ZARYS TEOLOGII MISTYCZNEJ KS.DR A. BARAN
SKRYPT (oprac. Paulina Janaszek)
Literatura:
J. Gogola „Teologia komunii z Bogiem”
P.Ogórek „Mistyka chrześcijańskiego wschodu i zachodu”
P.Ogórek „Mistrz Eckhard i Św. Jan od Krzyża”
Praca zbiorowa „Mistyka franciszkańska”
Werbiści „Leksykon mistyki”
„Leksykon duchowości katolickiej”
„Leksykon duchowości franciszkańskiej”
Antropologiczne postawy mistyki
O życiu mistycznym mówimy w świecie osób. Pojawia się pytanie: Kim jest człowiek?
Człowiek interesował się od zawsze sobą, swoim miejscem w świecie itd. Nauki zajmujące się człowiekiem dzielimy na:
Empiryczne (przyrodnicze i humanistyczne)
Filozoficzne
Teologiczne (m.in. teologia duchowości)
Nauki empiryczne nie potrafią dać odp.,.kim jest człowiek. Sw Augustyn powiedział „ Człowiek to wielka istota, która pozostaje tajemnicą”.
Antropologia filozoficzna stawia pytania o naturę bytu ludzkiego, duchowość człowieka, jego godność. Jednak także nauki filozoficzne nie znajdują odp. Na wszystkie pytania.
Teologia zaś odp. na pyt. : Co dzieje się z człowiekiem po śmierci?, Dlaczego niewinny człowiek cierpi? Dlaczego w człowieku jest zło? Tylko teologia odp. na te pytania.
Zatem na tych trzech płaszczyznach można odp. na pyt. Kim jest człowiek?
Antropologia- pojęcie wprowadzone przez Maxa Schelera.
Rodzaje antropologii:
- przyrodnicza (bada rasy ludzkie)
- filozoficzna (kulturę)
- filozoficzna (istota człowieka; nie ma odniesienia do Objawienia i Pisma Swiętego)
- teologiczna (godność, los, przeznaczenie człowieka w świetle Objawienia Bożego)
W starożytności interesowano się całym kosmosem, nie pojedynczym człowiekiem. Poszukiwano arche, stąd człowiek został nazwany mikrokosmosem 9zawiera w sobie te elementy co makrokosmos).
U sofistów: Protagoras- człowiek jest miarą wszystkich rzeczy, poznaie świata jest zależne od człowieka; Sokrates- człowiek istotą etyczną, stara się poznać motywacje zachowań człowieka, czł. jest dobry. W XVI, XVII Kant stawia pyt.:
Co mogę wiedzieć o człowieku? -odp. metafizyka
Co powinienem czynić?- odp. etyka
Czego mogę się spodziewać?- religia
Czym jest człowiek?- antropologia filozoficzna
Egzystencjalizm i fenomenologia (Nietzche, Kordegard, Scheler)
Definicje Człowieka:
KLASYCZNE
Człowiek to „animal rational” -zwierzę rozumne (korzenie tej df u Arystotelesa). Możemy wyróżnić dwa bieguny tej df:
Zwierzęcość ( czł. należy do przyrody; ma własności: wymiana materii-odżywianie, wzrost, rozmnażanie; organy w czł.- zmysłowe i wegetatywne)
Rozumność (czł. jednością psychiczno- duchową, świadomy swojego „ja”; Zdolny do logicznego myślenia, tworzenia pojęć, wydawania sądów, procesów rozumowania, wolności, autorefleksji, transcendencji !)
Człowiek nie ma naturalnych organów umożliwiających obronę, przyswajających go do warunków klimatycznych, musiał to wytworzyć. Są to wytwory kultury dzięki rozumności.
Rozum- to zdolność człowieka do pojęciowego, abstrakcyjnego poznania. Czł. dzięki rozumowi jest aktwny w dziedzinie techniki, a także jest zdolny do kontemplacji.
OPISOWE
Tales - Człowiek jest mikrokosmosem (są w nim te same pierwiastki, co w kosmosie)
Protagoras- „Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”
(niebezpieczeństwo- subiektywizm; relatywizm- nie ma obiektywnej prawdy, nie ma nic stałego)
Platon- „Człowiek to dwunóg nieopierzony”
(behawioryzm- opisuję to, co widzę)
Max Scheler- „Człowiek to istota kochająca”
(Bardziej podkreślony element uczuciowy, inaczej niż u Arystotelesa. Nic nie jest poznane, co wcześniej nie jest kochane. Trzeba poznać żeby kochać. Podkreślone współodczuwanie, serce.
Marks (przejęta od Arystotelesa)- „Człowiek jest istotą społeczną”
(Taka jest natura człowieka-mówił Arystoteles, natomiast Marks podkreśla stronę ekonomiczną- Miejmy wszystko wspólne)
……………. - „ człowiek to istota bawiąca się”
Jaspers- „Człowiek to istota symboliczna”
(Czł. tworzy symbole, mity danej kultury, w nich znajduje się historia)
R.Otto- „człowiek jest istotą religijną”
(Przeżywa lęki i fascynacje)
Gechen- „człowiek jako istota pracująca, pragmatyczna”
(Jego narzędziami są rozum i ręce)
Schmit- „Człowiek istotą ekonomiczną”
(czł. i światem rządzą pieniądze. Ideałem człowiek przedsiębiorczy)
Dico- „Człowiek istota miłująca piekno”
Etapy rozwoju ludzkości:
-Państwo prawa i siły
-Państwo etyki (rządzą zasady)
-Państwo wolności i sztuki (tu człowiek może się zrealizować)
Marschel- „Człowiek to pielgrzym (Homo viator)”
Suchodolski- „Człowiek to twórca”
Hegel- „Człowiek to istota historyczna”
(Dzieje tworzą człowieka. Czł. panem świata, tworzy dzieje przez pracę i walkę)
Sokrates- „Człowiek istota poszukującą siebie, Boga
Kirkegard- „Człowiek istota przeżywająca siebie”
(Czł. przeżywa swoje zadania, rysy ludzkiego powołania)
Sartre- „Człowiek istota tragiczna”
(Wszystko jest absurdem)
Frank- „Człowiek istota odpowiedzialna i transcendująca siebie”
(Czł. z natury przekracza siebie, przeżyje wszystko, jeśli wie po co żyje. Logoterapia- odkrywanie sensu życia)
Nietsche- „Człowiek istotą pełną sprzeczności”
Pascal- „Człowiek jest trzcina myślącą”
Człowiek jest ciałem uduchowionym, duchem ucieleśnionym. Czł. jest istotą wcieloną, duch przenika wszystkie władze, czł. przeniknięty Duchem Św.)
Czł. jest istotą płciową. Płciowość jest wielkim darem. Ciało jest znakiem i ekspresją osoby. Czł. komunikuje się przez gesty, dotyk, osoby wyrażają się poprzez ciało. Ciało służy nie tylko do ekspresji sfery uczuciowej, ale także duchowej.
Jak człowiek przeżywa swoje istnienie? 26.10.05
Egzystencjalne koncepcje człowieka
Egzystencjalizm ateistyczny (Heideger, Sartre)
-Człowieka nie można opisywać jako animal rational, jako osobę, ale jako egzystencję, sposób bycia, życia. Człowieka opisujemy poprzez życie.
- Ludzkie istnienie rozgrywa się w świecie. „Świat” i „człowiek” należą do samego pojęcia.
- Życie rozgrywa się w wymiarach czasoprzestrzeni, „tu i teraz”. Człowieka nie można analizować poza czasem i historią. Czł. dzieckiem danej epoki. Czł. kierowany ku przyszłości.
- Człowiek żyjący w świecie ustawicznie jest przez ten świat zagrożony. Cechą istnienia człowieka jest troska, trwoga o życie. Ona wywołuje stan lęku i niepokoju.
- Człowiek realizuje się w działaniu, dlatego buduje hierarchię wartości i przedmiotów.
Heideger: Czł. to byt ku śmierci. Śmierć jest końcem wszystkiego. Człowiekowi całe życie towarzyszy myśl o śmierci.
Sartre: Czł. nie ma żadnej istoty. Czł. nie może wybrać, na wszystko jest skazany, nikt się go nie pyta czy chce żyć. Wszyscy jesteśmy rzuceni w świat, zmuszeni do życia. Wszystko jest absurdem. Nie ma wartości obiektywnych tj. prawda, wolność, dobro. Czł. jest tragiczny, opuszczony, nie ma nigdzie oparcia, ani w sobie ani poza sobą. BÓG nie istnieje!
Jest to pesymistyczna koncepcja człowieka .
Egzystencjalizm teistyczny (Kirkegard, Marschel, Frank)
Kirkegard- twórca egzystencjalizmu; skończył teologię, miał zostać pastorem, zerwane zaręczyny=> niezrealizowany, geniusz i jednostka patologiczna, 42 lata dead zmarł.
- Czł. spotyka w życiu wiele antynomii ( sprzeczności):
Z jednej strony dązy do rozwoju, nieskończoności, z drugiej-boi się tego co nowe =>czł. ucieka przed religią, bo stawia wymagania, czł. odczuwa bojaźń wobec Boga.
Z jednej str. Pragnienie poznania siebie, czł. chce być sobą,a z drugiej str. to niemożliwe, bo musi przyjmowac role.
Czł. jest skazany na ciągłe wybory „albo….albo…”, nihilizm albo chrześcijaństwo, bycie samotnym, co skazuje na nicość albo przylgnięcie do Jezusa. Musi nastąpić skok wiary, a to zakłada zaufanie Bogu. Dylemat egzystencjalny-Abraham, któremu Bóg kazał zabić syna Izaaka.
Marschel-protestant, który przeszedł na katolicyzm
-człowiek to pielgrzym
-W czł. jest prymat istnienia nad istotą (przeciw tomizmowi). Istota człowieka tworzy się w trakcie jego życia.
Dylematy w życiu czł.:
Osoba i jednostka
Jednostka-bezosobowy anonim, który doświadcza manipulacji przez społeczeństwo
Osoba- stawia pyt. w danej sytuacji i angażuje się aktywnie w życie. Dewizą istnienia czł. jest nie tylko to , że „jestem” ale „sunsum corda” (w górę serca)
Istnienie i posiadanie
„Być i mieć” (bez miecia nie ma bycia ….he he)
Czł. staje się niewolnikiem rzeczy. Istnienie może pokonać ten dylemat- poprzez miłość i twórczość, one są ponad posiadaniem. Sokrates: widzę ile rzeczy jest mi niepotrzebnych patrząc na rzeczy.
Problem i tajemnica
Czł. jako uczestnik i jako obserwator. Tajemnica należy do porządku istnienia człowieka. Problem dotyczy tego co czł. posiada.
Zaangażowanie i opinia
Opinia zakłada pewien dystans, jest poza człowiekiem. Zaangażowanie- coś jest w moim wnętrzu
Niepokój i ciekawość
Są ludzie, którzy przeżywają życie jako ciekawość i jako poszukujący.
-Wspólnota
-Czł. z natury nastawiony na kontakt z innymi, powołany do życia we wspólnocie. Uczestnictwo w niej ma dokonywać się poprzez miłość (Kartezjusz: Myślę więc jestem. / Marschel: Kocham więc jestem).
Czł. przy takim nastawieniu funkcjonuje na sposób daru i by być darem dla innych. Czł. wobec rzeczywistości może zabierać postawy autentyczne np. sprzeciw, zaangażowanie i nieautentyczne np. konformizm (upodabnianie się do), unik.
Każdy czł. przeżywa swoje istnienie w teraźniejszości i sposób przeżywania zależy od przeszłości,a le i przyszłości (co będzie i jak będzie).Wizja przyszłości określa sens ludzkiego życia.
Victor Frank
-filozofia sensu życia powiązana z Logoterapia
-Obraz człowieka zawarty w 6 twierdzeniach:
1. Czł. nie może być rozpatrywany w sposób abstrakcyjny (jego istnienie odbywa się w konkretnych warunkach) i zredukowany.
2. Czł. składa się z trzech wymiarów:
somatyczny (soma)
psychiczny (psyche)
duchowy (noetyczny)
Istnienie sfery duchowej jest tak oczywiste jak dwóch pozostałych. Tak jak w sferze psychicznej jest sfera świadoma i nieświadoma(świadomość i podświadomość-w czasie snu poznajemy ją najbardziej), tak i w sferze duchowej.
Te wymiary warunkują siebie. Bios (sfera biologiczna) zakłada istnienie psyche=> Człowiek stanowi jedność psychiczno-fizyczno-duchową.
3. Źródłem dynamizmu człowieka jest dążenie do sensu, znalezienie go. Człowiek przeżyje wszystko, jeżeli będzie wiedział po co żyje. Ten sens trzeba odkrywać, realizować. Frank dzieli go na sens cząstkowy i całościowy (dot. życia, świata- sens obiektywny)
4. Człowiek jest istotą, która jest pociągana przez wartości, a nie popędy (Freud- najważniejszy popęd; Frank wyróżnia:
wartości twórcze- praca,
wartości doznaniowe- poznawanie, studiowanie, sztuka, miłość
wartości związane z postawą- one muszą być zakotwiczone w wartościach absolutnych (Bóg najwyższą wartością)=> czł. uczestniczy w życiu Boga.
5. Człowiek jest zdolny stawić czoła najbardziej okrutnym warunkom (Frank był w obozie koncentracyjnym w Dachau), ale tylko wtedy gdy ma sens, dlatego, że czł. jest zdolny do transcendencji, przekraczania, uwarunkowań biologicznych, społecznych.
6. Wolność człowieka
Człowiek nie jest determinowany przez czynniki biologiczne. Tempo życia, pośpiech jest źródłem nerwic. To powoduje pustkę egzystencjalną- jałowość życia, wszystko wydaje bez sensu.
Człowiek starożytności obawiał się fatum, czł. średniowiecza- potępienia, współczesny- bezsensu. Bezsens prowadzi do frustracji egzystencjalnej, a to powoduje różne odchylenia od normy:
Egzystencja fatalistyczna-przesadna wiara w potęgę losu, czł. czuje się bezsilny wobec okoliczności zewn., twierdzi, że o jego życiu decyduje astrologia, biologia, układy socjalne
Egzystencja prowizoryczna- to, co dzisiaj jest ważne aby przeżyć
Egzystencja konformistyczna- uciekanie od wolności, czł. wyrzeka się odpowiedzialności, myśli tak jak inni, by mieć spokój (duchowe i psychiczne lenistwo). To może doprowadzić do fanatyzmu- nie przyjmowanie do wiadomości, że ktoś jest inny, inaczej myśli.
Przejawy braku poczucia sensu 9.11.05
Neuroza niedzielna-spowodowana brakiem sensu życia, przejawia się w pustce, braku zajęcia, czł. oddaje się ogłupiającym zajęciom np. TV. Tymczasem niedzielę cechują: Bóg, rodzina i wypoczynek
Choroba dyrektorska- chorobliwe dążenie do znaczenia; ta pogoń jest ogłupiająca, sprawia, że czł. traci sens życia. Związana z niezaspokojoną potrzebą duchową (czł. musi odżywiać swego ducha). Nerwica na tle duchowym przejawia się w pustce egzystencjalnej-nuda, depresje.
Doświadczenie otchłani- związane z doświadczeniem zagubienia
Doświadczenie sensu jest zakorzenione w naturze czl. Jeśli go nie ma, wiąże się to z:
-fałszywym pojęciem wolności (wolność rozumie jako uleganie czemuś)
-triada neurotyczna: depresja=>nałóg=>agresja
Sposobem szukania sensu jest LOGOTERAPIA:
Logos- słowo, sens / Terapia- leczenie
Leczenie poprzez odkrywanie sensu życia. Czł. musi się oprzeć na trzech filarach, by odkryć sens swojego życia: duchowość, wolność, odpowiedzialność
To odsłanianie, że świat, w którym czł. żyje to świat osób, wartości, zadań do wykonania. Te wartości mają naturę duchową, muszą być wybrane w wolności, przyjęte. Jeśli wybieram coś w wolności, musze wziąć za to odpowiedzialność. Organem sensu życia ludzkiego jest sumienie.
To Słowo Boże.
Sakrament pokuty to przywoływanie człowieka do Prawdy.
Człowiek wobec wartości
Czł. żyje zawsze wobec zadań swojego życia, innych ludzi, wobec Boga, wobec wartości, które przeżywa, doświadcza i realizuje.
Max Scheler (JPII się do niego odnosi) opracował teorię wartości.
Człowiek nie może być rozpatrywany jako istota biologiczna, raczej jako istota etyczna, duchowa; czł. jest nastawiony na wartości. Ceł. Jalo istota duchowa przeżywa wartości, przekracza siebie (zwierze tego nie może). Wartości trzeba Poznań intelektem, intuicją aksjologiczną aksjologia-nauka o wartościach).
Wartości wg Schelera:
Hedonistyczne-związane z przyjemnością
Witalne- zdrowie, uroda
Ducha- intelektualne i estetyczne
Religijne- dot. sacrum, świętości
Wartością wszystkich wartości OSOBA LUDZKA.
Osoba ludzka wchodzi w relacje osoba-osoba. W tych relacjach jest szczególna człowiek-Bóg. W niej ma miejsce doświadczenie wartości religijnych- miłości i świętości. Natomiast relacji osoba-osoba mamy: sympatię- coś zewnętrznego, empatię- zaczynam się wczuwać w drugą osobę, apatia- unikam osoby.
Czł. został stworzony na obraz i podobieństwo Boże. Posługuje się słowem. Słowo- tym faktem czł. związany a tajemnicą Boga. Słowo jest szczególnym atrybutem czł. (słowo tylko w świecie osób).
Różnica między myślą a słowem: w słowie manifestuje potęga ludzkiego ducha, czł. poprzez słowo tworzy świat kultury (funkcja kulturotwórcza słowa), jest przedmiotem badań naukowych, rozpatruje się je w kontekście języka, mowy, pisma (językoznawstwo-proces komunikowania się za pomocą znaków).
JPII „Veritatis Splendor”- rozjaśnianie świata za pomocą Słowa.
Słowo jest wyrazem myśli człowieka (myśl właściwością człowieka)
Stoicy wprowadzili rozróżnienie:
Mowa zewnętrzna- głos
Mowa wewnętrzna- myśl, u początku słowa zewn.
Czym jest myśl, możemy zorientować się po skutkach: materialnych, słyszalnych, widzialnych. Myśl jest poza czasem i przestrzenią. Słowo ma przebieg w czasie - w postaci fali dźwiękowej, nabiera kształtu fizycznego. Dzięki temu czł. jest nadawcą i odbiorcą słowa. Myśl jest poza czasem. Wyróżniamy czas: fizyczny, chroniczny (związany ze zdarzeniami), językowy (dzięki niemu wszystko jest w teraźniejszości, związany z mówieniem np. dzięki niemu możemy być z Arystotelesem w postaci jego pisma. Dokonuje się spotkanie osób i myśli- Słowo nośnikiem nieśmiertelności!)
Człowiek posługuje się znakiem, obrazem i symbolem.
Znak- odsłania pewną rzeczywistość, odsyła do innej rzeczywistości np. znak drogowy
Symbol- pełni funkcję zastępowania, trzeba go znać , by zrozumieć funkcję, którą zastępuje
Obraz- połączenie tego co związane ze znakiem i symbolem, przenosi do innej rzeczywistości, uobecnia i przedstawia
Słowo jest bogatsze niż znak, symbol, obraz. Powinno wiązać się z życiem. Jawi się w trzech porządkach:
Duchowym- słowo, myśl
Biologicznym- słowo
Fizycznym-słowo, znak.
Kryteria dojrzałej osobowości 16.11.05
Czł. od momentu poczęcia jest osobą. Ta osoba ujawnia się w osobowości. Na osobowość wpływa charakter, temperament, środowisko…
POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI
+ |
- |
|
|
POCZUCIE PEWNOŚCI
+ |
- |
|
|
ZAUFANIE DO SIEBIE
+ |
- |
|
|
ROZUMIENIE SIEBIE
+ |
- |
|
|
ROZUMIENIE INNYCH
+ |
- |
|
|
DOJRZAŁOŚĆ UCZUCIOWA
+ |
- |
|
|
INTEGRACJA OSOBOWOŚCI
+ |
- |
|
|
Człowiek jest zawsze w stanie rozkwitu, stawania się, proces jego rozwoju nie jest zakończony. Istnieją różne stopnie integracji:
Dezintegracja pozytywna- rozbija się struktury osobowości, by czł, zintegrował się na wyższym poziomie. Czł, który się dobrze obserwuje ma szansę pełnego dojrzewania. Ważna jest współpraca z łaską.
Dojrzała wiara się rodzi, związana z żywą relacją z Jezusem, z łaską 23.11.05
Zycie wiary jest związane z procesem dojrzewania, a ten związany jest z uwarunkowaniami społecznymi, psychicznymi człowieka (wpływ biologii na czł. - psychologia prenatalna, proces narodzin, relacja matka-dziecko itd.; także społeczne elementy wpływają na człowieka - rodzina społeczeństwo)
Kryteria dojrzałej wiary
POZNANIE SAMEGO SIEBIE
+ |
- |
|
|
NIE SZUKA ZIEMSKICH KORZYŚCI
+ |
- |
|
|
WNOSI POKÓJ
+ |
- |
|
|
PRAWDZIWA MIŁOŚĆ BLIŹNIEGO
+ |
- |
|
|
DOJRZAŁA WIARA RÓŻNI SIĘ OD RELIGII
Religia - fakt historyczny, kształtowana w każdej cywilizacji, związana z poszukiwaniem przez człowieka odpowiedzi na pytania o sens człowieczeństwa itd.; Bóg i boskość rozumiana jako ponad empiryczna rzeczywistość
Wiara - przyjęcie odpowiedzi, jaką Bóg daje na pytania człowieka, jest łaską. Człowiek z natury jest religijny.
Wiara i religia posługują się tym samym językiem religijnym. Wspólnym mianownikiem jest kult i religia. Każda religia jest możliwa, jeżeli pytania jakie stawia człowiek, dają prawdziwą odpowiedź. Religia chrześcijańska jest religią objawioną - pełną odp. jaka przyszła wraz z J.C. Człowiek przyjmuje Jezusa jako Slowo Boże w wierze.
Karl Barth - wszystkie religie są tworem ludzkim, wiara związana jest z działaniem Boga, religia jest przeciwieństwem wiary.
Wiara związana jest z życiem które jest związane z odkupieniem prze Jezusa.
Religia posiada wymiar wertykalny (odniesienie do bóstwa).
Wiara posiada wymiar horyzontalny i wertykalny (odniesienie do człowieka i do Boga).
Chrześcijaństwo domaga się by dostrzec Jezusa w drugim człowieku, Jezus mówi o miłości nieprzyjaciół.
Religia żąda znaków i cudów (Paweł mówi, że niektórzy chcą znaków i cudów a my głosimy Chrystusa).
DOJRZAŁA WIARA ZAKŁADA CAŁKOWITE ZAUFANIE JEZUSOWI CHRYSTUSOWI.
Człowiek dojrzałej wiary nie oczekuje cudów.
Religia poszukuje jakiegoś Boga, człowiek poszukuje Boga, można zmierzyć natężenie. Wiara - Bóg objawił się w Jezusie, Bóg poszukuje człowieka, nie można zmierzyć natężenia, cieszy się wolnością.
Człowiek poszukuje Boga który mu odpowiada, a nie takiego jak Jest. Proces nawrócenia jest związany z odrzuceniem fałszywych obrazów Boga.
W rozwoju duchowym należy korzystać ze szkół duchowości franciszkańskiej, jezuickiej, dominikańskiej… każdy powinien korzystać z tego bogactwa!
Różnice między religiami:
Chrześcijaństwo - Zbawienie jest darem, wiąże się z miłością
Tradycje wschodnie - człowiek zbawia się sam, akcent położony na medytację (w chrześcijaństwie też medytacja, ale i miłość)
WIARA DOJRZAŁA CIESZY SIĘ AUTONOMIĄ SUMIENIA
W dojrzałym sumieniu szczytem hierarchii jest Jezus, nie można ulegać presji ideologicznej (uleganie wpływom ideologicznym wiąże się z brakiem umiejętności oddzielenia osoby od tego co mówi)
DOJRZAŁA WIARA POWAŻNIE TRAKTUJE ŻYCIE SAKRAMENTALNE
Człowiek ma poczucie grzechu, świadomość potrzeby rozgrzeszenia. Nie można być świętym bez łaski.
O zagubieniu świadomości grzechu mówił Pius XII: „Największym grzechem jest brak poczucia grzechu.” Usprawiedliwianie grzechu (bo wszyscy tak robią...) we własnej doskonałości.
Wiara ma tendencje do rozwoju (Flp 3,13)
POWSZECHNA POTRZEBA DUCHOWOŚCI 30.11.05
JP II „Novo millennio ineunte” - pomimo powszechnej laicyzacji we współczesnym swiecie obserwuje się powszechną potrzebę duchowości.
Duchowość - pojęcie znane od V wieku, od św. Hieronima; podlega ewolucji.
Do XI wieku duchowość znaczyło uwznioślenie umysłu i woli w poszukiwaniu więzi z Bogiem.
XII/XIII wiek scholastyka; o duchowości częściej mówią filozofowie niż teologowie (podejmują temat nieśmiertelności duszy).
XIV wiek duchowość oznacza dobra kościelne, beneficja, odpusty, przedmioty kultu.
XVII wiek (kwietyzm) duchowość nabiera znaczenia ascetycznego
XIX/XX wiek (dokumenty soborowe, KKK, nauczanie JP II) ruchy pseudoduchowei pseudomistyczne - nadużywanie słowa duchowość np. w środowisku amerykańskim duchowość jako pewna forma psychoterapii, celem uzyskania komfortu psychicznego i emocjonalnego. Duchowość stała się przedmiotem komercji. Wśród współczesnych autorów duchowość rozumiana jako rzeczywistość, która nie może być zredukowana do niczego.
JP II „Osoba i czyn” - „Duchowość w osobie można zobaczyć poprzez transcendencję osoby w czynie” (są to praca, sztuka, zabawa)
W literaturze teologicznej stosuje się rozróżnienie (wg. 3 warstw w człowieku, psychicznej, fizycznej i duchowej):
Duchowość - związane z wiarą, z rzeczywistością religijną; konkretyzuje się przymiotnikami: duchowość muzułmańska, chrześcijańska, hinduska itd.; szczególna postać życia religijnego, objawia się na zewnątrz
Życie wewnętrzne - zestaw aktywności emocjonalnej człowieka, związane bardziej z psychiką
Życie duchowe - angażująca współpraca chrześcijanina z Duchem Świętym, której celem jest doskonała miłość i świętość. Jest to odpowiedź jaką daje swoim życiem chrześcijanin Bogu. Jest ona dawana pod wpływem doświadczenia duchowego.
Doświadczenie duchowe nie jest to jednorazowy akt dokonywany w zachwycie, akt kultu. Jest to zestaw postaw życiowych, zajęcie stanowiska wobec przeżywanych treści wiary.
Założenia doświadczenia duchowego:
- rozumowe poznanie prawd objawionych (rozumienie intelektualno - poznawcze)
- odniesienie wolitywno-emocjonalne (emocjonalno-wartościujący)
- konkretne działanie i postępowanie (odniesienie behawiorystyczne)
Życiem duchowym nie jest wykształcenie teologiczne, nie są uczucia pobożne, jest to wierne naśladowanie Jezusa (funkcji kapłańskiej, prorockiej i królewskiej). Dokonuje się to za pomocą: łaski uświęcającej, nadprzyrodzonych cnót i darów Ducha Swiętego. Te trzy elementy stanowią ORGANIZM DUCHOWY CZŁOWIEKA.
Więź miłości z Chrystusem
Podstawa życia duchowego. Święta Teresa z Avilla porównuje zycie duchowe do życia małżonków: relacja dwóch osób, relacja miłości. Przez analogie do małżeństwa, w zyciu duchowym możemy wyróżnić cechy: wzajemne, dogłębne poznanie, uczuciowo wolitywne zaangażowanie się, konkretne akty i działanie podkreślające więź.
Cel życia duchowego: świętość i doskonałość. Sobór Watykański II mówi (Konstytucja dogmatyczna Wszyscy Kościele „Lumen Gentium”): Wszyscy w kościele są powołani do świętości, chrześcijanin ma obowiązek zmierzania do świętości.
Doskonałość
Arystoteles: Doskonałe jest to, co wykończone w swoim rodzaju
Św. Tomasz: Doskonałość to zbliżenie do swojego celu, który jest doskonalszy=>
Doskonałość - osiągnięcie pełni możliwości w swojej dziedzinie (doskonałość podmiotowa, przedmiotowa np. jakieś dzieło artystyczne, funkcjonalne - doskonałe wypełnienie jakiejś czynności np. komputer)
W świecie chrześcijańskim doskonałość związana jest z naśladowaniem Jezusa, jest zależna od: wieku, formacji kulturowo religijnej, stanu życia, zawodu, powołania, stanu zdrowia… Każdy ma obowiązek wyczerpać swoje możliwości.
Świętość
Dotyczy Boga; Bóg święty ze swojej natury (Iz 6,3)
Człowiek uczestniczy w świętości samego Boga. Rozróżniamy:
świętość podmiotową - gdy myślimy o osobie, która jednoczy się z Bogiem
świętość przedmiotowa - przedmioty zwykłe włączone do kultu
świętość funkcjonalna - czynności wykonywane w sposób święty
Doskonałość jest terminem antropologicznym, świętość natomiast nosi w sobie ładunek religijny. W życiu religijnym utożsamia się doskonałość ze świętością. Świętość to cel wyznaczony przez Boga, a doskonałość to sposób działania do osiągnięcia tego celu. JP II mówił „Trzeba na nowo zalecać dążenia do wysokiej miary życia chrześcijańskiego. Jedność duchowości chrześcijańskiej => jeden Chrystus, jeden Pan, jedna wiara, jeden chrzest, jedna Ewangelia. Franciszkanin Matanicz podał systematyzację form duchowości chrześcijańskiej:
pod względem etniczno-geograficznym np. duchowość wschodu-zachodu, Francji, Polski
pod względem doktrynalnym (w zależności na jaką tajemnicę wiary położony jest akcent) np. Eucharystyczna, pasyjna, Maryjna
pod względem ascetyczno-krytycznym np. duchowość miłosierdzia, wspólnoty, pokutna
pod względem antropologiczno-psychologicznym np. duchowość kobiety, mężczyzny, starszych
pod względem intelektualistyczno-afektywna np. duchowość lekarzy, nauczycieli, świeckich, kapłańska
pod względem historyczno-chronologicznym np. duchowość czasów apostolskich, średniowiecza, czasów współczesnych…
pod względem zakonów i szkół np. duchowość kapucyńska, benedyktyńska, ignacjańska
PRZEGLĄD HISTORYCZNY
Duchowość pierwszych chrześcijan skupiała się wokół Jezusa (chrystocentryzm). Wszyscy byli pewni że Jezus powróci. Modelem świętości był model życia chrześcijan. Styl ich życia wiązał się z męczeństwem, stąd kult męczenników. Później następuje zmiana ideału życia z męczeństwa na życie dziewicze (udawanie się na miejsca odosobnione). Stąd biorą się początki życia monastycznego. Asceza dla ludzi pustyni jest dobrym przygotowaniem do życia w niebie. Duchowość miała wymiar liturgiczny i wspólnotowy (Dz 2,42). Życie koncentrowało się wokół Eucharystii, na łamaniu chleba. Homilia znaczyło ojcowskie pouczenie. Duch Agape - miłość braterska, wspólnotowa. W ramach edyktu mediolańskiego (313r.) nastąpiło zderzenie kultury antycznej i żydowskiej. Pojawiły się herezje dotyczące stylu życia duchowego np. manicheizm.
Rozwój monastycyzmu:
Wschód IV wiek potem Zachód. Styl życia był reakcją na rozluźnienie obyczajów życia chrześcijanin. Mnisi chcieli być radykalni.
Monastycyzm wschodu:
Mnisi eremici, anachoreci - wiedli życie samotne
Cenobici - wiedli życie wspólnotowe
Wielcy patriarchowie wschodu:
Święty Bazyli Wielki (+379), św. Paweł z Teb (od niego pochodzą Paulini)
Koncepcje życia mistycznego człowieka. Ewariusz z……(Pontu?), Pseudo Dionizy Aeropagita, św. Jan Chryzostom, św. Maksym Wyznawca
Monastycyzm zachodni:
Św. Benedykt, św. Augustyn, św. Jan Kasjan, św. Hieronim, św. Marcin z Tours
Średniowiecze
Duchowość kształtowała się dzięki Grzegorzowi z Nyssy, św. Augustynowi, św. Bazylemu…….
Ma miejsce ścieranie się kultur (wędrówki ludów) => spłycone życie intelektualne. Ożywienie następuje gdy pojawiają się pierwsze uniwersytety (1088 - Bolonia - pierwszy uniwersytet, potem PARYŻ)
Wyprawy krzyżowe => większe zainteresowanie człowieczeństwem Jezusa.
Powstają zakony: krzyżowcy, trynitarze, joannici, templariusze, bożogrobowcy.
Zainteresowanie Pismem Świętym
Temat cierpienia Jezusa
Działalność św. Franciszka z Asyżu, św. Brygidy szwedzkiej
Rozwój pobożności eucharystycznej (kult Eucharystii).
Sobór Laterański IV(1215r; obecność św. Franciszka) nakazał by przystępować raz w roku do komunii i spowiedzi.
Kult adoracji => procesja Bożego Ciała
Obowiązek lampki przy tabernakulum wprowadzone przez Wincentego Kadłubka - biskupa krakowskiego.
Duchowość Maryjna (św. Bernard z Clervoux)
Modlitwa Anioł Pański wprowadzona przez franciszkanów
Modlitwa różańcowa wprowadzona przez dominikanów
Odrodzenie życia zakonnego - franciszkanie, dominikanie
Odrodzenie życia monastycznego - cystersi, kameduli
Kult aniołów i świętych
Kult relikwii świętych
Duchowość seraficzna (franciszkańska)
Duchowość cherubiczna (dominikańska)
Dewocjomoderna
- ruch związany z Dominikanami,
- wywarł wpływ na ożywienie pobożności indywidualnej
Tomasz (Atenthis?) „O naśladowaniu Jezusa”
Jan Gerson
Bonawentura „Droga myśli do Boga”
- sprzeciw wobec formalizmu, intelektualizmowi, dowartościowanie woli, z rozumu do serca
- oparty o milość do Jezusa => sprzyja kontemplacji
Duchowość nowożytna
Tło historyczne: wynalezienie druku 1440r., odkrycie Ameryki 1492r.
Humanizm zapoczątkowany na przełomie XIV/XV w. wywarł wpływ na duchowość. Zainteresowano się człowiekiem, jego rozwojem. Optymistyczne podejście do człowieka. Podkreślenie obrazu Boga w człowieku, zwrot ku naturze, szukanie Boga w naturze. Dowartościowanie humoru i zdrowego trybu życia.
Pojawiają się nurty:
Sentymentalizm - wykorzystywał symbolikę serca
Św. Franciszek Salezy „ filotea” (Droga do życia pobożnego)
Odwołuje się do procesów zachodzących w naturze, podziw piękna, dobra, otwiera na Boga, wieczność (droga aksjologiczna).
W duchu chrześcijańskiego humanizmu pojawiają się nowe zakony m.in. jezuici (św.; Ignacy loyola), kapucyni (cappucio- kaptur).
W tym okresie działają:
Św. Jan od Krzyża, św. Teresa z Avilla, misjonarze Vincentego a Paulo
Kształtują się szkoły duchowości.
1545-1563 sobór trydencki (duchowość trydencka zorientowana na dogmatyce, miała wymiar liturgiczno- sakramentalny, przejście od teorii do praktyki- wymiar charytatywny)
Powstaje pierwsze seminarium.
Działalność Karola Boromeusza.
Zainteresowanie mistyką (przeżyciową, praktyczną), powstają traktaty.
Zloty okres mistyki hiszpańskiej i polskiej.
Pojawiają się dwa błędne nurty:
Jansenizm-założycielem Korneliusz Jansen
Po grzechu pierworodnym natura ludzka została tak skażona, że czł. nie zasługuje na usprawiedliwienie, nie jest godny zjednoczyć się z Bogiem(nurt pesymistyczny, potępiony przez Klemensa XI w bulli, a potem w 1718 r. w liście apostolskim; skutki jansenizmu widoczne do dziś);
Rygoryzm ascetyczny;
Ograniczenia przystępowania do Komunii świętej; praktyką podstawową pokuta;
Antyhumanistyczna moralność=> rozwój kazuistyki i ascezy
Kwietyzm
Człowiek z natury doskonały i dobry, dąży do zjednoczenia z Bogiem(przeciwny do jansenizmu);, wystarczy biernie poddać się Bogu i nie trzeba nic robić (Zaufaj Panu, On będzie działał!...he he, ironicznie oczywiście).
Spokój ducha i doskonałość polega na zanurzeniu się w miłości bożej.
Kwietyzm za bardzo interesował się mistyką.
Innocenty XII (1699) potępił
Michał Molinos- mistyka to nadzwyczajne działanie boże, dla nielicznych
Zastój w mistyce i tak do XIX w.
XIX w. - ścierają się prądy myślowe i społeczne; duchowość nabiera charakteru indywidualistycznego; duchowość „kapliczkowa”, sentymentalna;
Ruch apostolsko- społeczny- nowe zgromadzenia zakonne, szkoły duchowości (pallotyni- Wincenty a Paulo, salezjanie- św. Jan Bosko);
Docenienie kobiety;
Ruch apostolsko- charytatywny związany z objawieniami maryjnymi (mariofanią)=> zgromadzenia zakonne z tytułami maryjnymi.
Duchowość Polska 21.12.05
„Bogurodzica” - ta pieśń ma znamiona duchowości benedyktyńskiej, w centrum jest Jezus, choć mowa o duchowości maryjnej (K.Durski)
XI w. modlitewnik Gertrudy (kodeks Gertrudy); Gertruda córka Mieszka II; wpływ duchowości benedyktyńskiej
Św. Wojciech
Benedyktyni mieli szereg klasztorów (Tyniec)
Oblaci - klasztor na Swiętym Krzyżu (nowicjat)
W początku XI wieku przybyli cystersi (mają związek z Bernardem z Clervoux). Zakładali klasztory w Małopolsce, pierwszy w Jędrzejowie, tu wstąpił W.Kadłubek. Kolejne klasztory w Sulejowie, Wąchocku, Oliwie.
W XII wieku działalność rozpoczęli Franciszkanie i Dominikanie. Pierwsze klasztory w Krakowie.
Swięci - błogosławiona Salomea, św. Kinga, bł. Władysław z Gielniowa (patron Warszawy)
Dominikanie: św. Jacek, bł. Czesław, bł. Bronisława, św. Królowa Jadwiga Wawelska.
Pojawiają się kartuzi (odłam benedyktynów). W 1380 przybywają do Polski. Pierwszy klasztor w Lechnicy - teraz Słowacja, potem Kartuzy, Bereza Kartuzka.
Bł. Dorota z Montowy - pierwsza polska mistyczka, zamurowała się w wieży; dyktowała przez okienko przeżycia mistyczne
Nurt dewocjomoderna widać w pismach Mateusza z Krakowa i Jakuba z Paradyża.
Następną postacią średniowiecza Stanisław ze Skarbnieża.
Rozkwit życia duchowego po Soborze Trydenckim. Kard. St. Hozjusz wcielał w życie uchwały Soboru; za jego sprawą przezwyciężono protestantyzm w Polsce.
Nurty duchowe posoborowe:
Chrystologiczny
Koncentracja na tajemnicy męki i ran Chrystusa. Nawiązanie do średn.; obrona przed doktryną Arian
Biernat z Lublina „O bóstwie Syna Bożego i Ducha Św.”
Stanisław Sokołowski „O kulcie i adoracji”
Kasper Dróżwicki (+1662) w swoich pismach mistycznych koncentrował uwage na kult Najświętszego Serca Jezusa, człowieczeństwa Jezusa. Opracował podręcznik dla czcicieli Najświętszego Serca Pana Jezusa
Maryjny
Pozostaje w związku z dogmatem o wcieleniu Jezusa Chrystusa
Kasper Dróżwicki (+1662) opracował podstawy maryjnego niewolnictwa
Liderami tego nurtu byli jezuici: Stanisław Fenicki (+1652, Lublin)
”Podręcznik maryjny”, Jan Chomętowski - dokonał tłumaczenia „Pętko panny Maryi albo sposób oddawania się jej za niewolnika”, Marcin Laterna „Harpa duchowa” - kontemplacja Bożego macierzyństwa Maryi
Problematyka mistyki: Mikołaj Łęczycki, Tomasz Młodzianowski
Dominikanie: Mikołaj z Mościsk (+1631) „Elementarzyk ćwiczeń duchowych”
Franciszkanie: Stefan Chryzostom Dobrosielski (+1676) „Suma teologii ascetycznej i mistycznej - zbiór”
Ascetyczny
Oprócz Łęczyckiego, Franciszek Przyłęcki „Teologia duchowa i ascetyczna”, Andrzej Cyrus (+1647) - Hieronim od św. Jacka „podręcznik duchowości”
Biblijny
J. Wujek, P.Skarga
Nurt mistyki przeżyciowej
Szkoła karmelitańska: Andrzej od Jezusa (Andrzej Brzechwa) przełożył wszystkie dzieła Jana od Krzyża; Teresa od Jezusa (Anna Maria Marchocka) „Autobiografia mistyczna - 30 ekstaz
Marianie - opracowali mariańską szkołę duchowości polskiej, propagowali kult Niepokalanego poczęcia Matki Bożej, wspieranie dusz czyśćcowych; zlikwidowano ten zakon; odrodził się za sprawą bł. Jerzego Matulewicza (założył siostry Eucharystii, siostry ubogie).
Teresa Kozłowska - spowodowała rozłam tego zakonu => Mariawici propagowali ubóstwo św. Klary
XIX wiek
Nurt narodowo - patriotyczny (Mickiewicz - wywarł wpływ na mistykę, Słowacki, Norwid, Z. Krasiński)
Wiek XIX to wiek kobiet:
Marcelina Parowska; bł. Bojanowski założył zgromadzenie żeńskie - siostry felicjanki, Zofia Pruszkowska; Franciszka Siedlicka (nazaretanki); bł. Maria Karłowska (pasterki); Urszula Ledóchowska (Urszulanki Serca Jezusa Konającego) Albert Chmielowski; Koźmiński (siostry służki); Rafał Kalinowski; Ignacy Kłopotowski (Loretanki)
Kongresy eucharystyczne (1930r. Poznań); Akcja katolicka; Sodalicja mariańska; Harcerstwo; Zakład dla niepełnosprawnych w Laskach (Róża Czadzka); KUL (1918) Czasopisma: Biblioteka życia wewnętrznego, Ateneum kapłańskie, Homo dei, Biblioteka kaznodziejska, Rycerz Niepokalanej (św. Maksymilian Kolbe)
II wojna światowa - św. Maksymilian Kolbe, św. Edyta Stein
Okres powojenny - Wyszyński, Wojtyła; odnowa życia duchowego (Blachnicki); III Zakon - św. Franciszka, dominikański; nowa forma duchowości - objawienia fatimskie; duchowość Miłosierdzia Bożego (św. Faustyna Kowalska +1938); piesze pielgrzymki.
SZKOŁY DUCHOWOŚCI 11.01.2006
Bogactwo życia chrześcijańskiego znajduje swój wyraz, ujście w szkołach duchowości. Termin ten pojawia się w II połowie XIX wieku, związany z życiem monastycznym. By szkoła duchowości zyskała swe miano potrzebny jest czas, by ukazać aktualność danej szkoły. Początkowo musi być charyzmatyczna osoba, która w nowym świetle odczytuje orędzie ewangeliczne. To jednak za mało. Muszą być kontynuatorzy. Szkoła musi także zostać potwierdzona przez UNK (najczęściej przez kanonizację lub beatyfikację przedstawicieli danej szkoły).
Mówiąc o szkole duchowości, należy wyróżnić:
- element podmiotowy - konkretna osoba fundatora i grono naśladowców
- element przedmiotowy - doktryna i jej zastosowanie
Powstają instytucje związane z daną szkołą np. szkoła ignacjańska - rekolekcje, salezjanie - oratorium. Istnieje szereg szkół duchowości, które wypracowały metody badawcze, ale tylko to, co jest przedmiotem badań nie jest szkołą duchowości. Szkoła duchowości musi być związana z aspektem praktycznym, nie tylko badania naukowe.
Szkoła Służby Pańskiej - duchowość benedyktyńska
Najstarsza, najbardziej znacząca w kulturze europejskiej. Twórcą Benedykt z Nursji (+547). W 1594 Papież Paweł VI ogłosił go patronem Europy. Przerwał studia w Rzymie, by wieść życie pustelnicze. Założył wspólnotę eremitów. Potem przeniósł się z nimi do fortecy na Monte Cassino. Tam powstała reguła benedyktyńska. Jego siostra scholastyka założyła klasztor żeński. Oboje zostali pochowani obok siebie na Monte Cassino.
Benedykt powrócił do najwybitniejszych przedstawicieli duchowości pierwszych ojców pustyni. Jego wspólnota tylko umownie może być nazwana zakonem, gdyż opactwa benedyktyńskie stanowią coś odrębnego. Opactwa połączone są w kongregacje. Każde samodzielne opactwo ma swojego opata. Mnich to ten, który wchodzi do opactwa. Składa on ślub stałości miejsca (jak już wejdzie do danego klasztoru to już na zawsze. U podstaw tej duchowości jest duch synowskiego przybrania. „Posłuchaj synu…” - to początek reguły. Synowskie posłuszeństwo wobec ojca. Ich zadaniem poszukiwanie Boga, wyrazem synostwa jest modlitwa jako służba Boża. Na pierwszym miejscu jest modlitwa liturgiczna, która powoduje, że nie uwzględnia się upodobań mnicha. Żąda się by mnich wyzbył się szukania siebie i przystosował się do liturgii kościoła (nie ma miejsca na spontaniczność). Obowiązuje dyscyplina. W liturgii mają radość i piękno, harmonię. Synowskie przybranie ma miejsce podczas czytania Słowa Bożego. Praktykuje się lectio divina. Zasila ona modlitwę wewnętrzną, nie posiada metody, jest to poddanie się Duchowi Świętemu. Do owocnego przeżywania potrzebne jest milczenie. Milczenie obowiązuje nawet podczas posiłków. Wyeksponowany tu jest duch umiaru we wszystkim, złoty środek. Praktykuje się zewnętrzne czyny pokutne - asceza benedyktyńska, praca. Życie mnichów skupia się wokół pracy i modlitwy ora et la bora (módl się i pracuj), praca to pokorna służba człowiekowi i Bogu. Centralnym punktem dnia jest liturgia podkreśla się piękno celebracji liturgii liturgia to doświadczenie wspólnoty braterskiej. Święty Benedykt nie polecił pracy apostolskiej. Bardziej był nastawiony na szukanie Boga. Narzędziem apostolstwa jest gościnność. Przybysz to sam Chrystus.
Życie mnicha ma być znakiem eschatologicznym - antycypacja życia w niebie => wszystkie klasztory budowane są na górze, by być bliżej nieba.
Mnich nie musi się martwić o nic, ma się modlić i pracować. Te dwie czynności wyznaczają rytm dnia, dlatego te opactwa są bardzo bogate, choć poszczególni mnisi ubodzy.
Święci:
Św. Grzegorz I Wielki (+604)
Mnich Garcia Cisneros - opracował metodę modlitwy myślnej z której skorzystał św. Ignacy Loyola
Anzel Grűn
Hildegarda z Biugen (napisałem tak jak się czyta)
Brygida Szwedzka
Magdalena Mortenska (+1631)
Cystersi - klasztor benedyktyński
Założycielem św. Robert z Molens. Do tego klasztoru wstąpił św. Bernard z Clervoux z 30 kuzynami. Był czcicielem Maryi (pobożność maryjna), nazwany niekoronowanym władcą Europy.
Od cystersów pochodzi jeszcze jedna gałąź - trapiści.
Duchowość cysterska (w ramach duchowości benedykt.) charakteryzuje się:
przestrzeganie reguły św. Benedykta
skrajne ubóstwo
eremicki styl życia
Cystersi budowali klasztory w dolinach, zajmowali się kulturą rolną (budowali młyny mosty). Nazywa się ich „bobrami” Pana Boga.
Trapiści:
Tomasz Merton(+1968) „Nikt nie jest samotną wyspą”
Andre Liv (czyt. Luw) „Cysterska droga”
Kameduli
Powrócili do eremu, początkowej reguły św. Benedykta, założycielem św. Romuald. Milczenie połączone z kultem pamięci o śmierci (jak spotkasz kameduła to Cię fajnie pozdrowi, stwierdzeniem „memento mori”).
Kartuzi
założycielem św. Bruno z Kolonii (+1840)
Szkoła franciszkańska
Założycielem Jan Bernardone (dla niezorientowanych to św. Franciszek). Przełom XII/XIII wieku krytykowano Kościół za bogactwo, stąd wiele ruchów związanych z ubóstwem. Jan Bernardone nie krytykował kościoła, mówił, że skoro Chrystus był ubogi to on też będzie - chrystocentryzm.
Element życia wspólnego. Nie ma rozbudowanej liturgii jak u benedyktynów, najważniejsze jest to, co na ołtarzu. W pierwszych latach w kościele kapucyni nie używali nawet dzwonka nie było nawet śpiewów, liturgia była uboga, skromna.
Modlitwa wspólna - brewiarz się recytuje u franciszkanów (benedyktyni śpiewają). Najważniejsze by była wspólnota ducha, a nie harmonia dla ucha. Bracia nie przynoszą nic do wspólnoty. Ubóstwo dotyczy brata, wspólnoty, budowli, skromne kościoły.
Franciszek nie chciał reguły św. Benedykta ani św. Augustyna.
Mnisi benedyktyńscy mieli zagwarantowane wszystko. Franciszkanie - styl pielgrzymi
Braterstwo - podczas mszy św. nie eksponuje się, że ktoś jest kapłanem a ktoś bratem, wszyscy są braćmi, są równi.
Minoritas - małośc, naśladowanie Chrystusa sługi
Kult męki Pana Jezusa
Dzieło odbudowy Kościoła
Kult Matki Bożej (związany z Porcjunkulą)
Życie konwentualne („czarne” habity) - OFM Conv.
Bracia spirytualni - pragnęli duchowej odnowy => kapucyni - powrót do reguły św. Franciszka:
- humanizm - człowiek, świat w centrum; radość szacunek do świata stworzonego, wszyscy braćmi i siostrami (drzewa, kwiaty, śmierć, woda)
- zakon żebrzący - bracia mają pracować
Trzy filary:
I zakon - bracia
II zakon - siostry klaryski
III zakon - osoby świeckie żyjące duchem św. Franciszka
Zgromadzenia zakonne żyjące duchem św. Franciszka (jest ich pełno)
Szkoła dominikańska
Założycielem Dominik Guzman, należał do zakonu kanoników regularnych; Dominik i Franciszek byli przyjaciółmi
Dominikanie znaczy psy pańskie. Jest to zakon kaznodziejski, opiera się o regułę św. Augustyna
Troska o czystość wiary (inkwizycje)
Kontemplacja Boga i jej owoce przekazywane innym, lectio divina
Pobożność eucharystyczna
Różaniec - nurt maryjny
Kult świętych
Modlitwa za zmarłych
Przepowiadanie, akcent położony na studia (szczególnie na nauki humanistyczne), sprawa położona na intelekt (u franciszkanów na serce)
Postacie:
Św. Tomasz z Akwenu
Św. Katarzyna ze Sieny „Dialog o Bożej Opatrzności”
Mistycy:
Mistrz Eckhart
Bł. Jan Pauler
Bł. Henryk Sauzee
Ludwik z Granady
Gonzalez Arinteo
Galigula La Grange (u niego Wojtyła pisał doktorat)
Mikołaj z Mościsk
Jacek Woroniecki „Etyka wychowawcza”
o. Albert Krąpiec
bł. Kolumba Róża Białecka
ps Miłej nauki
Mam nadzieje, że jest wszystko.
21