Przedsiębiorstwo. Zagadnienia ogólne.

1. Pojęcie i cele działania przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo - określa się jako jednostkę gospodarczą , wyodrębnioną pod względem

techniczno -produkcyjnym, organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym.

Odrębność techniczno - produkcyjna oznacza posiadanie różnego rodzaju majątku produkcyjnego, przystosowanego do wytwarzania określonych wyrobów.

Odrębność organizacyjna polega na istnieniu zespołu pracowników podporządkowanych kierownikowi, realizującego określoną fazę procesu gospodarczego.

Samodzielność ekonomiczna i finansowa - podejmuje ona decyzje ekonomiczne we własnym zakresie, na własny koszt i ryzyko, pokrywa wszelkie wydatki przychodami z własnej działalności oraz uzyskuje nadwyżkę finansową.

Od przedsiębiorstwa trzeba odróżnić zakład. Zakład występuje w większych przedsiębiorstwach, w których istnieje potrzeba wydzielenia samodzielnych jednostek organizacyjnych i ekonomicznych. Gdy w skład przedsiębiorstwa wchodzą więcej niż dwa zakłady produkcyjne, wtedy mamy do czynienia z przedsiębiorstwem wielozakładowym. Zakład nie posiada samodzielności. Firma zaś, to nazwa przedsiębiorstwa posiadającego samodzielność finansową, nazwę, właściciela prowadzącego działalność zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Z punktu widzenia form własności można wyodrębnić przedsiębiorstwa własności prywatnej, przedsiębiorstwa własności spółdzielczej, państwowej, komunalnej oraz przedsiębiorstwa będące własnością pracowników.

Pod względem rozmiaru przedsiębiorstwa dzielimy na :

• małe - przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 100 pracowników

• średnie - przedsiębiorstwa zatrudniające od 100 do 300 pracowników

• duże - przedsiębiorstwa, które zatrudniają ponad 300 pracowników

Cele działania przedsiębiorstwa :

• 
  Zysk - każde przedsiębiorstwo dąży do maksymalizacji zysku. Zysk jest warunkiem rozwoju

przedsiębiorstwa i jego modernizacji. Zysk jest celem głównym i wszystkie inne cele są mu

podporządkowane

• Wielkość obrotu cele ekonomiczne,

• Wzrost przedsiębiorstwa wewnętrzne

• Zachowanie płynności - płynność jest to zdolność przedsiębiorstwa do regulacji wszystkich

wewnętrznych i zewnętrznych zobowiązań finansowych.

• Wejście na rynek ( dla nowo założonego przedsiębiorstwa )

• 
  Miejsce samorealizacji

• Miejsce akceptacji społecznej cele społeczne, zewnętrzne

• Bezpieczeństwo miejsca pracy

Cele , jakie dane przedsiębiorstwo faktycznie realizuje , zależą od wielu czynników ( możliwości i środków, motywacji w formie zachęt, presji i sankcji), dlatego też realizuje ono tylko te cele, które może i chce, bądź musi realizować.

2. Ewolucja ekonomiczno - prawnych form przedsiębiorstwa.

Formy przedsiębiorstwa związane są z ich rozmiarami. Formy te można ująć następująco :

1. Przedsiębiorstwa indywidualnego właściciela

2. Spółki

• Spółki cywilne - działające na mocy kodeksu cywilnego

• Spółki handlowe - działające na mocy kodeksu handlowego

• Spółki osobowe

• spółki jawne

• spółki komandytowe

• Spółki kapitałowe

• spółki akcyjne

• spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela.

Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela jest formą pierwotną. Powstało na drodze długotrwałej ewolucji w sferze społecznej, politycznej, gospodarczej i kulturowej, Jest to każda forma aktywności gospodarczej, gdzie aktywa należą do jednej osoby. Są to zazwyczaj małe lub średnie przedsiębiorstwa ( wyjątek Marek Probus ).

Właściwości przedsiębiorstwa indywidualnego właściciela są następujące :

1. Przedsiębiorca jest właścicielem kapitału zarówno pieniężnego, jak i produkcyjnego, ulokowanego w środkach produkcji ( maszyny, budynki, surowce ).

2. Przedsiębiorca jest właścicielem wytworzonego produktu, produkuje na sprzedaż.

3. Przedsiębiorca zatrudnia wolną silę roboczą. Pozbawieni środków produkcji ludzie tworzą rynek pracy, zapewniający dopływ siły roboczej do przedsiębiorstw.

4. Przedsiębiorca jest jednocześnie kierownikiem produkcji, głównym księgowym i głównym inżynierem. Decyduje o tym, co ma być produkowane i za pomocą jakich metod. Sam ponosi całe ryzyko prowadzenia działalności produkcyjnej. W razie niepowodzenia odpowiada całym swoim majątkiem.

Dominująca pozycja przedsiębiorstwa indywidualnego właściciela osiągnięta została w pierwszej połowie XIX w. Przedsiębiorstwa tego typu stały się panującą formą gospodarowania w przemyśle wełnianym i bawełnianym, w budownictwie i kopalnictwie, w przemyśle narzędziowym i metalowym.

Rozwój przedsiębiorstwa indywidualnego właściciela natrafił w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX w. na wiele ograniczeń, których przezwyciężenie wymagało zmiany charakteru samego przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo zwiększa swoje rozmiary, co następuje w wyniku akumulacji kapitału. Indywidualny przedsiębiorca przeznacza część osiąganego zysku na powiększenie kapitału i zatrudnienia.

Spółka, jako forma organizacyjna.

Spółka - jest umową , na mocy której wspólnicy podejmują wspólną działalność gospodarczą i dążą do osiągnięcia wspólnego celu .

Spółka cywilna - jest najprostszą formą zorganizowanego współdziałania dwóch lub więcej osób w celu wspólnej realizacji określonego działania gospodarczego. Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej. Każdy ze wspólników obowiązany jest do wniesienia wkładu oznaczonego w umowie. Każdy wspólnik jest współwłaścicielem majątku spółki. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie. Spółka cywilna może być założona na czas nieokreślony albo na czas oznaczony ustalonym terminem.

Spółki handlowe:

Spółki osobowe wiążą się z odpowiedzialnością stojącą po stronie osoby. Dzielą się one na :

• Spółki jawne - w spółce tej wszyscy właściciele odpowiadają w nieograniczony sposób za zobowiązania spółki. Zasady podziału zysku, wielkość udziału w firmie, prawa wspólników zawarte są w umowie o spółce. Wielkość kapitału spółki jawnej zależy od możliwości i stanu majątkowego jej udziałowców. Spółka ta nie posiada osobowości prawnej.

• Spółki komandytowe - w spółce tej część wspólników odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki ( są to tzw. komplementariusze ), część zaś tylko do wysokości zadeklarowanego udziału ( tzw. komandytariusze) .Zobowiązania w imieniu spółki zaciąga główny udziałowiec. On też nią zarządza.

Spółka kapitałowe

• Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - wspólne przedsięwzięcie wspólników wnoszących jednakowe udziały do spółki ( w formie pieniężnej lub aportu rzeczowego ). Wszyscy wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spowodowane do wysokości wniesionych przez nich wkładów. Do powstania takiej spółki wymagane jest zawarcie umowy w formie aktu notarialnego, wniesienie całego kapitału zakładowego

• Spółki akcyjne - jedyna forma, która de facto nie ma barier w kreacji rozwoju przedsiębiorstwa. Spółki te tworzą swój kapitał poprzez emisję akcji. Tworzenie spółek akcyjnych jest uregulowane przez prawo .

3. Przedsiębiorca jako osoba zarządzająca. Definicja i atrybuty przedsiębiorczości.

Aby przedsiębiorstwo mogło funkcjonować, potrzebne są trzy podstawowe czynniki działalności gospodarczej, a więc : kapitał, praca i ziemia. Przedsiębiorczość stanowi czwarty czynnik produkcji wyzwalający inicjatywę i zasoby aktywności intelektualnej i zaangażowania człowieka w pomnażanie dochodu, dobieranie innych czynników produkcji. Uruchamia te czynniki i prawidłowo wykorzystuje przedsiębiorca. Przedsiębiorca jest postacią centralną w przedsiębiorstwie rynkowym. Do najważniejszych funkcji przedsiębiorcy należy :

• Inicjowanie i uruchamianie działalności gospodarczej

• Wdrażanie innowacji techniczno - organizacyjnych

• Podejmowanie kluczowych decyzji związanych z działalnością przedsiębiorstwa

• Podejmowanie ryzyka związanego z działalnością gospodarczą oraz innowacjami.

Przedsiębiorca jest osobą podejmującą decyzje i ponoszącą ryzyko, gdyż nabywając usługi i zatrudniając czynniki produkcyjne, nie ma on żadnej gwarancji, że przychody uzyskane ze sprzedaży gotowych produktów pokryją poniesione koszty.. Przedsiębiorca nie ma pewności, że osiągnie zyski.

Przedsiębiorczość - to specyficzny sposób zarządzania - to umiejętność poszukiwania takich kombinacji czynników produkcji, które zapewniają najwyższą efektywność ich zastosowania, umiejętność ponoszenia ryzyka, odpowiedzialność majątkowa.

Atrybuty przedsiębiorczości :

• Motyw działania, którym jest dążenie do bogacenia się, do zysku

• Mechanizm działania, polegający na inwestowaniu posiadanych lub pożyczonych kapitałów w określone przedsięwzięcie, mające w efekcie przynieś nadwyżkę finansową

• Ryzyko majątkowe, związane z niepewnością podejmowanych decyzji i koniecznością pokrycia ewentualnych strat z własnych środków.

4.Finansowanie działalności przedsiębiorstwa. Źródła wewnętrzne i zewnętrzne. Fundusze własne i obce.

Każde przedsiębiorstwo posiada wiele źródeł finansowania i rozszerzania działalności. Można je podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne. Źródła finansowania przedsiębiorstwa są zależne od jego prawno - ekonomicznej formy. Przedstawimy je na przykładzie spółki akcyjnej, gdyż tu występują w zasadzie wszystkie możliwe źródła.

• Określenie „ finansowanie wewnętrzne” podkreśla fakt, że środki zaliczane do tego źródła pochodzą z działalności gospodarczej samego przedsiębiorstwa.. Z tytułu finansowania wewnętrznego przedsiębiorstwo nie ponosi żadnych zobowiązań wobec osób trzecich. Najważniejszym wewnętrznym źródłem finansowania jest nie rozdzielona część zysku. Przedsiębiorstwo może być finansowane ze zwiększonego kapitału zakładowego. Ponadto przedsiębiorstwo może być finansowane ze źródeł służących do finansowania bieżącego tj. z dochodów ze sprzedaży dóbr i usług, które przedsiębiorstwo wytwarza. Kolejnym źródłem jest sprzedaż części majątku w sytuacji, gdy :

• przedsiębiorstwo sprzedaje część majątku w imię rozwoju

• przedsiębiorstwo dokonuje restrukturyzacji, czyli zmienia profil

• przedsiębiorstwo jest zmuszone do sprzedaży majątku, gdy jego płynność jest zagrożona.

• W przypadku spółki akcyjnej źródłami finansowania zewnętrznego są finanse pochodzące ze sprzedaży akcji i obligacji oraz kredytów zaciągniętych w bankach lub innych instytucjach finansowych. Może być również finansowane za pomocą leasingu, subwencji, dotacji oraz transferów.

Źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa.

Obligacja - jest papierem wartościowym o stałym oprocentowaniu, stanowiącym formę kredytu udzielanego przez nabywcę jej emitentowi. Jest papierem wartościowym o niskim poziomie ryzyka. Obligacje mogą być imienne lub na okaziciela. Cena obligacji jest przedmiotem notowań na giełdzie.

Akcje - papiery wartościowe, zaświadczą prawo do własności części podmiotu. Jest papierem o wysokim poziomie ryzyka.

Kredyty - są to pożyczki zaciągane w bankach, albo w specjalnych, powołanych w tym celu instytucjach. Cechą kredytu jest jego zwrotność, oprocentowanie, terminowość, celowość i zabezpieczenie. Rozróżnia się kredyty krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe.

Subwencje - wyróżniamy subwencje bezpośrednie, pośrednie, dobrowolne i wymuszone. Są to transfery dokonywane najczęściej przez państwo nieodpłatnie i bezzwrotnie.

Subwencje bezpośrednie - określona suma pieniędzy trafia bezpośrednio do przedsiębiorstwa

Subwencje pośrednie - udzielane są za pomocą parametrów

Subwencje dobrowolne - wynikają z makroekonomicznej polityki państwa

Subwencje wymuszone - nie mieszczą się w ramach polityki ekonomicznej

Leasing - polega na odpłatnym wynajmowaniu użytkownikom maszyn, urządzeń nieruchomości lub także dóbr konsumpcyjnych. Rozróżnia się w związku z tym leasing środków produkcji i środków konsumpcji. Leasing środków produkcji może z kolei mieć charakter dzierżawy bezpośredniej i pośredniej.

Operating leasing = leasing operacyjny :

• to krótkookresowa dzierżawa - góra 4 - 5 lat.

• koszty utrzymania ponosi leasingodawca

• opłaty leasingowe nie pokrywają ceny obiektu

• Odstąpienie od umowy możliwe jest przed jej wygaśnięciem

Financial leasing = leasing finansowy :

• to długookresowa dzierżawa - do 30 lat

• koszty utrzymania ponosi leasingobiorca

• opłaty leasingowe pokrywają pełną amortyzację obiektu

• odstąpienie od umowy wymaga zapłty odszkodowania leasingobiorcy

LEASING

Źródło finansowanie środków trwałych ( maszyny, urządzenia, budynki, środki transportu itp. ) i obrotowych

( materiały, paliwo, energia, środki pieniężne itp. ) najogólniej można podzielić na dwie grupy :

• fundusze własne przedsiębiorstwa będące równowartością wkładu kapitałowego właścicieli w przypadku przedsiębiorstw prywatnych i wyposażenia majątkowego otrzymanego z budżetu państwa w przypadku przedsiębiorstw państwowych, powiększonego o część zysku przeznaczoną na rozwój przedsiębiorstwa ;

• fundusze obce, w skład których wchodzą kredyty bankowe, pożyczki i zobowiązania wobec dostawców, budżetu państwa oraz innych instytucji.

5. Korporacja, jako specyficzny podmiot współczesnej gospodarki. Korporacja transnarodowa ( KTN ).

Korporacja - jest to amerykańska nazwa spółki akcyjnej, obecnie stosowana również w innych krajach.

Korporacja - jest formą organizacji przedsiębiorstwa będącą własnością wielu indywidualnych posiadaczy akcji. Ma ona osobowość prawną. Może we własnym imieniu i na własny rachunek sprzedawać, kupować, produkować dobra i świadczyć usługi oraz zawierać kontrakty. W korporacji obowiązuje prawo ograniczonej odpowiedzialności, każdy z jej współwłaścicieli odpowiada finansowo do pewnej granicy,(którą jest wysokość kapitału ulokowanego w zakupionych akcjach) , co chroni ich przed nadmiernym ryzykiem oraz przed utratą majątku osobistego.

Korporacja jest więc przedsiębiorstwem zorganizowanym na zasadzie udziałów. Udziałowcy są posiadaczami akcji. Dochodem z tytułu posiadania akcji jest dywidenda.

Dywidenda jest dochodem niestałym i wypłacana jest z zysku otrzymywanego przez korporacje.

Struktura organizacyjna korporacji.

Istnieją trzy organy korporacji :

• Walne zgromadzenie akcjonariuszy

• Zarząd - składa się z dwóch ciał :

• rady dyrektorów ( pełniącej funkcję rady nadzorczej )

• zarządu operacyjnego, tj. rady urzędników wykonawczych, menadżerów ( tzw. egzekutywa korporacji - naczelne kierownictwo operacyjne )

• Rada nadzorcza i komisja rewizyjna jako organ nadzoru.

Zadania rady dyrektorów są następujące :

• Wybór ( bądź odwołanie ) zarządu operacyjnego

• Określenie głównych zadań spółki i jej polityki w nowej kadencji

• Zatwierdzenie ogólnych wyników operacyjnych i finansowych spółki i zasad podziału zysku

• Kontrola działalności egzekutywy

• Wyznaczenie wynagrodzenia jej członków, a przede wszystkim prezydenta i wiceprezydenta.

Cechą charakterystyczną korporacyjnej formy przedsiębiorstwa jest jej ekspansja poza granice własnego kraju. Rozszerzając swoją działalność produkcyjną lub usługową poza granice kraju, przedsiębiorstwo przekształca się w przedsiębiorstwo międzynarodowe.

Korporacja transnarodowa ( KTN ) - jest to firma, która posiada swoje aktywa w co najmniej dwóch krajach poza krajem macierzystym.

Korporacje transnarodowe charakteryzują się następującymi właściwościami :

• Zajmują dominującą pozycję w kraju, z którego pochodzą,

• Rozporządzają olbrzymim kapitałem, umożliwiającym im podjęcie w innych krajach produkcji na wielką skalę i opanowanie rynku kraju, który je przyjmuje,

• Mają przewagę techniczną nad przedsiębiorstwami kraju przyjmującego ( stosują najnowszą technikę, wytwarzają najnowsze produkty ),

• Rozporządzają nowoczesną organizacją, umożliwiającą uruchomienie efektywnej produkcji na wielką skalę,

• Dysponują wysoko kwalifikowaną kadrą specjalistów.

Korporacje transnarodowe powstały niemal wyłącznie w krajach wysoko rozwiniętych - w USA, W krajach Europy Zachodniej, w Japonii. Najwięcej korporacji transnarodowych działa w przemyśle przetwórczym .

Literatura :

1. Z. Dach - „ Podstawy mikroekonomii”

2. J. Meisner - „Zagadnienia ogólne i mikroekonomiczne”

3. R. Milewski - „ Elementarne zagadnienia ekonomii”

1

FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW

Finansowanie wewnętrzne

Finansowanie zewnętrzne

Sprzedaż towarów

Sprzedaż składników majątkowych

Samofinan- sowanie

Kapitał własny

Kapitał obcy

Akcje

Obligacje

Kredyty

Subwencje

Leasing

Środków produkcji

Środków konsumpcji

Dzierżawa bezpośrednia

Dzierżawa pośrednia

Operating leasing

Financial leasing

Equipment leasing

Plant leasing

---