KOD GENETYCZNY - sposób określania kolejności aminokwasów w białkach,

przez kolejność nukleotydów w informacyjnym kwasie rybonukleinowym

(mRNA). Informacja zawarta w mRNA pochodzi bezpo­średnio z kwasu

dezoksyrybonu­kleinowego (transkrypcja), w któ­rym jest trwale zapisana i z którym

jest przenoszona podczas mitozy (po­dział komórki) do komórek potom­nych.

Przekazywanie informacji z mRNA na białko (translacja) odby­wa się wg

następujących reguł:

1) je­den aminokwas jest kodowany przez trzy kolejne nukleotydy (tzw. kodon)

na nici mRNA (kod trójkowy);

2) między kolejnymi kodonami na nici mRNA nie ma nukleotydów nic nie

znaczących (kod bezprzecinkowy);

3) kolejne kodony nie nakładają się na siebie (kod nienakładający się);

4) jeden kodon może kodować tylko jeden aminokwas (kod jedno­znaczny).;

5) jeden aminokwas może być kodowany przez kilka różnych kodonów (kod

niejednoznaczny);

6) skład nukleotydowy kodonu dla każdego aminokwasu nie zależy od rodzaju

organizmu (kod uniwersal­ny).

Występowanie czterech różnych nukleotydów w mRNA stwarza moż­liwość

istnienia 64 różnych kodonów. Obecnie wiadomo już, jakie kodony kodują

odpowiednie aminokwasy. Stwierdzono również istnienie kodo­nów, które nie

kodują aminokwasów, lecz dają sygnał do zakończenia syntezy łańcucha

polipeptydowego (kodo­ny nonsensowne). Proces determi­nacji kolejności

aminokwasów przez trójki nukleotydów (kodony) nie od­bywa się w drodze

bezpośredniego oddziaływania aminokwasów z mRNA, lecz za pośrednictwem

innego rodzaju cząsteczek RNA (tzw. przenośniko­wego RNA, czyli tRNA),

który ma zdolność do oddziaływania zarówno z mRNA, jak i z aminokwasami.

---