Kształtowanie obszarów przemysłowych na potrzeby turystyki 13.03.2011

Egzamin test różnisty jedno i wielokrotnego wyboru

Podstawowe pojęcia i postulaty

Przemysł i skutki jego oddziaływania

- przemysł to dział gospodarki którego wielkoskalowa działalność polega na wydobyciu lub pozyskaniu surowców mineralnych, roślinnych lub zwierzęcych oraz przetwarzaniu ich za pomocą obróbki fizycznej lub chemicznej na wyroby gotowe służące zaspokajaniu potrzeb człowieka

Wielkoskalowa działalność człowieka, przetworzenie na własne potrzeby.

Wszelka działalność przemysłowa daje w efekcie krajobraz industrialny ze wszystkimi jego konsekwencjami środowiskowo-społecznymi.

Tradycyjne gałęzie przemysłu:

- spożywczy

- ceramiczny

- chemiczny

- drzewny

- wydobywczy

- szklarski

- materiałów budowlanych

- lekki metalowy maszynowy

- paliwowo energetyczny

Industrializacja

Ogół zjawisk i procesów związanych z rozwojem gospodarczym dokonujących się poprzez rozbudowy przemysłu zapoczątkowany w Anglii w drugiej połowie XVII w. i trwający do chwili obecnej

Powszechna industrializacja rozpoczęła się w XIX w wraz z rozwojem przemysłu włókienniczego i ciężkiego

Istotną cecha industrializacji w warunkach gospodarki wolnorynkowej jest zdolność samopodtrzymującego się wzrostu

„ przemysł turystyczny” (sektor turystyczny) - część gospodarki turystycznej obejmujące podmioty gospodarcze różnych branż w których działalność jest nakierowana na zaspokajanie popytu turystycznego.

Podstawą przemysł sensu stricte jest maszyna- urządzenie techniczne zawierające mechanizm, zespół mechanizmów we wspólnym kadłubie służąca do przetwarzania energii lub wytwarzania określonej pracy mechanicznej

Maszyny

III w. p.ne w Grecji- wielokrążek, przenośnik ślimakowy, pompka

XII w. - wiatraki

XII w. - maszyny papiernicze(Hiszpania)

XIII w. - maszyny do rozwijania jedwabiu(Włochy)

XVIII w. - parowy silnik tłokowy

XIX w. - silnik elektryczny, silnik spalinowy, turbiny wodne i parowe

XX w. - maszyny samosterowne, samonaprawcze

Ochrona dziedzictwa przemysłowego

Postindustrialna faza rozwoju stała się motorem dal ochrony zabytków przemysłowych.

Według Unesco za dziedzictwo kultury uważa się:

- zabytki(pojedyncze obiekty)

- grupy budynków

- miejsca

Dziedzictwo przemysłowe obejmuje zabytki budownictwa przemysłowego i techniki, główne obiekty związane z byłą działalnością produkcyjna i usługową

Do dziedzictwa kultury należą zespoły postindustrialne:

- postindustrialny krajobraz

- postindustrialny przestrzenny układ jednostkowy (powstawały kompleksy architektoniczne w obrębie których znajdował się zakład przemysłowy, rezydencja właściciela, famuły, familoki dla robotników i kościół)

- obiekt poprzemysłowy(fabryka)

- elementy wyposażenia technicznego i technologicznego stałe i ruchome.(są zazwyczaj gromadzone w obrębie muzeum na powietrzu np.. lokomotywy, elementy związek z elementem spożywczym przy browarze)

Nieruchome dobra kultury:

- obiekty przemysłu wydobywczego(kopalnie)

- obiekty przemysłu ciężkiego(huty, fabryki przemysłu maszynowego)

- obiekty przemysłu energetycznego(elektrownie)

- obiekty związane z przemysłem przetwórczym(wiatraki, młyny, gorzelnie, browary, kuźnie)

- obiekty przemysłu papierniczego(papiernie, drukarnie)

- obiekty przemysłu włókienniczego

- obiekty przemysłu ceramicznego(fabryki ceramiki, cegielnie)

- obiekty związane z transportem kolejowym(linie kolejowe wraz z zespołami dworcowymi i infrastruktura kolejowa)

- obiekty transportu rzecznego(kanały wodne, śluzy, zapory)

- obiekty związek z transportem morskim (stocznie urządzenia portowe), i lądowym

- inne

Bu;(

Ruchome dobra kultury:

- maszyny i urządzenia stanowiące wyposażenie fabryk, kopalń, hut

-zbiory placówek muzealnych

- pojazdy silnikowe(samochody osobowe, ciężarowe, motocykle)

- urządzenia kolejowe(zwrotnice, semafory, nastawnice, pompy)

- środki transportu publicznego(autobusy, tramwaje, pojazdy konne)

- sprzęt i urządzenia wojskowe

- inne

Obiekt pilotażowy

Teren poprzemysłowy bądź jego cześć wyznaczony w celu przeprowadzenia na nim prac rewitalizacyjnych, objętych zakresem programu

Turystyka przemysłowa

W Europie zachodniej rozpoczęła się w latach 60 XX w. (protest przeciwko zburzeniu dworca kolejowego w Londynie) Rozwija się na terenach w których trwa produkcja jak i na terenach w których ja zaniechano

Przyczynia się do:

- lokalnego i krajowego rozwoju gospodarczego

- złagodzenia skutków restrukturyzacji przemysłu

- zagospodarowania terenów poprzemysłowych

- podniesienia atrakcji turystycznej regionu

- zachowania zabytków dziedzictwa kulturowego

- popularyzacji turystyki wśród społeczeństwa

- podtrzymanie regionalnej kultury

Turystyka przemysłowa jako produkt markowy

Produktem jest każdy materialny i niematerialny efekt procesu produkcyjnego, zaspokajający określone potrzeby i dostarczający określone korzyści. Marka powstaje natomiast z chwilą pojawienia się produktu na rynku , a następnie kojarzenia go z określonymi cechami i wartościami

Obiekt dziedzictwa przemysłowego w Polsce

Razem 16 216 w rejestrze zabytków 1863

Dolnośląskie 3800…………..250 nr 1

Kujawsko- pomorskie 1914…………75 nr 2

Warmińsko-Mazurskie 1757………181

Śląskie 1621…………………149

Lubuskie1236………….70

Liczby mogą być nieaktualne, istotne jest że zinwentaryzowane obiekty są liczone na stu tysiącach ogromna masa ;)

Markowe produkty turystyczne : Wieliczka, Oświęcim

Rezolucja Zabrzańska

Stworzyć listę światowego dziedzictwa przemysłowego dla turystyki. Wystąpić w tym celu do WTO aby podjęła się patronatu nad tym przedsięwzięciem…. Wzmóc działania w kierunku tworzenia i konsolidacji Europejskiej oferty turystycznej szlaków dziedzictwa przemysłowego… rozważyć możliwości wykorzystania w tym celu odpowiednich funduszy Europejskich np. INTER REG. III, EUREKA.

Gospodarka jest integralną częścią ludzkiej kultury materialnej

Główne etapy jej rozwoju:

- etap zbieracko-łowiecki

- rewolucja rolnicza

- urbanizacja

- industrializacja

- rewolucje przemysłowe

Górnictwo

Najstarsze górnictwo datuje się 5 000 p.n.e. w Egipcie. Wydobywano miedź, złoto, srebro, a także kamienie szlachetne. Istniały kamieniołomy surowców bu8dowlanych(dziś około 70 % produkcji pochodzi z kopalni odkrywkowych). W przemyśle w Krzemionkach Opatowskich znane są kopalnie i krzemienia funkcjonujące już neolicie. Krokiem milowym w górnictwie było wprowadzenie w XVIII w maszyny parowej (wentylacja szybów, odwadnianie, pozyskiwanie urobku) Jeszcze na początku XX w. w kopalniach ginęło 50 000 górników.

Krzemionki Opatowskie mogą być polskim produktem markowym z zakresu górnictwa.

Przemysł należy do drugiego sektora obok górnictwa i energetyki

Masowe wytwarzanie dóbr za pomocą maszyn wprowadzonych w ruch inaczej niż siłą ludzką rozpoczęło się w XVIII w. Rok 1796 rozpoczyna Erę Maszyny Parowej.

Ten etap określa się mianem rewolucji przemysłowej.

Przyczyny:

- wzrost demograficzny

- rozwój rolnictwa

- rozwój handlu zagranicznego związana z tym akumulacja kapitału

Początki przemysłu wiązał się z początkiem produkcji bawełny (w latach 1785-1850 zanotowano 50-cio krotny wzrost produkcji tkanin) związane było to z gwałtownym wzrostem wynalazków (zgrzeblarki, przędzarki, hydraulicznego warsztatu tkackiego krosna) W 1813 r. było w Anglii 2400 krosien mechanicznych pod koniec wieku już 250 tys.

Z pewnym opóźnieniem rozwijał się przemysł metalurgiczny(koksowanie oczyszczanie surówki z węgla, odlewnia) W 1790 r. produkcje żelaza wynosiła 70 tys a w 1952 r. było to już 2,7 mln ton , w Europie pierwsza rewolucja przemysłu objęła obok Anglii Francje, Belgię i Niemcy

Druga Rewolucja przemysłowa

Od lat 70 XIX w. :

- wypieranie żelaza przez stal

- rozwój przemysłu chemicznego(przemysłowa metoda otrzymywania sody)

- rozwój silników elektrycznych i umiejętności przesyłania energii elektrycznej

W lata 20 XX w. w USA rozwinęła się produkcja urządzeń gospodarstwa domowego(roczna produkcja wzrastała 10 krotnie) oraz samochodów (w latach 1922-1929 o 300%). Wprowadzenie produkcji seryjnej.

Tradycyjne działy jak przemysł włókienniczy górnictwo węgla, kolejnictwo odnotowały spadek produkcji. W 1932 r. produkcja stanowiła 60% z tej sprzed 3 lat

Zagospodarowanie turystyczne terenów to zaplanowane dynamiczne kształtowanie lub dostosowanie układów przestrzennych poprzez uzasadnione ekologiczne społecznie i ekonomicznie (zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju) działania inwestycyjne w celu rewitalizacji tych terenów dla zapewnienia tym określonym segmentom ruchu turystycznego interesujących obiektów.

Obejmuje:

- audyt turystyczny(ocena terenów poprzemysłowych)

- określenie funkcji

- określenie chłonności

- określenie sposobu zagospodarowania turystycznego

Program rządowy dla terenów poprzemysłowych przyjęty przez radę ministrów RP 27 kwietnia 2004 r. stanowi jeden z elementów polityki ekologicznej państwa.

Atrakcyjność turystyczna obiektów pogórnicznych

Kopalnia- zakład górniczy zajmujący się wydobywaniem z ziemi kopalin użytecznych. O istnieniu kopalni w przeszłości uzyskujemy informacje w trakcie badań terenowych (prakopalnie) i kwerendy(kopalnie historyczne)

Kwerenda- ogól poszukiwań zwłaszcza informacji historycznych, gospodarczych i topograficznych dotyczących literatury w aktach, archiwach, bibliotece, muzeach

Prakopalnia- zakład wydobywczy związany z pradziejami, okresem w którym nie znano pism.

Najstarszymi surowcami wydobywanymi przez człowieka w prakopalniach byłe krzemień i sól kamienna.

Epoka metali rozpoczęła ere gó®nictwa kruszcowego

Kruszec- określenie w Polskiej terminologii górniczej od XV w. oznacza kopaliny użytecznę kruszone podczas urabiania.

Urobek ręczny. Najstarsza forma pozyskiwania kopalin (wąskie, kręte, niskie wyrobiska)

Najstarsze zastosowanie prochu stzrelniczegow górnictwie w Europie znane jest z Sycylii(XVIw.)

W XVII w wykorzystywano proch stzrelniczy w koplniachw obszarze dzisiejszychCzech Niemiec i Austrii(wyrobiska szerokie, wysokie i prostolinijne)

Wynalezienie dynamitu przez A. Nobla(1865) zwiększyło radykalnie wydajność w górnictwie

Najstarsze zabytki górnictwa kruszcowego znane są z Egiptu, Hiszpanii, Azji Mniejszej

Celtowie- lud indoeuropejski, pierwotnie zamieszkiwali w dorzeczu górnego Renu, Dunaju i Menu. W pierwszym tysiącleciu pne rozprzestrzenili się po całej Europie dotarli do wysp Brytyjskich, opanowali Galię (znani jako Galowie). Następnie dotarli do Italii odrzucani na północ dotarli do Karpat a nawet na Śląsk i do Małopolski. Cześć dotarła na Bałkany i do Azji Mniejszej(galacja).Inny odłam przekroczył Pireneje(Celtyberowie). W I w. pne tereny zamieszkałe przez Celtów w większości zostały zromanizowane. Zachowane języki celtyckie: Irlandzki, Szkocki, Walijski, Kornwalijski i Bretonski

Etapy rozkwitu górnictwa kruszcowego w Europie Środkowej

- etap górnictwa celtyckiego

Pisane przekazy o celtach pochodzą od Herodota(zamieszkiwali tereny nad górnym Dunajem- południowe Niemcy a po przekroczeniu Alp docierają do północnej Italii na początku IV w pne dotarli także na obszar Czech, Węgier, Moraw, Słowacji, płd Polski)

- etap górnictwa rzymskiego import metali do cesarstwa Rzymskiego z Europy środkowej związany był z zakazem produkcji w samej Italii w związku z wycięciem lasów przez węglarzy

- od VIII w wzrost wydobycia kruszców związany był z górnikami Frankoniskimi golarskim, działalnością zachodnich Słowian. W XII w. na obszarach położonych nad Mozą i w Waloni powstał największy w Europie największy okręg metalowego rzemiosła(mszańsko-leodyński)

- XIII w. przejście do eksploatacji odkrywkowej do podziemnej określa przełom w górnictwie Europejskim(eksploatacja odkrywkowa- transport ręczny eksploatacja podziemna, transport żurawiami i kołowrotami)

- od 2 połowy XVI-XVII w upadek wydobycia w Europie środkowej(upadek gwarectwa i import z obu ameryk, Afryki i Azji)

Gwarectwa- odpowiedniki cechów przekształcały się w spółki udziałowców(kupcy, szlachta, król)

Wydobycie kruszców w Europie środkowej

Złoto- pierwotna eksploatacja związana ze złożami rozsypiskowymi . Okol 2 tys lat pne pierwsi poszukiwacze przybyli w rejony Siedmiogrodu(w okresie Rzymskim prowincja Dacja- złotonośne złoża eksploatowane w czasach rzymskich). Również w Wysokich Taurach eksploatowano złoto od 2000 r, pne Złotonośny obszar Renu eksploatowany był najwcześniej przez Celtów(helwetów) Na wielką skalę Celtowie wydobywali złoto w Czechach Morawach i częściowo na Śląsku. W południowych Czechach koło Modlesovic eksploatowali obszar 75 km2. Wydobyto prawdopodobnie 1000 ton złota (samorodki do 1 kg znajdowano tam jeszcze w średniowieczu)

Musiało tam pracować około 1000 osób przez 300 lat. Prawie całe złoto Europy zostało wyeksploatowane w pradziejach. Po Celtach w Europie Środkowej złoto wydobywali Słowianie w Czechach, północnych Morawach i Dolnym Śląsku(rejon głuchołazów). W VI w. duże ożywienie przeżywało kopalnictwo złota w Dolinie Kaczawy(na mapce występowanie złota na Dolnym Śląsku naniesiono 72 miejsca)

Miedź rodzima- obszar Banatu i Siedmiogrodu w Rumunii(2700-2600 pne). W neolicie eksploatowano miedź na obszarze dzisiejszej Austrii i Szwajcarii(różne okolice Alp)

Cyna- na niektórych obszarach Niemiec i Czech występowały rudy miedzi z rudami cyny(Vogtland, Saksonia, Góry Kruszczowe) Wspólne wytapianie mogło przyczynić się do poznania zalet brązu.

Ołów srebro- najstarsze wyroby w Europie pochodzą z Epoki brązu a nawet z Neolitu . Nieznane są z tego okresu kopalnie. Rozkwit górnictwa srebra nastąpił w VIII w. przez Karola Wielkiego srebra jako surowca monetarnego. W X0XI w. w Czechach istniało rozwinięte górnictwo srebra w XIII i XIV w. roczna produkcja samego srebra w Kuntej Horze 20 Ton

Ważniejsze ośrodki górnictwa kruszcowego w Europie środkowej

- dolny Hart

-górny Harz

- Mansfeld

- Turyngia

- górna Saksonia

-Vogtland

- Tyrol

- Salazkamergut

- Karyntia

- góry kruszcowe

- Jeseniki

-wyżyna czesko-morawska

- okręg dolno słowacki

-okręg górno słowacki

- Siedmiogród

- Świętokrzyski okręg

- okręg Krakowsko- górnośląski

- okręg bytomsko-tarnogórski

---