność może się rozwijać ze względu na dostateczną ilość wilgoci i ciepła. W Polsce jest to okres ze średnią dobową powietrza powyżej 5 C.

W klimacie umiarkowanym trwa od ostatnich przymrozków jesiennych. Za początek okresu wegetacyjnego przyjmuje się też zakwitanie leszczyny kaczeńce, podbiału a za koniec- opadanie liści kasztanowca i brzozy. Najwcześniej średnio już przed 25 marca okres ten rozpoczyna się na południowym zachodzie w rejonie Opola, Wrocławia i Głogowa oraz w rejonie Tarnowa, a najpóźniej dopiero po 1 5kwietnia na Pojezierzu mazurskim i w górach. Najwięcej przed 25.X kończy na Pojezierzu mazurskim i w górach a najpóźniej w pasie biegnącym wzdłuż wybrzeża Bałtyku, dolinę Odry, Kotlinę Śląską i kotlinami Podkarpackimi. W wyniku tych różnic długości okresu wegetacyjnego waha się w nizinnej części kraju od zaledwie 190 dni na Mazurach do ponad 220 dni na Dolnym Śląsku a w górach 100-150 dni.

b) opady- wilgoć najsilniej oddziałuje na rozwój roślin. Połączenie opadów z temperaturą ma poważny wpływ na dobro roślin w płodozmianie. Rozkład opadów jest przeważnie taki, że połowa przypada w okresie wegetacji a druga w zimie (ostatnie lata tego nie potwierdzają). W miarę przechodzenia od dużej do małej wilgotności gleby musza się zmieniać systemy jej użytkowania oraz obsiewy różnymi roślinami (deszczowanie, melioracje)

c) ruchy powietrza- wiatry zawsze są niepożądane, uszkadzają rośliny mechaniczne, zwiększają transpirację, w zimie „wycinają” rośliny przy dużym mrozie powodując erozję.

Pokrywa śnieżna- jej znaczenie dla zimowania roślin jest duże.

3. Wpływ klimatu na:

a) organizacje gospodarstw: dóbr właściwych gatunków i odmian roślin uprawnych, dobór właściwych raz zwierząt, organizowanie procesów produkcyjnych w dłuższym i krótszym okresie wegetacji

b) wytwarzanie się typów gospodarstw i systemów gospodarowania (poprzez rozwój lokalnych specjalności). Taka przyroda pracuje za darmo- także na możliwości maksymalnego wpływania na gospodarkę. Rośliny decydują o towarowości gospodarstwa i zapewniające większości paszy dla zwierząt- odpowiednio dobranej rasy- może być w całej pełni dopasowane do danych warunków klimatycznych. Tylko przy kierunkach ubocznych może sobie pozwolić na pewne ryzyko w tym względzie.

Wykład2

4. kompleks glebowy- grupa pól (łanów) położonych w sąsiedztwie, albo oddalonych od siebie, na których stosując podobną agrotechnikę, można uzyskiwać podobne plony tych samych roślin.

Rozmieszczenie użytków rolnych w gospodarstwie zależy od warunków przyrodniczych. Jeśli warunki przyrodnicze stwarzają możliwości różnorodnego użytkowania danego gruntu, o sposobie jego wykorzystania decydują warunki ekonomiczne. Na lokalizację użytków w gospodarstwie mają wpływ czynniki: natury organizacyjno-ekonomicznej, koszty, czas transportu. Nakład pracy: zboża 120godz/ha, buraki cukrowe 700godz/ha, warzywa 1500godz/ha

5. Ośrodek gospodarczy- podwórze: warzywa, sady szkółki, płodozmiany pastewne, płodozmiany wysoko intensywne (okopowe), płodozmiany polowe średnio intensywne (zbożowe), płodozmiany mało intensywne, łąki kośne

6. Aby określić liczbę i wielkość pól w gospodarstwie najpierw musimy ustalić ilość i wielkość występujących w nim kompleksów glebowych

- kompleks pszenno- buraczany- pszenica, buraki, warzywa, koniczyna (czerwona), rzepak- a więc rośliny bardzo wymagające klasa I i II

- kompleks żytnio- ziemniaczany z koniczyną czerwoną- klasa III

- kompleks żytnio- ziemniaczany z seradelą- mieszanki zbożowo pastewne, owies. Nie ukazuje się koniczyna klasa IV

- kompleks żytnio- łubinowy- gleby słabe żyto i łubin

- kompleks łubinowy- najsłabsze gleby piaszczyste i suche

7. Zasady tworzenia odrębnych kompleksów glebowych wg świętochowskiego

- pola o zupełnie odmiennych glebach (czarnoziemy, ciężkie mady, lekkie szczerki)

- pola o podobnych glebach, ale odmiennych stosunkach wodnych (np: gleby piaszczyste, na których udaje się owies, albo tak suche, że owies nie powinien być siany)

- pola na których w zasadzie można siać te same rośliny, ale z uwagi na zawodność plonów i potrzeby zastosowania odmiennej agrotechniki trzeba będzie rozdzielić na różne kompleksy (np.: łatwe w uprawie lessy i rędziny)

- pola, które są oddalone od środka i których nie można dostatecznie wynawozić obornikiem, tak jak resztę pól położonych blisko ośrodka gospodarczego, chociaż mają takie same gleby

Z reguły nie tworzymy więcej niż 2-3 kompleksów gdyż powoduje to nadmierne rozdrobnienie pól. Po określeniu kompleksów wydziela się liczbę pól i ich wielkość.

8. Zasady tworzenia kompleksów glebowych

- dążyć do zmniejszenia ilości upraw w gospodarstwie- specjalizacja produkcji

- koncentracja zasiewów najlepiej na 1-2 polach położonych blisko siebie

- zapewnić optymalną wielkość i kształt pól

* pole powinno być jak najbardziej jednorodne, równe pola- stosunek długości do szerokości prostokąt lub kwadrat i krótsze pole tym więcej czasu zużywa się na manewrowanie maszynami, regularna granica- mechaniczna uprawa roli, do każdego pola łatwy dojazd

9. przyrodnicze podstawy zmianowania

Następstwo roślin na gruntach ornych zależy od gospodarki człowieka. Już dawno temu stwierdzono, że rośliny uprawiane po sobie nie znajdują najlepszych warunków w danym siedlisku i że inne rośliny są dla nich znacznie lepszym przedplonem

Theaer (1810)- przypisywał próchnicę roli dominującej w żyzności gleby, Liebig (1840)- jednostronne „wybieranie” składników pokarmowych przez różne rośliny. Wiliams (1949)- wieloletnia uprawa tej samej rośliny powoduje pogorszenie jakości fizycznej.

10.Pojęcia: a) zmianowanie- następstwo roślin, które uwzględnia ich wymagania i warunki przyrodnicze siedliska oraz jest gospodarczo uzasadnione. Zmianowanie może dotyczyć tylko jednego pola, wszystkich pól w rejonie na których przestrzegana jest ustalona kolejność roślin

Rok I II III IV

1 ok. j k oz

2 j k oz ok.

3 k oz ok. j

4 oz ok. j k

b) płodozmian- zmianowanie obejmujące określona liczbę pól w gospodarstwie, uprawiając na każdym z nich kolejno zaplanowane rośliny, uzyskując corocznie zbiory wszystkich roślin. Płodozmian- zmianowanie zaplanowane z góry na szereg lat dla określonego obszaru gospodarstwa

c) rotacja- zamknięty cykl uprawy, po którym następuje powtórzenie zmianowania

d) lata płodozmianu- (pierwszy, drugi, trzeci… rok płodozmian)- poszczególne lata płodozmianu

e) elementy płodozmianu- grupy obejmujące rośliny o podobnych wymaganiach co do agrotechniki i stanowiska oraz o podobnej wartości przedplonowej (okopowe, zbożowe, jare, strączkowe

f)ugór czarny-użytek uprawiany ale nie obsiewany wyjątkowo tylko u nas stosowany pomianowaniu

g)odłóg-pole zajęte przez sukcesję naturalnej roślinności i na którym nie wykonuje się żadnychupraw.

h) ogniwo zmianowania (Świętochowski)- trzy letni jego fragment: przedprzedplon, przedplon, roślinę następczą. Właściwie dobrane ogniwa decydują o liczbie dobrych stanowisk w płodozmianie

i) człon zmianowania- składa się z dobrego przedplonu oraz roślin zastępczych (np.: zbóż) nie mających wartości dobrych przedplonów. Zależnie od liczby roślin człony mogą być dwu-, trój-, i czteropolowe. W przypadku gdy dobry przedplon poprzedza im dobry przedplon (np: koniczyna-rzepak) człon jest jednopolowy. Im krótsze człony, tym lepsze stanowiska dla zbóż i większy udział w strukturze zasiewów roślin niezborowych

j) pole płodozmianu- powierzchnia na której jest uprawiana dana roślina lub grupa roślin. Pola płodozmianowe powinny mieć jednakową powierzchnię, gdyż tylko wówczas uzyskuje się corocznie zaplanowane zbiory wszystkich roślin

k) struktura zasiewów- znając płodozmian lub zmianowanie łatwo jest określić strukturę zasiewów

11. Czynniki mianowania a) terminy siewu i zbioru roślin

- aby okresy wegetacji wzajemnie się nie zazębiały, odpowiednio długo okres między zbiorem przedplonu a siewem rośliny następczej (im dłuższy tym korzystniejsze warunku dla rośliny następczej), wsiewanie plonu głównego w roślinę ochronną (np.: koniczyna czerwona w jęczmień jary), poplony ścierniskowe i plony wtórne (po plonach ozimych) muszą być zasiane w możliwie najkrótszym czasie od zbioru przedplonu- krótka przedsiewna uprawa roli

b) wymagania wodne roślin: wieloletnie pastewne (koniczyna, lucerna) zużywają dużo wody- duża powierzchnia liści, zboże jare- krótki okres wegetacji- mała powierzchnia liści, ziemniaki- płytko się korzenią- mało wody, lucerna- głęboko się korzeni dużo wody, w zmianowaniu tak dobierać roślinę by aby wymagające dużych ilości wody pozostawiające glebę przesuszoną, przeplatały się z roślinami o mniejszych wymaganiach, deszczowanie

c) wymagania pokarmowe i nawozowe roślin- łubin, groch, owies mają wysoką zdolność pobierania trudno przyswajalnych składników pokarmowych, jęczmień- małe, im dłużej rośliny rosną tym więcej składników jest pobieranych, uszeregowanie roślin po zastosowaniu obornika- w następnym roku po oborniku rośliny o wysokich wymaganiach na nasiona

d) znaczenie resztek pożniwnych: resztki pożniwne to co zostaje w glebie i na jej powierzchni (najwięcej rzepak, koniczyna, lucerna, trawy, najmniej okopowe pośrednio zboża), decydujące znaczenie w tworzeniu struktury gleby, rośliny strukturotwórcze- motylkowe wieloletnie również z trawami, rośliny nie pogarszające struktury- strączkowe do celów spożywczych, bób ciecierzyca fasola zwykła fasolnik groch siewny soczewica jadalna soja zwyczajna do celów pastewnych: bobik lędźwian peluszka seradela wysoka ozima (kosmata) wyka siewna, pozostawiające glebę w gorszej strukturze (degradujące)- jednoroczne niemotylkowe, po okresie uprawy roślin strukturotwórczych powinien następować okres uprawy roślin wykorzystujących dobrą strukturę czyli roślin jednorocznych

Zacienienie powierzchni rolo rzez rośliny odchwaszczająco działają dobrze ocieniają, zboża zachwaszczają

12. Choroby płodozmianowe- zmęczenie gleby (masowe występowanie chorób pochodzeni9a grzybowego, bakteryjnego czy wirusowego, ale też szkodników)

a) wykoniczynienie, wylubinienie i podobne choroby płodozmianowe: uprawianie motylkowych ze zbyt krótkimi przerwami (1-2 lata) na uprawę innych roślin

b) wyziemniaczanie gleby- mątnik ziemniaczany

c) choroby zgorzelowe zbóż (podsuszkowe)- zgorzel podstawy źdźbła, łamliwość podstawy źdźbła

13. Poplony i plon wtórny

a) poplon b) wsiewka polonowa (seradela, koniczyna)- sieje się na ogół wczesną wiosna w roślinę główną (zboże), zbiór na paszę albo przyoruje się

c) poplon ścierniskowy- siane po wcześnie zbieranych plonach głównych i koszenie w jesieni tego samego roku- „im później przedplon schodzi z pola tym większą dynamika wzrostu powinny się charakteryzować. Rośliny poplonowe- kukurydza, kapusta pastewna, łubin żółty, słonecznik pastewny, wyka, owies, jęczmień, peluszka, łubin wąskolistny, najpóźniej można siać gorczycę białą i

d) plon wtórny- jest plonem głównym roślin zasianych w tym samym roku: kukurydza na kiszonkę, buraki pastewne, brukiew, kapusta (wcześniejszy wysiew w rozsadniku), ziemniaki

e)Plon ozimy 1 na wiosnę daje plon siew od 15 sierpnia do 15września rzepak rzepik żyto mieszanki żyta

Zadanie: Ułożyć zmianowanie dla gospodarstwa specjalizującego się w produkcji mleka posiadającego 8,4ha w kompleksie A 6,2 w kompleksie B Gospodarstwo posiada kontraktacje na 1,5ha buraka cukrowego i rzepaku 2ha maximum poplonu

A = 8,4:4= 2,1 B= 6,2ha:4= 1,55

1 burak 1,5ha +burak pastewny 0,6 xx 1 kukurydza na kiszonkę xx 1,55

2 jęczmień jary 2 przeżyto 1,55

3 rzepak 2ha x + groch 0,1ha x 3 trawy +kończyna 1,55

Poplon gorczyca

4 pszenica 4 owies 1,55

Cała dawka obornika =xx

Pół dawki x

Zadanie

Zaplanować produkcją roślinną dla gospodarstwa wielokierunkowego 10,4 ja posiadającego 6 pół kontraktacja kukurydza na ziarno 1ha 0,5ha rzepaku max plonów i uprawa w plonie wtórym

1 burak cukrowy 1,73

2 jęczmień jary 1ha+ wsiewka kończyny 0,73ha

3 kończyna 0,73ha +kukurydza na ziarno

4 rzepak 0,5ha + pszenica 1,23ha

+poplon bobik + poplon gorczyca

5 żyto poplonowe1,73ha + kukurydza na kiszonkę 1,73ha

6 pszenica

Wykład3

T: organizacja produkcji zwierzęcej w gospodarstwie

14. cechy ekonomiczne produkcji zwierzęcej

- produkcja zwierzęca jest silnie uzależniona od produkcji roślinnej

- produkcja zwierzęca wymaga ludzi o specjalnych kwalifikacjach (specjalizacja)

- produkcja zwierzęca jest działem przetwórczym w stosunku do działu produkcji roślinnej

- jest powiązana z roślinną poprzez obornik i pasze

- wykorzystuje produkty roślinne gorszej jakości, a także produkty nieużyteczne dla człowieka (słoma)

- charakteryzuje się wysoką pracochłonnością (bydło mleczne)

- zapotrzebowanie na siłę roboczą rozkłada się równomiernie w ciągu roku

- jest bardziej kapitałochłonne

15. zadania gospodarcze produkcji zwierzęcej:

- dostarczenie na rynek określonych artykułów zwierzęcych

- zwiększenie dochodów producentów

- uszlachetnianie produktów roślinnych i przetwarzanie ich na produkty o zmniejszonej objętości i zmniejszonej masie, dających się transportować

- zapewnienie gospodarstwu bardziej równomiernych wpływów pieniężnych

- zmniejszenie ryzyka wynikającego z nieurodzaju, braku zbytu na pasze bezwzględne czy wahań cen

16. zadania organizacyjne produkcji zwierzęcej

- podnoszenie żyzności gleb

- wykorzystanie pasz bezwzględnych

- wykorzystanie siły roboczej znajdującej się w gospodarstwie

- wykorzystanie istniejących w gospodarstwie budynków gospodarskich lub nadających się do modernizacji na cele produkcji zwierzęcej

- dostarczanie produktów żywnościowych rolnikowi i jego rodzinie

17. Wielkość pogłowia stada zwierząt w gospodarstwie

Sztuka: efektywna (SE), sztuka statystyczna (SS), fizyczna (SF)- „łby, ogony”.

Sztuka dorosła- umożliwia porównanie wg ciała zwierząt danego gatunku Sztuka duża- 500kg

Sztuka żywieniowa- 3500 jednostek owsianych (krowa 500 kg dające 3000 litrów mleka).

Sztuka obornikowa- 10 ton obornika po odliczeniu 25%

Wielkość stada- liczba zwierząt jednego gatunku, decyduje o skali (rozmiarach) określonego procesu produkcyjnego, która powoduje określenie procesu produkcyjnego, która powoduje określone skutki organizacyjne i ekonomiczne, a także wpływa na wybór takiej a nie innej technologii

Wielkość pogłowia- liczba wszystkich zwierząt, czyli ogólne rozmiary produkcji zwierzęcej

*od czego zależą ogólne rozmiary produkcji zwierzęcej w gospodarstwie (Moszczewski)

- obszar trwałych użytków zielonych (zwierzęta trawożerne)

- stopnia przydatności gleb do uprawy roślin pastewnych

- roli obornika w gospodarstwie i wielkości zapotrzebowania na obornik

- możliwości zbytu artykułów rolnych o dużej objętości i dużym ciężarze w stosunku do swej wartości

- zasobów własnej siły roboczej oraz możliwości uzyskania jej z zewnątrz

- kwalifikowania do chowu zwierząt

-cen na produkty rolnicze i cen pasz treściwych

- możliwości zakupu pasz odpadkowych z przemysłu

- możliwości zaopatrzenia gospodarstwa w zwierzęta hodowlane i użytkowe

18. Warunki określające kierunek produkcji zwierzęcej

- struktura pogłowia- przeliczone wszystkie sztuki inwentarza na SD

- struktura stada- sztuki fizyczne jednego gatunku zwierząt

Wykład1

1.Czynniki kształtujące gospodarstwo:

Produkcja->> proces biologiczny

Obszar użytków rolnych jest z zasady niepowiększany (poza specjalnymi programami pozyskiwania gleb)- dopiero likwidacja jednego gospodarstwa może prowadzić do powiększania powierzchni innego

*gospodarstwo rolne kształtuje gospodarz- człowiek. Każde gospodarstwo jest niepowtarzalne ani w czasie ani w przestrzeni. Stanowi odrębną indywidualność ma swoje oblicze i własna historię. Jest wytworem: wysiłków, woli, planów, ambicji, błędów, sukcesów, zawodów, losów ludzkich ale zarazem kształtowanie jest w wielkiej mierze przez warunki swego środowiska

Wniosek: Działanie rolnika to nieustanne zmaganie się czynników niematerialnych z materialnymi.

a)warunki lokalne (przyrodnicze)

- klimat- wydaje się najważniejszy, gdyż to on stworzył i nadal tworzy glebę.

Polska- klimat umiarkowany (na zachód od nas przeważnie typ klimatyczny). „Rośnie żywi gleba a wychowuje klimat”

- Makroklimat- klimat typowy dla całego większego rejonu

- mikroklimat- klimat jednej miejscowości w jaki sposób wyróżniający się z makroklimatu

Tabela: charakterystyka makroklimatu Polski w rozbiciu na pory roku

Pora roku	Liczba dni	Charakterystyka
wiosna	Ok.60	Pierwsze prace polowe rozpoczynają się przy temp. Ponad 0 stopni
Lato	Ok.80	Temperatura zachodzi do max w okresie późnowiosennym, po czym pod jesień szybko spada
Jesień	Ok.100	Podział na okres siewów jesiennych i okres później jesieni
zima	Ok.120-130

2) z punktu widzenia rolniczego klimat to:

a) temperatura powietrza: średnia roczna temperatura- poniżej 10 stopni, możliwa uprawa większości upraw roślin dla środkowej Europy, wahania temperatury ( w ciągu roku i doby)- przy przesuwaniu się od równika do biegunów wahania te rosną przy coraz niższych skrajnych temperaturach, suma ciepła (czynnik decydujący o wegetacji pod warunkiem dostatecznej wilgotności), liczba dni bezmroźnych (długość okresu wegetacyjnego) średnio 224 dni- od 220 do 330. N a przykład okres bezmroźny 300 dni to okres roboczy 250 dni a okres wegetacyjny 230 dni.

Wniosek: skrócenie okresu roboczego>>> powiększenie szczytów i spiętrzeń w okresie siewów wiosennych żniw zbiorów okopowych wraz z siewem ozimin i orkami zimowymi

Krótszy okres wegetacji->>> poważny wpływ na dobór i kolejność roślin w płodozmianach, konieczność przestrzegania przyrodniczych warunków zmianowanie. Przywiązujemy większa wagę do produkcji zwierzęcej. Dłuższy okres wegetacji->>> możemy wykorzystać momenty organizacyjne i ekonomiczne

Okres wegetacyjny- cześć roku gdy roślinność może się rozwijać ze względu na dostateczną ilość wilgoci i ciepła. W Polsce jest to okres ze średnią dobową powietrza powyżej 5 C.

W klimacie umiarkowanym trwa od ostatnich przymrozków jesiennych. Za początek okresu wegetacyjnego przyjmuje się też zakwitanie leszczyny kaczeńce, podbiału a za koniec- opadanie liści kasztanowca i brzozy. Najwcześniej średnio już przed 25 marca okres ten rozpoczyna się na południowym zachodzie w rejonie Opola, Wrocławia i Głogowa oraz w rejonie Tarnowa, a najpóźniej dopiero po 1 5kwietnia na Pojezierzu mazurskim i w górach. Najwięcej przed 25.X kończy na Pojezierzu mazurskim i w górach a najpóźniej w pasie biegnącym wzdłuż wybrzeża Bałtyku, dolinę Odry, Kotlinę Śląską i kotlinami Podkarpackimi. W wyniku tych różnic długości okresu wegetacyjnego waha się w nizinnej części kraju od zaledwie 190 dni na Mazurach do ponad 220 dni na Dolnym Śląsku a w górach 100-150 dni.

b) opady- wilgoć najsilniej oddziałuje na rozwój roślin. Połączenie opadów z temperaturą ma poważny wpływ na dobro roślin w płodozmianie. Rozkład opadów jest przeważnie taki, że połowa przypada w okresie wegetacji a druga w zimie (ostatnie lata tego nie potwierdzają). W miarę przechodzenia od dużej do małej wilgotności gleby musza się zmieniać systemy jej użytkowania oraz obsiewy różnymi roślinami (deszczowanie, melioracje)

c) ruchy powietrza- wiatry zawsze są niepożądane, uszkadzają rośliny mechaniczne, zwiększają transpirację, w zimie „wycinają” rośliny przy dużym mrozie powodując erozję.

Pokrywa śnieżna- jej znaczenie dla zimowania roślin jest duże.

3. Wpływ klimatu na:

a) organizacje gospodarstw: dóbr właściwych gatunków i odmian roślin uprawnych, dobór właściwych raz zwierząt, organizowanie procesów produkcyjnych w dłuższym i krótszym okresie wegetacji

b) wytwarzanie się typów gospodarstw i systemów gospodarowania (poprzez rozwój lokalnych specjalności). Taka przyroda pracuje za darmo- także na możliwości maksymalnego wpływania na gospodarkę. Rośliny decydują o towarowości gospodarstwa i zapewniające większości paszy dla zwierząt- odpowiednio dobranej rasy- może być w całej pełni dopasowane do danych warunków klimatycznych. Tylko przy kierunkach ubocznych może sobie pozwolić na pewne ryzyko w tym względzie.

Wykład2

4. kompleks glebowy- grupa pól (łanów) położonych w sąsiedztwie, albo oddalonych od siebie, na których stosując podobną agrotechnikę, można uzyskiwać podobne plony tych samych roślin.

Rozmieszczenie użytków rolnych w gospodarstwie zależy od warunków przyrodniczych. Jeśli warunki przyrodnicze stwarzają możliwości różnorodnego użytkowania danego gruntu, o sposobie jego wykorzystania decydują warunki ekonomiczne. Na lokalizację użytków w gospodarstwie mają wpływ czynniki: natury organizacyjno-ekonomicznej, koszty, czas transportu. Nakład pracy: zboża 120godz/ha, buraki cukrowe 700godz/ha, warzywa 1500godz/ha

5. Ośrodek gospodarczy- podwórze: warzywa, sady szkółki, płodozmiany pastewne, płodozmiany wysoko intensywne (okopowe), płodozmiany polowe średnio intensywne (zbożowe), płodozmiany mało intensywne, łąki kośne

6. Aby określić liczbę i wielkość pól w gospodarstwie najpierw musimy ustalić ilość i wielkość występujących w nim kompleksów glebowych

- kompleks pszenno- buraczany- pszenica, buraki, warzywa, koniczyna (czerwona), rzepak- a więc rośliny bardzo wymagające klasa I i II

- kompleks żytnio- ziemniaczany z koniczyną czerwoną- klasa III

- kompleks żytnio- ziemniaczany z seradelą- mieszanki zbożowo pastewne, owies. Nie ukazuje się koniczyna klasa IV

- kompleks żytnio- łubinowy- gleby słabe żyto i łubin

- kompleks łubinowy- najsłabsze gleby piaszczyste i suche

7. Zasady tworzenia odrębnych kompleksów glebowych wg świętochowskiego

- pola o zupełnie odmiennych glebach (czarnoziemy, ciężkie mady, lekkie szczerki)

- pola o podobnych glebach, ale odmiennych stosunkach wodnych (np: gleby piaszczyste, na których udaje się owies, albo tak suche, że owies nie powinien być siany)

- pola na których w zasadzie można siać te same rośliny, ale z uwagi na zawodność plonów i potrzeby zastosowania odmiennej agrotechniki trzeba będzie rozdzielić na różne kompleksy (np.: łatwe w uprawie lessy i rędziny)

- pola, które są oddalone od środka i których nie można dostatecznie wynawozić obornikiem, tak jak resztę pól położonych blisko ośrodka gospodarczego, chociaż mają takie same gleby

Z reguły nie tworzymy więcej niż 2-3 kompleksów gdyż powoduje to nadmierne rozdrobnienie pól. Po określeniu kompleksów wydziela się liczbę pól i ich wielkość.

8. Zasady tworzenia kompleksów glebowych

- dążyć do zmniejszenia ilości upraw w gospodarstwie- specjalizacja produkcji

- koncentracja zasiewów najlepiej na 1-2 polach położonych blisko siebie

- zapewnić optymalną wielkość i kształt pól

* pole powinno być jak najbardziej jednorodne, równe pola- stosunek długości do szerokości prostokąt lub kwadrat i krótsze pole tym więcej czasu zużywa się na manewrowanie maszynami, regularna granica- mechaniczna uprawa roli, do każdego pola łatwy dojazd

9. przyrodnicze podstawy zmianowania

Następstwo roślin na gruntach ornych zależy od gospodarki człowieka. Już dawno temu stwierdzono, że rośliny uprawiane po sobie nie znajdują najlepszych warunków w danym siedlisku i że inne rośliny są dla nich znacznie lepszym przedplonem

Theaer (1810)- przypisywał próchnicę roli dominującej w żyzności gleby, Liebig (1840)- jednostronne „wybieranie” składników pokarmowych przez różne rośliny. Wiliams (1949)- wieloletnia uprawa tej samej rośliny powoduje pogorszenie jakości fizycznej.

10.Pojęcia: a) zmianowanie- następstwo roślin, które uwzględnia ich wymagania i warunki przyrodnicze siedliska oraz jest gospodarczo uzasadnione. Zmianowanie może dotyczyć tylko jednego pola, wszystkich pól w rejonie na których przestrzegana jest ustalona kolejność roślin

Rok I II III IV

1 ok. j k oz

2 j k oz ok.

3 k oz ok. j

4 oz ok. j k

b) płodozmian- zmianowanie obejmujące określona liczbę pól w gospodarstwie, uprawiając na każdym z nich kolejno zaplanowane rośliny, uzyskując corocznie zbiory wszystkich roślin. Płodozmian- zmianowanie zaplanowane z góry na szereg lat dla określonego obszaru gospodarstwa

c) rotacja- zamknięty cykl uprawy, po którym następuje powtórzenie zmianowania

d) lata płodozmianu- (pierwszy, drugi, trzeci… rok płodozmian)- poszczególne lata płodozmianu

e) elementy płodozmianu- grupy obejmujące rośliny o podobnych wymaganiach co do agrotechniki i stanowiska oraz o podobnej wartości przedplonowej (okopowe, zbożowe, jare, strączkowe

f)ugór czarny-użytek uprawiany ale nie obsiewany wyjątkowo tylko u nas stosowany pomianowaniu

g)odłóg-pole zajęte przez sukcesję naturalnej roślinności i na którym nie wykonuje się żadnychupraw.

h) ogniwo zmianowania (Świętochowski)- trzy letni jego fragment: przedprzedplon, przedplon, roślinę następczą. Właściwie dobrane ogniwa decydują o liczbie dobrych stanowisk w płodozmianie

i) człon zmianowania- składa się z dobrego przedplonu oraz roślin zastępczych (np.: zbóż) nie mających wartości dobrych przedplonów. Zależnie od liczby roślin człony mogą być dwu-, trój-, i czteropolowe. W przypadku gdy dobry przedplon poprzedza im dobry przedplon (np: koniczyna-rzepak) człon jest jednopolowy. Im krótsze człony, tym lepsze stanowiska dla zbóż i większy udział w strukturze zasiewów roślin niezborowych

j) pole płodozmianu- powierzchnia na której jest uprawiana dana roślina lub grupa roślin. Pola płodozmianowe powinny mieć jednakową powierzchnię, gdyż tylko wówczas uzyskuje się corocznie zaplanowane zbiory wszystkich roślin

k) struktura zasiewów- znając płodozmian lub zmianowanie łatwo jest określić strukturę zasiewów

11. Czynniki mianowania a) terminy siewu i zbioru roślin

- aby okresy wegetacji wzajemnie się nie zazębiały, odpowiednio długo okres między zbiorem przedplonu a siewem rośliny następczej (im dłuższy tym korzystniejsze warunku dla rośliny następczej), wsiewanie plonu głównego w roślinę ochronną (np.: koniczyna czerwona w jęczmień jary), poplony ścierniskowe i plony wtórne (po plonach ozimych) muszą być zasiane w możliwie najkrótszym czasie od zbioru przedplonu- krótka przedsiewna uprawa roli

b) wymagania wodne roślin: wieloletnie pastewne (koniczyna, lucerna) zużywają dużo wody- duża powierzchnia liści, zboże jare- krótki okres wegetacji- mała powierzchnia liści, ziemniaki- płytko się korzenią- mało wody, lucerna- głęboko się korzeni dużo wody, w zmianowaniu tak dobierać roślinę by aby wymagające dużych ilości wody pozostawiające glebę przesuszoną, przeplatały się z roślinami o mniejszych wymaganiach, deszczowanie

c) wymagania pokarmowe i nawozowe roślin- łubin, groch, owies mają wysoką zdolność pobierania trudno przyswajalnych składników pokarmowych, jęczmień- małe, im dłużej rośliny rosną tym więcej składników jest pobieranych, uszeregowanie roślin po zastosowaniu obornika- w następnym roku po oborniku rośliny o wysokich wymaganiach na nasiona

d) znaczenie resztek pożniwnych: resztki pożniwne to co zostaje w glebie i na jej powierzchni (najwięcej rzepak, koniczyna, lucerna, trawy, najmniej okopowe pośrednio zboża), decydujące znaczenie w tworzeniu struktury gleby, rośliny strukturotwórcze- motylkowe wieloletnie również z trawami, rośliny nie pogarszające struktury- strączkowe do celów spożywczych, bób ciecierzyca fasola zwykła fasolnik groch siewny soczewica jadalna soja zwyczajna do celów pastewnych: bobik lędźwian peluszka seradela wysoka ozima (kosmata) wyka siewna, pozostawiające glebę w gorszej strukturze (degradujące)- jednoroczne niemotylkowe, po okresie uprawy roślin strukturotwórczych powinien następować okres uprawy roślin wykorzystujących dobrą strukturę czyli roślin jednorocznych

Zacienienie powierzchni rolo rzez rośliny odchwaszczająco działają dobrze ocieniają, zboża zachwaszczają

12. Choroby płodozmianowe- zmęczenie gleby (masowe występowanie chorób pochodzeni9a grzybowego, bakteryjnego czy wirusowego, ale też szkodników)

a) wykoniczynienie, wylubinienie i podobne choroby płodozmianowe: uprawianie motylkowych ze zbyt krótkimi przerwami (1-2 lata) na uprawę innych roślin

b) wyziemniaczanie gleby- mątnik ziemniaczany

c) choroby zgorzelowe zbóż (podsuszkowe)- zgorzel podstawy źdźbła, łamliwość podstawy źdźbła

13. Poplony i plon wtórny

a) poplon b) wsiewka polonowa (seradela, koniczyna)- sieje się na ogół wczesną wiosna w roślinę główną (zboże), zbiór na paszę albo przyoruje się

c) poplon ścierniskowy- siane po wcześnie zbieranych plonach głównych i koszenie w jesieni tego samego roku- „im później przedplon schodzi z pola tym większą dynamika wzrostu powinny się charakteryzować. Rośliny poplonowe- kukurydza, kapusta pastewna, łubin żółty, słonecznik pastewny, wyka, owies, jęczmień, peluszka, łubin wąskolistny, najpóźniej można siać gorczycę białą i

d) plon wtórny- jest plonem głównym roślin zasianych w tym samym roku: kukurydza na kiszonkę, buraki pastewne, brukiew, kapusta (wcześniejszy wysiew w rozsadniku), ziemniaki

e)Plon ozimy 1 na wiosnę daje plon siew od 15 sierpnia do 15września rzepak rzepik żyto mieszanki żyta

Zadanie: Ułożyć zmianowanie dla gospodarstwa specjalizującego się w produkcji mleka posiadającego 8,4ha w kompleksie A 6,2 w kompleksie B Gospodarstwo posiada kontraktacje na 1,5ha buraka cukrowego i rzepaku 2ha maximum poplonu

A = 8,4:4= 2,1 B= 6,2ha:4= 1,55

1 burak 1,5ha +burak pastewny 0,6 xx 1 kukurydza na kiszonkę xx 1,55

2 jęczmień jary 2 przeżyto 1,55

3 rzepak 2ha x + groch 0,1ha x 3 trawy +kończyna 1,55

Poplon gorczyca

4 pszenica 4 owies 1,55

Cała dawka obornika =xx

Pół dawki x

Zadanie

Zaplanować produkcją roślinną dla gospodarstwa wielokierunkowego 10,4 ja posiadającego 6 pół kontraktacja kukurydza na ziarno 1ha 0,5ha rzepaku max plonów i uprawa w plonie wtórym

1 burak cukrowy 1,73

2 jęczmień jary 1ha+ wsiewka kończyny 0,73ha

3 kończyna 0,73ha +kukurydza na ziarno

4 rzepak 0,5ha + pszenica 1,23ha

+poplon bobik + poplon gorczyca

5 żyto poplonowe1,73ha + kukurydza na kiszonkę 1,73ha

6 pszenica

Wykład3

T: organizacja produkcji zwierzęcej w gospodarstwie

14. cechy ekonomiczne produkcji zwierzęcej

- produkcja zwierzęca jest silnie uzależniona od produkcji roślinnej

- produkcja zwierzęca wymaga ludzi o specjalnych kwalifikacjach (specjalizacja)

- produkcja zwierzęca jest działem przetwórczym w stosunku do działu produkcji roślinnej

- jest powiązana z roślinną poprzez obornik i pasze

- wykorzystuje produkty roślinne gorszej jakości, a także produkty nieużyteczne dla człowieka (słoma)

- charakteryzuje się wysoką pracochłonnością (bydło mleczne)

- zapotrzebowanie na siłę roboczą rozkłada się równomiernie w ciągu roku

- jest bardziej kapitałochłonne

15. zadania gospodarcze produkcji zwierzęcej:

- dostarczenie na rynek określonych artykułów zwierzęcych

- zwiększenie dochodów producentów

- uszlachetnianie produktów roślinnych i przetwarzanie ich na produkty o zmniejszonej objętości i zmniejszonej masie, dających się transportować

- zapewnienie gospodarstwu bardziej równomiernych wpływów pieniężnych

- zmniejszenie ryzyka wynikającego z nieurodzaju, braku zbytu na pasze bezwzględne czy wahań cen

16. zadania organizacyjne produkcji zwierzęcej

- podnoszenie żyzności gleb

- wykorzystanie pasz bezwzględnych

- wykorzystanie siły roboczej znajdującej się w gospodarstwie

- wykorzystanie istniejących w gospodarstwie budynków gospodarskich lub nadających się do modernizacji na cele produkcji zwierzęcej

- dostarczanie produktów żywnościowych rolnikowi i jego rodzinie

17. Wielkość pogłowia stada zwierząt w gospodarstwie

Sztuka: efektywna (SE), sztuka statystyczna (SS), fizyczna (SF)- „łby, ogony”.

Sztuka dorosła- umożliwia porównanie wg ciała zwierząt danego gatunku Sztuka duża- 500kg

Sztuka żywieniowa- 3500 jednostek owsianych (krowa 500 kg dające 3000 litrów mleka).

Sztuka obornikowa- 10 ton obornika po odliczeniu 25%

Wielkość stada- liczba zwierząt jednego gatunku, decyduje o skali (rozmiarach) określonego procesu produkcyjnego, która powoduje określenie procesu produkcyjnego, która powoduje określone skutki organizacyjne i ekonomiczne, a także wpływa na wybór takiej a nie innej technologii

Wielkość pogłowia- liczba wszystkich zwierząt, czyli ogólne rozmiary produkcji zwierzęcej

*od czego zależą ogólne rozmiary produkcji zwierzęcej w gospodarstwie (Moszczewski)

- obszar trwałych użytków zielonych (zwierzęta trawożerne)

- stopnia przydatności gleb do uprawy roślin pastewnych

- roli obornika w gospodarstwie i wielkości zapotrzebowania na obornik

- możliwości zbytu artykułów rolnych o dużej objętości i dużym ciężarze w stosunku do swej wartości

- zasobów własnej siły roboczej oraz możliwości uzyskania jej z zewnątrz

- kwalifikowania do chowu zwierząt

-cen na produkty rolnicze i cen pasz treściwych

- możliwości zakupu pasz odpadkowych z przemysłu

- możliwości zaopatrzenia gospodarstwa w zwierzęta hodowlane i użytkowe

18. Warunki określające kierunek produkcji zwierzęcej

- struktura pogłowia- przeliczone wszystkie sztuki inwentarza na SD

- struktura stada- sztuki fizyczne jednego gatunku zwierząt