Monika Dańczak
Kierunek: farmacja
Rok: I
Grupa: g, D
PRAWIDŁOWA KOMUNIKACJA.
UMIEMY CZY POWINNIŚMY SIĘ NAUCZYĆ?
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy
Powszechnie wiadomo, że człowiek jest istotą stadną. Niezwykłą, ponieważ posiada bardzo dobrze rozwinięty aparat mowy. Umożliwia on komunikowanie się z innymi członkami społeczeństwa. Dzięki temu możemy zarabiać na swoje potrzeby, przekazywać informacje o stanie naszego samopoczucia, uczuciach czy po prostu uczyć się nawzajem umiejętności z różnych dziedzin. Jednakże proces ten jest na tyle złożony, że nie zawsze się nam to udaje w prawidłowy sposób.
Umiejętność prawidłowego porozumiewania się jest sztuką. Nie polega ona jedynie na posługiwaniu się narządem mowy do artykułowania dźwięków, lecz na prawidłowym doborze słów oraz sposobie w jaki je wypowiadamy. Obejmuje także naszą postawę niewerbalną. Wszystko to ma pomóc nam w osiągnięciu wspólnego stanowiska z naszym rozmówcą.
Maksymy konwersacyjne G. Leecha
G. Leech, badający procesy komunikacyjne, sformułował szereg maksym, które pomagają w zbudowaniu pozytywnej atmosfery między rozmówcami. Można wyróżnić ich dwa rodzaje:
a) reguły organizowania wypowiedzi i
b)reguły interpersonalne.
Reguły tekstowe
Reguły tekstowe pomagają porozumieć się zgodnie z zasadami gramatycznymi, ale również w sposób zrozumiały. Łamanie ich w najgorszym wypadku doprowadzi do sytuacji, w której partnerzy kompletnie nie będą wiedzieli o co im chodzi. Będzie to przypominać rozmowę dwóch osób w nieznanych wzajemnie językach.
Reguła zrozumiałości i poprawności gramatycznej.
Wypowiedź powinna być jasna, jednoznaczna, poprawna gramatycznie i stylistycznie. Widoczne mają być jej etapy takie jak: wyraźne rozpoczęcie, rozwiniecie i zakończenie. Należy unikać nadmiaru treści oraz słownictwa niezrozumiałego dla słuchacza.
Reguła spójności.
Oznacza nawiązywanie do wypowiedzi drugiej strony. Niedopuszczalne są gwałtowne zmiany tematu, gdyż świadczą o braku szacunku i lekceważeniu drugiej strony.
Reguła ekonomiczności.
Każdy z rozmówców ma obowiązek poszanowania czasu, dlatego też unika pustosłowia, niepotrzebnych powtórzeń, zbyt długich pauz, mówienia o rzeczach nie związanych z tematem oraz wypowiedzi niezrozumiałych.
Reguła ekspresyjności.
Wypowiedź żywa i z uczuciem pobudza zainteresowanie.
Zasady interpersonalne
Reguły interpersonalne odnoszą się do kontaktów międzyludzkich. Przestrzeganie ich sprzyja utrzymywaniu, a nawet pogłębieniu kontaktu. Natomiast łamanie niesie za sobą gorzkie konsekwencje- powoduje niezadowolenie, gniew, napięcie oraz zerwanie znajomości.
Zasada grzeczności.
Oznacza takt, czyli przestrzeganie zasad kultury, podejmowanie tematów ważnych dla rozmówcy, uprzejmość w sytuacjach odmowy oraz wyczucia granic swobody zachowania.
Zasada aprobaty.
Odnoszenie się do siebie ze wzajemnym szacunkiem i uznaniem. Zakazana jest brutalna krytyka czy teksty obrażające i poniżające rozmówcę.
Zasada skromności.
Polega na nieprzechwalaniu się swoimi sukcesami oraz na niepokazywaniu swojej wyższości. W rozsądnym stopniu zaś ujawniamy swoje braki i słabości.
Zasada zgodności.
Należy przyjąć kierunek dążenia do zgody, wypracowania wspólnego stanowiska, zmniejszanie różnic i wyrażanie aprobaty dla tych przekonań rozmówcy, które można przyjąć. Wszelkie kwestie sporne powinny być traktowane delikatnie.
Zasada kooperacji.
Jest to ciągłe budowanie dobrego klimatu. Polega na łagodzeniu napięć, wyjaśnianiu wątpliwości, a także na prawidłowym formułowaniu tematu.
Zasada ironii.
Zasada ta pozwala na prowadzenie rozmów w sposób dowcipny. Żarty, kpiny i docinki są dozwolone wtedy, gdy istnieje wyraźna granica pomiędzy rozmową serio a dowcipną.
Zasada ciekawości.
Wymaga ona okazywania zainteresowania problemami i tematami poruszanymi przez partnera, ale tez proponowania takich tematów, które są interesujące dla obu stron. Należy omawiać je w sposób atrakcyjny i absorbujący wyobraźnię i uwagę.
Zasady poprawnego komunikowania się
Poznaj samego siebie.
Człowiek mający kłopoty ze zrozumieniem samego siebie nie powinien oczekiwać, że będą go rozumieli inni. Należy być świadomym własnych celów , zamierzeń, cech, nawyków, temperamentu, preferencji oraz motywów.
WSKAZÓWKA: Starannie zbadaj swoją sytuację i dopasuj do niej ofertę. Poznaj ludzi, z którymi współpracujesz. Zawsze określ cel, który chcesz osiągnąć przez rozmowę.
O ile to możliwe rób notatki w trakcie, ewentualnie po rozmowie. Uważnie obserwuj przebieg rozmów, własne reakcje, zaangażowanie, odczucia, posunięcia, intencje. Znajduj czas na przemyślenia, które pomagają „na zimno” właściwie ocenić sytuację, a w przyszłości uniknąć podobnych błędów czy zagrożeń.
Zwróć uwagę na drobiazgi.
Współdziałanie ludzi opiera się na codziennej drobnej, często uciążliwej pracy, a nie na odświętnych deklaracjach.
WSKAZÓWKA: Zanim złożysz jakąkolwiek obietnicę oceń czy będziesz w stanie się z niej wywiązać. Kiedy coś obiecujesz, nawet drobną przysługę, wywiąż się z niej w terminie.
Uwzględniaj chwiejność uwagi każdego rozmówcy
Naturalną cechą ludzkiego umysłu jest selektywność, czyli niemożność odbierania wszystkich napływających do nas komunikatów. Dlatego tak często przekręcamy słowa.
WSKAZÓWKA: Nie gniewaj się na innych, ani na siebie za tą cechę. Stosuj częste powtórzenia. Staraj się wyjaśnić pojawiające się wątpliwości, pytaj o znaczenia.
Nie formułuj przedwczesnych ocen.
W prawidłowym porozumiewaniu się bardzo przeszkadza tendencja do oceniania, sądzenia, zaprzeczania i potwierdzania zanim się dobrze zrozumie, co zostało powiedziane.
WSKAZÓWKA: Uważnie słuchaj i analizuj sens wypowiedzi, a dopiero potem oceniaj.
Bądź gotów przyznać się do pomyłki.
Nie ma osób nieomylnych. Przyznanie się do popełnionego błędu ustrzeże nas przed popadnięciem w większe kłopoty. Do tego zwiększa naszą wiarygodność, a rozmówca jest bardziej skłonny nam zaufać. Często nieprzyznawanie się i brnięcie w złym kierunku prowadzi do porażki.
WSKAZÓWKA: Uznaj swoją omylność i kiedy wymaga tego sytuacja po prostu się przyznaj.
Zwracaj uwagę na sens, a nie na formę wypowiedzi.
Prawidłowe zrozumienie sensu wypowiedzi opiera się nie na wychwytywaniu zdań czy pojedynczych słów, lecz na zrozumieniu kontekstu, w którym występują.
WSKAZÓWKA: Nie wyrywaj zdań z kontekstu, by powołać się na ich treść. Przeciwnym wypadku Twój rozmówca odniesie wrażenie, że Twoje intencje są nieprzyjazne.
Licz się z uczuciami drugiej osoby.
Gdy prowadzimy rozmowy musimy mieć wzgląd na stan psychiczny i emocjonalny partnera. Musimy być wrażliwi na przekaz niewerbalny drugiej strony, by móc odpowiednio zareagować, np. szybko skończyć wywód lub go przedłużyć.
WSKAZÓWKA: Zwracaj uwagę co wyraża pozycja ciała, wyraz twarzy, gestykulacja rąk, sposób patrzenia, intonacja głosu partnera.
Nie lekceważ żadnego pytania.
Pytania zadawane nam przez rozmówcę świadczą o tym, że interesuje go nasze zdanie. Z drugiej strony my przez zadanie pytania partnerowi możemy sprawdzić na ile przyswoił sobie przekazane przez nas informacje. Zadawanie pytań sprzyja eliminacji chwiejności uwagi i tendencyjnego nastawienia drugiej strony.
WSKAZÓWKA: Każde skierowane do Ciebie pytanie traktuj poważnie i z należytą uwagą. Sam również zadawaj przemyślane i taktowne pytania.
Różnica zdań może być korzystna.
Każdy ma prawo do własnych poglądów i upodobań. Dzięki odmienności zdań możemy spojrzeć na daną sprawę z innej strony, co wzbogaca nasze poznanie tematu. Uznanie racji, że inni mają prawo być inni niż my, pozwala chronić honor oraz samoocenę drugiej osoby
WSKAZÓWKA: Przyjmij postawę otwartą oraz argumentację partnera jako rozsądną, pomysłową i godną przemyślenia. Wyszukuj w takich sytuacjach możliwości uczenia się od innych.
Spróbuj przyjąć punkt widzenia twoich rozmówców.
Zasada ta jest niezwykle skuteczna, gdy narasta konflikt. Postawienie się w sytuacji drugiej osoby pozwala na zrozumieniu trudności i przybliżeniu stanowisk.
Na przykład w kłótniach małżeńskich zaleca się w toku terapii zmianę obowiązków: mąż pracuje w „dziedzinach” żony i na odwrót (oczywiście o ile jest to możliwe.)
WSKAZÓWKA: Bądź przez chwilę w „skórze” rozmówcy, a łatwiej się z nią porozumiesz.
Uważaj na sposób wyrażania niezgody.
Nie sposób zgadzać się ze wszystkim co mówią nam inni. Dlatego jesteśmy wręcz zmuszani do wyrażania niezgody. Jest to nieprzyjemne dla obu stron, jednak można to zrobić bez ranienia czy też negatywnego oceniania partnera.
WSKAZÓWKA: Odmawiaj taktownie, w duchu łagodności i wrażliwości.
Unikaj udzielania rad.
Często zdarza się, że rady których udzielamy są bardzo przekonywające tylko dla nas. Rozmówca zmieni zdanie tylko wtedy, gdy rozsądną argumentacją skłonimy go do zmiany spojrzenia na zagadnienie, dostrzeżenie nowych aspektów i wzbogacenie interpretacji.
WSKAZÓWKA: Zbuduj atmosferę, w której partner nie będzie się obawiał „rozmiękczenia” swoich postaw obronnych. Dostarcz inspiracji, które pomogą mu podjąć decyzję.
Bądź wnikliwym obserwatorem.
Należy być wyczulonym na niewerbalne zachowania nasze oraz naszego partnera. Mimo, że przeważnie zaleca się szczerość, otwartość, wrażliwość czy uczciwość, to jednak w trudnych sytuacjach może okazać się to błędem.
WSKAZÓWKA: Jeśli dostrzeżesz, że rozmówca postępuje „twardo” panuj nad swoim zachowaniem. W żadnym wypadku nie musisz grać bezbronnej ofiary.
Mów w sposób jasny, rzeczowy.
Należy dążyć do postępowania rozmowy, a nie jej zastoju. Nadużywanie wyrażeń metaforycznych i przenośni może spowodować nadinterpretację wypowiadanych przez nas treści, co nie jest korzystne.
WSKAZÓWKA: Mów konkretnie, rzeczowo i zrozumiale. Rzeczowość oznacza poważne traktowanie wypowiadanych treści.
Okazuj szacunek dla partnera.
Tendencja do pokazywania siebie jako osoby ważnej jest jak najbardziej naturalna. Nie należy przy tym popadać w przesadę i pomniejszać ważność innych. Niedopuszczalne jest lekceważenie partnera. Buduje to atmosferę niechęci i rywalizacji.
WSKAZÓWKA: Traktuj drugą stronę jako osobę ważną, budzącą podziw i szacunek. Działa to mobilizująco na obie strony, zwiększa motywację do pracy, staranności w posunięciach, zaangażowanie w toczące się rozmowy.
Podstawowe zasady komunikowania się z osobą chorą psychicznie
Każdy z nas na myśl o porozumieniu się z osobą chorą psychicznie odczułby niepokój. Jest to normalna reakcja na niewiedzę w jaki sposób to zrobić. Tymczasem zasady niewiele różnią się od tych, które pozwalają nam na właściwą komunikację z osobami z naszego otoczenia. Musimy uzbroić się w dużą dozę empatii, miłości i cierpliwości.
Przede wszystkim oprzyj się na poszanowaniu osoby chorej. Traktuj ją w taki sam sposób w jaki ty sam chcesz być traktowany.
Zrelaksuj się i uspokój. Zacznij rozmowę przy założeniu, że wszystko będzie przebiegać bezproblemowo.
Zminimalizuj zakłócenia dopływające z zewnątrz. Zapytaj, np. czy ta osoba może wyłączyć telewizor.
Nie poruszaj więcej niż jeden temat.
Uważnie słuchaj. O ile chora osoba nie odbiera kontaktu wzrokowego za zagrożenie utrzymuj go jak najczęściej.
Przyjmuj bezkonfliktowo to o czym mówi osoba chora, nawet jeśli się z nią nie zgadzasz.
Angażuj osobę chorą w rozmowę pytając ją o opinię.
Uważaj by nie wysyłać sprzecznych komunikatów werbalnych i niewerbalnych.
Pozwól na wyrażanie uczuć. Niektóre osoby same chcą się przytulić i jest to dowód sympatii. Inne warto zapytać, np.” Czy mogę podać Ci rękę?, Czy mogę się przytulić”.
Kiedy sytuacja na to pozwala wykorzystaj poczucie humoru.
Przejawiaj inicjatywę.
Umiejętność prawidłowego komunikowania się nie jest cechą wrodzoną. Nawet w toku rozwoju fizycznego, emocjonalnego i psychicznego nie możemy liczyć na to, że ta cecha będzie się w nas kształtować samoistnie i prawidłowo. Musimy włożyć sporo wysiłku w to, by poznać odpowiednie zasady i wdrożyć je w życie. Doskonalenie umiejętności porozumiewania się jest procesem ciągłym i zawsze ujawni się jakaś kwestia, którą należy poprawić. Jednakże wprowadzenie nawet kilku wskazówek w codzienność poprawia komfort naszego życia i pozwala na uniknięcie wielu konfliktów.
Prawidłowa komunikacja jest niezwykle ważna w terapii, a także w zwykłym porozumieniu się w codziennych zajęciach, z osobą chorą psychicznie. Dzięki zwracaniu uwagi na nasz przekaz werbalny i niewerbalny możemy okazać się nieocenioną pomocą w komunikacji z tymi osobami, a także ,przy szczerym zainteresowaniu wnieść, w ich życie wiele miłości i szczęścia.
Bibliografia:
Nęcki Z., Negocjacje w biznesie, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1991.
http://www.asmfmh.org
Odnoś pożytek z teokratycznej szkoły służby kaznodziejskiej, Watchtower Bible and Tract Society of New York, inc. International Bible Students Association, Brooklyn, New York, U.S.A. 2002.