Wojna trzynastoletnia z Zakonem Krzyżackim
Kwestia następstwa tronu
po śmierci Władysława Jagiełły Kazimierz wielkim księciem litewskim, zaś Władysław III [Warneńczyk] królem Polski, a następnie Węgier; rozpad unii polsko-litewskiej (1440-1447)
1447 - w trzy lata po śmierci Władysława Warneńczyka Kazimierz IV Jagiellończyk obejmuje tron polski; odsunięcie od wpływów kardynała Zbigniewa Oleśnickiego
„braterski związek” między Polską i Litwą; nienaruszalność granic Litwy; szlachta litewska zrównana w prawach ze szlachtą polską
Polityka wewnętrzna Zakonu Krzyżackiego
fiskalizm hamujący rozwój miast i mieszczaństwa
atrakcyjność Polski dla szlachty pruskiej ze względu na przywileje szlacheckie
zainteresowanie mieszczaństwa wolnym handlem z Rzeczypospolitą
1440 - powstanie Związku Pruskiego grupującego miasta przychylne Polsce
Przyczyny wojny z Zakonem
wybuch powstania antykrzyżackiego w Prusach - 1454; poselstwo pruskie do Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o pomoc
Kazimierz ogłasza akt wcielenia Prus do Rzeczypospolitej, co było równoznaczne z wypowiedzeniem wojny Zakonowi Krzyżackiemu
Przywileje cerekwicko-nieszawskie - 1454
wymogło je na królu pospolite ruszenie, uzależniając od ustępstw króla swój udział w wojnie
postanowienia:
król nie może zwoływać pospolitego ruszenia bez zgody sejmików ziemskich
to samo dotyczy nakładania nowych podatków
początek kształtowania się systemu demokracji szlacheckiej w Polsce
Przebieg wojny
wrzesień 1454 - klęska wojsk królewskich pod Chojnicami - niska wartość bojowa pospolitego ruszenia; Kazimierz wydaje przywileje dla Gdańska, Elbląga i Torunia; uzyskuje od mieszczaństwa pruskiego fundusze na tworzenie wojska zaciężnego
1457: wykupienie Malborka przez króla polskiego; od roku 1461 przewaga wojsk polskich
Drugi pokój toruński - 1466
Polska odzyskuje Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską, biskupstwo warmińskie, Malbork i Elbląg - Prusy Królewskie; reszta ziem Zakonu staje się lennem Polski
szeroki samorząd terytorialny dla Prus Królewskich; szybki rozwój gospodarczy miast tego regionu, pośredniczących w handlu bałtyckim