1.Na jakie pytanie odpowiada ekonomia jako nauka?

Ekonomia - nauka o tym, w jaki sposób ludzie decydują o wykorzystaniu ograniczonych zasobów w celu wytworzenia dóbr, zapewnienia zjawisk konsumpcyjnych.

2. Definicja ekonomii

Ekonomia to nauka społeczna analizująca i opisująca produkcję, dystrybucję i konsumpcję dóbr

3. Mikroekonomia zajmuje się badaniem poszczególnych elementów tworzących gospodarkę. Analizuje poszczególne gałęzie konsumentów, producentów itp. Bada czynniki wpływające na kształtowanie się wielkości produkcji, rozmiar popytu i podaży.

Makroekonomia - analiza gospodarki jako całości - mierzenie, wyjaśnianie systemu gospodarczego. Bada czynniki wpływające na poziom tak właściwości jak stopień produkcji.

4. Podział wiedzy ekonomicznej:

a) pozytywna (opisowa)

- bada rzeczywistość gospodarki (realne); np. analiza cen, PKB, stopy bezrobocia itp.

b) normatywna (wartościująca)

- bada jaka powinna być polityka gospodarcza

- odnosi się do norm etycznych

5. Potrzeby:

1. Organizm człowieka: potrzeby fizjologiczne.

2. Środowisko przyrodnicze i termiczne

- warunki klimatyczne powodują, że nie opłaca się budować trwałych konstrukcji

3. Życie społeczno - gospodarcze

I. Potrzeby podstawowe:

- naturalne: zaspokojenie egzystencji człowieka (jedzenie, picie, spania)

- potrzeby wyższego rzędu (kulturalne)

II.

- potrzeby teraźniejsze: bieżąca działalność człowieka

- potrzeby przyszłe: zależą od właściwie zaplanowanej gospodarności człowieka

III.

- potrzeby indywidualne: zależą od indywidualnej potrzeby człowieka

- potrzeby zbiorowe: zależą od mentalności zbiorowości

IV.

- potrzeby jednorazowe: kupno samochodu, mieszkania

- potrzeby powtarzalne: kupno ubrań

6. Prawo nasycalności potrzeb - prawo Gossena

- potrzeby ludzkie zaspokajane są w kolejności wielkości

Prawa Gossena są dwa:

I. Zadowolenie osiągnięte ze spożycia każdej następnej jednostki danego dobra zmniejsza się aż do zaspokojenia potrzeby na nie. Prawo to znane jest także pod nazwą prawa malejącej krańcowej użyteczności.

II. W celu osiągnięcia największej sumy zadowolenia człowiek stara się tak podzielić swe środki, aby krańcowe jednostki nabywanych dóbr przynosiły takie samo zadowolenie.

7. Model gospodarki AD-AS

Popyt zagregowany (inaczej popyt globalny) jest to suma popytów na danym obszarze.

Na popyt zagregowany mają wpływ: realne bogactwo społeczeństwa, realne stopy procentowe, oczekiwania ekonomiczne, inflacyjne, zmiany w kursach wymiany walut, dochód państw importujących towary danego państwa.

Podaż zagregowana (agregatowa) - suma podaży dóbr i usług w gospodarce narodowej.

Równowaga makroekonomiczna (przy stałych cenach i płacach) występuje wówczas, gdy globalny popyt równa się globalnej podaży, tzn. gdy suma planowanych globalnych wydatków jest równa dokładnie wartości wytworzonej produkcji.

8.Zasoby - wszystko, co jest wymagane i wykorzystywane do produkcji, np. surowce naturalne, przedsiębiorczość itp.

Czynniki wytwórcze - zasoby wykorzystywane w produkcji.

Zasoby naturalne - powierzchnia ziemi (sól w średniowieczu - cel strategiczny)

Kapitał - maszyny, urządzenia, patenty.

a) rzeczowy

- środki produkcji: środki pracy (maszyny) i przedmiot pracy (nasze działanie)

b) finansowy:

- środki pieniężne

Przedsiębiorczość - umiejętność kierowania produkcją dóbr i jej wykorzystania.

9. Koszt alternatywny (też: koszt decyzji wyboru, koszt utraconych możliwości) to koszt, który ponosimy, wybierając daną możliwość; jest to wartość najbardziej cenionej przez nas możliwości, nie wybranej w związku z decyzją wyboru innej możliwości.

10. Granica możliwości produkcyjnych wskazuje na alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które społeczeństwo jest zdolne wytworzyć w ciągu danego okresu wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy sposób posiadane zasoby oraz technologie produkcji. Jej graficznym obrazem jest krzywa możliwości produkcyjnych zwana też krzywą transformacji produkcji. Jest ona zbiorem punktów (kombinacji) odpowiadających maksymalnym ilościom dóbr jakie można wytworzyć przy danym stanie zasobów i przy wykorzystaniu danej technologii.

11. Wartość użytkowa - zdolność danego dobra do zaspokojenia potrzeb człowieka; jest kategorią obiektywną, co oznacza, że: uwzględnia potrzeby akceptowane przez całą zbiorowość, a nie indywidualnie. Wartość użytkowa nie jest stała w czasie, ma charakter dynamiczny. Poziom wartości zmienia się wraz ze zmianą potrzeb, zmianą cech danego dobra. Im bardziej będzie ono przestarzałe, tym poziom wartości użytkowej będzie niższy.

Wartość wymienna - relacja w jakiej różne towary są wzajemnie wymieniane. Znajduje wyraz w ilości jednostek pieniężnych, jakie możemy otrzymać za dany towar (czyli w cenie). Wartość wymienna wyraża wartość rynkową. Nie jest wielkością stałą i niezmienną w czasie. Ma zawsze charakter dynamiczny. Poziom wartości wymiennej zmienia się pod wpływem zmian relacji pomiędzy popytem i podażą na dane dobro, cech jakościowych danego dobra, mody itp.

12. Rynek - ogół warunków ekonomicznych, w których zachodzi do zawierania transakcji wymiennych między sprzedawcami a nabywcami, poparte funduszami nabywczymi.

Rodzaje rynków:

a) ze względu na formę:

- rynek tradycyjny - targowisko

- rynek nowoczesny - Internet

b) ze względu na przestrzeń:

- rynek lokalny - rynek na terenie miejsca zamieszkania

- rynek regionalny - w obrębie województwa

- rynek krajowy

- rynek zagraniczny

- rynek międzynarodowy (z kilkoma partnerami)

- rynek światowy

c) ze względu na przedmiot obrotu:

- rynek dóbr i usług (skierowany w stronę konsumenta)

- rynek czynników wytwórczych (przedmiotem kupna jest ziemia, kapitał)

d) ze względu na stopień zróżnicowania:

- rynek producenta (czynnikiem dominującym jest producent)

- rynek konsumenta (wielkość zapotrzebowania na produkty jest mniejsza od ofert producentów)

e) w zależności od zakresu kontroli:

- rynek wolny (władze nie sprawują określonej kontroli)

- rynek regulowany (władze gospodarcze sprawują kontrolę poprzez: udzielanie licencji, koncesji, ustalają wymianę)

13. Działalność gospodarcza - działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa, prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu gospodarczego zajmującego się tą działalnością.

14. Całkowite przychody, całkowite dochody

15. Konkurencja - proces za pomocą, którego uczestnicy rynku dążąc do osiągnięcia popularności nakładają konkurencyjne ceny.

Klasyfikacja konkurencji:

a) konkurencja doskonała - istnieje prawo popytu i podaży

- rozproszenie popytu i podaży

- towar musi być do siebie podobny

- doskonała informacja (gdzie jest taniej)

- brak wejścia i wyjścia z rynku

- sprzedawcy szukają jak najmniejszej konkurencji

b) konkurencja monopolistyczna

- jest wielu producentów, którzy dostarczają podobne produkty, ale nie takie same

- wyjątkowość towaru

c) oligopol

- istnieje kilku wielkich przedsiębiorców

- w sprawie cen wielkie firmy porozumiewają się

d) monopol

- na rynku działa tylko jeden sprzedawca

- ogranicza produkcję poprzez maksymalizację cen

16. Prawo Engela wyraża następujące prawidłowości:

- w miarę wzrostu dochodów zmniejsza się procentowy udział wydatków na żywność w całości wydatków konsumpcyjnych gospodarstwa domowego,

- wzrost dochodów nie powoduje większych zmian procentowego udziału wydatków na mieszkanie, opał i światło,

- w miarę wzrostu dochodów rośnie procentowy udział na dobra trwałego użytku, a następnie na zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu w zakresie kształcenia, ochrony zdrowia, kultury, wypoczynku, turystyki , rozrywki itp.

17.

Równowaga konsumenta (optimum konsumenta) - jest to sytuacja w której konsument osiąga największą użyteczność (z rozdysponowanych środków, jest zadowolony i nie chce nic zmienić). Konsument jako podmiot gospodarujący podejmuje racjonalne decyzje dotyczące konsumpcji co oznacza, ze konfrontuje on swoje subiektywne oceny (odczucia) określające zadowolenie osiągane z konsumpcji dóbr z faktycznymi możliwościami ich realizacji.
Decyzje podejmowane przez konsumenta podlegają określonym ograniczeniom, z jednej strony są to preferencje, gusta, chęci reprezentowane przez krzywe obojętności, z drugiej zaś możliwości finansowe określane przez wielkość dochodu i dane ceny rynkowe dóbr, a reprezentowane przez linie budżetową.
Z uwagi na preferencje dotyczące kombinacji dóbr możliwych do osiągnięcia przy posiadanych zasobach pieniężnych konsument dąży do sytuacji optymalnej, umożliwiającej mu maksymalizację korzyści z konsumpcji. Sytuację taką określa się jako równowagę konsumenta, w której konsument nie jest zainteresowany w zmianie osiągniętej kombinacji konsumowanych dóbr. Konsument wybiera więc zawsze taki zestaw dóbr, który najbardziej go zadawala.

18.

Cena - miernik wartości na rynku.

Cena - stosunek ilościowy jaki jeden towar jest wymieniany na inny.

Płaca to inaczej: wynagrodzenie, zapłata, gratyfikacja. W zamian za wykonaną pracę osoba otrzymuje od osoby na rzecz której pracę wykonuje (często jest to osoba prawna) pewną ilość ustalonych w drodze umowy, zwykle przed wykonaniem pracy, pieniędzy.

Płaca brutto to płaca całkowita, przed odliczeniem składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy i innych potrąceń.

Płaca netto to wynagrodzenie wypłacane pracownikowi "do ręki", przez pracodawcę z tytułu wykonanej pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczek na podatek dochodowy i innych potrąceń.

Linia budżetowa jest graficznym odwzorowaniem ograniczenia budżetowego konsumenta. Łączy punkty odpowiadające dostępnym konsumentowi kombinacjom dóbr A i B, przy założeniu wydatkowania na nie całości dochodu. Linia budżetowa oddziela kombinacje dostępne konsumentowi od niedostępnych.

19. Budżet konsumenta - konkretna suma pieniędzy, którą konsument dysponuje w danym czasie i może wydać na określone dobra i usługi.

20. Popyt - zestawienie ilości danego dobra, jakie kupujący są zdolni kupić przy różnych cenach w określonym czasie.

Rodzaje popytu:

a) efektywny

- konkretne zapotrzebowanie na dane dobro

b) potencjalny

- pragnienie, chcenie nabycia

c) rynkowy

- suma popytów wszystkich indywidualnych konsumentów

d) produkcyjny

- ze strony przedsiębiorców

e) konsumpcyjny

- ze strony indywidualnych nabywców

Wielkość popytu - ilość dóbr i usług jakie nabywcy są gotowi i zdolni kupić przy danej cenie.

Czynniki kształtujące popyt:

- obniżki cen

- polityka gospodarcza

- dochód

- gusta, potrzeby

- dobra substytucyjne (np. jeśli masło jest tańsze)

- ceny dóbr komplementarnych (współzależące)

- ilość konsumentów

- przewidywanie cen relatywnych

- naśladownictwo

- moda (demonstracja)

21.

Krzywa obojętności konsumenta jest zbiorem takich kombinacji ilości dóbr, które konsument ceni sobie jednakowo wysoko. Krzywa obojętności ma zawsze kształt paraboli, wygiętej w kierunku układu współrzędnych.

Każdy punkt na krzywej oznacza wybór, który jest przez konsumenta jednakowo preferowany. Wszystkie punkty, znajdujące się ponad krzywą są bardziej preferowane od każdego punktu, leżącego na krzywej. Wszystkie punkty, znajdujące się poniżej krzywej są mniej preferowane od każdego punktu, leżącego na krzywej. Zadowolenie konsumenta może mieć różny poziom, dlatego też można wykreślić nieskończoną liczbę krzywych obojętności - powstaje wówczas mapa obojętności.

22. Efekt Veblena (efekt demonstracji, efekt snoba) zwany także paradoksem Veblena (paradoksem snoba), jest to chęć posiadania dóbr luksusowych.

Posiadanie takich dóbr jest środkiem dowartościowania się, dlatego popyt na nie jest tym większy, im mniej ludzi je posiada, i - paradoksalnie - rośnie wraz z ceną. Przykładami tego rodzaju dóbr są rzadkie dzieła sztuki i markowe ubiory znanych projektantów mody.

Paradoks Giffena opisuje sytuację ekonomiczną, w której popyt na dane dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny. Sytuacja taka ma miejsce przy bardzo niskich dochodach konsumentów i przy wzroście cen dóbr niższego rzędu, którym jest dobro Giffena.

23. Prawo malejącej użyteczności krańcowej (I prawo Gossena) - prawo ekonomiczne, w myśl którego korzyść krańcowa każdej kolejnej konsumowanej jednostki dobra jest mniejsza od korzyści krańcowej poprzedniej jednostki dobra. Tym samym konsument zwiększając konsumpcję o kolejne jednostki powoduje zwiększenie odnoszonych korzyści, ale przyrost tych korzyści z każdą jednostką dobra jest coraz mniejszy.

24. Fazy warunkujące postępowanie konsumenta

Współczesna teoria zachowania się konsumenta jest oparta na trzech podstawowych twierdzeniach:

 Konsument wybierając między różnymi alternatywami konsumpcji, czyni to w sposób świadomy, zgodnie z własnym interesem i własnymi korzyściami.

 Posiadając pełną i prawdziwą informację o produktach, konsument sam potrafi najlepiej ocenić, na czym polegają jego korzyści. Błędy w podejmowanych przez konsumenta decyzjach wynikają głównie z braku odpowiedniej informacji.

 Konsument decyduje o strukturze własnej konsumpcji zgodnie ze swoimi preferencjami, dochodami oraz obowiązującymi na rynku cenami dóbr. Konsument zaspokajając swoje potrzeby może zastępować jedne dobra innymi. Zjawisko to określane jest jako efekt substytucji.

25. Podaż - zestawienie ilości danego dobra, jakie producenci oferują do sprzedaży, przy różnych cenach w określonym czasie.

Czynniki kształtujące podaż:

- zależy od poziomu ceny dobra

- ceny czynników produkcji

- technologie

- cel działania przedsiębiorstwa

- zwiększenie produkcji

- spadek zysków

- jakość surowców

- ilość przedsiębiorstw na rynku

26. Suwerenność konsumenta oznacza swobodną alokację posiadanych przez niego zasobów zgodnie z jego preferencjami. Suwerenność konsumenta wyraża się w swobodzie dokonywania wyborów, wpływających na jak najlepsze zaspokojenie jego potrzeb.

27. Prawo podaży - ze wzrostem ceny dobra rośnie wielkość podaży (spadek ceny - spadek podaży).

28. Cena równowagi rynkowej jest to cena przy której występuje zrównoważenie popytu i podaży. Krzywa popytu przecina się z krzywą podaży tworząc w ten sposób punkt równowagi cenowej. Obie krzywe stanowią instrument opisujący dynamikę produktu przy zmianie jego ceny. Gdy cena jest mniejsza od ceny równowagi rynkowej następuje nadwyżka popytu. Natomiast kiedy cena jest większa od ceny równowagi rynkowej występuje nadwyżka podaży.

Nadwyżka rynkowa - sytuacja na dowolnym rynku, gdy cena wyprodukowania dobra jest wyższa od ceny rynkowej, a ilość oferowana przewyższa ilość nabywaną.

Niedobór rynkowy to sytuacja w której wielkość popytu na dany czynnik (np. towar, czynniki produkcji) przewyższa wielkość podaży przy danej cenie rynkowej.

29. Mechanizm rynkowy - proces obejmujący żywiołowe działania podmiotów na rynku, w wyniku którego dochodzi do ustalenia równowagi rynkowej, a więc samoczynnego dostosowania wielkości popytu i podaży poprzez odpowiednie ustalenie ceny równowagi.

W ujęciu procesowym mechanizm rynkowy jest grą popytu i podaży, która prowadzi do obiektywnej wyceny poszczególnych towarów i zrównoważenia rynku, czyli zrównania się oferowanej ilości towaru z ilością pożądaną.

30.Granice możliwości produkcyjnych- (krzywa transformacji) - przedstawia różne kombinacje dóbr lub usług, które mogą być wytwarzane gdy wszystkie czynniki wytwórcze są w pełni efektywnie wykorzystane, najlepsza możliwa do wytworzenia struktura produkcji przy posiadanym zasobie czynników wytwórczych

31. Podmioty gospodarki rynkowej

Gospodarka rynkowa - system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez niezależne podmioty gospodarcze (ludzi, firmy i rząd).

Podmiotami gospodarki rynkowej są :

• gospodarstwa domowe,

• przedsiębiorstwa,

• instytucje finansowe,

• administracja państwowa,

• władza lokalna.

• Do elementów gospodarki rynkowej zaliczyć można:

• towar,

• cenę,

• pieniądz,

• rynek.

32. Inflacja jest to obniżanie się siły nabywczej pieniądza (jego wartości rynkowej). Na rynku obserwowana jest jako długotrwały wzrost średniego poziomu cen. Korzystnym efektem niewielkiej inflacji może być ułatwienie renegocjacji realnej wartości niektórych cen oraz płac (patrz również iluzja pieniądza).

Negatywne skutki inflacji to:

• Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji; w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe - te niekorzystne konsekwencje inflacji można w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań.

• Tzw. koszty zdartych zelówek - są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu - wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć.

• Tzw. koszty zmienianych jadłospisów - są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny co wiąże się z dodatkowymi kosztami - przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.

• Konsumentom łatwiej jest porównywać ceny oferowane przez różnych sprzedawców, gdy inflacja jest niska.

Osobnym problemem jest niepewność co do przyszłej wartości inflacji. Podnosi to ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej. Uważa się, że niepewność co do wartości inflacji jest tym większa, im wyższy jest poziom inflacji.

33. Państwo w gospodarce rynkowej

Gospodarka rynkowa - większość przedsiębiorstw jest prywatna - państwo liberalne z jak najmniejszym wkładem w rynek np. USA

Ekonomiczny liberalizm jest przeciwny socjaldemokratycznemu modelowi państwa opiekuńczego. Europejscy liberałowie nie są generalnie przeciwni umiarkowanej ingerencji państwa w służbę zdrowia, edukację, emerytury, walkę z biedą i bezrobociem. Konserwatywni liberałowie i libertarianie postulują ograniczenie roli państwa również w tych dziedzinach, proponując całkowitą prywatyzację lub mieszane modele prywatno-państwowe (jak np. w polskim zreformowanym systemie emerytalnym). Liberałowie nie postulują walki z biedą i bezrobociem. Sposobem rozwiązania tych problemów jest obniżenie podatków, a tym samym pozostawienie w kieszeni podatnika pieniędzy na inwestycje, które to tworzą miejsca pracy i powodują obniżenie poziomu bezrobocia

34. Aktywność zawodowa, bezrobocie, stopa bezrobocia

Aktywność zawodowa to uczestnictwo w procesie produkcji społecznej, wykonywanie pracy przynoszącej dochód.

Ludność aktywna zawodowo to wszyscy pracujący zawodowo (pracodawcy, pracownicy najemni, pracujący na własny rachunek, nieodpłatnie pomagający członkowie rodzin) oraz zarejestrowani bezrobotni. Do ludności aktywnej zawodowo nie zalicza się uczniów odbywających naukę zawodu, gospodyń domowych i osób żyjących wyłącznie z kapitału.

O poziomie aktywności zawodowej decydują czynniki demograficzne oraz społeczno-ekonomiczne. Poziom aktywności zawodowej jest wyrażany współczynnikami aktywności zawodowej, które są obliczane wg płci, różnych przedziałów wieku, dla ludności rolniczej i nierolniczej, miejskiej i wiejskiej. Trudności w porównywaniu danych powoduje fakt, że w niektórych krajach do aktywnych zawodowo zalicza się czasami także: pracujących więźniów, osoby odbywające zasadniczą służbę wojskową, pracujących zakonników i gospodynie domowe pomagające w gospodarstwie rolnym.

Bezrobocie jest zjawiskiem polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i chcących pracować (warunek ten często się pomija jako trudny do weryfikacji) nie znajduje żadnego zatrudnienia.

Pod pojęciem bezrobotnego należy rozumieć osobę niezatrudnioną i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie uczącą się w szkole w systemie dziennym, zarejstrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) Urzędzie Pracy. Osobą Bezrobotną może być tylko osoba, która ukończyła 18 lat i która nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn.

Rodzaje bezrobocia:

• Bezrobocie frykcyjne - bezrobocie związane z przerwami w zatrudnieniu z powodu poszukiwania lepszej/innej pracy lub zmianą miejsca zamieszkania. Stanowi minimalne, możliwe bezrobocie w gospodarce wolnorynkowej

• Bezrobocie strukturalne - bezrobocie, które powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy i popytem na nią. Pojawia się wówczas, gdy restrukturyzacja dużych gałęzi gospodarki pozbawia pracy wiele osób. Konieczne jest przekwalifikowanie zawodowe osób, które utraciły zatrudnienie, dlatego czas jego trwania jest stosunkowo długi. W Polsce bezrobocie strukturalne pojawiło się wraz z restruktryzacją podstawowych branż przemysłu takich jak górnictwo, hutnictwo, a także na skutek likwidacji PGR-ów

• Bezrobocie cykliczne - to bezrobocie związane z cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki. I tak:

1. w okresie recesji - spada popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa, co wywołuje spadek produkcji. Spadek produkcji wywołuje zaś spadek zapotrzebowania na pracę co prowadzi do pojawienia się bezroocia cyklicznego.

2. w okresie koniunktury - popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa wzrasta, co wywołuje wzrost produkcji. Wzrost produkcji powoduje wzrost zapotrzebowania na pracę co prowadzi do stopniowego zaniknięcia bezrobocia cyklicznego.

Bezrobocie cykliczne zwane również koniunkturalnym zostało poraz pierwszy zdefiniowne przez wybitnego angielskiego ekonomistę J.M Keynesa. Postulat wysuwany przez Keynesa podnosił kwestię roli państwa w łagodzeniu i wydłużaniu cykli koniunkturalnych. Polityka, która w mniemaniu Keynesa miała doprowadzić do skutecznego przeciwdziałania bezrobociu opierała się w znaczej mierze na tworzeniu popytu inwestcyjnego ze strony państwa. Najbardziej znanym przykładem takiej polityki były zakrojone na szeroką skalę roboty publiczne.

Bezrobocie sezonowe to rodzaj bezrobocia, który jest uwarunkowane porą roku i uwarunkowanymi nią zmianami pogodowymi , wegetacji roślin itp. Występuje w zakładach pracy sezonowej np. w budownictwie, rolnictwie i innych.

Bezrobocie jawne - bezrobocie, gdzie ludność bezrobotna jest zarejestrowana w urzędzie pracy. Poziom bezrobocia jawnego nie jest zgodny ze stanem faktycznym

Bezrobocie ukryte - występuje, gdy zmniejszenie liczby pracowników nie powoduje zmniejszenia produkcji. Wówczas krańcowa produkcyjność pracy (zmiana produkcji w firmie związana ze zmianą zatrudnienia o jednostkę) jest równa zero. Bezrobocie dotyczy ludzi zatrudnianych ponad miarę i niepotrzebnie. Bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą jest często określane mianem bezrobocia wywołanego osłabieniem ogólnej aktywności gospodarczej.

Bezrobocie ukryte jest też nazywane agrarnym, gdyż często występuje w rolnictwie

Bezrobocie chroniczne jest to bezrobocie obejmującą grupę ludzi, która pozostaje przez długi czas bez pracy.

Stopa bezrobocia to stosunek ilości bezrobotnych do ilości wszystkich ludzi zdolnych do pracy, czyli tzw. siły roboczej (pracujących plus bezrobotnych).

35. Bezrobocie w Polsce

W Polsce bezrobocie strukturalne pojawiło się wraz z restruktryzacją podstawowych branż przemysłu takich jak górnictwo, hutnictwo, a także na skutek likwidacji PGR-ów

36. Dlaczego bezrobocie jest zjawiskiem negatywnym i jak można z nim walczyć?

Brak pracy powoduje, że człowiek czuje się izolowany przez otoczenie, ma obniżone poczucie własnej wartości w rodzinie i środowisku. Augustyn Bańka efekt wywołany bezrobociem podzielił na dwa rodzaje. Pierwszy z nich to materialny polegający na konieczności nałożenia ilościowych i jakościowych ograniczeń w zakupie żywności, odzieży, sposobie spędzania wolnego czasu. Drugi natomiast to skutki psychologiczne, do których zaliczyć można ostre ograniczenie niezależności i swobody działania (np. ostre rygory w dysponowaniu budżetem własnym i rodziny; racjonalne zakupy z punktu widzenia zaistniałej sytuacji finansowej).
Psychiczne skutki bezrobocia można jeszcze rozgrupować na:

 negatywne napięcia i emocje, których doświadczają ludzie bezrobotni,

 bezrobotni mają niższy poziom poczucia i zadowolenia z życia niż grupy ludzi zatrudnionych,

 bezrobotni są bardziej podatni na różnego rodzaju alergie, zaburzenia w układzie oddechowym, trawiennym i naczyniowo-trawiennym,

 bezrobotni często wpadają w depresje,

 bezrobotni mają coraz większe trudności z koncentracją uwagi i gorszą orientację w rzeczywistości.
   
Wysokie koszty funkcjonowania państwa, czyli jego wydatki są najpoważniejszą przeszkodą do obniżenia bezrobocia. Zamiast tracić pieniądze na wpędzanie ludzi w zaklęty krąg ubóstwa, z którego nie są w stanie się wydostać, trzeba natychmiast obniżyć podatki krępujące przedsiębiorczość. W tym będący najbardziej niesprawiedliwym - podatek dochodowy. Oprócz tego należy się zastanowić nad sensem wielu regulacji ekonomicznych, marnotrawiących czas i pieniądze przedsiębiorców, którzy w tym czasie mogliby zająć się sprawnym funkcjonowaniem firmy bądź szukaniem lepszych metod zagospodarowania. Jednak to nie przedsiębiorcy są podmiotem na rynku, tylko konsumenci i to ci drudzy muszą mieć możliwość swobodnego wyboru dóbr. Należy również znieść przymus ubezpieczeń społecznych, aby każdy sam mógł decydować gdzie, za ile i na co się ubezpieczyć. Znieść tzw. "płacę minimalną", duszącą w zarodku opłacalność pracy i będącą odpowiedzialną w największym stopniu za wysokie bezrobocie. Zmianie powinny również ulec przepisy prawa podatkowego i kodeksu pracy, tak żeby to głównie umowa o pracę określała zobowiązania pracownika wobec zatrudniającego i co najważniejsze - przepisy były proste i jasne dla każdego.
   

37.Co to jest ekonomia społeczna, omów zagadnienie

Ekonomia to nauka społeczna analizująca i opisująca produkcję, dystrybucję i konsumpcję dóbr.

Ekonomia jest nauką o tym, jak jednostka i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów - ktore mogą mieć także inne, alternatywne, zastosowania - w celu wywarzania różnych dóbr i rozdzielania ich na konsumpcję obecną lub przyszłą, pomiędzy różne osoby i różne grupy w spoleczeństwie.

Jednym z podstawowych pojęć ekonomii jest rzadkość. Niemal wszystko jest rzadkie: żadna ilość dóbr nie jest w stanie całkowicie usatysfakcjonować społeczeństwa, bez względu na stopień zamożności każdy chce mieć więcej. Ekonomia nazywa ten stan nieograniczonością potrzeb ludzkich. Przedmiot zainteresowania ekonomii częściowo pokrywa się z zagadnieniami badanymi w ramach innych nauk społecznych, ale ekonomia zajmuje się głównie relacjami zachodzącymi między kupującym, a sprzedającym oraz analizą rynku.

Tradycyjnie ekonomię dzieli się na mikroekonomię (microeconomics), która zajmuje się zachowaniem indywidualnego konsumenta, przedsiębiorcy, handlowca, rolnika oraz makroekonomię (macroeconomics), która skupia swoją uwagę na badaniu takich wielkości jak całkowity dochód gospodarki, odsetek osób zatrudnionych, przepływ kapitału.

Ekonomia pokazuje, w jaki sposób ludzie, działając w różnych warunkach społeczno-gospodarczych, korzystają z tych ograniczonych zasobów, jak ich używają do prowadzenia działalności gospodarczej, jak je rozdzielają między różne, konkurencyjne wobec siebie zastosowania, a także czym się kierują dokonując tego typu wyborów. Pokazuje również czy wykorzystanie ograniczonych zasobów jest efektywne, czy nie i analizuje czynniki, od których to zależy, m.in. czynniki związane z ustrojem danego kraju.

38. Bezrobocie- patrz pytania 34-36

39. Cykl koniunkturalny- w gospodarce kapitalistycznej, występujące nieregularnie i powtarzające się wahania poziomu ogólnej działalności gospodarczej w ramach długookresowego trendu wzrostu gospodarczego. Za początek i koniec cyklu koniunkturalnego uważa się najczęściej okres załamania koniunktury i początek kryzysu.

Wyróżnia się najczęściej cztery fazy cyklu: kryzys, stan depresji, ożywienie i rozkwit.

Wyróżnia się cykle koniunkturalne:

• krótkie (około 3 lat)

• średnie (około 7 lat)

• długie (około 15 lat)

W dobie gospodarki światowej wahania koniunkturalne dotyczą wszystkich, nieizolowanych gospodarek.

40. Produkt Krajowy Brutto (PKB) (ang. GDP - Gross Domestic Product) (ekon.) to jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkowości narodowej. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku).

PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości pieniądza, PKB realny natomiast według realnej wartości pieniądza, a więc uwzględniając inflację. Przeliczenie polega na podzieleniu PKB nominalnego przez indeks cen. W zestawieniach statystycznych PKB realny najczęściej przedstawiany jest w cenach stałych z wybranego roku bazowego.

Wzrost lub spadek realnego PKB stanowi miarę wzrostu gospodarczego.

Do porównań międzynarodowych PKB przelicza się według bieżącego kursu wymiany, zazwyczaj na dolary amerykańskie albo według parytetu siły nabywczej.

Wzrost PKB oznacza zazwyczaj dobry stan gospodarki, wzrost produkcji przemysłowej, przypływ inwestycji zagranicznych, wzrost eksportu. Przypływ inwestycji zagranicznych i wzrost eksportu powodują zwiększenie popytu na walutę narodową przez zagranicę, co wyraża się we wzroście kursu. Utrzymujący się wzrost PKB może przejść w fazę 'przegrzania ekonomii”, wzrost tendencji inflacyjnych, oczekiwania podwyższenia stóp procentowych (jeden ze środków do walki z inflacją), co także prowadzi do wzrostu wartości waluty narodowej. Dlatego bardzo ważne jest, aby utrzymać delikatną równowagę kursową. Wzrost lub spadek PKB zależy od polityki gospodarczej rządu. Ze względu na środki, jakimi dysponuje rząd, dzielimy politykę makroekonomiczną na fiskalną i monetarną.

Należy jednak pamiętać, że zbyt duży wzrost kursu waluty krajowej (aprecjacja) może doprowadzić do podniesienia kosztów eksportu (niekorzystny kurs wymiany waluty), spadku kosztów importu, co w konsekwencji odniesie się do spadku PKB lub przynajmniej spowolnienia jego wzrostu.

PKB, jak wskaźnik jest publikowany co kwartał i to zazwyczaj z jedno, lub dwumiesięcznym poślizgiem. Często już wcześniej na podstawie szczegółowych comiesięcznych danych można przewidzieć jego wielkość. Trzy kwartały z rzędu spadku PKB = Recesja

41. Okrężny obieg produktu i dochodu

Obieg okrężny jest to odbywający się na rynkach przepływ strumieni produktów i czynników wytwórczych między podmiotami gospodarującymi, w zamian za płatności dokonywane za nie.

Gospodarstwa domowe oferują przedsiębiorstwom podaż usług czynników produkcji, przedsiębiorstwa zaś wykorzystują te czynniki do produkcji dóbr i usług. Tym usługom odpowiadają pewne płatności. Gospodarstwa domowe otrzymują dochody z tytułu świadczonych usług (płace, czynsze, zyski), wypłacane przez przedsiębiorstwa za dostarczone i wykorzystane czynniki wytwórcze. Następnie gospodarstwa domowe wydają swoje dochody na zakup od przedsiębiorstw dóbr i usług, dając tym samym przedsiębiorstwom pieniądze potrzebne do zapłacenia za usługi czynników wytwórczych wykorzystane w produkcji.

42. Podatki

Podatek - obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny (państwo, jednostka samorządu terytorialnego) bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby ustalone przez organ pobierający. Współcześnie uznaje się, iż podatki są świadczeniami pieniężnymi, jednakże historii znane są również podatki świadczone w innych niż pieniądz dobrach.

Podatki dzielą się na następujące: bezpośrednie i pośrednie. Podatki bezpośrednie: nałożone na dochód lub majątek podatnika, np. podatek dochodowy, gruntowy, spadkowy. Podatki pośrednie: nakładane na przedmiot spożycia, np. VAT, ostatecznie płaci konsument.

Współcześnie, pieniądze z podatków trafiają do skarbu państwa, które dzięki temu może inwestować w rozwój infrastruktury, wojska, policji, oświaty, służby zdrowia

43.Rodzaje gospodarki

Gospodarka narodowa - całokształt działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium danego państwa. Dzieli się na działy, do których zaliczamy przemysł, rolnictwo, budownictwo, transport, łączność, handel itp. Niektóre działy dzielą się na gałęzie, w skład których wchodzą różne przedsiębiorstwa. Gospodarka narodowa dzieli się na pięć sektorów:

• Sektor pierwszy - zalicza się do niego: rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo i górnictwo.

• Sektor drugi - zalicza się do niego przemysł przetwórczy i budownictwo.

• Sektor trzeci - zalicza się do niego transport, łączność, gospodarkę komunalną i mieszkaniową oraz handel.

• Sektor czwarty - zalicza się do niego finanse, ubezpieczenia, marketing i reklamę oraz obrót nieruchomościami.

• Sektor piąty - obejmuję ochronę zdrowia, opiekę społeczną, edukację, badania naukowe, turystykę i rekreację, administrację państwową, wymiar sprawiedliwości, policję i wojsko.

Gospodarka komunalna - obejmuje zadania o charakterze użyteczności publicznej których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności poprzez świadczenie usług powszechnie dostępnych.

Gospodarka rynkowa - system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez niezależne podmioty gospodarcze (ludzi, firmy i rząd).

Gospodarka planowa - gospodarka, opierająca się na założeniach planów kilkuletnich, określających najważniejsze cele rozwoju państwa. Plany takie były popularne w państwach o ustrojach socjalistycznych i były jednym z najważniejszych mechanizmów kierownictwa partii. Uchwalane na określony czas podczas zjazdów partyjnych lub plenum. W historii PRL najbardziej popularne plany to plan sześcioletni i plan trzyletni. W gospodarce centralnie planowanej to władze ustalały, co, jak i dla kogo ma być produkowane. Ustalano także ceny poszczególnych produktów. System planowania gospodarczego we wszystkich krajach był nieefektywny i prowadził do obniżenia stopy życiowej obywateli.

Gospodarka ekstensywna to system ekonomiczny w którym zysk otrzymywany jest przede wszystkim poprzez wzrost:

• nakładu czynników pracy (m.in. liczby pracowników)

• areału upraw w rolnictwie

• liczby budowanych fabryk

• wydobycia i zużycia większej ilości surowców

Typowym przykładem gospodarki ekstensywnej była gospodarka Związku Radzieckiego.

Przeciwieństwem gospodarki ekstensywnej jest gospodarka intensywna, którą cechuje innowacyjność i rozwijanie się dzięki obniżaniu kosztów surowców i kosztów pracy (wydajność pracy).

Gospodarka intensywna to taki system ekonomiczny, w którym wzrost uzyskiwany jest przede wszystkim przez:

• wzrost wydajności pracy

• oszczędzania surowców

• modernizacji istniejacych fabryk lub zastępowania starych nowocześniejszymi

• rozwój nowych technologii dzięki wysokim nakładom na naukę

Typowym przykładem gospodarek intensywnych są gospodarki Stanow Zjednoczonych oraz Japonii. Przeciwstawieniem gospodarki intensywnej jest gospodarka ekstensywna, którą cechuje dzięki zwiększaniu liczby fabryk, uprawianego areału, liczby pracowników, ilości zużywanych surowców, ale bez zwiększenia wydajności pracy.

44.Przedsiębiorstwo - wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka prowadząca działalność gospodarczą w celu osiągnięcia zysku. W jej skład wchodzą mniej lub bardziej odrębne jednostki gospodarcze, nazywane zakładami.

Przedsiębiorstwo posiada samodzielność ekonomiczną. Może mieć osobowość prawną.

Potocznie przedsiębiorstwo określa się również jako "firmę".

Podział przedsiębiorstw

Ze względu na charakter działalności przedsiębiorstwa można podzielić na:

Przedsiębiorstwa produkcyjne

• przedsiębiorstwa wydobywcze

• przedsiębiorstwa przetwórcze

• przedsiębiorstwa obróbkowe

• przedsiębiorstwa montażowe i demontażowe

• przedsiębiorstwa naturalne i biotechnologiczne

• Przedsiębiorstwa świadczące usługi

• przedsiębiorstwa handlowe

• przedsiębiorstwa komunikacyjne i transportowe

• przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe

• przedsiębiorstwa finansowe

• przedsiębiorstwa o charakterze społecznym

• inne przedsiębiorstwa usługowe

45.Budżet państwa jest najwyższej rangi planem finansowym polityki państwa oraz narzędziem polityki społecznej, uwzględniającym planowane dochody i wydatki państwa na następny rok budżetowy. Jako dochody uwzględnia się m.in.: wpływy z podatków pośrednich i bezpośrednich, dochody niepodatkowe (np. cła), dochody z prywatyzacji oraz dochody zagraniczne. Mianem wydatków określa się m.in. koszty dotacji, obsługi długu publicznego, obsługi strefy budżetowej, rozliczeń z bankami, subwencji dla gmin oraz rezerw ogólnych.

Budżet uwzględnia przychody i rozchody następujących instytucji:

• organów władzy państwowej,

• kontroli i ochrony prawa,

• sądów i trybunałów,

• administracji rządowej.

Celem sporządzania budżetu jest racjonalizacja wydatków. Budżet stanowi podstawę finansowego planowania przedsięwzięć oraz dostarcza najważniejszych informacji potrzebnych do kontroli prowadzonej działalności.

Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku zwanego rokiem budżetowym, który w Polsce pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Następnie budżet jest ogłaszany w Dzienniku Ustaw jako ustawa budżetowa i staje się wówczas aktem prawnym umożliwiającym organom wykonawczym jego realizację.

46.Wzrost, rozwój gospodarczy

Rozwój gospodarczy jest długofalowym procesem przemian dokonujących się gospodarce. Obejmuje zarówno zmiany ilościowe, dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów, spożycia i in. wielkości ekonomicznych charakteryzujących gospodarkę od strony ilościowej (wzrost gospodarczy), jak również towarzyszące im zmiany o charakterze jakościowym. Jest terminem szerszym, ponieważ oprócz zmian ilościowych obejmuje zmiany jakościowe (zmiany organizacji społeczeństw).

Korzyścią ze wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego jest podwyższenie standardu życia, zwiększenie produkcji, lepsza sytuacja socjalna, większe bezpieczeństwo publiczne.

Czynniki rozwoju gospodarczego:

• kapitał ludzki

• ziemia i surowce - odnawialne i nieodnawialne

• postęp techniczny

• inwestycje - powiększanie kapitału rzeczowego

47. Państwo w Polskiej gospodarce

48. Międzynarodowa współpraca gospodarcza

Udział kraju w międzynarodowym podziale pracy przynosi gospodarce poważne korzyści.
Gospodarka zamknięta, tzn. nie uczestniczące w handlu międzynarodowym jest całkowicie uzależniona od istniejącej struktury aparatu wytwórczego oraz dostępnych zasobów wewnętrznych. W takiej gospodarce możliwości zmiany dochodu narodowego (dopasowujące ją do zmian w strukturze potrzeb zarówno konsumpcyjnych, jak i inwestycyjnych) są niewielkie. Zmiany te są ograniczone elastycznością istniejącego aparatu wytwórczego. Barierę tę można znacznie ograniczyć otwierając gospodarkę, tzn. włączyć ją do współpracy z zagranicą. Obroty handlowe z zagranicą pozwalają na zagospodarowanie nie tylko ewentualnych nadwyżek, lecz także, co jest chyba ważniejsze, na znaczne unowocześnienie procesów produkcyjnych poprzez oddziaływanie konkurencji międzynarodowej oraz przepływ nowości technicznych i technologicznych. Istotny jest też import wszelkiego rodzaju towarów, których nie wytwarza się w kraju oraz surowców niedostępnych w zasobach wewnętrznych. Handel zagraniczny tym samym jest podstawowym sposobem rozwiązywania problemu niedoborów wielu dóbr.

Kolejną korzyścią wynikającą z handlu zagranicznego jest osiąganie większej skuteczności w zakresie wzrostu efektywności gospodarowania, a więc racjonalnego wykorzystania wszelkiego rodzaju zasobów. Cel ten można osiągnąć przez specjalizację międzynarodową, która pozwala na znaczny wzrost konkurencyjności produkcji oraz na obniżenie kosztów wytwarzania w wyniku wzrostu skali produkcji i pełniejsze wykorzystanie aparatu produkcyjnego.
Jednocześnie można stwierdzić, że efektywność handlu zagranicznego przynosi również wymierne korzyści w zakresie dynamiki wzrostu gospodarczego. Korzyści te zawarte są zarówno po stronie eksportu, jak i importu. Eksport nie tylko zwiększa możliwości ulokowania produkcji poza ograniczonym rynkiem wewnętrznym, lecz także zmusza do ciągłego unowocześniania i podnoszenia sprawności produkcyjnej. Import z kolei pozwala zarówno na zintensyfikowanie procesów produkcyjnych (zakupy dóbr inwestycyjnych, surowców, techniki), jak i na zwiększenie możliwości zaspokajania potrzeb konsumpcyjnych.

49. Formy oszczędzania/inwestowania pieniędzy

Inwestycja to wydatki przedsiębiorstw na dobra, które mogą być użyte do produkcji innych dóbr i usług. Jest to tzw. "efekt korzyści odroczonych w czasie".

Inwestycja to wyrzeczenie się obecnych, pewnych korzyści na rzecz niepewnych korzyści w przyszłości. Przykład: inwestor ma obecnie 1.000.000 zł, ale podejmuje się inwestycji (np. na giełdzie, w nieruchomości, dzieła sztuki) mając nadzieję na otrzymanie większych, lecz niepewnych korzyści w przyszłości.

Inwestycje dzielimy na inwestycje w kapitał trwały oraz inwestycje w zapasy. Inwestycje w kapitał trwały są to inwestycje mieszkaniowe (zakup mieszkań i bloków mieszkalnych niezależnie od podmiotu nabywającego) oraz inwestycje niemieszkaniowe, gdzie wchodzą pozostałe zakupy przedsiębiorstw niepowiększające zapasów. Inwestycje są strumieniem nowego kapitału w ciągu roku i są dodawane do zasobu kapitału. Są to inwestycje brutto. Inwestycje brutto pomniejszone o amortyzację tworzą inwestycje netto.

Przeciwieństwem inwestycji jest konsumpcja.

50.Banki

Bank - przedsiębiorstwo wykonujące działalności polegającą na przyjmowaniu depozytów, udzielaniu kredytów, wydawaniu instrumentów pieniądza elektronicznego oraz innych czynności, określonych przepisami prawa i wymienionych w statucie banku.

Podstawowe rodzaje banków w systemie bankowym to:

• bank centralny,

• banki operacyjne (komercyjne, świadczące usługi tzw. klientowi masowemu):

• banki uniwersalne;

• banki wyspecjalizowane (np. hipoteczne, wspierające budownictwo mieszkaniowe etc.).

• Istnieje także podział banków ze względu na prawną formę działalności:

• banki państwowe (przedsiębiorstwa państwowe);

• banki spółdzielcze (spółdzielnie);

• banki w formie spółek akcyjnych.

• Bankami nie są spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, choć często bywają z nimi (a zwłaszcza z bankami spółdzielczymi) mylone.

51. Rozwój gospodarczy w Polsce

Polska pod względem rozwoju gospodarczego znajduje się w fazie industrialnej. Procesy urbanizacyjne to wielopłaszczyznowe procesy przekształcania ludności rolnej w ludność utrzymującą się ze źródeł pozarolniczych. W Polsce procesy urbanizacji były związane z procesem industrializacji. Intensywne uprzemysłowienie, rozbudowa aglomeracji miejskich, wchłanianie społeczeństw rolniczych do miast, zmiana struktury zawodowej, zmiana modelu życia - to wszystko nie pozostaje bez znaczenia dla rozwoju gospodarki kraju Struktura zawodowa w Polsce zmienia się i jest odbiciem przemian zachodzących w gospodarce narodowej kraju. Wyraźny jest spadek pracujących w rolnictwie.

52. Prywatyzacjato akt przekazania prywatnemu właścicielowi państwowego mienia. Prywatyzacja może się odbywać przez uwłaszczenie lub sprzedaż.

Przeciwieństwem prywatyzacji jest nacjonalizacja.

Po Okrągłym Stole i wyborach 1989 roku Polska weszła w okres transformacji wolnorynkowej. Aby sprostać światowej konkurencji kolejne rządy rozpoczęły ogromną akcję prywatyzacji. Przyjęła ona trzy formy:

prywatyzacja kapitałowa-, zwana też pośrednią, jeden z rodzajów prywatyzacji. Polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę prawa handlowego, w której jedynym właścicielem całego pakietu akcji (w przypadku spółki akcyjnej) lub udziałów (w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) pozostaje Skarb Państwa. Ten proces nazywa się komercjalizacją. Następnym etapem jest sprzedaż akcji lub udziałów jednoosobowej spółki Skarbu Państwa osobom trzecim. Ten proces nazywa się prywatyzacją właściwą.

powszechne uwłaszczenie - własność otrzymali wszyscy obywatele (patrz: Program Powszechnej Prywatyzacji- rządowy program przekształcenia przedsiębiorstw państwowych w spółki prawa handlowego przy udziale wszystkich obywateli Polski. Każdy obywatel otrzymymał świadectwo udziałowe, które miał prawo sprzedać dowolnemu podmiotowi.)

prywatyzacja bezpośrednia rodzaj prywatyzacji, który przebiega bez uprzedniej komercjalizacji. Polega na: sprzedaży przedsiębiorstwa ,wniesieniu przedsiębiorstwa do spółki prawa handlowego lub oddanie przedsiębiorstwa w dzierżawę lub leasing

53.Euro (€) - waluta wprowadzona w 12 krajach należących do Unii Europejskiej w miejsce walut narodowych

Aby wejść do "strefy euro", należy spełnić wcześniej ścisłe kryteria konwergencji takie jak:

• inflacja nie wyższa niż o 1,5% od średniej stopy inflacji w trzech krajach UE, gdzie inflacja jest najniższa

• dług publiczny nieprzekraczający 60% PKB

• deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB

• długoterminowe stopy procentowe nie przekraczające o więcej niż o 2 % średniej stóp procentowych w 3 krajach UE o najniższej inflacji

54. Programy unijne dla przedsiębiorców

55. Co zmieniło członkostwo w UE w polskiej gospodarce?

56. Globalne bloki ekonomiczne

NAFTA (ang. North American Free Trade Agreement) - Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu - umowa zawarta pomiędzy USA, Kanadą i Meksykiem, tworząca pomiędzy tymi państwami strefę wolnego handlu.

W przeciwieństwie do Unii Europejskiej NAFTA nie tworzy ponadpaństwowych ciał rządowych, a jej prawo nie jest nadrzędne w stosunku do prawa narodowego.

Porozumienie NAFTA weszło w życie 1 stycznia 1994.

Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (ang. Central European Free Trade Agreement, CEFTA, nazwa oficjalna: Środkowoeuropejska umowa o wolnym handlu) to porozumienie handlowe między krajami Europy Środkowej. Porozumienie zawarły 21 grudnia 1992 r. w Krakowie Polska, Węgry i Czechosłowacja („Trójkąt Wyszehradzki”). Po rozpadzie tego ostatniego państwa członkami Cefty stały się osobno Czechy i Słowacja. W roku 1996 dołączyła Słowenia, w 1997 Rumunia, w 1998 Bułgaria, a w 2002 Chorwacja.

Po przystąpieniu większości państw Cefty do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r., umowa ta straciła na znaczeniu. Obecnie członkami CEFTA są jedynie Bułgaria, Rumunia i Chorwacja. Krajem kandydującym do stowarzyszenia jest Macedonia.

Mercosur (hiszp. Mercado Comun del Cono Sur - Wspólny Rynek Południa), czasem nazywany także Mercosul, jest to międzynarodowa organizacja gospodarcza powołana w roku 1991 traktatem z Asuncion (Paragwaj). Do tej organizacji należą:

• Argentyna

• Brazylia

• Paragwaj

• Urugwaj

Wenezuela (od 9 grudnia 2005)

Zadania, to wzmocnienie współpracy gospodarczej i zniesienie barier handlowych. Obecnie Mercosur jest najsilniejszą strefą wolnego handlu w Ameryce Południowej, do której chcą dołączyć także inne kraje regionu. Dwa pozostałe regionalne porozumienia integracyjne w Ameryce Południowej to: CACM (Central America Common Market) i Społeczność Andyjska.

Asociacion Latinoamericana de Integracion ( w skrócie ALADI) jest organizacją państw Ameryki Łacińskiej, której celem jest integracja handlowa i gospodarcza zrzeszonych krajów. Siedzibą ALADI jest Montevideo. Do ALADI należą:

• Argentyna

• Boliwia

• Brazylia

• Chile

• Ekwador

• Kolumbia

• Meksyk

• Paragwaj

• Peru

• Urugwaj

• Wenezuela

• Kuba

ASEAN (ang. Association of South East Asian Nations) - Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej jest to organizacja polityczno-gospodarcza założona 8 sierpnia 1967 w Bangkoku, jej siedzibą jest Dżakarta. Członkami są (w kolejności przystępowania): Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia (państwa założycielskie), Brunei (od 8 stycznia 1984), Wietnam (od 28 lipca 1995), Laos i Birma (od 23 lipca 1997) i Kambodża (od 30 kwietnia 1999).

Deklaracja ASEAN stwierdza, że główne cele i zamiary stowarzyszenia to:

Przyspieszanie wzrostu ekonomicznego, rozwoju socjalnego i kulturalnego w regionie: fundacja ma budować pokojową i dobrze współpracującą wspólnotę narodów południowoazjatyckich.

Promowanie regionalnego pokoju i stabilizacji poprzez trwałe respektowanie sprawiedliwości i reguł prawa w stosunkach między krajami w regionie i dochowywanie zasad Karty Narodów Zjednoczonych.

G8 (Grupa Ośmiu) to koalicja siedmiu najbogatszych państw świata i Rosji. W skład grupy wchodzą: Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Włochy, Japonia i Stany Zjednoczone (G6, 1975), Kanada (G7, 1976) i Rosja (1998). Przywódcy państw G8 spotykają się na corocznych szczytach gospodarczych i politycznych.

57. Budżet UE

Budżet UE musi sprostać wielu regułom (jednomyślności, jednoroczności, uniwersalności, specjalizacji oraz równowagi), którym podlegają również budżety narodowe.

• Zasada jednomyślności mówi, że wszystkie dochody i wydatki ugrupowania muszą być ujęte w jednym dokumencie.

• Zasada jednoroczności - wszystkie operacje budżetowe są wykonywane w ciągu jednego roku obrachunkowego, który obejmuje okres od 1 stycznia do 31 grudnia.

• Zasada uniwersalności zakłada, że wszystkie wpływy służą finansowaniu wszystkich wydatków, dlatego też państwa członkowskie nie mogą wpłacać do budżetu kwot, będących różnicą pomiędzy zobowiązaniami wobec Unii a sumą, którą dany kraj otrzyma ze wspólnego budżetu.

• Zasada specjalizacji nakazuje przypisanie każdemu wykorzystaniu środków określonego celu.

Takie postępowanie zapewnia jasność przy akceptowaniu i wydawaniu środków pieniężnych, przejrzystość procesu tworzenia projektu ustawy budżetowej oraz zapewnia wykonanie budżetu zgodne z wolą organu budżetowego. Pomimo tego że budżet UE jest jednym dokumentem, wyraźnie określa rodzaj wydatków i klasyfikuje je według ich charakteru i przeznaczenia. Zasada równowagi budżetowej oznacza, że budżet unijny musi być zrównoważony, tzn. musi wykazywać tę samą kwotę po stronie dochodów i po stronie wydatków. Nie ma też możliwości pokrywania deficytu poprzez zaciąganie kredytów lub pożyczek.

58. Wielcy ekonomiści

Keynesizm - to jedna z dwóch wiodących w XX-wiecznych szkół makroekonomicznych, której inicjatorem był John Maynard Keynes. Kluczowym punktem tej szkoły jest odrzucenie tezy klasycznej ekonomii, że nieregulowany wolny rynek dąży zawsze do równowagi popytu i podaży, oraz że przy polityce szybkich zmian podstawowych stóp procentowych, podążających za naturalnym popytem na pieniądz, jest możliwe uzyskanie niemal pełnego zatrudnienia. Zdaniem Keynesa między polityką stóp procentowych a wielkością bezrobocia nie występuje żadna silna zależność, co jest zawarte w jego słynnej sentencji "money does not matter" (w wolnym tłumaczeniu: ilość pieniądza na rynku nie ma znaczenia).

W analizie Keynesa taki sposób radzenia sobie z kryzysem tylko pogarszał sytuację. Obniżanie płac i wzrost stóp procentowych powoduje w jego ujęciu spadek popytu i jednocześnie wzrost środków na kolejne inwestycje. Inwestowanie przy spadku popytu staje się jednak zbyt ryzykowne i dlatego środki na inwestycje ściągnięte z rynku zamiast generować nowe miejsca pracy i co za tym idzie powiększać całkowity popyt, pozostają niewykorzystane w bankach. Popyt więc cały czas spada, nie powstają nowe inwestycje, kolejne przedsiębiorstwa bankrutują na skutek spadku popytu i kryzys się coraz bardziej pogłębia.

Zdaniem Keynesa, aby wyjść z tego błędnego koła, należy w czasie kryzysu pobudzać popyt poprzez działania odwrotne do tych wynikających z teorii klasycznej. Należy zatem obniżać stopy procentowe, obniżając tym samym koszty inwestycji, stosować ulgi inwestycyjne w systemie podatkowym, ratować upadające przedsiębiorstwa, a nawet bezpośrednio "pompować" pieniądze w rynek za pomocą bezpośrednich inwestycji państwa, czyli stosować na możliwie jak najszerszą skalę rozmaite działania interwencjonistyczne.

Adam Smith

1. liberał propagujący idee tolerancji, własności prywatnej, wolnego rynku i "bogactwa narodów";

2. ekonomista, ojciec klasycznej ekonomii politycznej;

3. rzecznik rodzącego się systemu kapitalistycznego;

4. teoria państwa jako stróża nocnego

Milton Friedman (ur. 31 lipca 1912), ekonomista amerykański, twórca monetaryzmu, laureat nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii 1976.

Uznał podaż pieniądza za jedyny czynnik wpływający na poziom produktu narodowego brutto, inflacji przypisując jedynie rolę zjawiska pieniężnego; zalecał zwiększanie podaży pieniądza w tempie odpowiadającym wzrostu produktu narodowego brutto, co miało zapewnić stabilizację gospodarczą. Jako zwolennik wolnej konkurencji sprzeciwiał się ingerencjom państwa w gospodarkę.

16

---