Współpraca z rodzicami w teorii i praktyce

W piśmiennictwie pedagogicznym powiązania między przedszkolem a domem, między nauczycielami a rodzicami, od lat stanowiły przedmiot wielu rozważań. Opisując kontakty przedstawicieli obu środowisk autorzy najczęściej posługiwali się terminem „ współpraca”, zastępując go czasem określeniem współdziałanie lub współudział. Według Małego słownika języka polskiego współpraca to : „ praca wykonywana wspólnie z kimś, pomoc, udział we wspólnej pracy, działalności” 1. Obserwowane przeobrażenia w nazewnictwie mogą stanowić odzwierciedlenie zmian, jakie się daje dostrzec w formułowanych opiniach o tradycyjnych sposobach porozumiewania się nauczycieli i rodziców, przedszkola i domu.

Z psychologicznego punktu widzenia konieczność współdziałania przedszkola i domu, nauczycieli i rodziców, jest bardzo istotna. Jednak rola domu we wszechstronnym rozwoju dziecka pozostaje nadal ogromna. Gdy dziecku zabraknie opieki rodziny, może ono załamać się w przedszkolu, szkole, tak pod względem rozwoju fizycznego, przyswajania wiedzy, jak i pod względem rozwoju społecznego.

J.M. Kawecki twierdzi, że „ Strategicznym celem aktywności polskich rodziców jest stworzenie ogólnopolskich stowarzyszeń rodziców, będących partnerem administracji oświatowej na wszystkich szczeblach zarządzania oświatą i wywieranie przez nie realnego nacisku na wychowanie dzieci oraz wysoka jakość edukacji” 2. Możemy powiedzieć, że rola jaką przypisuje się rodzicom do spełnienia w przedszkolu zmienia się i jest to prawdopodobnie efekt zmian zachodzących w otoczeniu. Myślę, że samo pojęcie współpracy, jej celu i zakresu nadal budzi wiele kontrowersji.

W różnych systemach współpracy nauczycieli i rodziców (np. system wychowawczy M. Montessori, R. Steinera itd.) można zauważyć , że podstawowymi wyznacznikami ich skuteczności są: przekonanie obu stron o konieczności współdziałania, wzajemna wymiana informacji o dziecku, zaangażowanie nauczycieli i rodziców w działania mające na celu stworzenie przyjaznej atmosfery w grupie, przedszkolu, wspólna dbałość o zapewnienie optymalnych warunków materialnych dla dzieci.


Z obecnością rodziców w przedszkolu najczęściej kojarzone są dwie formy kontaktu : zebrania oraz indywidualne rozmowy z nauczycielem. Tymczasem w literaturze pedagogicznej wnikliwy czytelnik odnaleźć może znacznie bogatszy repertuar sposobów porozumiewania się z rodzicami dzieci. M. Łobocki zaprezentował różne formy kontaktu , analizując ich zalety i słabe strony. Do form zbiorowych zaliczył:
* zebrania rodziców
* spotkania towarzyskie
* spotkania z ekspertem
*spotkania dotyczące trudności wychowawczych
* spotkania poświęcone pedagogizacji rodziców

Za formy kontaktów indywidualnych uznał:
konsultacje indywidualne•
wizyty domowe•
kontakty korespondencyjne•
rozmowy telefoniczne•

Oprócz tego wspomniany autor wymienił także działalność w komitecie rodzicielskim , jako formę współdziałania rodziców w usprawnianiu pracy placówki. 3. Obecnie ciekawą i zyskującą coraz więcej zwolenników formą wzajemnego kontaktu są warsztaty. Uważam, że aktywne uczestnictwo pozwala na lepsze poznanie siebie i na przeanalizowanie swojego zachowania wobec dziecka. Często wykorzystuje się elementy pedagogiki zabawy do tego ,aby „przełamać lody” i ożywić aktywność rodziców. Współpracę nauczycieli i rodziców w przedszkolu proponuję oprzeć na wielu różnych dodatkowych formach porozumiewania się np.: gromadzenie w teczkach prac dzieci, prowadzenie kroniki grupy, wydawanie gazetki przedszkolnej, tablica ogłoszeń , zajęcia otwarte, wspólne wyjazdy, gromadzenie pomocy dydaktycznych, urządzanie sali. Imprezy i wycieczki integrujące to forma współpracy , która obecnie zyskuje coraz więcej zwolenników w gronie rodziców, dzieci i nauczycieli. E. Kosińska twierdzi : „Dzieci w każdym wieku lubią się bawić, a nieczęsto mają okazję uczestniczyć w rozrywce razem z rodzicami. Dla ich rozwoju pożądane byłoby zorganizowanie kilku spotkań w roku, mających na celu radosne spędzenie czasu i rozrywkę” 4. Zajęcia otwarte są jedną z form współpracy, kiedy to rodzice nie są jedynie obserwatorami, ale uczestnikami organizowanej przez nauczyciela sytuacji edukacyjnej. Każde takie spotkanie rozpoczynamy od powitania i podziękowania za przybycie mimo licznych obowiązków. Wyrażona wdzięczność rodziców wprowadza przychylną atmosferę.

Przykładowy scenariusz zajęcia otwartego dla rodziców w załączniku.

Zaletą indywidualnych rozmów z rodzicami jest skupienie uwagi na rozwoju danego dziecka, możliwość porównania i przeanalizowania zauważonych w przedszkolu i w domu postępów i trudności, szansa na wzajemne zaufanie oraz pewność wzajemnej dyskrecji. Warto zauważyć, że każdy nauczyciel to inna osobowość , każdy zespół rodziców to inne oczekiwania, problemy, inne możliwości. Form współpracy jest wiele, ale ich skuteczność zależy od ludzi, którzy je wykorzystują. Oni więc winni decydować o doborze tych form, bo tylko wtedy jest szansa na to , że z pojedynczych kontaktów, stopniowo powstanie zintegrowany system oddziaływań nauczycieli i rodziców, wspierający wszechstronny rozwój dzieci.

Planowanie procesu współpracy z rodzicami to jedno z zadań nauczycielskich, jest to m.in: opracowanie programu zadań i prac, które maja być wykonane przez nauczyciela i rodziców w określonym czasie i porządku.
Do czynności , które nauczyciel powinien podjąć planując proces współdziałania z rodzicami należą :
- opracowanie terminarza spotkań na dany rok szkolny
- przygotowanie propozycji tematów spotkań zbiorowych
- określenie zadań szczegółowych, w realizacji których niezbędna będzie pomoc ze strony rodziców.

Tadeusz Kotarbiński pisał :” współdziałanie właściwe jest dopiero wtedy, kiedy cel jest wspólny” Ten sam autor wyjaśnił , kiedy możemy mówić o wspólnocie celów „ wtedy , kiedy po to, by to było celem dla jednego, musi ono być celem dla drugiego” 6. Czy w przedszkolach lub szkołach istnieje tak pojmowana wspólnota celów nauczycieli i rodziców?. Myślę, że rozpoczynając pracę w nowym zespole dzieci wychowawca powinien zwrócić się do rodziców z pytaniem- jakie są ich oczekiwania wobec przyszłej współpracy i jak wyobrażają sobie ich realizację. Taka rozmowa może stanowić punkt wyjścia do określenia celów wspólnego działania. Pierwsze spotkania z rodzicami to także czas na prezentację wybranego przez nauczyciela programu nauczania, podręczników, połączoną z argumentacją. Podejmując czynności prowadzące do określenia celów i zakresu współpracy trzeba pamiętać, że rodzice mają prawo do uczestnictwa w procesie przedszkolnej edukacji dzieci. Mogą więc i powinni dzielić się własnymi opiniami, oczekiwaniami, projektami. Nauczyciel ma obowiązek tworzenia okazji do wymiany poglądów, on dyskusje inicjuje, kieruje ich przebiegiem oraz je zamyka. Z pewnością mile przyjęty zostanie gest wychowawcy w postaci kawy lub herbaty dla rodziców.

W czasie prawie każdego spotkania z rodzicami nauczyciel omawia zagadnienia związane z : dydaktyką, kwestiami wychowawczymi, sprawami ogólnoprzedszkolnymi, aktualnie zgłaszanymi przez rodziców problemami, trudnościami lub pytaniami. Istotne jest też, moim zdaniem, zaprezentowanie rodzicom najpierw sukcesów ich pociech, a dopiero później trudności. Nauczyciel musi przygotować zasadnicze informacje, a później zadbać o zwięzły i przystępny ich przekaz. Można wreszcie zaproponować spotkanie ze specjalistą - psychologiem, logopedą, lekarzem. Pedagogizacja rodziców to pojęcie, a często też działania , które budzą wiele kontrowersji. Powszechnie uważa się , że obowiązek pedagogizacji rodziców spoczywa na nauczycielach.

Często obawiam się, że mogę usłyszeć od rodziców uwagę typu „będzie pani miała swoje dzieci , to się pani przekona jak to jest naprawdę”.

„Myślę, że potrzebne jest stałe zabieganie o to , aby rodzice stali się sojusznikami w walce o wysoki poziom edukacji ich dzieci. Wiedza, że pierwsze lata życia są najważniejsze dla dalszego rozwoju dziecka oraz że niektóre straty w tym czasie są w późniejszych okresach życia nie do odrobienia - z trudem dociera to do ogólnej świadomości. Ileż dzieci dopiero w przedszkolu pierwszy raz bierze do ręki kredki! Iluż rodziców skłonnych jest zapłacić za korepetycje w starszych klasach, a nie rozumie ,że trudności dziecka wywodzą się z braków pochodzących z wczesnego dzieciństwa.” 7.

Uważam, że w wielu środowiskach przedszkolnych współdziałanie jest jedynie pozorne, brakuje aktywności ze strony rodziców, a czasem nawet ze strony nauczycieli. Współpraca nie stanowi przemyślanego i zaplanowanego procesu, ale ogranicza się do sporadycznych, często schematycznych spotkań lub okazjonalnych rozmów. Swego rodzaju wyjątkiem są placówki niepubliczne, w których stopień angażowania się rodziców w sprawy przedszkola oceniany jest jako zdecydowanie wyższy niż w placówkach publicznych. Być może warto przyjrzeć się niektórym tam wypracowanym rozwiązaniom, by z nich czerpać inspiracje do budowania nowych relacji w przedszkolach publicznych.

LITERATURA:

1.Mały słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1993, s.1042.
2.M.J. Kawecki, Głos rodziców się liczy, „Edukacja i Dialog” 1998, nr 10, s.28
3. M. Łobocki, Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania, Nasza Księgarnia, Warszawa 1985.
4. E. Kosińska, Rodzice a szkoła. Krótki poradnik psychologiczny, Rubikon, Kraków 1999, s.30.
5.B. Polakowska, K. Wlazeł , Spotkania w formie warsztatów, Wychowanie w Przedszkolu nr.3/ 2003, s. 179- 180.
6. T. Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie, Ossolineum, Wrocław- Warszawa-Kraków- Gdańsk 1965, s.105
7. K. Mitros, O różnych formach kontaktów z rodzicami, Wychowanie w Przedszkolu nr.4/ 2004, s. 247.
8. A. Sawicka, Współpraca przedszkola z rodzicami, Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne, Warszawa 1978.

mgr Renata Kopek

Przykładowy scenariusz zajęcia otwartego dla rodziców:

Opracowała : mgr Renata Kopek

TEMAT: „Mamo, tato pobaw się ze mną” -ćwiczenia i zabawy doskonalące funkcję motoryczną dzieci .

CEL GŁÓWNY : Wyzwalanie ekspresji i rozwijanie sprawności ruchowej dzieci.

CELE OPERACYJNE :

• potrafi współdziałać z partnerem

• potrafi reagować ruchem na zmiany elementów muzyki

• niweluje napięcie fizyczne w ramach ćwiczeń oddechowych

• stosuje się do poleceń słownych nauczyciela

• potrafi się zrelaksować

• przestrzega zawartych umów

• umie wyrażać uczucia i przeżywa radość zabawy z rodzicami

METODY :

metoda zabawowa- Pedagogika zabawy Klanza

Metoda Ruchu Rozwijającego wg .W. Sherborne

FORMY: ruchowa, muzyczna.

MEDIA :magnetofon ,kaseta z muzyką relaksacyjną , kaseta z piosenką „Krąg” ,

„Głowa ,ramiona „ .

LITERATURA: Pedagogika zabawy KLANZA, Weronika Sherborne „ Metoda

W. Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka „.

PRZEBIEG ZAJĘCIA:

1.Powitanie.

Podniosą do góry ręce dzieci i rodzice , którzy są weseli .Zaklaszczą dłońmi dzieci i rodzice , którzy chcą się dobrze bawić.

2. Inscenizacja ruchowa hasła przewodniego zabawy( wierszyk ).

„Gimnastyka to podstawa,

sport dla dziecka ważna sprawa ,

w górę ręce , w przód i w bok,

skłon do przodu , przysiad , skok.”

3.Ćwiczenie z poklepywaniem.

Usiądźcie po turecku i zacznijcie palcami poklepywać swoją głowę. Zasugerujcie dzieciom ,że ich głowy budzą się w czasie poklepywania.

Powtarzajcie :Obudź się buzio! .Dalej należy obudzić pozostałe części

ciała : oczy, nos, usta, szyję, ramiona, brzuch, kolana ,kostki.

4.Ćwiczenia metodą W. Sherborne. (ćw. z partnerem) .

-„kangury”- mama tuli w ramionach swoje dziecko .

-„mosty” -przechodzenie wokół, nad pod partnerem w siadzie klęcznym.

-„wycieczka”- jedna osoba ciągnie leżącego partnera za nogi po podłodze.

-„cień” -jedna osoba jest cieniem; idziemy tak jak człowiek i cień.

-„zabawa ha ha „- dziecko kładzie głowę na brzuchu rodzica ,pozwalamy się głośno się śmiać ,tak aby podskakiwał cały brzuch. Dzieci czują w brzuchu rodzica śmiech, potem zmiana .

5. Zabawa naśladowcza do piosenki „Krąg”.

6. Zabawa `Tunel”- część grupy tworzy tunel, reszta czołga się pod nimi na brzuchu.

7. Zabawa naśladowcza do piosenki „Głowa , ramiona”

8. W parach „Lustrzane odbicie” - wyrażanie uczucia ( złość, radość, strach, smutek) za pomocą języka niewerbalnego. Wypowiedzi rodziców i dzieci: „Co robi mama, gdy jest smutna, a co robi dziecko ?”

9. Zagadki dla rodziców - za pomocą zmysłu dotyku „Odgadnij , czy to twoje dziecko?”.

10. Zakończenie, podziękowanie za wspólną zabawę.

---