7. Polityka jako sztuka rządzenia.
Takie określenie polityki zastosował Bismarck na forum Reichstagu.
Sztuka rządzenia - sprawowanie kontroli nad społeczeństwem przez tworzenie i egzekwowanie wspólnych decyzji. To klasyczna definicja polityki, wywodząca się z oryginalnego znaczenia tego terminu używanego w starożytnej Grecji.
„Polityka” pochodzi od terminu polis, co oznacza „miasto-państwo”. Każde polis posiadało swoisty system rządów. Największym i najbardziej wpływowym były Ateny - kolebka rządów demokratycznych. W tym ujęciu polityka jest „tym, co dotyczy polis”, współcześnie zaś „tym, co dotyczy państwa”. Studiowanie polityki oznacza studiowanie mechanizmu sprawowania władzy.
Wg Davida Eastona: polityka - autorytatywna alokacja wartości, czyli polityka to zjawisko obejmujące różnorodne procesy, przez które rząd odpowiada na naciski społeczeństwa.
Wartości autorytatywne - szeroko akceptowane w społeczeństwie, uważane za wiążące przez większość obywateli.
W tym ujęciu polityka bliska jest znaczeniu angielskiego terminu „policy”, stosowanego w odniesieniu do formalnych, lub autorytatywnych decyzji określających plan działań danej społeczności. Ogranicza ona sferę polityki do tego, co odbywa się w ramach politei, czyli systemu organizacji społecznej, skoncentrowanej wokół mechanizmu funkcjonowania rządu.
Wyklucza to większość ludzi, działań oraz instytucji ze sfery polityki (np. przedsiębiorstwa, szkoły), ponieważ nie angażują się w rządzenie państwem. Przedstawiając politykę, jako działalność zasadniczo związaną z państwem, ignoruje się znaczenie np. wielonarodowych korporacji.
Politycy, którzy świadomie kierują się przekonaniami ideologicznymi i dążą do ich realizacji poprzez członkostwo w formalnej organizacji, np. partii politycznej, określani są jako polityczni.
Przykłady:
- Urzędnicy państwowi, działający w sposób profesjonalny i neutralny, postrzegani są jako apolityczni.
- Sędziowie, interpretując prawo bezstronnie, w zgodzie ze zgromadzonymi dowodami, są postaciami apolitycznymi, jednak ulegając np. osobistym uprzedzeniom, stają się polityczni.
Rozczarowanie polityką - wynika z powszechnego mniemania, że polityka jest ściśle związana z działalnością polityków, którzy często są postrzegani jako dążący do władzy hipokryci. Na takie postrzeganie polityki w dużym stopniu mają wpływ media. Rozczarowanie polityką przejawia się w braku uczestnictwa w życiu politycznym, poparciu dla partii antysystemowych, stosowaniu działań bezpośrednich.
Negatywne ujęcie polityki, w którym jest ona egoistyczną, pozbawioną skrupułów działalnością, odzwierciedla liberalny pogląd, według którego jednostki są z natury egoistyczne, a władza polityczna korumpuje (pokusa wykorzystania własnej pozycji jest nie do odparcia).
Rozwiązaniem może być zapewnienie prowadzenia polityki w ramach systemu kontroli i przymusu, gwarantującego, że władza państwowa nie będzie nadużywana.
PUBLICZNE
|
PRYWATNE |
Państwo: aparat rządowy. |
Społeczeństwo obywatelskie: przedsiębiorstwa, związki zawodowe, kluby etc. |
PUBLICZNE
|
PRYWATNE |
Sfera publiczna: polityka, handel, praca, sztuka, kultura etc.
|
Sfera prywatna: rodzina i życie domowe. |
8. Polityka jako sprawy publiczne.
Koncepcja polityki jako spraw publicznych odnosi się do obszaru, na którym prowadzona jest polityka. Rozróżnienie między tym, co polityczne, a niepolityczne pokrywa się z podziałem na obszar życia publicznego i prywatnego. Korzeni tego ujęcia polityki upatruje się w pracach Arystotelesa.
Tradycyjne rozróżnienie między tym, co publiczne i prywatne:
- państwo - instytucje publiczne (aparat rządowy, sądy, policja): wynika to z odpowiedzialności za wspólną organizację życia społecznego oraz finansowania ze środków publicznych;
- społeczeństwo obywatelskie - rodziny, związki zawodowe, kluby etc. podział opiera się na pokrewieństwie, finansowaniu przez indywidualnych obywateli w celu zaspokojenia własnych potrzeb;
Obszary życia, w których jednostki radzą sobie same (gospodarcza, osobista, artystyczna) są apolityczne.
Alternatywny podział.
Społeczeństwo obywatelskie odróżnia się od państwa, jednak zawiera instytucje aktywne na arenie publicznej, do których posiada bezpośredni dostęp. W konsekwencji dokonuje się przeniesienia niektórych sektorów (np. gospodarki) z dziedziny prywatnej do publicznej.
Polityka nie ingeruje w sprawy osobiste, ani w sferę obyczajów.
Poglądy na ujęcie polityki jako działalności publicznej:
- Rousseau: tylko przez bezpośredni i ciągły udział obywateli w życiu politycznym, państwo będzie się czuło zobowiązane do realizacji „woli powszechnej”;
- Mill: zaangażowanie w sprawy publiczne umożliwia osobisty, moralny, intelektualny rozwój jednostki;
- polityka może przeszkadzać ludziom w zachowywaniu się zgodnie z własnymi upodobaniami (np. sposób wychowywania dzieci).
9. Polityka jako sztuka porozumiewania się.
Owa koncepcja polityki dotyczy procesu podejmowania decyzji. W tym ujęciu polityka jest metodą rozwiązywania konfliktów, opartą na kompromisie, ugodzie i negocjacjach. Propozycja „politycznego” rozwiązania danego problemu zawiera obopólną zgodę na pokojową debatę/arbitraż, które są przeciwieństwem rozwiązania militarnego.
Korzenie tego ujęcia tkwią w pismach Arystotelesa i jego przekonaniu, że „politeja”* to idealny ustrój państwowy, łączący cechy arystokratyczne i demokratyczne.
Współczesnym przedstawicielem takiej koncepcji jest Bernard Crick. Uważa on politykę za częściową tolerancję dla odmiennych prawd oraz uznanie możliwości stworzenia rządu, który najlepiej będzie funkcjonował wtedy, gdy otwarcie będą z sobą konkurować sprzeczne interesy. W tym ujęciu kluczem do polityki jest szeroki podział władzy.
Crick uważa, że między grupami społecznymi i grupami interesu, posiadającymi władzę, konflikt jest nieunikniony, jednak nie mogąc nieustannie niszczyć się nawzajem, muszą się pojednać.
Ten pogląd na politykę opiera się na wierze w skuteczność debaty i dyskusji oraz przekonaniu, że społeczeństwo bardziej charakteryzuje się dążeniem do zgody, niż trwania w nierozwiązywalnym konflikcie. Przekonanie to odzwierciedla głębokie poparcie zasad liberalno-racjonalistycznych.
Crick uważa politykę za narażoną na ataki i często niedocenianą formę aktywności. Za jej głównego (choć nie jedynego) wroga uważa „pragnienie posiadania racji za wszelką cenę”.
Krytyka modelu Cricka:
- sprzeczność z formą polityki w zachodnich pluralistycznych demokracjach,
- nie odnosi się do systemów jednopartyjnych (ze względu na zrównanie polityki ze współzawodnictwem partii) oraz reżimów wojskowych.
*rządy wielu w interesie ogółu;
Opracowała Sylvie Przepióra, na podstawie:
A. Heywood „Politologia”, s. 6-9, 10-11, 11-13.