Romantyczny poeta i poezja w ocenie Z Krasińskiego na podst

Przedmiotem I i II części Nie-Boskiej komedii czyni Z. Krasiński rozważania na temat charakteru poezji oraz zadań poety. Zgodnie z założeniami romantycznymi, poezja przedstawiona została jako ideał, absolut, nie przystający do ziemskiej rzeczywistości i niemożliwy do ujęcia w słowa. W prozatorskim wstępie do cz. I, Z. Krasiński kontrastuje dwa typy twórcy: przeklętego i błogosławionego. Artysta, który pragnie zamknąć poezję w słowa, dostosować ją do ziemskich realiów, musi ponieść klęskę. Błogosławiony będzie ten poeta, który, życie swoje zamieni w poezję i nie spróbuje zdeformować jej za pomocą języka. Rozważania na temat sztuki, zawarte we wstępie, wprowadzają dwie tragiczne przeciwności: absolutu poezji i jej ziemskiej realizacji oraz doskonałości idei i ułomności słowa. Równie tragiczna jest, według Krasińskiego, dwoistość natury poety. Z jednej strony jest on twórcą wszechmocnym, nieomal bliskim Bogu ("Ť...ť co ujrzysz jest twoim Ť...ť niebo jest twoje. Chwale twojej niby nic niezrówna"). Ale już słówko "niby" wskazuje na ironiczny dystans autora "Nie-Boskiej..." wobec tak pojmowanej potęgi twórcy.

W dalszej części wstępu poeta ukazany zostaje równocześnie jako anioł i płaz, zaś w przedmowie do drugiej części dramatu, w opisie Orcia, pojawiają się charakterystyczne słowa: "(...) czarcie maleńki, czemuś tak podobny do aniołka?". Określenia te wskazują dwoistość poety, łączącego w sobie pierwiastki boskie i szatańskie (ziemskie). Sprzeczność tkwiąca w naturze twórcy jest przyczyną jego tragizmu i klęski. lstotę rozdźwięku między władzą artysty nad ludzkimi uczuciami, kreatorską mocą poezji, będącej absolutem, a niedoskonałością życia osobistego poety, jego ludzką ułomnością, zawrze Z. Krasiński w słowach: "Przez ciebie płynie strumień piękności, ale ty nie jesteś pięknością". Owa sprzeczność sprowadza na poetę przekleństwo ("Biada ci biada!"), staje się przyczyną jego tragedii ("Ale i ty cierpisz").

Podobnie jak inni romantycy, Z. Krasiński postrzega poezję jako byt idealny, samoistny i absolutny: "Nie przeto wyrzekam na ciebie, Poezjo, matko Piękności i Zbawienia". Przestrzega jednak przed próbą ograniczenia, ideałów ziemskimi realiami. Wymownym obrazem skutków takiego postępowania będzie życie Hrabiego. Henryka (Mąż) to romantyczny poeta, oderwany od rzczywistości, żyjący w świecie wyobraźni. Jego działania podlegają wpływom sił boskich i szatańskich, które walczą o duszę bohatera (jest to nawiązanie do struktury moralitetu). Nieszczęściem i błędem Hrabiego jest ciągłe przetwarzanie cudzych i własnych cierpień oraz realnego życia na język poezji ("Dramat układasz"). Duchy dobre i złe proponują bohaterowi odmienne modele życia. Anioł Stróż podkreśla wartość życia rodzinnego, miłość do ludzi i otwartość na problemy innych. Tym możliwym do wprowadzenia w życie zasadom Szatan przeciwstawia nieuchwytne pokusy: ideał romantycznej miłości (Dziewica), marzenia o sławie i raju - naturze. Mimo ostrzeżeń Anioła, Henryk wystawiony na trzykrotną próbę, wybierze szatańskie iluzje. Osądzonemu w IV części dramatu bohaterowi, Duchy głoszą wyrok: "Za to żeś nic nie kochał, nic nie czcił prócz siebie, prócz siebie i myśli twych, potępion jesteś - potępion na wieki". Henryk skazany zostanie za brak prawdziwej miłości.

Karząc swojego bohatera Z. Krasiński ukazał równocześnie tragizm, wynikający z rozdźwięku między dążeniem Henryka do absolutu a jego ludzką ułomnością, rozdźwięku, który prowadzi do zburzenia ładu moralnego i unieszczęśliwienia innych. Bolesny dramat poety najdobitniej wyrażają słowa wypowiedziane przez Hrabiego: "Boże, czy Ty mnie za to potępiasz, żem uwierzył, iż Twoja piękność przenosi o całe niebo piękność tej ziemi - za to, żem ścigał za nią i męczył się dla niej, ażem stał się igrzyskiem szatanów".

Skazując siebie samego na potępienie, Henryk jednocześnie unieszczęśliwił bliskie osoby: żonę i Orcia. Rodzina poety, uprawiając poezję, sprowadziła na siebie tragedię. Żona popadła w obłęd, a Orcio dar talentu okupił ślepotą, nadwrażliwością i krótkim życiem. W chwili śmierci Henryk przeklnie poezję, a właściwie próby jej ziemskiej realizacji ("Poezjo, bądź mi przeklęta... "), a tym samym, za Z. Krasińskim, zdemaskuje romantyczne, szkodliwe mity idealnej kochanki, sławy i rajskiej natury.