1.Drogi oddechowe
a. jama nosowa-wyściełana błoną śluzową z nabłonkiem wielowarstwowym migawkowym zawierającym liczne komórki śluzowe, dzięki temu pow jest oczyszczane z kurzu, bakterii, ulega ogrzaniu i nawilżeniu.
Pole węchowe- umięśniony nabłonek węchowy.
b. gardło- krzyżują się drogi oddechowe i pokarmowe
c. krtań- złożony zespół chrząstek(9), więzadeł i mięśni, które umożliwiają wydawanie dźwięków.
d. nagłośnia- ogranicza wejście do krtani
e. fałdy głosowe(struny głosowe)- znajdują się w najwęższej części krtani ograniczają szparę głośni.
f. tchawica- nieco spłaszczona sprężysta rura wzmocniona licznymi chrząstkami, rozgałęzia się na dwa oskrzela główne w klatce piersiowej.
g. oskrzela główne- podobna budowa do tchawicy, łączą się z płucami, wewnątrz nich dzielą się na coraz mniejsze gałęzie tworząc drzewo oskrzelowe.
h. płuca- są pęcherzykowatymi narządami o płatowatej budowie: płuco prawe składa się z 3 płatów- górne, środkowe i dolne, płuco lewe z 2 płatów- górne i dolne, znajdują się w jamie opłucnej.Do każdego z płuc dochodzi odpowiednie rozgałęzienie oskrzeli(oskrzela płatowe).
Pęcherzyki płucne-zakończenia oskrzelików, stanowią właściwą czynną powierzchnię wymiany gazowej, są oplecione rozbudowaną siecią naczyń włosowatych. Liczba pęcherzyków u człowieka wynosi ok. 300- 500 mln, ich łączna powierzchnia ok. 90 m2.
2. Wentylacja płuc
Ruchy ssąco- tłoczące klatki powodują przewietrzanie płuc.
Wdech- skurcz przepony i mięśni międzyżebrowych powoduje to powiększenie objętości płuc i wytworzenia podciśnienia zasysającego powietrze.
Wydech-rozluźnienie mięśni oddechowych, płuca powracają do pierwotnych rozmiarów, lekkie nadciśnienie wytłacza powietrze z płuc.
Objętość oddechowa- podczas spokojnego wdechu i wydechu wynosi ok. 500 cm3
Objętość uzupełniająca- pogłębinie wdechu pozwala pobrać dodatkowe 2500 cm3.
Objętość zapasowa- pogłębienie wydechu pozwala na usunięcie 1200 cm3.
Pojemność życiowa płuc- wynosi ok. 4200 cm3, jednorazowa wymiana powietrza pomiędzy najgłębszym wdechem i wydechem.
Całkowita pojemność płuc- pojemność życiowa(4200) i pojemność zalegająca(1200).
Za regulację pracy układu oddechowego odpowiedzialny jest ośrodek oddechowy, zlokalizowany w rdzeniu przedłużonym.
3. Serce
Trójwarstwowa ściana serca- wsierdzie, śródsierdzie, nasierdzie. Serce otoczone osierdziem i posiada własny system naczyń wieńcowych.
Układ przewodzący- pozwala na wykonywanie samoistnych rytmicznych skurczów serca.
Tętnice- odprowadzają krew z serca, mają grube sprężyste ściany, mają rozbudowane włókna mięśniowe, ponieważ krew jest pod ciśnieniem.
Żyły- krew pod niewielkim ciśnieniem w stronę serca, ściany cieńsze nie umięśnione, występują zastawki.
Obieg mały- PK, pień płucny i tętnice płucne, naczynia włosowate płuc, LP.
Obieg duży- LK, aorta, tętnice, naczynia włosowate ciała, żyły, żyły główne, PP.
Tętnica jelitowa, naczynia wł. jelit, nacz wł wątroby, żyła wątrobowa, żyła główna dolna, PP
T. wątr., nacz. wł. wątroby, żyła wątr, żyła główna dolna, PP
Praca serca
Pauza-serce w rozkurczu, napełnianie krwią jam serca, zamknięte zastawki półksiężycowate, 2 cykl przedsionki kurczą się wtłaczają krew do komór, 3 cykl skurcz komór, zamknięcie zastawek przedsionkowo-komorowych 1 ton serca
Wzrost ciśnienia otwarcie zastawek półksiężycowatych, przetłoczenie krwi do tętnic,spadek ciśnienia krwi w komorach, zamknięcie zastawek półksiężycowatych 2 ton serca.
Tętno- przemieszczenie rozszerzenia tętnic podczas wtłaczania krwi przez komorę.
Transport gazów
Pęcherzyk płucny utlenienie krwi, naczynia włosowate oddanie tlenu do komórek, powstałe CO2 dyfunduje do osocza i do krwinek.
Krzepnięcie- białka uwalniane z uszkodzonych płytek krwi i białka osocza podczas kontaktu aktywują się, prowadzi to do powstania czynnika inicjującego krzepnięcie, modyfikuje protombinę(skł. Osocza) w trombinę aktywna forma, ta rozpuszcza fibrynogen w osoczu w fibrynę, jej włókienka zalepiają uszkodzone miejsce, w sieć wpadają płytki krwi i erytrocyty, tworzy się czop zmieniający się w skrzep.
Aglutynacja- zlepienie się erytrocytów podczas transfuzji różnych grup krwi.
Konflikt serologiczny-niezgodność antygenowa między krwią matki Rh(-) i płodu Rh(+), powodująca pojawienie się we krwi matki przeciwciał anty- Rh(+) skierowanych przeciwko krwinkom płodu powodującym ich zlepianie.
Patogen- czynnik chorobotwórczy.
Odporność komórkowa- odpowiedzialne za nią są leukocyty obdarzone zdolnością do pochłaniania i wewnątrzkomórkowego trawienia lub usuwania ciał obcych.
Odporność humoralna- organizm wykorzystuje różne substancje chemiczne- najważniejsze przeciwciała czyli białka odpornościowe. Przeciwciała są produkowane i uwalniane przez limfocyty B w odp. na pojawienie się antygenu.
Antygen- substancja obca dla organizmu zdolna do wywołania odpowiedzi immunologicznej o charakterze białkowym.
Odporność nieswoista- mechanizmy odpornościowe nie wykorzystywane przeciwko konkretnemu zagrożeniu, istnieją od urodzenia: skóra, pot, łój, ślina, łzy, lizosym -białko enzym rozkł ściany kom wielu bakterii.
Odporność swoista- skierowana przeciwko konkretnemu antygenowi, działa dopiero po kontakcie z nim, makrofagi rozpoznają antygen i niszczą go.
Kom plazmatyczne- powstałe z podziału mitotycznego limfocytów B, są zdolne do produkcji tylko jednego przeciwciała(kom pamięci, przechowują portret intruza).
Szczepionki- podawanie osobom zdrowym preparatu zawierającego osłabione lub martwe patogeny.
Surowica- podanie gotowych przeciwciał osobie chorej.
4.Układ wydalniczy
Osmoza- dyfuzja przez półprzepuszczalne błony komórkowe zsubstancji o niższym stężeniu do substancji o wyższym stężeniu.
a. Nerki- znajdują się po obu stronach kręgosłupa za żołądkiem i wątrobą. Do wnęki nerki uchodzi tętnica nerkowa i nerwy, a wychodzi żyła nerkowa.
Miąższ nerki- kora nerki(jaśniejsza), rdzeń nerki(ciemniejszy) współtworzą go piramidy nerkowe, w ich wierzchołkach znajdują się ujścia przewodów wyprowadzających mocz przez kielichy nerkowe do miedniczki nerkowej.
Nefron- zbudowany jest z torebki nefronu(Bowmana) oraz długiego kanalika nerkowego. Ściany torebki nefronu zbudowane są z bardzo cienkiego nabłonka jednowarstwowego płaskiego o dużej przepuszczalności wody, jonów i substancji drobnocząsteczkowych, każda torebka otacza niewielkie skupienie naczyń włosowatych- kłębuszek naczyniowy, razem tworzą ciałko nerkowe(Malpighiego).
Kanalik nerkowy- tworzony przez nabłonek jednowarstwowy sześcienny o bardziej rozwiniętej zdolności do aktywnego transportowania jonów i słabo przepuszczalne dla mocznika.w kanalikach są pętle nefronu które składają się z dwóch ramion biegnących w różnych kierunkach, wszystkie odcinki kanalika nerkowego oplecione są drobnymi naczyniami krwionośnymi. Kanaliki nefronów uchodzą do przewodów zbiorczych.
b. Moczowody- parzyste przewody łączące miedniczkę nerkową z dnem pęcherza moczowego.
c. pęcherz moczowy- jest to worek mięśniowy pełniący rolę zbiornika moczowego o rozciągliwych ścianach.
d. cewka moczowa- wyprowadza mocz na zewnątrz.
5. Powstawanie moczu
Krew poddawana jest filtracji w kłębuszkach naczyniowych i w torebce nefronu powstaje mocz pierwotny składem przypominający osocze, ulega on resorpcji(zwrotnemu wchłanianiu) wody, aminokwasów, jonów, glukozy; a także sekrecji(wydzielaniu) jonów wodorowych, barwników oraz leków. Końcowym produktem jest mocz ostateczny.
6. Układ rozrodczy
A. Żeński
a. jajniki- produkcja kom jajowych i hormonów. We wnętrzu każdego jajnika znajduje się delikatna tkanka łączna z dojrzewającymi komórkami. Komórki jajowe dojrzewają w pęcherzykach jajnikowych- każdy składa się z dojrzewającej kom jajowej oraz otaczających ją komórek.
b. jajowody- przeprowadzenie komórki jajowej do jamy macicy
c. macica- podczas ciąży rozwija się płód. Grube ściany są silnie umięśnione(gładkie) i wysłane błoną śluzową(endometrium).
d. pochwa- narząd kopulacyjny, umożliwiający wprowadzenie nasienia do dróg rodnych kobiety, podczas porodu stanowi kanał wyjściowy dla płodu.
e. srom- funkcja ochronna
Oogeneza- proces powstania komórek jajowych. Podczas oogenezy powstaje jedna komórka jajowa
Cykl menstruacyjny:
-Krwawienie(4) hormon folikulotropowy, który pobudza rozwój pęcherzyków jajnikowych oraz wydzielanie estrogenów
- faza przedowulacyjna(5-14) estrogeny pobudzają namnażanie się komórek w błonie śluzowej macicy i tworzenie nowych naczyń krwionośnych. Pod koniec wydziela się hormon luteinizujący
- Owulacja pęknięcie dojrzałego pęcherzyka(Graafa) i uwolnienie komórki jajowej pod wpływem działąnia hormonów luteinizującego i folikulotropowego.W jajniku z pęknięcia pęcherzyka Graafa formuje się ciałko żółte.
- faza poowulacyjna(15-28) ciałko żółte zaczyna produkować progesteron powoduje on grubienie błony śluzowej macicy i wydziela płyn bogaty w substancje odżywcze, hamuje wydzielanie hormonu luteinizującego. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia to po ok. 10 dniach od owulacji ciałko żółte degeneruje w ciałko białawe, spada stężenie progesteronu.
Jeśli dojdzie do zapłodnienia zagnieżdżający zarodek produkuje hormon gonadotropina kosmówkowa, który podtrzymuje aktywność ciałka żółtego w jajniku i powstrzymuje kolejne jajeczkowanie.
B. Męski
a. jądra- znajdują się w worku mosznowym, produkcja plemników i hormonów, wnętrze jąder wypełniają kręte kanaliki nasienne, w ich ścianach znajdują się niewyspecjalizowane komórki- Spermatogonia.
b. nasieniowód- droga odprowadzająca nasienie.
c. najądrze- przylega do każdego z jąder, magazynuje plemniki- osiągają dojrzałość
d. prącie- narząd kopulacyjny, umożliwia wprowadzenie nasienia do dróg rodnych kobiety.
e. gruczoł krokowy- produkcja spermy
Spermatogeneza- proces podczas którego zachodzi mejoza, prowadzący do powstania w jądrach plemników.
Ejakulacja- wytrysk
Oligospermia- zmniejszona ilość plemników w spermie.
7. Rozwój płodu
Bruzdkowanie- podział mitotyczny zygoty.
7 dnia po zapłodnieniu zarodek zagnieżdża się w ścianie macicy- Implantacja
Gastrulacja- rozpoczyna się w 2 i 3 tygodniu życia zarodka, wówczas formują się grupy komórek- listki zarodkowe z ektodermy- układ nerwowy, naskórek, włosy, przysadka mózgowa; mezodermy-mięśnie, tkanka łączna, narządy moczowo- płciowe; endodermy- przewód pokarmowy, wątroba, trzustka, płuca.
Organogeneza- kilka tygodni po zapłodnieniu, z listków rozwijają się narządy ostateczne.
W 3 miesiącu płód ma już serce, wykazuje proste odruchy, może się poruszać.
Poród- rozpoczyna się w 266 dniu od poczęcia, pierwsza faza trwa zwykle 10-12 godzin dzięki mimowolnym skurczom macicy(porodowym) płód przesuwa się w kierunku szyjki macicy, odchodzą także wody płodowe.
8. Błony płodowe
a. owodnia- przestrzeń otaczająca bezpośrednio zarodek, wypełniona wodami płodowymi, które łagodzą wstrząsy oraz pozwalają na swobodne poruszanie się zarodka.
b. omocznia- rozwija się między owodnią a kosmówką, u człowieka jest narządem szczątkowym.
c. pęcherzyk żółtkowy- otacza żółtko. Podczas rozwoju zarodek zużywa żółtko, więc pęcherzyk zmniejsza się i zostaje wcielony do pępowiny.
d. kosmówka- najbardziej zewnętrzna błona płodowa, wytwarzająca na powierzchni stykającej się z błoną śluzową macicy wyrostki zwane kosmkami.
e. Łożysko- wytwarza się ok. 4 tygodnia po zagnieżdżeniu się zarodka. Za jego pomocą zarodek pobiera pokarm i tlen, dostarczany z krwią matki, oraz wydala zbędne szkodliwe produkty przemiany materii(CO2,mocznik).
9. Rozwój postnatalny
a. noworodek- przystosowuje się do oddychania pow atmosferycznym, przyswajanie pokarmów, wydalanie produktów przemiany materii.
b. niemowlęcy- szybki wzrost ciała, pierwsze zęby, rośnie sprawność ruchowa.
c. dziecięcy- bardzo intensywny wzrost, rozwój sprawności ruchowej i wydolności serca, rozwój intelektualny.
d. młodzieńczy- rozwój cech płciowych i intelektualnych, rozpoczyna się skokiem pokwitaniowym.
e. dojrzałości i wieku średniego- osiąganie szczytu rozwoju fizycznego i intelektualnego, powolne zmiany prowadzące do starzenia się.
f. starości- wzmagają się symptomy starzenia.