Zadanie (2 pkt)

Poniższy rysunek obrazuje w sposób uproszczony budowę nabłonka jednowarstwowego, wielorzędowego wyścielającego, między innymi drogi oddechowe.

Wyjaśnij, na czym polega adaptacja w budowie nabłonka dróg oddechowych do pełnienia określonych funkcji przez tę tkankę. W odpowiedzi uwzględnij dwa elementy budowy nabłonka przedstawione na rysunku.

Zadanie (0-3) Poniższe schematy przedstawiają wpływ palenia tytoniu na płuca człowieka.

Skonstruuj tabele, w której wykażesz różnice w budowie pęcherzyków płucnych i komórek wyścielających drogi oddechowe u palacza i osoby niepalącej.

Zadanie 4 (2 pkt) Schemat pęcherzyków płucnych człowieka oplecionych naczyniami krwionośnymi.

Ustal, w którym z naczyń krwionośnych uwzględnionych na schemacie płynie krew bardziej natlenowana. Odpowiedź krótko uzasadnij.

Zadanie 5. (2 pkt) Wentylacja płuc wiąże się z ruchami oddechowymi, które obejmują wdech i wydech. Jedna ze struktur uczestniczących w wentylacji płuc jest przepona.

Podaj, który schemat (A czy B) obrazuje położenie przepony podczas wydechu oraz określ, z jakiego rodzaju tkanki zbudowana jest przepona.

Zadanie 6. (1pkt) W układzie oddechowym człowieka jama nosowa łączy się z gardłem. W gardle spotykają się drogi oddechowa z pokarmową. Z gardła powietrze dostaje się do krtani - narządu zbudowanego z chrząstek, połączonych ze sobą za pomocą więzadeł i mięśni. Wejście do krtani ograniczone jest jedną z jej chrząstek, zwaną nagłośnią.

Określ, jaką rolę w układzie oddechowym pełni nagłośnia

Zadanie 7. (2pkt) Podczas intensywnej pracy mięśni szkieletowych, np. podczas szybkiego biegu przez dłuższy czas, w komórkach mięśniowych zachodzi oddychanie beztlenowe. Produktem tego procesu, oprócz energii, jest także kwas mlekowy, który jest przyczyną bólu mięśni.

1. Wyjaśnij, dlaczego w komórkach mięśniowych podczas intensywnego wysiłku występuje oddychanie beztlenowe i powstaje kwas mlekowy.

2. Wyjaśnij, dlaczego masaże, ciepła kąpiel, lekkie ćwiczenia zaraz po dużym wysiłku fizycznym pozwalają na szybkie pozbycie się bólu mięśni.

Zadanie 8. (2pkt) Wentylacja płuc związana jest ze zmianami objętości i ciśnienia wewnątrz klatki piersiowej. Polega ona na rytmicznych ruchach oddechowych klatki piersiowej. Każdy oddech składa się z dwóch faz: wdechu i wydechu.

Wykresy ilustrują zmiany ciśnienia w płucach i objętości płuc podczas wdechu i wydechu.

Wyjaśnij zależności między zmianami objętości płuc i ciśnienia wewnątrz płuc a ich wentylacją.

Zadanie 9. (2pkt) Zaplanuj proste doświadczenie sprawdzające wpływ wysiłku fizycznego na intensywność oddychania człowieka. Masz do dyspozycji: 10 osób i zegarek z sekundnikiem.

Zadanie 11 (0 - 3 pkt.) Wykonano doświadczenie, którego celem było pokazanie roli przepony podczas wdechu i wydechu. Użyto następującego zestawu doświadczalnego.

Zaobserwowano, że przy pociągnięciu ceratki w dół baloniki we wnętrzu klosza napełniają się powietrzem (I), natomiast po wciśnięciu ceratki do klosza powietrze opuszcza go, a baloniki wiotczeją (II).

1. Podpisz każdy z rysunków (I i II) nazwą fazy wentylacji płuc (wdech lub wydech).

2. Połącz w pary każdy z etapów wentylacji płuc zachodzący w klatce piersiowej (I - IV) z analogicznym dla niego etapem doświadczenia (A - D).

Wzrost objętości klatki piersiowej	Spadek ciśnienia w szklanym kloszu.
Rozciągnięcie płuc na skutek napełnienia się ich powietrzem	Pociągnięcie ceratki w dół.
Skurcz przepony i opadnięcie jej w dół.	Wzrost objętości powietrza w szklanym kloszu.
Spadek ciśnienia w klatce piersiowej.	Napełnienie baloników powietrzem.

I - ......... II - ......... III - ......... IV - .........

3. Podaj nazwę innych niż przepona mięśni, odgrywających rolę w mechanizmie wentylacji płuc.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 12 (0 - 4 pkt.) Płuca wraz z innymi strukturami uczestniczą w usuwaniu zbędnych produktów metabolizmu.

Wpisz w odpowiednich rubrykach tabeli po dwa przykłady substancji wydalanych przez organizm człowieka wybierając je z niżej podanych:

woda, para wodna, kreatynina, barwniki żółciowe, chlorek sodu, dwutlenek węgla, amoniak, mocznik

płuca	skóra	układ pokarmowy	układ wydalniczy
.................................. ..................................	................................... ..................................	.................................. ..................................	.................................. ...................................

Zadanie 14 (0 - 2 pkt.) Pogrupuj poniższe informacje na te, które opisują proces oddychania wewnętrznego (A) i proces oddychania zewnętrznego (B).

1. Zachodzi wewnątrz wszystkich komórek organizmów żywych.

2. Polega na pobieraniu gazów oddechowych z otoczenia, ich transporcie i wydalaniu gazów na zewnątrz.

3. Dostarcza organizmowi niezbędnej energii, a niektóre substancje przejściowe są półproduktami do syntezy wielu potrzebnych związków chemicznych.

4. Obejmuje procesy utleniania substancji organicznych, czyli tzw. utleniania biologicznego.

5. W organizmach zwierząt jest związany najczęściej z istnieniem narządów lub układów oddechowych.

A: ……………………………. B: …………………………

Zadanie 15 (0 - 2 pkt.) Wymień dwa przykłady organizmów oddychających beztlenowo.

.........................................................................................................................................................................................

ZADANIE 16 (0 -2pkt) Wykorzystując dane ze schematu a i b i własną wiedzę biologiczną, podaj 4 różnice w składzie powietrza wydychanego w stosunku do atmosferycznego.

Schemat a skład powietrza atmosferycznego	Schemat b skład powietrza wydychanego

ZADANIE 17 (0 - 2pkt) Na schemacie przedstawiającym budowę płuc człowieka, rozpoznaj części oznaczone cyframi 1, 2, 3 i podaj ich funkcje.

Schemat 8

Oznaczenie	Narząd	Funkcja
1
2
3

(0 - 1pkt) Na schemacie zaznacz strzałką ↑ lub ↓ położenie przepony podczas wdechu.

ZADANIE 18 (0 - 3pkt) W tabeli nr 1 zestawiono dzienne zapotrzebowanie na energię (w kcal.) kobiet i mężczyzn o umiarkowanej aktywności fizycznej w zależności od masy ciała (wg norm WHO i FAO).

Wykreśl krzywe zależności zapotrzebowania energetycznego od masy ciała dla kobiety i mężczyzny. ((Tutaj powinien być papier milimetrowy, ale utrudnia przesylanie)

Płeć	Masa ciała w kg	Zapotrzebowanie na energię w kcal
kobiety	40	1600
		45	1800
		50	2000
		55	2200
		60	2400
		65	2600
		70	2800
	mężczyźni	50	2300
		55	2530
		60	2760
		65	3000
		70	3220
		75	3450
		80	3680

ZADANIE 19 (0 - 2 pkt) Odczytaj z wykresu skonstruowanego przez siebie, jakie jest zapotrzebowanie energetyczne kobiety o wadze 57 kg i mężczyzny o takiej samej wadze.

ZADANIE 20 (0 - 1pkt) Wymień cztery czynniki, które zwiększają zapotrzebowanie energetyczne organizmu.

Zadanie 23 (0 - 6 pkt.) Wymiana i transport gazów oddechowych w organizmie człowieka zachodzi na dwóch poziomach: organów jakimi są płuca i w tkankach. Przedstaw mechanizm i kierunek wymiany gazów oddechowych między pęcherz
ykami płucnymi a krwią.

1. Wybierz i podkreśl prawidłową odpowiedź:

Pęcherzyki płucne są zbudowane z nabłonka:

1. wielowarstwowego,

2. jednowarstwowego sześciennego,

3. jednowarstwowego cylindrycznego,

4. jednowarstwowego płaskiego.

3. Wyjaśnij, w jaki sposób odbywa się transport dwutlenku węgla i tlenu we krwi.

ZADANIE 25 Nazwij zaznaczone elementy początkowych odcinków dróg oddechowych. Krótko scharakteryzuj.

Zadanie 26. (1 pkt) Na uproszczonym wykresie przedstawiono zmiany objętości powietrza w płucach.

Na podstawie analizy wykresu przyporządkuj każdej ze strzałek od 1 do 3 odpowiedni opis:

A . jest to objętość powietrza wymieniana w płucach podczas głębokiego wdechu i wydechu.

B . jest to objętość powietrza wymieniana w płucach podczas spokojnego wdechu i wydechu.

C . jest to objętość powietrza, którą można usunąć z płuc po zakończeniu spokojnego wdechu.

D . jest to część powietrza, której nie da się usunąć z płuc nawet przy maksymalnym wdechu i wydechu.

1 ............, 2 ............, 3 .............

Zadanie 27. (3 pkt)

Przyporządkuj każdą z podanych poniżej substancji (1 . 5) do używek (A) lub narkotyków (B). Przedstaw zagrożenie, jakie niesie dla zdrowia człowieka niewłaściwe stosowanie jednej z wymienionych substancji.

1. heroina 2. nikotyna 3. kofeina 4. alkohol 5. kokaina

A. ................................... B. ...................................

Zadanie 28. (2 pkt) Badania kliniczne wykazały, że oddychając w przestrzeni zawierającej powietrze o stałej zawartości tlenu, ale zwiększającej się zawartości dwutlenku węgla obserwujemy zwiększenie częstości i głębokości ruchów oddechowych.

Wyjaśnij udział układu nerwowego w mechanizmie regulacji ruchów oddechowych.

Zadanie 29. (1 pkt) Straty wody w procesie pocenia się lub parowania z dróg oddechowych przynoszą korzyści organizmowi człowieka.

Oceń prawdziwość tego stwierdzenia, uzasadniając swoją ocenę jednym argumentem.

Zadanie 30. (2 pkt) Wykres przedstawia zmiany tętna pacjenta zmierzonego przed paleniem i w czasie palenia papierosów. Informacje o tym pacjencie podano obok.

Mężczyzna 45 lat

Wzrost 170 cm

Masa ciała 120 kg

Pali przeciętnie 20

papierosów dziennie

Diagnoza: Ryzyko zawału

Na podstawie analizy wszystkich przedstawionych danych podaj dwa argumenty uzasadniające słuszność postawionej diagnozy.

Zadanie 31. (1 pkt) Informacje zebrane w czasie dobrze zaplanowanej obserwacji dostarczają materiału przydatnego w rozwiązywaniu różnych problemów. Postanowiono przeprowadzić obserwację w celu potwierdzenia szkodliwego wpływu palenia tytoniu na wydolność oddechową człowieka.

Zaproponuj, jakie grupy ludzi należy uwzględnić w obserwacji, żeby osiągnąć jej cel.

Zadanie 32. (2 pkt)2006 Wpływ wysiłku fizycznego na pracę układu oddechowego można zaobserwować podczas lekcji wychowania fizycznego, kiedy uczniowie biegną na 60 m. Zaplanuj obserwację wpływu wysiłku fizycznego na układ oddechowy, podając parametr, który będzie obserwowany i sposób przeprowadzenia obserwacji.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Zadanie 33. (2 pkt)2006 W gardle krzyżują się dwie drogi: pokarmowa z oddechową. Wejście z gardła do krtani otwiera lub zamyka ruchoma chrząstka tzw. nagłośnia.

Wyjaśnij związek przestrogi: „Nie rozmawiaj przy jedzeniu!” z funkcją nagłośni.

...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie 34. (0-1) próbna 2007 Wentylacja płuc polega na rytmicznych wdechach i wydechach. W poniższej tabeli zestawiono porównawczo zmiany, jakie zachodzą w czasie wdechu i wydechu. Przyporządkuj, która z kolumn tabeli A czy B opisuje wdech, a która wydech?

Wdech............. Wydech.............

Zadanie 35(0 - 3 pkt.) Tabela przedstawia wyniki pomiarów wydolności fizycznej mierzonej ilością pochłanianego tlenu w grupach różnych osób.

Badana grupa osób	Wiek (w latach)	Średnie pochłanianie tlenu (ml/kg/min)
studenci Akademii Wychowania Fizycznego (AWF)	22	59
studenci innej uczelni	22	46
studentki innej uczelni	22	39
pracownicy umysłowi	54	36

Na podstawie analizy powyższych danych oceń prawdziwość następujących hipotez badawczych za każdym razem uzasadniając swoją odpowiedź.

Hipoteza 1: Wydolność fizyczna ludzi zależy od wieku. ...............................................................

.......................................................................................................................................................

Hipoteza 2: Wydolność fizyczna ludzi nie zależy od płci. ............................................................

.......................................................................................................................................................

Hipoteza 3: Wydolność fizyczna ludzi zależy od ich aktywności ruchowej. ................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 36. (1 pkt)XI2006 Na rysunku przedstawiono pęcherzyki płucne oplecione siecią naczyń krwionośnych. Określ znaczenie gęstej sieci naczyń krwionośnych oplatających pęcherzyki płucne.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 38(2 pkt)

W jamie nosowej wyróżnia się okolicę węchową, dzięki której odczuwane są zapachy i okolicę oddechową, w której wdychane powietrze zostaje oczyszczone, ogrzane i nawilżone. Podaj dwie cechy budowy jamy nosowej umożliwiające jej pełnienie dwóch z wyżej wymienionych funkcji.

ZADANIE 39. (4 p.)

W tabeli przedstawiono przeciętną pojemność życiową płuc wyrażoną w mililitrach (ml).

Na podstawie danych zawartych w tabeli narysuj wykres ilustrujący zależność wielkości pojemności

życiowej płuc mężczyzn i kobiet od wzrostu (dwie krzywe wykreśl na jednym układzie współrzędnych).

Na podstawie otrzymanych krzywych sformułuj jeden wniosek.

ZADANIE 41 Zadanie 37 (3pkt.) Wykres przedstawia zależność między wysokością nad poziomem morza a ciśnieniem parcjalnym tlenu Wyjaśnij, dlaczego na wysokości 6000 m n.p.m. życie większości ludzi jest zagrożone.

Zadanie 42 (1 pkt) próbna operon 2006 Na wewnętrznej stronie ściany pęcherzyków płucnych znajduje się warstwa mieszaniny złożonej głównie z fosfolipidów, wielocukrów i białek (tzw. surfaktant). Mieszanina ta działa podobnie jak detergent - obniża napięcie powierzchniowe ściany pęcherzyka. Dzięki temu zapobiega zapadaniu się pęcherzyków w czasie wydechu i ułatwia ich poszerzanie w czasie wdechu. U wcześniaków występuje niedobór surfaktantu. Opisz, jakie trudności w oddychaniu mogą wystąpić u wcześniaków.

Zadanie 43. maj 2007 (1 pkt) W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów ciśnienia parcjalnego gazów oddechowych oraz prężność tych gazów w naczyniach włosowatych.

Na podstawie powyższych danych zaznacz trafne wyjaśnienie mechanizmu przenikania tlenu z powietrza pęcherzykowego do krwi oraz dwutlenku węgla z krwi do powietrza pęcherzykowego.

A. Występuje dyfuzja tych gazów zgodna z gradientem ich ciśnień w powietrzu atmosferycznym i krwi.

B. Ciśnienie parcjalne tych gazów w powietrzu pęcherzykowym jest inne niż ich prężność w naczyniach włosowatych.

C. Występuje korzystna różnica ciśnień obu gazów w powietrzu pęcherzykowym i we krwi, która pozwala na ich transport na zasadzie dyfuzji.

D. Prężność obu gazów oddechowych w naczyniach włosowatych płuc jest wyższa od ich ciśnienia parcjalnego w powietrzu atmosferycznym, co powoduje ich dyfuzję.

ZADANIE 30. (2 pkt)

Rysunek przedstawia budowę pęcherzyków płucnych. Podpisz wskazany strzałkami element struktury pęcherzyka płucnego i wykaz, ze stanowi on przystosowanie do pełnionych funkcji.

ZADANIE 31. (1 pkt)

Uszereguj we właściwej kolejności etapy wentylacji płuc podczas wydechu, wpisując w puste kratki liczby od l do 5.

ZADANIE 32. (2 pkt)

Poniższy tekst przedstawia opis pewnego badania dziewiętnastolatków. Badaniom poddano trzy grupy trzydziestoosobowe.

W każdej było 15chlopców i 15dziewczat Przed przystąpieniem do wykonania zadań wszystkich uczestników zważono.

Zadanie l. - dla wszystkich uczestników - spokojne lezakowanie przez 0,5 godz.

Zadanie 2. - dla poszczególnych grup (czas wykonania 0,5 godz.):

Grupa 1.- powolny spacer. Grupa 2. - szybki marsz. Grupa 3. - intensywny aerobik.

Po wykonaniu każdego zadania wszystkim uczestnikom badano (i zapisywano) częstość oddechów na minutę.

Sformułuj dwa problemy, do rozwiązania, których mogłyby być wykorzystane powyższe badania.

ZADANIE 35. (4 pkt)

Narysuj schematycznie wymianę gazowa, która zachodzi w komórkach dowolnej tkanki. Schemat musi zawierać

Następujące elementy: komórki dowolnej tkanki, naczynia włosowate w tkankach, nazwy dyfundujących gazów, strzałki

Właściwie wskazujące kierunek dyfuzji gazów.

ZADANIE 16. Na schemacie przedstawiono wymianę gazową zachodząca między pęcherzykami płucnymi, krwią i komórkami ciała.

1. W miejsce X i Y wpisz nazwy odpowiednich gazów: X to ......... Y to ................

2. Wyjaśnij mechanizm wymiany gazowej zachodzącej między pęcherzykami płucnymi a krwią

....................................................................................................................................................................

Zadanie 1. (1 pkt)

Podany schemat przedstawia zasadę transportu gazów oddechowych w ciele człowieka z uwzględnieniem ciśnień parcjalnych gazów
w mmHg.

Na podstawie informacji zamieszczonych na schemacie wyjaśnij podstawowy mechanizm przenikania tlenu z powietrza pęcherzykowego do krwi.

Czyje to płuca? Jaka różnica występuje w ich budowie i czym jest spowodowana?

Wentylacja płuc u płazów odbywa się w następujący sposób..

Wymień wady sposobu oddychania płazów

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Na podstawie rysunku wyjaśnij, na czym polega oddychanie podczas lotu ptaka?

Zadanie 17. (3 pkt) próbna XI 2006 Na rysunku przedstawiono przekrój przez głowę ryby. Strzałki oznaczają kierunek przepływu wody.

a) Podaj nazwę procesu, który zachodzi w skrzelach.

b) Podaj nazwy dwóch opisanych na rysunku elementów budowy, które usprawniają przebieg tego procesu w środowisku wodnym.

Zadanie 21 (0 - 2 pkt.) Przedstaw po jednym podobieństwie i jednej różnicy w budowie lub fizjologii układów oddechowych ptaka i ssaka, dokonując odpowiedniego porównania między nimi.

Zadanie 22 (0 - 3 pkt.) Opisz wszystkie zmiany zachodzące w budowie narządów oddechowych żab podczas metamorfozy kijanek w osobniki dorosłe.

ZADANIE 24 Uszereguj przedstawione narządy oddechowe zgodnie z kolejnością wymienionych gromad (I,II,III,IV) Określ podstawowy kierunek w ewolucji budowy płuc. Rysunki przedstawiają w sposób nieuporządkowany , narządy oddechowe charakterystyczne dla płazów, gadów, ptaków, ssaków

Narząd oddechowy jest zwiększoną powierzchnią ciała zwierzęcia przystosowaną do sprawnej wymiany gazowej. Podaj jego rodzaj dla podanych zwierząt uwzględniając również środowisko życia:

Gatunek	Narząd oddechowy	Środowisko życia
ośmiornica	..............................................	..............................................
rak rzeczny	..............................................	..............................................
ślimak winniczek	..............................................	..............................................
pająk krzyżak	..............................................	..............................................
mucha domowa	..............................................	..............................................
karp	..............................................	..............................................
żaba płowa	..............................................	..............................................
żmija	..............................................	..............................................
gołąb	..............................................	..............................................
bóbr	..............................................	..............................................

W jaki sposób powstaje woda metaboliczna i dla których organizmów ma ona duże znaczenie?

Zadanie 2 (3 pkt.)

Rysunek przedstawia układ tchawkowy owada.
Podpisz zaznaczone elementy oraz podaj dwie funkcje tchawek.

Zadanie 3 (1 pkt)

Na rysunku przedstawiono mechanizm wentylacji narządu wymiany gazowej u ryby kostnoszkieletowej. Określ rolę, jaką pełnią wieczka (pokrywy) skrzelowe w mechanizmie wentylacji skrzeli.

Zadanie 3 (1 pkt) Oddychanie jest przykładem procesu katabolicznego. Uzasadnij to stwierdzenie jednym argumentem.

8

I

………………….

II

………….……...

baloniki

klosz

gumowa ceratka

---