Tropy i ślady zwierząt leśnych (Mateusz Deresiński; Marta Sierakowska; Katarzyna Strzymińska; Daniel Szemis; Agata Szymańska)
Ślady - są to np. tropy, pęki wyrwanej sierści, zrzucone poroże, ślady ogryzania roślin, kąpieliska, odchody, nory.
Tropy - odbicia kończyn zwierząt na piasku, błocie, śniegu, a także innych podłożach.
Wyraźne tropy są wiernymi odciskami zwierzęcych stóp. Wygląd i rozmiary tropów, szczególnie liczba palców, kształt racic, ułożenie opuszek oraz odbicia pazurów są zwykle charakterystyczne dla gatunku.
Łapa - typowa kończyna dla stopochodnych, np. jeż, borsuk, wilk:
5 palców +pazury
spodnia strona - opuszki
końce palców - opuszki palcowe
podstawy palców - opuszki międzypalcowe (dłoniowe)
opuszki nadgarstkowe lub stępowe - piętki
gruczoły skórne
Racica - typowa kończyna dla kopytnych, np. jelenie, daniele, dzik, muflon:
parzystokopytne - ciężar ciała - 2 palce
nieparzystokopytne - ciężar ciała - 1 palec
tył racicy - opuszka palcowa
U ptaków - budowa kończyny prostsza, najczęściej 4 palce + pazury.
Układ tropów zmienia się w zależności od prędkości i sposobu poruszania się zwierzęcia oraz rodzaju podłoża.
Sposoby poruszania się:
chód (stęp) - najwolniejszy; 3 lub 4 kończyny dla wolnego chodu i co najmniej 2 dla szybkiego są w kontakcie z ziemią
kłus - szybki krok; równoczesny wykrok na przemian przedniej i tylnej kończyny przeciwległych stron ciała
galop i skoki - najszybsze; wybijanie się kolejno z tylnych i przednich kończyn; długi brak kontaktu kończyn z ziemią
Ptaki poruszają się po ziemi chodem, biegiem lub skokami.
W skokach odciski łap ptaków zgrupowane są po dwa.
Lis - Vulpes vulpes
Wygląd:
tropy wydłużone o symetrycznym kształcie
na każdym widoczne odbicie 4 palców z pazurami
opuszka międzypalcowa wielkości opuszki palcowej
Rozmiary:
długość: 4,5 - 5,5 cm
szerokość: 4 - 4,5 cm
odcisk przedniej łapy nieznacznie większy od odcisku tylnej
Układ tropów:
stęp i kłus: sznurek tropów (linia prosta)
miękkie podłoże: tropy tylne pokrywają przednie
skoki i galop: oddzielne ślady, tropy tylne przed przednimi
długość kroku: kłus 60 - 80 cm, galop ok. 2 m
Podobne tropy: jenot
Wilk - Canis lupus
Wygląd:
tropy duże, wydłużone, symetryczne, o mocno odciśniętych 4 opuszkach palcowych i większej od nich opuszce międzypalcowej
krawędzie opuszek i ślady pazurów odbite wyraźnie
Rozmiary:
trop przedniej łapy: długość 9 - 11 cm, szerokość 8 - 10 cm
trop tylnej łapy: o 1 - 2 cm mniejszy od przedniej
Układ tropów:
kłus („sznurowanie”): tropy tylne pokrywają przednie, linia prosta, długość kroku - ok. 1 m
wataha: porusza się gęsiego, trop w trop
galop i skoki: tropy tylne przed przednimi, długość skoków ok. 2 m
Podobne tropy: pies
http://www.wigry.win.pl/skorupka/1.htm
Ryś - Lynx lynx
Wygląd:
opuszki palcowe 4 palców i opuszka międzypalcowa wyraźnie odbijają się na miękkich podłożach, zarys koła
Rozmiary:
trop przedniej łapy: długość 7 - 8 cm, szerokość ok. 6 cm
trop tylnej łapy: nieco mniejszy
Układ tropów:
chód: tropy tylne pokrywają przednie, długość kroku 70 - 80 cm
galop i skoki: długość skoku ok. 2 m, wyjątkowo nawet 6 (!), wszystkie kończyny odbijają się oddzielnie w grupach po 4
Dzik - Sus scrofa
Wygląd:
odbicia parzystych racic oraz szerzej rozstawionych mniejszych raciczek
dziki stąpają na wszystkich 4 palcach zakończonych masywnymi rogowymi racicami, co odróżnia je od innych kopytnych
Rozmiary:
długość: 7 - 10 cm
szerokość: 5 - 8 cm
Układ tropów:
stęp i kłus: odbicia tylnych racic przykrywają przednie lub odciskają się tuż za nimi
długość kroku: kłus 1 m, galop i skoki do 2 m
tropy wszystkich kończyn odbijają się oddzielnie w grupach po 4
Jeleń - Cervus elaphus
Wygląd:
tropy dość szerokie, symetryczne, racice łagodnie zaokrąglone w przedniej części
mniejsze raciczki odbijają się rzadko, w linii racic tylko w czasie skoków i galopu
Rozmiary:
u samców: długość 8 - 9 cm, szerokość 6 - 7 cm
u samic: mniejsze o 1 - 2 cm
Układ tropów:
stęp: linia łamana, tropy tylne pokrywają przednie, długość kroku: 70 - 140 cm
kłus: tropy leżą prawie w linii prostej, długość kroku większa o połowę
skoki i galop: kilkumetrowe susy, oddzielne odbicia w grupach po 4
Łoś - Alces alces
Wygląd:
tropy bardzo charakterystyczne
wydłużone i zaostrzone z przodu racice, na miękkich podłożach są rozsunięte - tym szerzej im większa prędkość ruchu zwierzęcia
z tyłu tropu widoczne odciski raciczek
na twardym gruncie przy wolnym chodzie - ściśnięte czubki racic (kształt serca)
Rozmiary:
u samców: długość ok. 18 cm, szerokość ok. 12 cm
u samic: tropy mniejsze, bardziej zaostrzone czubki racic
Układ tropów:
stęp: tropy tylnych kończyn w tropach przednich, linia łamana, długość kroku ok. 1 m
kłus: kroki wydłużają się do 1,5 m
Sarna - Capreolus capreolus
Wygląd:
racice są wydłużone i zwężone z przodu
chód - racice ściśnięte, przód tropu zaostrzony
galop - czubki racic rozchylone na zewnątrz, z tyłu tropu widoczne odbicia raciczek leżące w linii racic
Rozmiary:
długość: 4 - 5 cm
szerokość: ok. 3 cm
Układ tropów:
stęp: linia łamana, tropy tylne pokrywają przednie, długość kroku 50 - 100 cm
kłus: prawie linia prosta, długość kroku zwiększona o połowę
skoki i galop: kilkumetrowe susy, wszystkie kończyny pozostawiają oddzielne odbicia w grupach po 4
Zając - Lepus europaeus
Wygląd:
duża powierzchnia tropu - delikatne odbicie, inaczej niż u wilka
na każdym tropie odbicia 4 palców + pazury
przednia łapa - 5 palców - najkrótszy nie pozostawia śladu
tropy charakterystyczne ze względu na ostro zakończony przód
Rozmiary:
znaczna różnica długości odbić przednich (ok. 5 cm) i tylnych łap (ok. 6 cm)
Układ tropów:
charakterystyczne „czwórki” tropów: 2 mniejsze odbicia przednich łap i 2 wysunięte do przodu szerzej rozstawione tylnych łap.
długość skoków: spokojne kicanie 50 - 100 cm, ucieczka 2 - 4 m
http://www.wigry.win.pl/skorupka/1.htm
Borsuk - Meles meles
Wygląd:
5-cio palczaste kończyny, odbicia wyraźne: opuszki palcowe blisko siebie, prawie w jednej linii, wewnętrzny palec czasem nie zostawia śladów
długie pazury przednich łap odciskają się ok. 1,5 cm przed śladami palców
z tyłu tropów przedniej łapy widoczny ślad dodatkowej opuszki nadgarstkowej (piętka)
Rozmiary:
długość: ok. 4,5 cm
szerokość: ok. 4 cm
tropy mierzone z piętką: długość do 7 cm
Układ tropów:
chód: długość korku ok. 50 cm
kłus: długość korku do 70 cm
galop: oddzielne odbicia wszystkich kończyn w grupach po 4
Kuropatwa - Perdix perdix
Rozmiary:
długość: do 5 cm
Bażant - Phasianus colchicus
Wygląd:
odbicia 3 wydłużonych palców o podobnej długości, szeroko rozstawione
ślad tylnego palca najkrótszy
Rozmiary:
długość tropu: 6 - 8 cm
długość kroku: 40 - 50 (70) cm
Układ tropów:
chód: prawie linia prosta
ucieczka: dwukrotnie większa długość kroków
Podobny gatunek: kuropatwa
Głuszec - Tetrao urogallus
Rozmiary:
największe tropy spośród wszystkich kuraków, dł. 8 - 10 cm
Kaczka krzyżówka - Anas platyrhynchos
Wygląd:
ślad błony pławnej spinającej 3 palce zakończone pazurami
widoczne zagłębienie po tylnym palcu
Rozmiary:
długość: ok. 6 cm
Układ tropów:
chód: linia łamana, tropy zwrócone czubkami do wewnątrz
długość kroku: 15 - 20 cm
Podobne tropy: gęś, łabędź
Inne ślady - odchody
Odchody składają się z niestrawionych resztek pokarmu: fragmentów roślin, chityny owadów, włosów, piór, kości, itp. Ich wielkość, wygląd i zapach są dość stałe i charakterystyczne dla każdego gatunku.
Odchody dzika
Odchody rozpadają się na wiele nieregularnych brył o ciemnej barwie, czasami są spłaszczone, o średnicy do 6cm.
Odchody luźne, bezkształtne - dużo soczystych roślin.
Spotykane m.in.: w lasach, na łąkach i polach.
Odchody zająca
Odchody mają kształt kulistych, lekko spłaszczonych bobków o średnicy 1,5 cm. Na ich powierzchni widać fragmenty niestrawionych roślin.
Barwa zależy od diety zająca: latem - odchody prawie czarne,
zimą - jasnobrązowe, bądź jaśniejsze.
Spotykane na otwartych terenach i w lasach.
Odchody sarny
Odchody mają kształt cylindrycznych, zaostrzonych na jednym końcu bobków, o długości 1 - 1,5 cm i średnicy 0,6 - 1 cm.
Są ciemno zabarwione (nawet czarne), zawierają niestrawione resztki roślin.
Spotykane są w grupach po kilkadziesiąt lub nieregularnie rozsypane w lasach i na terenach otwartych.
Odchody kuropatwy
Odchody o cylindrycznym kształcie, jasnobrązowe, z jednym pobielonym końcem. Mają ok. 1 cm długości i niecałe 0,5 cm średnicy. Zawierają niestrawione resztki roślin.
Spotykane w ciągu całego roku na terenach otwartych.
Odchody lisa
Odchody są wydłużone, walcowate, zwężone i ostro zakończone na jednym końcu. Długość: 5 - 10 cm, grubość:
ok. 2 cm.
Składają się głównie z sierści, piór, zębów, kości ofiar, latem i jesienią także z resztek owoców oraz owadów.
Kolor: od czarnego do szarego,
a nawet białego.
Spotykane przez cały rok w wielu środowiskach.
Inne ślady - ślady żerowania
To bardzo urozmaicona grupa znaków, takich jak: zryta ziemia, pogryziona roślinność, resztki zdobyczy drapieżników. Za pomocą tych śladów trudno rozpoznać określony gatunek.
Bóbr - Castor fiber - zgryzanie pni
W środowiskach nadwodnych spotkać można wiele śladów żerowania bobrów: powalone pnie drzew, grube pnie ogryzione równomiernie dookoła (zarys klepsydry) oraz cieńsze pnie i gałęzie ogryzione z jednej strony.
Ślady siekaczy bobra o kształcie 2 równoległych bruzd przypominają ślad po półokrągłym dłucie, zaś odgryzione wióry mają ok. 10 cm długości i ok. 4 cm szerokości.
Spałowanie jest to zdzieranie płatów kory wraz z łykiem z drzew przez zwierzynę płową w celu pobrania składników pokarmowych.
Kuźnia dzięcioła
Dzięcioł duży przy pomocy dzioba rozbija sosnowe i świerkowe szyszki i wydobywa z nich nasiona. Często rozkuwa szyszki w tzw. kuźniach, warsztatach. Kuźnie są to wykute przez dzięcioła otwory lub naturalne szczeliny w pniach i rozwidleniach gałęzi. Każdy dzięcioł ma zwykle kilka takich warsztatów, które odwiedza na zmianę.
Dzik - Sus scrofa
buchtowisko
Inne ślady - pozostałe
Do pozostałych śladów świadczących o bytowaniu zwierząt zaliczamy: schronienia, legowiska, wypluwki, tamy, kąpieliska, itp.
Wypluwki to kości, sierść, chitynowe pokrywy owadów i pióra oddzielane w żołądku gruczołowym od reszty pokarmu i formowane w zbity wałek, który następnie zostaje wydalony ruchami wymiotnymi. Wypluwki produkują np. sowy, bociany, mewy.
Czemchanie - wycieranie poroża ze scypułu.
Tamy bobrów są budowane przeważnie na niewielkich, płytkich ciekach z lokalnie dostępnego materiału: gałęzi, mułu, darni, kamieni i żwiru.
Ślady i tropy zwierząt - G. Ohnesorge,B. Scheiba, K. Uhlenhaut - Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1997
Poznajemy tropy i ślady zwierząt - Jerzy Romanowski - Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2007
Treści:
Materiały szkoleniowe Stowarzyszenia dla Natury Wilk, Sabina Nowak, 2010 - pdf.
http://www.polskiwilk.org.pl/download/WilkRysTropyEduNew1.pdf
2. Słownik leśny: http://stary.wl.sggw.pl/units/urzadzanie/materialy/materialymst/Slownik%20lesny%20i%20gatunki.pdf