1. Co nazywamy polityką gospodarczą i jakie są jej funkcje?

Polityka gospodarcza jest świadomą, zorganizowaną działalnością analityczno - diagnostyczną, selekcyjną i decyzyjną państwa oraz jego organów. Organy te konsultują się lub współdziałają z partiami politycznymi i organizacjami społecznymi, które reprezentują interesy różnych grup i warstw społecznych w kraju. Interesy te dotyczą ustalania celów i głównych kierunków rozwoju gosp., a także mechanizmów i sposobów ich realizacji.

Funkcje polityki gospodarczej:

ocena procesów i warunków społeczno - gospodarczych w kraju (ocena procesów wzrostu i podziału dochodów, sytuacji materialnej głównych grup ludności w porównaniu z założeniami, okresami wcześniejszymi i z zagranicą),

wybór celów społeczno - gospodarczych i zakresu alokacji środków przeznaczonych na ich realizację,

wdrażanie i koordynację ustalonych celów i kierunków polityki gospod., ich monitorowanie i ocenę, a także dokonywanie niezbędnych korekt.

2. Co to jest otoczenie gospodarki i jej infrastruktura?

Otoczenie gospodarki to (ujęcie przedmiotowe, organizacyjne, instytucjonalne):sytuacja ludnościowa i procesy demograficzne, liczebność i struktura ludności, zatrudnienia i bezrobocia w kraju, regionie, gminie, itd., warunki oraz stosunki społeczne i własnościowe, tradycje i obyczaje różnych grup społecznych,

ustrój polityczny i system sprawowania władzy oraz sytuacja i stosunki polityczne w kraju, rodzaj i stan środowiska przyrodniczego oraz zasobów naturalnych,

poziom oświaty, kwalifikacje kadr, poziom kultury ogólnej i zawodowej, prawnej i kultury pracy, stan zdrowia ludności i jego ochrony.

Ważnym elementem otoczenia są stosunki polityczne, gospodarcze i kulturalne z zagranicą, występowanie międzynarodowych i regionalnych porozumień, układów gospodarczych i politycznych, organizacji gospodarczych (ONZ, NATO, Unia Europejska).

Infrastruktura gospodarcza to podmioty i obiekty oraz wytwarzane przez nie produkty i świadczone usługi, które warunkują procesy produkcji i pracy w gospodarce, a także zwiększają ich sprawność i wydajność. Są to m.in. energetyka, transport, łączność, urządzenia komunalne, wodne, drogi porty kanały oraz szkoły, uczelnie, ośrodki badawcze i systemy informacji gospodarczej, obiekty i urządzenia handlowe

3.Scharakteryzuj podmioty polityki gospodarczej.

Podmioty centralne - będące państwowymi organami ustalającymi i prowadzącymi politykę gospodarczą oraz koordynującymi jej cele i kierunki w skali krajowej (najwyższe władze państwowe oraz organy administracji i polityki gospodarczej państwa).

Podmioty będące realizatorami ogólnokrajowej polityki gospodarczej, a równocześnie określające, prowadzące strategię i politykę ekonomiczną w swoim interesie w oparciu o preferencję polityczną kraju (przedsiębiorstwa i jednostki równorzędne, związki i ugrupowania oraz terenowe władze gospodarcze i samorządowe.)

Podmioty biorące profesjonalny udział w przygotowaniu i w prowadzeniu polityki ekonomicznej (ministerstwa, centrale i terenowe agendy rządowe, instytuty i ośrodki naukowo-badawcze w zakresie zagadnień społecznych i gospodarczych, partie i organizacje społeczno-gospodarcze, banki i instytucje finansowe państwa).

Podmioty biorące bezpośredni udział w pozytywnych lub negatywnych rezultatach polityki ekonomicznej (gospodarstwa domowe oraz przedmioty i podmioty równorzędne, terenowe władze gospodarcze oraz samorządy regionalne i społeczno-gospodarcze).

4. Określ podstawowe metody i instrumenty polityki gospodarczej.

Do metod i nadrzędnej polityki gospodarczej zalicza się rożne sposoby, środki, instrumenty, przy pomocy których państwowe organy gospodarcze oddziałują na podmioty i procesy gospodarcze, w celu osiągnięcia zakładanych celów i zamierzeń gospodarczych i społecznych Przybierają one postać stosowanych systemów podatkowych, finansowych i kredytowych, wysokości bankowej stopy % i cel, jak również ulg finansowych i podatkowych, subwencji i dofinansowań. W zakresie negatywnych motywacji i środków występują one w postaci podwyższonych kar, opłat i podatków, wysokich % od kredytów i ceł granicznych oraz środków administracyjnych w formie zezwoleń, zakazów, nakazów, pozwoleń. Należą do nich również te działania i elementy, które umożliwiają prowadzenie polityki ekonomicznej oraz tworzą rodzaj infrastruktury służącej do jej przygotowania i prowadzenia (kadry i ich kwalifikacje, metody badawcze i projekcyjne, systemy motywacyjne i informacyjne). Instrumenty władzy państwowej oddziałują na gospodarkę: *ekonomiczną (cło, dotacje, stopy%, kredyty), *administracyjnych (zakazy, nakazy, normy, kontyngenty). Rodzaje instrumentów: *bezpośrednie - określają okresowo zadania lub sposoby postępowania dla podmiotów gospodarczych przez organy centralne lub powierzchnie, które mają charakter wiążący i są przekazywane podmiotom gospodarczym w trybie administracyjnym; *pośrednie - polegają na formułowaniu przez organy państwowych odpowiednich parametrów, np. w formie wysokości i struktury podatków, zwolnień i ulg podatkowych, wysokości ceł oraz zwolnień i licencji oraz innych parametrów, które obowiązują w całym kraju

5. Jakie są główne cele polityki gospodarczej w Polsce w okresie transformacji ustrojowej?

• doprowadzenie do osiągnięcia lepszych efektów społecznych i ekonomicznych w stosunku do starego systemu ekonomicznego,

• obniżanie poziomu kosztów transformacji systemu gospodarczego,

• osłabianie lub likwidacja niekorzystnych skutków reform, w tym wprowadzanie mechanizmu rynkowego,

• stopniowe unowocześnianie gospodarki,

• tworzenie warunków do wzrostu produkcji i usług,

• podniesienie poziomu życia ludności.

6. Co to jest system ekonomiczny (gospodarczy) i co on obejmuje?

System ekonomiczny jest systemem regulacyjnym obejmującym zespół elementów i instrumentów, głównie ekonomicznych, opartych na mechanizmach rynku i polityki gosp., który reguluje procesy gospodarcze w kraju. Jego przedmiotem są środki i mechanizmy uruchamiające i określające procesy regulacyjne, a pośrednio procesy realne.

System ten obejmuje:

• rynek i jego mechanizmy , a do podstawowych jego elementów należą poziome stosunki rynkowe i sposoby podejmowania decyzji ekonomicznych w zakresie głównych wyborów,

• samodzielne podmioty gosp. zdolne do podejmowania decyzji,

• parametry i mechanizmy rynkowe, tj. popyt, podaż, ceny, stopa %, kurs walutowy, konkurencja, itp.,

• zasady ekonomiczne, preferencje i mechanizmy polityki gosp., obejmujące niezbędne instytucje, instrumenty i systemy motywacyjne wpływające na postawy i decyzje podmiotów gosp.,

• instytucje finansowe systemu rynkowego służące do funkcjonowania i zasilania podmiotów w gospodarce (banki, giełdy, instytucje ubezpieczeniowe, obrót papierów wartościowych) oraz inne podmioty rynkowe, doradcze, itp.

7. Scharakteryzuj główne systemy ekonomiczne i ich modele.

Do głównych rodzajów systemów ekonomicznych należą:

1. Systemy samoregulowane - rynkowe,

2. Systemy regulowane - kierowane (systemy gospodarki centralnie planowanej),

3. Systemy mieszane - dualne (obejmują mechanizmy i elementy obydwu powyższych).

Ad.1. Systemy rynkowe

Do niezbędnych warunków funkcjonowania systemu rynkowego zaliczamy występowanie w gosp.:

• przewaga własności prywatnej i prywatnych podmiotów gosp.,

• dużego zakresu samodzielności podmiotów gosp.,

• przewagi zdecentralizowanego funkcjonowania systemu podejmowania decyzji w sprawach produkcji i obrotu ekonom. oraz przepływu i odpływu środków finansowych i rzeczowych niezbędnych do samodzielnego prowadzenia działalności gosp.,

• niezbędnych warunków podmiotowych, umożliwiających prowadzenie rynkowej wymiany towarów i usług;

• Ważnym warunkiem jest też posiadanie niezbędnego kapitału pieniężnego i źródeł jego zasilania na cele rozwoju produkcji i usług.

Modele systemu rynkowego:

• Czysty model - zakłada stopień wolnej (doskonałej) konkurencji,

• Liberalny - z własnością prywatną i zdecentralizowanymi decyzjami,

• Samorządowy - z własnością grupową i decyzjami które są zdecentralizowane z samorządem gospodarczym,

• Preferujący dobrobyt

• Regulowany - z własnością prywatną i decyzjami, które są zdecentralizowane z systemem regulacji i nakazów,

• Centralnie regulowany - z własnością prywatną regulowaną i decyzjami, które są scentralizowane z systemem nakazów,

• Centralnie kierowany (planowany) - z własnością prywatną i decyzjami, które są zdecentralizowane z systemem regulacji korygujących.

Ad.2. Systemy gospodarki centralnie planowanej

Główne cechy polegają na tym, że:

• Podstawowe wybory ekonom., dotyczące tempa i kierunków rozwoju

• Centrum gospodarcze określa też środki rzeczowe, osobowe i kapitałowe oraz ich alokacje, a także podstawowe parametry ekonom.

• Samodzielność przedsiębiorstw jest ograniczona głównie do bieżących decyzji wykonawczych i gospodarczych,

• Powiązania i stosunki gospodarcze między podmiotami decyzyjnymi przebiegają pionowo oraz mają charakter administracyjny i wiążący,

• Gospodarka środkami finansowymi jest scentralizowana,

Modele systemu gospodarki centralnie planowanej:

• Dyrektywny - nakazowy rozdzielczy; ustalane w gospodarce plany i środki ich realizacji oraz środki realizacji zadań planowych były szczegółowe dyrektywne, przekazywano je w sposób adresowy i bezpośredni.

• Parametryczny - pośrednio sterowany; zakłada on większą samodzielność przedsiębiorstw, przy uwzględnieniu przez centrum gospodarcze podstawowych parametrów ekonomicznych

Modele i warianty mieszane czyli zawierające elementy centralnego systemu planowania oraz elementy gospodarki rynkowej.

8. Wymień konieczne warunki istnienia gospodarki rynkowej, jej cechy oraz cele i zadania społecznej gospodarki rynkowej.

Warunkiem istnienia gospodarki rynkowej są:

• przewaga własności prywatnej i prywatnych podmiotów gosp.,

• dużego zakresu samodzielności podmiotów gosp.,

• przewagi zdecentralizowanego funkcjonowania systemu podejmowania decyzji w sprawach produkcji i obrotu ekonom. oraz przepływu i odpływu środków finansowych i rzeczowych niezbędnych do samodzielnego prowadzenia działalności gosp.,

• niezbędnych warunków podmiotowych, umożliwiających prowadzenie rynkowej wymiany towarów i usług;

• posiadanie niezbędnego kapitału pieniężnego i źródeł jego zasilania na cele rozwoju produkcji i usług.

Cechy gospodarki rynkowej:

• opieranie wyborów i decyzji podmiotów gospodarczych na informacje i preferencje swobodnego rynku i wolnej konkurencji,

• samodzielność podmiotów gospodarczych i autonomia ich postępowania na podstawie zewnętrznych, niezależnych od nich parametrów ekonomicznych, ustalanych przez rynek,

• opieranie procesów alokacji zasobów, kapitału finansowego, inwestycji pieniężnych i rzeczowych na autonomicznych mechanizmach popytu, podaży, konkurencji, korzystnym kształtowaniu się stopy dochodu i zysku,

• stosowanie polityki `lesferyzmu' czyli swobody decyzji przedsiębiorstw,

• opieranie przedsiębiorczości i systemu motywacji działań na powiększaniu korzyści oraz zysku z działalności,

• brak regulacji administracyjnych we wszystkich podstawowych wyborach i decyzjach.

Społeczna gospodarka rynkowa

Jest to przekształcony w ramach ogólnego procesu transformacji ustrojowej mieszany model parametryczno - rynkowy czyli system gospodarki centralnie planowanej poszerzony o elementy systemu gospodarki rynkowej.

Ma ona na celu:

• doprowadzenie do liberalnego modelu rynku z elementami kontroli państwa,

• występowania nie tylko prywatnej formy własności środków produkcji,

• braku w pełni doskonałej konkurencji,

• istnienia dużych i wpływowych organizacji gospodarczych z ich monopolową pozycją.

9. Co nazywamy „szarą strefą gospodarką”. Określ główne jej dziedziny i sposoby jej ograniczania.

Szarą strefą gospodarczą lub „ukrytą” gospodarką nazywa się podmioty, zakłady, urządzenia i ludzi prowadzących produkcję lub inne rodzaje działalności gospodarczej (wytwarzanie, usługi, obroty handlowe, bankowe itd.), z której czerpią dochody pieniężne, ale działalność ta ma zwykle cele i cechy, które nie są zgodne z zasadami gospodarowania oraz przepisami prawa w sferze gospodarczej. Cechują ją następujące zjawiska:

• jest ona zwykle nieewidencjonowana i całkowicie lub częściowo ukryta wobec organów podatkowych, nadzoru gospodarczego, przestrzegania warunków pracy i zdrowotności produkcji, a także wobec organów statystyki krajowej,

• jest to działalność często bardziej rentowna niż inne dziedziny działalności,

• od tej działalności nie są płacone w ogóle lub w części obowiązujące podatki, opłaty skarbowe, ubezpieczenia majątkowe i społeczne załóg itp.,

• działalność ta nie podlega nadzorowi instytucji państwowych i społecznych w zakresie cech użytkowych, jakości produkcji, ich zdrowotności, warunków pracy i bezpieczeństwa pracowników i konsumentów, co wywołuje wiele szkodliwych następstw dla pracowników i użytkowników efektów tej działalności.

Sposoby ograniczania szarej strefy gospodarczej powinny być oparte na:

• analizie i odróżnianiu poszczególnych rodzajów i form szarej gospodarki, ocenie jej najbardziej i najmniej groźnych odmian pod względem gospodarczym i społecznym,

• ograniczaniu i walce z przyczynami, a nie z przejawami i skutkami szarej strefy (m.in. poprzez rozwój gospodarki, sprawny i efektywny system jej funkcjonowania, polepszenie sytuacji społecznej i gospodarczej oraz dobre systemy w zakresie prawa, opłat podatkowych, ubezpieczeniowych itd.),

• działalności gospodarczej w gospodarstwach domowych na cele własne nie należy traktować jako szarej strefy, lecz jaką legalną i celową działalność nierejestrowaną i nieopodatkowaną, która w miarę doskonalenia systemu gospodarki rynkowej, będzie ulegać ograniczeniu,

• do dziedzin i form szarej strefy - opartej na działalności przestępczej, zabronionej prawem, szkodliwej i niebezpiecznej dla gospodarki i ludności - konieczne jest stosowanie, oprócz metod edukacyjnych, szybkich, precyzyjnych i odczuwalnych środków karnych.

10. Określ sektory, formy własności i formy prawno- organizacyjne w gospodarce narodowej.

Sektory w gospodarce narodowej : *rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo; *rybołówstwo, rybactwo; *górnictwo, kopalnictwo, działalność. Produkcyjna (przetwórstwo); *zaopatrzenie w energię, gaz i wodę (dystrybutory); *budownictwo; *handel hurtowy i detaliczny, naprawy pojazdów mechanicznych, artykuły przeznaczenia osobowego i użytku domowego; *hotele i restauracje; *transport, gospodarka magazynowa, łączność; *pośrednictwo finansowe; *obsługa nieruchomości, wynajem i działalność związana z prowadzeniem interesów; *administracja publiczna i obrona narodowa, gwarantowana prawna opieka zdrowotna; *edukacja; *ochrona zdrowia i opieka socjalna; *pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna, indywidualna - gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; *organizacje i zespoły międzynarodowe.

Formy własności:

-własność prywatna (własność prywatna)

-własność - sektor publiczny (własność publiczna, własność komunalna)

-własność mieszana (własność publiczna bądź komunalna + cząstka prywatnej)

11. Określ podstawowe cechy systemu nakazowo-rozdzielczego i systemu rynkowego.

System nakazowo rozdzielczy (gospodarki centralnie planowanej)

• podstawowe wybory ekonomiczne (decyzje gospodarcze) dotyczące tempa i kierunku rozwoju gospodarczego są określane centralnie w oparciu o preferencje centralnych planów i ich przesłanki społeczno-gospodarcze

• środki rzeczowe, osobowe i kapitałowe na realizację zadań planowych i ich alokacja w gospodarce są określone przez centrum gospodarcze

• samodzielność przedsiębiorstw jest ograniczona głównie do bieżących decyzji wykonawczych i wykonawczych

• powiązania i stosunki gospodarcze między podmiotami decyzyjnymi przebiegają przede wszystkim pionowo oraz mają głównie charakter administracyjny i wiążący, bądź wręcz nakazowo rozdzielczy

• centrum ustala nie tylko ilościowe zadania planowe i środki na ich realizację, ale także podstawowe parametry ekonomiczne (ceny, podatki, stopa procentowa, kursy walut)

• gospodarka środkami finansowymi jest scentralizowana

System rynkowy :

• opieranie decyzji i wyborów przez podmioty gospodarcze na informacjach i preferencjach swobodnego rynku i wolnej konkurencji

• zdecentralizowane i autonomiczne postępowanie samodzielnych podmiotów gospodarczych,

• oparcie procesów alokacji produkcji, inwestycji pieniężnych, kapitału finansowego oraz inwestycji rzeczowych na autonomicznych mechanizmach popytu i podaży, konkurencji na wysokości kształtowania się stopy dochodów i zysków

• stosowanie polityki leseferyzmu tj. swobody decyzji przedsiębiorstw bez angażowania się i ingerencji oraz ograniczeń ze strony państwa

• orientacja na brak regulacji administracyjnych we wszystkich podstawowych wyborach i decyzjach

• oparcie systemu motywacji do działań i przedsiębiorczości, na powiększaniu korzyści i zysku ze swej działalności.

12. Scharakteryzuj Produkt Krajowy Brutto Produkt Narodowy Brutto czym róznią się wersje netto tych produktów.

Produkt narodowy brutto (PNB, ang. GNP) - miara wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. Pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie.

• K - konsumpcja

• I - inwestycje

• G - wydatki rządowe

• En - eksport netto, czyli eksport-import

• Dn - dochód netto obywateli za granicą

Produkt krajowy netto, PKN (ang. Net Domestic Product, NDP) to produkt krajowy brutto (PKB) pomniejszony o wartość amortyzacji środków trwałych.

PKN = PKB - amortyzacja

Produkt Krajowy Brutto (PKB) (ang. GDP - Gross Domestic Product) (ekon.) to jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkowości narodowej. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku).

Kryterium geograficzne jest jedyne i rozstrzygające. Nie ma znaczenia np. pochodzenie kapitału, własność firmy itp.

Wartość wytworzonych dóbr i usług finalnych oblicza się, odejmując od produkcji całkowitej wartość dóbr i usług zużytych do tej produkcji. W skali przedsiębiorstwa jest to więc wartość dodana, a PKB jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmioty gospodarujące. Zgodnie z tym od strony produkcyjnej:

PKB = produkcja globalna kraju minus zużycie pośrednie = suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki narodowej.

Obliczanie PKB na podstawie powyższej formuły jest uciążliwe, gdyż statystyka państwowa nie podaje ani bezpośrednich miar produkcji globalnej, ani zużycia pośredniego. Dlatego w praktyce stosuje się inne formuły. Najpopularniejsza z nich ma podstawę w spostrzeżeniu, że PKB jest w dobrym przybliżeniu równy finalnym wydatkom wszystkich nabywców wartości dodanej wytworzonej na terenie kraju. Zatem od strony popytowej:

PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport - import + zmiana stanu zapasów.

W praktyce rzadko zdarza się, aby przedsiębiorstwa i instytucje publiczne znacznie powiększały zapasy albo pozbywały się ich, więc zmiana stanu zapasów w gospodarce jest wielkością niedużą i na ogół pomija się ją w obliczeniach PKB.

Trzecia formuła wynika z faktu, że suma wydatków musi być równa sumie dochodów ze wszystkich źródeł. Zatem od strony dochodowej:

PKB = dochody z pracy + dochody z kapitału + dochody państwa + amortyzacja.

Powyższa formuła wyraża podział wartości dodanej pomiędzy pracę (pracowników najemnych), kapitał (właścicieli kapitału, inwestorów), państwo i odtworzenie zużytego majątku.

PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości pieniądza, PKB realny natomiast według realnej wartości pieniądza, a więc uwzględniając inflację. Przeliczenie polega na podzieleniu PKB nominalnego przez indeks cen. W zestawieniach statystycznych PKB realny najczęściej przedstawiany jest w cenach stałych z wybranego roku bazowego.

PKB jest miarą wielkości gospodarki. Wzrost lub spadek realnego PKB stanowi miarę wzrostu gospodarczego.

Do porównań międzynarodowych PKB przelicza się według bieżącego kursu wymiany, zazwyczaj na dolary amerykańskie albo według parytetu siły nabywczej - lepiej oddającego realną wartość dochodu obywateli. W porównaniach międzynarodowych wartości PKB liczonego według parytetu siły nabywczej różnią się względem liczonego według kursu nominalnego na korzyść krajów o niższym poziomie cen, zazwyczaj słabiej rozwiniętych, a na niekorzyść krajów drogich.

PKB należy odróżnić od produktu narodowego brutto (PNB), który jest miarą wartości wszystkich dóbr i usług wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. W ten sposób w skład np. PNB Polski wchodzą dochody polskich podmiotów za granicą oraz polskie PKB pomniejszone o dochody podmiotów obcych.

Czyste PKB jest złą miarą dobrobytu społeczeństwa, ponieważ nie uwzględnia liczby ludności. Z tego powodu jako miarę dobrobytu powszechnie używa się PKB per capita, czyli PKB w przeliczeniu na osobę; czyste PKB jest wyznacznikiem wielkości gospodarki

2Mimo tego zabiegu również PKB per capita krytykowane jest jako niedokładny wskaźnik dobrobytu w państwie. Wymienia się m.in., że:

• nie uwzględnia produkcji nierejestrowanej (tzw. "szara strefa") oraz produkcji gospodarstw domowych przeznaczanej na własne potrzeby (np. pracy gospodyń domowych)

• nie uwzględnia wartości czasu wolnego (wypoczynku)

• nie ujmuje tzw. efektów zewnętrznych produkcji (np. zanieczyszczenia środowiska)

• nie uwzględnia różnic cen w poszczególnych krajach (co przynajmniej teoretycznie jest niwelowane przez liczenie parytetem siły nabywczej)

• nie odzwierciedla zróżnicowania dochodów w społeczeństwie ani ich dystrybucji (np. wysoki PKB w Gwinei Równikowej nie przekłada się na dobrobyt wszystkich obywateli)

• jest tym większy im więcej wydaje się na zbrojenia, choć zdaniem niektórych ekonomistów wydatki takie nie zaspokajają potrzeb społeczeństwa

• nie pokazuje jakości usług, zwłaszcza państwowych

• wielkie zróżnicowanie wśród krajów liczbą mieszkańców. Duże są pokrzywdzone, a korzyścią jest to dla małych.

Z tego powodu opracowano inne wskaźniki poziomu jakości życia, m.in. Human Development Index (HDI).

Największe gospodarki świata [edytuj]

20 największych gospodarek świata, uwzględniając PKB ważony parytetem siły nabywczej:

Miejsce	Kraj	2006 PKB (PSN) miliardów dolarów
1	Stany Zjednoczone	13 130
2	Chiny	10 170
3	Japonia	4 218
4	Indie	4 156
5	Niemcy	2 630
6	Wielka Brytania	1 930
7	Francja	1 891
8	Rosja	1 756
9	Włochy	1 746
10	Brazylia	1 655
11	Korea	1 196
12	Kanada	1 178
13	Meksyk	1 149
14	Hiszpania	1 109
15	Indonezja	948,3
16	Tajwan	680,5
17	Australia	674,6
18	Turcja	635,6
19	Argentyna	608,8
20	Iran	599,2
—	—	—
25	Polska	552,4

20 największych gospodarek na świecie, uwzględniając PKB nominalny:

Miejsce	Kraj	2006 PKB (nominalnie) milionów dolarów
1	Stany Zjednoczone	13 228 391
2	Japonia	4 420 955
3	Niemcy	2 890 092
4	Chiny	2 554 200
5	Wielka Brytania	2 362 580
6	Francja	2 227 330
7	Włochy	1 841 042
8	Kanada	1 273 144
9	Hiszpania	1 216 736
10	Rosja	975 338
11	Brazylia	966 827
12	Korea Południowa	892 008
13	Indie	849 905
14	Meksyk	846 782
15	Australia	729 165
16	Holandia	624 885
17	Turcja	414 079
18	Belgia	373 273
19	Szwajcaria	360 586
20	Szwecja	359 463
—	—	—
23	Polska	320 763

źródło tabel:

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy, World Economic Outlook Database, April 2005, 2006. [1]; Unia Europejska[2]

Znaczenie zmian w PKB [edytuj]

Produkt Krajowy Brutto podlega stałym zmianom, zazwyczaj wzrostowi. Wskaźnik tych zmian jest uznawany za jedną z najważniejszych wielkości makroekonomicznych, gdyż pozwala pokazać trendy, spróbować ocenić w jakim stadium cyklu koniunkturalnego znajduje się gospodarka, a nawet w jakim (względnym) stanie jest ona aktualnie.

Wpływ na rynek walutowy [edytuj]

Można przyjąć, że istnieje ogólnie przyjęta zależność: przy uwolnionym kursie walutowym wzrost PKB powoduje również wzrost kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych.

W rzeczywistości powinno to dotyczyć stosunkowo większego wzrostu PKB od notowanego przez inne gospodarki. W przypadku kursu sztywnego, taki wzrost PKB winien stanowić presję na rewaluację kursu.

Działanie mechanizmu:

Wzrost PKB oznacza zazwyczaj dobry stan gospodarki, wzrost produkcji przemysłowej, przypływ inwestycji zagranicznych, wzrost eksportu. Przypływ inwestycji zagranicznych i wzrost eksportu powodują zwiększenie popytu na walutę narodową ze strony zagranicy, co wyraża się we wzroście jej kursu. Utrzymujący się wzrost PKB może przejść w fazę "przegrzania gospodarki", wzrost tendencji inflacyjnych, oczekiwania podwyższenia stóp procentowych (jeden ze środków do walki z inflacją), co także prowadzi do wzrostu wartości waluty narodowej. Dlatego bardzo ważne jest, aby utrzymać delikatną równowagę kursową. Wzrost lub spadek PKB zależy od polityki gospodarczej rządu. Ze względu na środki, jakimi dysponuje państwo, dzielimy politykę makroekonomiczną na fiskalną i monetarną.

Zależność ta może zostać zakłócona przez np. zmiany poziomu stóp procentowych w danym kraju.

Należy również pamiętać, że zbyt duży wzrost kursu waluty krajowej (aprecjacja) może doprowadzić do podniesienia kosztów eksportu (niekorzystny kurs wymiany waluty), spadku kosztów importu, co w konsekwencji odniesie się do spadku PKB lub przynajmniej spowolnienia jego wzrostu.

Zmiany PKB a inne wskaźniki [edytuj]

Powiększenie przyrostu PKB jest zazwyczaj skorelowane z adekwatnym przyspieszeniem wzrostu sprzedanej produkcji przemysłowej oraz usług, a także spadkiem stopy bezrobocia.

Czynnkiem sprzyjającym przyspieszeniu wzrostu jest m.in. redukcja stóp procentowych, przez z jednej strony obniżenie kosztów inwestycji, a z drugiej obniżenia kosztu i zachęcenia do kredytu konsumpcyjnego. Podobny efekt dają zwiększone wydatki państwa pokrywane długiem publicznym.

Minusem obu rozwiązań, jak i często samego gwałtownego wzrostu PKB i spadku bezrobocia, jest wzrost inflacji.

Z tego powodu w ekonomii neoklasycznej mówi się o NAIRU (Non-Accelerating Inflation Rate of Unemployment) danej gospodarki

13. Określ istotę i funkcje prognoz, programów i planów gospodarczych oraz funkcje planowania gospodarczego w makroskali.

Prognozy gospodarcze - wnioski z analiz prowadzonych według naukowo określonych metod i podstaw zawierające ilościowe i jakościowe przewidywania dotyczące przyszłych warunków zdarzeń i procesów gospodarczych Prognozy ilościowe - odnoszą się głównie do kształtowania się w przyszłości zmiennych gospodarczych, a jakościowe dotyczą przewidywanego występowania w przyszłości zjawisk i zdarzeń losowych.

Programowanie - przygotowanie decyzji i rozwiązań dotyczących przyszłej działalności gospodarczej rożnych podmiotów ekonomicznych Podstawowym zadaniem jest określenie konkretnego celu oraz ustalenia warunków niezbędnych elementów, a także organizacji i koordynacji działań służących sprawnej i efektywnej realizacji celu

Planowanie - ma dużą rolę jako narzędzie badania sytuacji warunków gospodarczych, przygotowaniem optymalnych decyzji i sporządzania projekcji polityki gospodarczej oraz jej skutków. Polega głównie na określeniu wariantów działań i przyszłych efektów przygotowawczych prognoz oraz na określeniu niezbędnych nakładów i sposobów realizacji celów. Plany makroekonomiczna dzielimy na:1wg okresu planowania:-krótko-średnio-długookresowe 2wg dyrektywności planów:-scentralizowane-zdecentralizowane 3wg obszaru objętości planu :-lokalne -regionalne -dla sektorów -ogólnonarodowe

Cechy planów:cele, sposoby realizacji celów, okoliczności w jakich będziemy realizować plany działania, śr. potrzebne do realizacji planów,

14. Zdefiniuj strategię gospodarczą Polski, określ podstawowe jej założenia i zagrożenia.

Strategia gosp. -ustalanie gł. celów i kierunków rozwoju gosp. zwykle na długie okresy, są to sposoby i umiejętności doboru metod i śr. działania do osiągania ustalonych celów.

Cele: -wzrost gosp.(wzrost DN PKB, śr. w budżecie) -utrzymanie dużego zatrudnienia, tworzenie nowych miejsc pracy -problem równoważenia obrotu, zwiększenia salda eksportu, rozwoju eksportu, -umacnianie gosp. rynkowej -zmniejszenie inflacji, usprawnienie ubez. społ. prywatyzacja sektora państwowego Zagrożenia gosp.: -nadmierna ingerencja państwa w sferę gosp. -nadmierna liberalizacja procesów gosp. Gospodarka polski odbiega w wielu dziedzinach od innych krajów. Największe zróżnicowanie jest w rolnictwie w Polsce zatrudnia się ok.26% a w innych krajach 3.5%. Celem strategii jest tworzenie motywacji i sprzyjających warunków do unowocześnienia gosp. I jej efektywności produkcji.

15. Wymień i scharakteryzuj główne makroekonomiczne strategie gospodarcze.

*strategia ekspresywna (ekspresowa) - aktywne działanie zmierza do wzrostu gospodarczego, produkcja, poprawa sytuacji ekonomiczna na rynku zagranicznym; *strategia przetrwania - polega na minimalnych kosztach produkcji, ograniczeniu inwestycji; *strategia intensywna - polega na zmianach jakościowych w produkcji, poziomie technologii i użytkowym wyrobie, w obniżce jednostkowej kosztów produkcji. Istota tej strategii polega na unowocześnieniu i modernizacji wyrobów i usług oraz na lepszym wykorzystywaniu czynników produkcji; *strategia liberalna - eksponuje regulacje rynku. Służy ona głównie przywracaniu równowagi makroekonomicznej ograniczania inflacji i ożywieniu gospodarczemu, zmniejsza interwencję państwa jako średnia regulacji; *strategia otwartej gospodarki - opiera się na swobodnych procesie przepływu i alokacji środków i kapitału w gospodarce oraz na własności prywatnej; *strategia industrializacji - polega na szybkim wzroście, rozwoju przemysłowym. Wymaga dużego nakładu kapitału i zasobów pracy. Strategię tą stosują zazwyczaj w czasie opóźnienia w rozwoju kraju, który przy pomocy kapitału zagranicznego ma okazję unowocześnić gospodarkę poprzez jej uprzemysłowienie; * strategia rozwoju rolniczego - polega na wzroście produkcji rolnej, dla zatrudnienia i zaspokojenia potrzeb żywnościowych ludności;*strategia redystrybucyjna - ma na celu poprawę podziału dobra i bogactwa w kraju (zmniejszenie różnic w dochodach i sytuacji materialnej poszczególnych grup ludności).

16. Scharakteryzuj infrastrukturę gospodarczą i społeczną kraju oraz główne jej funkcje.

Infrastruktura gospodarcza - podmioty i obiekty oraz wytwarzane przez nie produkt i świadczone usługi, które warunkują w procesie produkcji i pracy w gospodarce oraz zwiększają ich sprawność i wydajność.

Infrastruktura społeczna - obejmuje zespół podstawowych instytucji i urzędów do świadczenia usług społecznych. Chodzi tu głównie o instytucje, systemy regulujące społeczne warunki niezbędne dla funkcjonowania i rozwoju gospodarczego, a m.in. o system oświaty i kultury, przygotowania kwalifikacji kadr dla gospodarki, o zasady i warunki pracy i płacy, rent i emerytur, o prawo i o sądownictwo gospodarki. Ważnym elementem są obiekty służące do świadczenia usług w społecznej reprodukcji zasobów produkcji, a m.in. zespoły obiektów dla szkolnictwa, służby zdrowia i ubezpieczeń, mieszkalnictwa i gospodarki komunalnej, badań naukowych, postępu technicznego i innych.

17. Określ metody i instrumenty oddziaływania państwa na gospodarkę w systemie rynkowym.

Interwencjonizm państwowy, polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych. Przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego. Zwolennicy interwencjonizmu wskazują na trzy główne jego cele: ograniczenie bezrobocia do poziomu uznanego za niezbędny, a nawet korzystny dla gospodarki, pobudzenie popytu globalnego, którego niedostateczny poziom uznaje się za jedną z przyczyn wahań koniunkturalnych oraz podniesienie tempa wzrostu gospodarczego. Do głównych narzędzi pozwalających realizować politykę interwencjonizmu należą:

1) podejmowanie przez państwo przedsięwzięć inwestycyjnych pozwalających zwiększyć zatrudnienie bez wzrostu podaży dóbr i usług (np. roboty publiczne).

2) dotacje do nierentownych przedsiębiorstw lub ich nacjonalizacja.

3) protekcjonizm w zakresie handlu zagranicznego.

4) polityka monetarna.

5) polityka fiskalna.

Zakres i wykorzystanie tych narzędzi zależy od potrzeb gospodarki, wynikających przede wszystkim ze stopnia jej rozwoju oraz aktualnego stanu koniunktury. Polityka interwencjonizmu państwowego stwarza zagrożenie inflacją, wynikające ze zwiększonych wydatków budżetu państwa (Deficyt budżetowy). Źródłem jej finansowania jest najczęściej dług publiczny.

18. Zdefiniuj politykę przemysłową, określ jej cele i zadania oraz główne jej elementy.

Polityka przemysłowa - oddziaływanie organów państwa przy pomocy dostępnych środków na tempo rozwoju przemysłu, rozmieszczenie (alokacja) produkcji przemysłowej, zmiany strukturalne oraz wdrażanie procesów innowacyjnych i procesy przekształceń własnościowych. Polit. restrukturyzacji przekształceń gospodarczych.

Cele:1 Prowadzenie przekształceń własnościowych,2 Wdrażanie innowacji, postępu technicznego, 3 Zmiany struktury przemiany, 4 Poprawa konkurencyjności wyrobów, 5 Proeksportowy rozwój gospodarki 6. Poprawa ochrony środowiska, 7 Wdrażanie działów nauko chłonnych.

Pol. Skł. Się z 3 podsekcji: 1 działalność produkcyjna-przem. odtworzeniowy 85%, 2 przem. wydobywczy (górnictwo, kopalnictwo) >5%, 3 zaopatrzenia gospodarki w energię elektryczną,gaz,wodę 10%

Przedmiotem dział. Przemysłu jest: - wytwarzanie dóbr i usług(produkcja śr. prod); -świadczenie usług, które przesądzają o wielkości prod. w całej gosp, wpływają na życie gosp

19. Zdefiniuj podstawowe założenia polityki państwa w stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw.

1) Pomoc i wspomaganie małych i średnich przedsiębiorstw przed degradacją w warunkach istnienia konkurencji ze strony dużych przedsiębiorstw.

2) Włączenie małych i średnich przedsiębiorstw do procesów wspomagania efektywnego rozwoju gospodarczego i zaspokajania potrzeb społecznych oraz na dużych rynkach lokalnych.

3) Pomoc i wspomaganie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw poprzez sprzyjanie rozwojowi zasad i warunków gospodarki konkurencyjnej.

4) Wspomaganie małych i średnich przedsiębiorstw na różnych etapach ich działania (organizowanie, w zwiększaniu ich konkurencyjności, w zasilaniu ich w niezbędne informacje, porady, w nowoczesne techniki i technologie, systemy zarządzania itp.).

20.Określ podstawowe czynniki rozwoju gospodarczego. Co to są czynniki tradycyjne i nowoczesne?

1) Czynniki intensywne - prowadzą do lepszego wykorzystania czynników produkcji a tym samym do najlepszego wykorzystanie czasu. Do czynników intensywnych możemy zaliczyć:

* wzrost zdolności intelektualnych człowieka i ich wykorzystanie; * wzrost wymiany towarowej z zagranicy, * eksport i przyspieszenia obrotów gospodarczych; * procesy miniaturyzacji, które polegają na zwiększeniu i poprawie funkcji produkcji przy zmniejszaniu ich objętości i materiałów potrzebnych do ich wytworzenia.

Większość czynników intensywnych możemy odnaleźć w czynnikach nowoczesnych.

2) Czynniki ekstensywne - to rozszerzenie dotychczasowych technologii.

Czynniki rozwoju gospodarczego:

-zewnętrzne (zagraniczne)

-wewnętrzne (krajowe), np. struktura gospodarcza (np. struktura technologiczna, struktura zatrudnienia, struktura kapitału zastosowanego w przedsiębiorstwie).

Czynniki tradycyjne: *ilość; *zakres pracy; *ziemia; *narzędzia pracy, *środki pracy;

Czynniki nowoczesne:* wzrost kwalifikacji i umiejętności; *wysoka wydajność pracy i jej wzrost; *wzrost poziomu techniki; *efektywna struktura produkcji; *efektywne systemy zarządzania.

21. Zdefiniuj politykę państwa wobec sektorów wysokiej szansy (naukochłonnych) i sektorów tradycyjnych w przemyśle.

Państwo w stosunku do sektorów wysokiej szansy stosuje politykę zachęcającą do rozwoju tych sektorów. Są one wysoko opłacane, nakłady na rozwój nauki w tych sektorach są ogromne. Wobec firm działających w tych dziedzinach stosuję się odpowiednią politykę finansową, polegającą na zwolnieniach i ulgach podatkowych, łatwości dostępu do najnowszych osiągnięć w tej dziedzinie, subwencje i dopłaty do badań i rozwoju, preferencyjne kredyty itp. Nakłady te jeżeli zostały dobrze ulokowane spowodują ich szybki zwrot i dużą rentowność. Sektory tradycyjne są również preferowane przez państwa, gdyż każde państwo stara się aby, jego produkty znalazły się na rynku zagranicznym. Można tego dokonać między innymi, gdy będą one oryginalne i jednocześnie lepsze jakościowo i tańsze oraz odpowiednio zaprezentowane.

22. Scharakteryzuj politykę inwestycyjna w strategii rozwoju kraju oraz metody oddziaływania państwa w tym zakresie.

Polityka inwestycyjna jest jednym z najważniejszych segmentów polityki rozwoju gospodarczego kraju. Jest ona ważnym rodzajem działalności regulacyjnej państwa i jego organów, wpływających na kształtowanie nakładów i procesów inwestycyjnych, ich rozmiarów, struktury i efektów. Obejmuje ona metody, środki i działania zmierzające do ustalenia preferowanych przez państwo rozmiarów, celów i kierunków inwestycji oraz efektywnych metod i sposobów sprawnej ich realizacji.

Przedmiotem polityki inwestycyjnej państwa jest ustalanie celów i instrumentów polityki inwestycyjnej, a pośrednio jest nim oddziaływanie na przebieg realnych procesów inwestycyjnych w gospodarce.

Instrumenty stosowane przez państwo *wysokość podatków i ulg od inwestycji; *wysokość stopy procentowej od bankowych kredytów inwestycyjnych oraz warunki ich udzielania i spłaty; *regulacji dochodów i dywidend z tytułu własności inwestycyjnych.

Przy pomocy tych instrumentów państwo ustala bardziej lub mniej dogodne warunki i źródła finansowania inwestycji i oddziałuje na wyższym lub niższym poziomie inwestycji w kraju na dużych i średnich dobrach inwestycyjnych; *nakazy i zakazy.

23. Scharakteryzuj stan i tendencje rozwojowe wsi i rolnictwa, strukturę agrarną rolnictwa polskiego oraz politykę państwa wobec wsi i rolnictwa.

Rozmiary działań inwestycyjnej w kraju, dynamika ich wzrostu i stopa inwestycji, były przez wiele lat po wojnie bardzo dobre. Było to związane z: *dużym zniszczeniem gospodarczym w czasie II wojny światowej i związane z tym potrzeby szybkiej odbudowy i rozbudowy gospodarczej; *znaczne opóźnienia w rozwoju kraju oraz różne determinanty do ich likwidacji w drodze dużych nakładów inwestycyjnych oraz wysokiego tempa wzrostu inwestycji w skali gospodarczej; *występowania przed wojną i tuż po wojnie dużych zasobów siły roboczej i bezrobocia.

Głównymi przyczynami dużego spadku nakładów i efektów inwestycyjnych w latach 1980-82 i 1989-92 były skutki kryzysu gospodarczego i polityki w krajach, a w latach 1990-92 bardzo ostry program stabilizacji i zmian systemów gospodarczych (poważne zmniejszenie dotacji państwa na budowę mieszkań), których realizacja spowodowała głęboką recesję w większości dziedzin gospodarczych. W szczególności był to: duży spadek dochodów ludności i wynikający stąd znaczny spadek rynku, w tym inwestycji w kraju. Ożywienie inwestycji wystąpiło później po ożywieniu dobra konsumpcyjnego nastąpiło ono częściowo samoczynnie w związku z poprawą koniunktury gospodarczej w świecie i w kraju, a częściowo było wywołane środkami polityki gospodarczej państwa. Wzrost produkcji był początkowo osiągany w ramach istniejących niewykorzystanych zdolności produkcji. Następnie przenosił się na wzrost dużych inwestycji. Po utrwaleniu się ożywienia, wzrost inwestycji w kraju w latach 1993-95 staje się obok wzrostu eksportu. Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego (wzrostu produkcji i usług, produkcji kraju, zatrudnienia i dochodów, wzrostu obrotów gospodarczych, eksportowych i innych wielkości).

Polityka państwa wobec wsi i rolnictwa:

Cele: *stabilizacja cen podstawowych produkcji rolnych; *zapewnienie żywności o odpowiedniej jakości, rozwój infrastruktury gospodarczej rolnictwa, modernizacja; *ochrona przyrody, dbałość o walory krajobrazowe i rekreacyjne obszarów wiejskich, *niwelowanie różnic w zagospodarowaniu poszczególnych regionów; *pobudzenie wzrostu efektywności w modernizacji w sektorze gospodarczym rolno-żywnościowym.

W polityce rolnej formułowane są cele *długookresowe, *strategiczne, *o krótszym horyzoncie czasu, operatywne wynikające z celów strategicznych.

Polityka rolna obejmuje nie tylko zagadnienia produkcji, ale i społeczeństwa. Jest ona częścią polityki gospodarczej państwa. Nadrzędnym celem polityki rolnej jest oddziaływanie na wzrost i strukturę produkcji rolnej, aby zaspokoić potrzeby żywnościowe społeczeństwa, ze względu na koszty społeczeństwa. Cel ten powinien być realizowany w warunkach zapewniających wysoką efektywność i wydajność rolnictwa.

24. Na czym polega wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich?

Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich polega na podejmowaniu różnych przedsięwzięć, aby ludność wiejska miała możliwość pracy poza rolnictwem bez potrzeby migracji ze wsi. W rejonach

. W istocie problem sprowadza się do rozwoju produkcji rolnej i przetwórstwa spożywczego oraz związanych z nim usług , z równoczesnym zachowaniem dóbr ekologicznych.

Scenariusz zrównoważonego rozwoju rolnictwa eksponuje przede wszystkim :

• zachowanie równowagi pomiędzy ekosystemami rolniczymi oraz innymi ekosystemami przyrody i zdolności do produkcji zdrowej żywności

• racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi i oszczędne ich wykorzystywanie

• rekonstrukcja techniczno-technologiczna rolnictwa w możliwie krótkim okresie , Szybszy wzrost wydajności pracy w rolnictwie będzie umożliwiał tanienie żywności

• aktywny udział wyspecjalizowanych agent państwa w rozwiązywaniu problemów ochrony środowiska

25. Scharakteryzuj cele i instrumenty zagranicznej polityki gospodarczej Polski oraz zmiany w niej w latach 90-tych.

Jako zagraniczną politykę gospodarczą określamy zaangażowanie się organów państwa w kształtowanie stosunków gospodarczych z otoczeniem zewnętrznym. Możemy też używać innych terminów, np. zagraniczna polityka ekonomiczna, polityka współpracy gospodarczej z zagranicą. Celem zagranicznej polityki gospodarczej Polski jest m.in. zapewnienie ochrony narodowych interesów gospodarczych, ożywienie i wzrost obrotów handlowych, kształtowanie pożądanej struktury geograficznej i towarowej przywozu i wywozu, tworzenie sprzyjającego klimatu dla inwestycji zagranicznych w kraju, poprawa konkurencyjności gospodarki, a także jej ochrona przed nadmiernym importem i nieuczciwą konkurencją, pozytywne oddziaływanie na stan zatrudnienia, poziom cen, postęp techniczny, podział dochodów itd. Za cel strategiczny zagranicznej polityki gospodarczej uznaje się przystąpienie Polski do UE i integrację polskiej gospodarki z europejskimi krajami wysoko rozwiniętymi. Warto podkreślić, iż cele te mogą być realizowane tylko w warunkach postępującej liberalizacji zewnętrznej.

Instrumenty zagranicznej polityki gospodarczej Polski:

Ich wybór zależy od sytuacji ekonomicznej państwa, warunków wymiany międzynarodowej, celów polityki gospodarczej oraz zasad określanych m.in. przez WTO, UE i OECD. Instrumenty dzielą się na:

a) bezpośrednie (cła, narzędzia pozataryfowe)

b) pośrednie (polityka kursu walutowego)

CŁO - opłata nakładana przez państwo na towar przekraczający granicę celną kraju. Cło pełni 3 funkcje: *ochronną wobec gospodarki; *fiskalną; *ochrony bilansu płatniczego. Cło zmniejsza również odpływ dewiz z kraju przez ograniczanie importu. Rodzaje cła: *importowe, *eksportowe, *tranzytowe.

BARIERY POZATARYFOWE - chronią produkty mało konkurencyjne w stosunku do towarów produkowanych czy wydobywanych za granicą. Bariery te mogą mieć charakter: *restrykcyjny i * promocyjny.

KURS WALUTOWY - instrument ściśle oddziałujący na dynamikę importu i eksportu. Kurs walutowy można określić jako cenę waluty obcej wyrażoną w pieniądzu krajowym. Zmiany kursu waluty krajowej (aprecjacja) wywołuje wzrost cen w eksporcie i spadek w imporcie, natomiast deprecjacja odwrotnie.

26. Scharakteryzuj główne cele i środki polityki pieniężnej państwa.

Cele polityki pieniężnej :

Polityka pieniężna ma za zadanie regulować podaż pieniądza w gospodarce zgodnie z celami zakładanymi w gospodarce oraz wymaganiami praw ekonomicznych i obrotu pieniężnego.

Do głównych instrumentów polityki pieniężnej należą w kraju : podaż pieniądza i jej instytucje podmiotowe, zasady, i narzędzia systemowe, zaplecze badawcze oraz jednostki i urządzenia organizacyjno-technicze systemu pieniężnego w kraju.

Ważnym instrumentem polityki pieniężnej państwa jest też jego oddziaływanie przez bank centralny na płynność finansową banków komercyjnych w kraju, która polega na ich zdolności do zwiększania obrotów i operacji bankowych (wzrost sumy i rodzajów przyjmowanych wkładów pieniężnych w banku i udzielonych kredytów oraz innych operacji finansowych). Oddziaływanie to jest realizowane przez bank centralny przy pomocy : wysokości stopy dyskontowej (procentowej) i jej zmian, operacji otwartego rynku oraz poprzez ustalanie poziomu pieniężnych rezerw obowiązkowych w bankach..

27. Scharakteryzuj główne cele i środki polityki dochodowej państwa.

Polityka dochodowa polega głównie na jego działalności regulacyjnej w zakresie poziomu struktury oraz dynamiki i częściowej redystrybucji wygospodarowanych w kraju dochodów między różne grupy ludności i sektory społeczno- gospodarcze. Metody i środki polityki dochodowej:

*w zakresie cen (ustalanie poprzez organy gospodarki państwowej wysokości podatków pośrednich -akcyza, VAT); *ustalanie cen, opłat i taryf za towary i usługi; *ustalanie poziomu i wysokości ceł importowych, opłat i podatków granicznych; wpływ na poziom cen poprzez działalność agend państwowych nadzorujących system rezerw towarów (ARR), które w okresach nadwyżek produkcji skupują produkty i je sprzedają w okresach niedoborów na rynku, co prowadzi do stabilizacji cen, obrotu i spożycia danych produkt; *w zak. płac i dochodów pozapłacowych (podatki od wzrostu płac pracowników w przedsiębiorstwach, od dochodów z działalności gospodarczej, dochodów majątkowych, od dochodów z tytułu pracy i innych dochodów; regulacje poziomu płac, warunków płacy, dokonywanie przez system konsultacji, uzgodnień i umów przez trójstronne komisje; metody ,,rozpraszania i upowszechniania własności” poprzez system współudziału pracowników w zarządzaniu i wykupu dużej ilości udziałów lub akcji w prywatyzacji, państwowych lub mieszanych przedsiębiorstw; *w zakresie zmniejszania dysproporcji w wysokości dochodu i pomocy społecznej państwa (redystrybucja dochodów w kraju przy pomocy podatków, a także ulg i zwolnień podatkowych; preferencje, ulgi i różne formy pomocy dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw oraz środki karno-finansowe w postaci progresji podatkowej od wysokich dochodów,

28. Scharakteryzuj główne cele i środki polityki fiskalnej (budżetowej) państwa.

Polityka fiskalna - to cele i sposoby gromadzenia przez państwo dochodów w budżecie na szczeblu centralnym oraz kierunki i sposoby ich wydatkowania na określone dziedziny funkcjonowania i rozwoju gospodarczym i usług społecznych. Ogólnym celem tej polityki jest tworzenie ekonomiczno-finansowych warunków do sprawnego funkcjonowania i zrównoważonego rozwoju gospodarczego. Ważnym członem i narzędziem polityki budżetowej w gospodarce rynkowej jest ustalany i zatwierdzany na okres każdego roku budżet państwowy oraz niezbędny system podatkowy - fiskalny. Budżet państwowy - to roczny plan finansowy państwa, zawierający ustalone na najbliższy rok jego dochody, celem preferencji oraz program jego działania i środków finansowych na wydatki związane z ich realizacją. Dochody budżetowe pochodzą z prowadzonej w kraju i za granicą przez różne podmioty działania gospodarcze, które są wpłacane do budżetu w postaci podatków i opłat. Są one formą ceny za wartość świadczonych usług państwowych dóbr i usług dla ludności i podmiotów gospodarczych w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, administracji i sądownictwa, infrastruktury ekonomicznej, a także źródłem pokrycia kosztów za prowadzoną przez państwowe działania w sferze szeroko rozumianych usług społecznych. Podstawowym źródłem dochodowym są zwykle krajowe dochody z podatków pośrednich (obrotowy, VAT, akcyza) i bezpośrednich (dochody od osób fizycznych i prawnych, majątkowy i od wzrostu wynagrodzeń). Pewną część dochodową do budżetu (20-25%) stanowią dochody nie podatkowe (cła, opłaty graniczne, dywidendy państwowe w przedsiębiorstwie, dochody z prywatyzacji i dochody zagraniczne). Wydatki budżetowe składają się przede wszystkim z wydatków bieżących oraz części wydatków na cele rozwojowe zwane też wydatkami majątkowymi. Wydatki bieżące przeznaczone są głównie na funkcjonowanie wielu dziedzin usług społecznych i świadczeń dla różnych grup ludności oraz na pokrycie długów zagranicznych i krajowych. Największą pozycję wydatków budżetowych stanowi zwykle funkcjonowanie i utrzymanie sfery budżetowej (bieżącej działalności gospodarczej i usług społecznych, prowadzonych przez państwo).

29. Scharakteryzuj zasoby pracy i zmiany na rynku pracy w Polsce w okresie transformacji ustrojowej, bezrobocie oraz sposoby jego ograniczania.

Realne zasoby pracy to ludność aktywna zawodowo, na którą składa się ludność czynna zawodowo pracujących, ludność zdolna do podjęcia pracy w krótkim okresie, oraz bezrobotni zarejestrowani, poszukujący pracy krajowej. Duża siłę roboczą stanowi suma wszystkich miejsc pracy w gospodarce narodowej.

Obecne bezrobocie = około 13%. Największe bezrobocie występuje w województwach: północnych-słupskie, koszalińskie, elbląskie, suwalskie i wałbrzyskie. Najmniejsze w województwach: warszawskim, poznańskim, katowickim, krakowskim, wrocławskim.

Sposoby ograniczenia bezrobocia: *rozwijanie budownictwa mieszkaniowego i drogowego; *zwiększanie i rozwój szkolnictwa wyższego; *zmniejszanie obciążeń nakładanych na pracodawców; *rozwijanie eksportu.

Bezrobocie - to sytuacja, w której liczba miejsc pracy jest mniejsza od liczby osób poszukujących pracę. Stopa bezrobocia - to stosunek liczby bezrobotnych do całości siły roboczej. W zjawisku bezrobocia, ze względów społecznych są wysoko niekorzystne 3 kwestie:

*wysoki udział młodzieży wśród bezrobotnych; *duży udział bezrobotnych poszukujących pracy powyżej 3 miesięcy, przy czym 40% poszukuje 1 rok i tyle samo pozostaje bez pracy od 4 do 12 miesięcy; *bezrobocie w Polsce jest wysoce zróżnicowane regionalnie.

Bezrobocie powoduje procesy coraz większe ubożenia społeczeństwa i marginalizacji jednostek, grup społecznych i społeczności lokalnych, pogarsza dostępność do dochodu, ogranicza dostęp do edukacji, konsumpcji dóbr materialnych i usług społecznych. W analizach stanu bezrobocia w Polce pomija się często utajone bezrobocie w gospodarstwach chłopskich. Rozumie się przez nie zasoby siły roboczej nie w pełni wykorzystywane w gospodarstwie. .

Podstawowe problemy polityki społecznej od początku lat 90-tych należy podkreślić jej zmiany:

1) W polityce zatrudnienia, w postaci odejścia od pełnego zatrudnienia (z określonym, utajonym bezrobociem) do rynku pracy z jawnym bezrobociem. Wspomnieć również należy, iż uległa pogorszeniu sytuacja w zakresie zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

2) W funkcjonowaniu systemu pomocy społecznej, bowiem szybko rosnące bezrobocie i głębokie zróżnicowanie warunków bytowych rodzin postawiły przed instytucjami pomocy społecznej konieczność obsłużenia znacznie większej ilości osób potrzebujących takiej pomocy.

Zwalczanie problemów: * w systemie oświaty i polityki kulturalnej stworzono ramy prawne dla uruchamiania odpłatnych szkół społecznych i prywatnych, co wobec dużych zainteresowania rodzin zapewnianiu młodzieży szkolnego wykształcenia spowodowało wzrost kosztów ponoszonych przez rodziny na rzecz różnych typów szkół. Zmniejszone wydatki budżetowe na oświatę i naukę, co pogorszyło stan bazy; *w polityce mieszkaniowej, zwłaszcza poprzez wycofanie się z częściowego dotowania budowlanego mieszkania i działań na rzecz urynkowienia tego budownictwa (szybki wzrost czynszów) spowodowały gwałtowne zmniejszenie ilości budownictwa mieszkań i wzrost niewydolności części rodzin w opłatach czynszów mieszkaniowych; *w polityce rodzinnej, gdzie zmiany poszły również w kierunku ograniczania wydatkami na pomoc, zwłaszcza rodzinom wielodzietnym i o niższych dochodzie.

30. Scharakteryzuj podstawowe cele polityki regionalnej w Polsce i środki jej realizacji.

Polityka regionalna - oddziaływanie władz państwowych na rozwijanie się gospodarcze polityki regionalnej. Wyróżniamy politykę: *interregionalną - to polityka państwa wobec regionów; *intraregionalną - polityka władz terenowych wobec regionów.

Głównym celem tej polityki jest lepsze wykorzystanie dla rozwoju tych regionów występujących w nich zasobów: materiałów i energii, złóż surowcowych oraz zasobów przyrodniczych. Podmiotami prowadzącymi i realizującymi tę politykę są władze terenowe i centralne, a także miejscowe podmioty gospodarcze, organizacje samorządowe i społeczno-ekonomiczne. Ważnymi celami polityki regionalnej są także decentralizacja władzy politycznej i gospodarczej, poprawa warunków rozwoju gospodarczego i infrastruktury w regionach, powiatach i gminach, a także rozwój oświaty i nauki, kultury ogólnej i regionalnej oraz ochrona środowiska. Założenia oraz wstępne jej cele, kierunki i narzędzia zostały zaakceptowane przez Radę Ministrów w lipcu 1995 r. Dużego rozmachu społeczno-gospodarczego i politycznego nadała regionalizacji reforma administracji, decentralizacja decyzji na województwa, powiaty i gminy z lat 1998-1999.

Jako ogólne cele polityki regionalnej państwa przyjęto cele zawarte w założeniach i zasadach transformacji systemu gospodarczego w kraju oraz w średniookresowych programach „Strategii dla Polski”, opracowanych w połowie lat 90-tych przez profesjonalne zespoły pod kierownictwem wicepremiera G. Kołodki, a w ostatnich latach przez Centralny Urząd Planowania, a następnie Rządowe Centrum Studiów Strategicznych oraz zaakceptowane przez rząd.

Celami tymi są zwłaszcza:

przeprowadzenie pogłębionej restrukturyzacji starych okręgów przemysłowych, przede wszystkim w byłych województwach katowickim, łódzkim i wałbrzyskim

przeciwdziałanie procesom chronicznej recesji strukturalnej oraz degradacji społecznej regionów wiejskich zdominowanych uprzednio przez państwowe gospodarstwa rolne, które zostały przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa i w części są jeszcze niezagospodarowane, aktywizacja zaniedbanych gospodarczo rolniczych obszarów restrukturyzacja subregionów i miast zdominowanych dotychczas przez wielkie, o jednorodnej produkcji zakłady przemysłowe w różnych częściach kraju, a głównie w regionach południowo-wschodnich np. Mielec, Tarnobrzeg, promocja najbardziej atrakcyjnych miast w celu poprawy ich pozycji w powiązaniach gospodarczych, naukowych, turystycznych i kulturalnych z zagranicą.

Do podstawowych warunków i instrumentów prowadzenia polityki regionalnej w Polsce należą następujące metody i środki:

decentralizacja decyzji społeczno-gospodarczych, rozwój samorządu terytorialnego (gminnego, powiatowego i wojewódzkiego) oraz ich wpływ na rozwój gospodarki, infrastruktury oraz na restrukturyzację poszczególnych województw, miast, gmin

Oprócz regionalnych środków finansowych, ważnym instrumentem realizacji programów polityki regionalnej powinny być środki wspierania tych programów pochodzące z budżetu państwa, zagranicznych pożyczek oraz funduszy pomocy w zakresie restrukturyzacji i rozwoju regionów.

---