Referendarz sądowy
Instytucja referendarza sądowego została wprowadzona do procesu cywilnego ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Na mocy tej ustawy referendarzowi nadano kompetencje do wydania nakazów zapłaty w postępowaniu upominawczym. Poszerzenie kompetencji procesowych referendarza sądowego przewidywała ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zarazem w uzasadnieniu projektu tej ustawy wskazano na możliwość rozszerzenia w przyszłości kompetencji referendarza sądowego. I tak też się stało na gruncie ustawy z dnia 16 listopada 2006r. o zmianie ustawy- Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Ustawa ta weszła w życie 20.III.2007r. i w znaczny sposób wzmocniła pozycje referendarza sądowego w ramach postępowania cywilnego.
Referendarze sądowi zgodnie z art. 147 § 1 u.s.p. są zatrudniani w sądach rejonowych i okręgowych do wykonywania określonych w ustawach czynności należących do sądów w zakresie ochrony prawnej. Zgodnie zaś z art. 471 k.p.c referendarz sądowy może wykonywać czynności w postępowaniu cywilnym w wypadkach wskazanych w ustawie.
Referendarz sądowy wydaje postanowienia i zarządzenia. Do postanowień referendarza stosuje się odpowiednio przepisy o postanowieniach sądu (art. 3621)
Katalog kompetencji referendarza sądowego w postępowaniu cywilnym w obecnie obowiązującym stanie prawnym obejmuje:
wyliczanie kosztów postępowania (art. 108 §1)
UWAGA: Od 20.III.2007r. referendarz sądowy nie może już wydać postanowienia w przedmiocie kosztów jeśli sąd nie orzekł o nim w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. (art. 1081)
wydawanie postanowienia o ustanowieniu albo odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu (art. 123§2 kpc)
wydawanie nakazów zapłaty w postępowaniu upominawczym (art. 3531§2)
dokonywania zwrotu nadpłaconych opłat sądowych (art. 82 u.k.s.)
zwalnianie stron od kosztów sądowych (art. 118 u.k.s)
przyznawanie i ustalanie należności świadków , biegłych, tłumaczy i stron (art. 93 u.k.s.)
na zarządzenie prezesa SR lub SO odraczanie lub rozkładanie na raty należności sądowych (art. 125 u.k.s.)
a. wydawanie zarządzeń wzywających do uzupełnienia braków formalnych pism procesowych
b. wydawanie zarządzeń wzywających do uiszczenia należnej opłaty sądowej
c. zwrot pism po bezskutecznym upływie terminu do ich uzupełnienia lub opłacenia
(art. 1305 - ustawa z dn. 16.XI.2006r.; w postępowaniu w sprawach gospodarczych - art. 4798a§6)
wydawanie postanowienie dotyczących stwierdzenia prawomocności orzeczenia (art. 364 § 2 - ustawa z dn. 16.XI.2006r.)
wydawanie zarządzeń w ramach postępowania upominawczego ( § 3 art. 4971 dodany ustawą z dn. 16.XI.2006r
w ramach postępowania nieprocesowego:
czynności w sprawach o wpis do k.w.
czynności w postępowaniu rejestrowym , z wyjątkiem przeprowadzenia rozprawy
UWAGA: Od dnia 20.III.2007r. referendarz sądowy może także dokonać pierwszego wpisu spółki akcyjnej do KRS-u i zmian w statutach spółek akcyjnych (art.5091)
w ramach postępowania egzekucyjnego:
postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności :
orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;
pochodzącemu od niego tytułowi egzekucyjnemu
pkt 3-6 (art.777)
z wyjątkiem art. 7781 ; 787, 7871, 788, 789 (art. 781 - ustawa z dn. 16.XI.2006r) - wyłączenie jedynie tego rodzaju spraw, w których konieczne jest rozstrzygnięcie zagadnień prawnych, wykraczających poza formalną kontrolę tytułu egzekucyjnego.
UWAGA: Z dniem 20.III.2007r. został uchylony §3 i 31 art. 781 k.p.c.- tym samym referendarz sądowy może nadać klauzulę wykonalności każdemu tytułowi egzekucyjnemu , który został przez niego wydany, w tym także nakazowi zapłaty!!!
Na orzeczenia referendarza, co do istoty sprawy, orzeczenia kończące postępowanie, orzeczenie co do nadania klauzuli wykonalności a także na orzeczenia o, których mowa w art. 394 §1:
pkt 1 - zwrot pozwu ; odmowa odrzucenia pozwu ; przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcia postępowania w innym trybie
pkt 2 - odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcia takiego zezwolenia ; odmowa ustanowienia adowkata lub radcy prawnego lub ich odwołanie
pkt 42 - stwierdzenia prawomocności orzeczenia (patrz art. 364 k.p.c.)
pkt 5 - skazanie świadka, biegłego, strony i jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę ; zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia.
pkt 6 zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;
pkt 7 odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
pkt 8 sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;
pkt 9 zwrot kosztów, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty oraz wynagrodzenie biegłego
przysługuje skarga, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. (art. 39822)
Skargę rozpatruje sąd, w którym wydano zaskarżone orzeczenie (precyzyjniej byłoby określić - sąd, w którym działa referendarz sądowy)
Termin do wniesienia skargi wynosi tydzień i liczony jest od dnia doręczenia stronie postanowienia referendarza sądowego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. (art. 398§4) Wyjątki w ramach postępowania nieprocesowego przewiduje art. 5181§4 :
od dnia czynności, gdy uczestnik był przy niej obecny lub był o jej terminie zawiadomiony
w przypadku braku zawiadomienia - od dnia dowiedzenia się o dokonaniu czynności, z tym że w postępowaniu o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego dla uczestników postępowania, którym postanowienia co do istoty sprawy nie doręcza się, termin do wniesienia skargi biegnie od daty wpisu w Rejestrze.
Skargę wniesioną po terminie lub nieopłaconą sąd odrzuca. Zgodnie z art. 25 ust. 2 u.k.s. opłatę od skargi na orzeczenie referendarza pobiera się w wysokości opłaty od wniosku o wydanie tego orzeczenia, nie więcej jednak niż 100 złotych.
Sąd rozpoznaje sprawę jako sąd I instancji, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przepisem szczególnym w tym wypadku jest art. 39823 §2 zgodnie, z którym w sprawach dotyczących skargi na postanowienie referendarza sądowego w przedmiocie kosztów sądowych lub kosztów procesu sąd orzeka jako sądu II instancji, stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu.
Wraz z wniesieniem skargi orzeczenie referendarza traci moc (art. 39822§2) - jest to zatem szczególny środek zaskarżenia o charakterze anulacyjnym. Nie jest w związku z tym konieczne wydawanie przez sąd postanowienia stwierdzającego utratę mocy orzeczenia referendarza. Utrata mocy zaskarżonego orzeczenia następuje z chwilą, gdy wniesienie skargi można uznać za skuteczne, a więc w sytuacji, gdy skarga nie zawiera żadnych braków formalnych oraz gdy została należycie opłacona. Po wniesieniu skargi sprawę rozpoznaje właściwy miejscowo sąd rejonowy, który nie jest związany zarzutami skargi. Orzeczenie sądu rejonowego podlega zaskarżeniu apelacją (lub zażaleniem), a orzeczenie sądu okręgowego - kasacją, jeżeli jest w danym wypadku dopuszczalna (patrz art. 5191)
K.p.c. przewiduje jednak wyjątki, wskazując orzeczenia referendarza, które nie tracą mocą na skutek wniesienia skargi. Są nimi:
postanowienia co do nadania klauzuli wykonalności (art. 39822§2)
postanowienie dotyczące kosztów sądowych lub kosztów procesu (art. 39823§1)
postanowienie w przedmiocie wpisu do k.w. (art. 5181§3)
postanowienie w sprawie wpisu do KRS-u albo wpisu do rejestru zastawów(art. 5181§3a)
Jeśli chodzi o postanowienie dotyczące kosztów sądowych lub kosztów procesu to wniesienie skargi powoduje wstrzymanie jego wykonalność. Sąd rozpoznając skargę wydaje postanowienie, w którym zaskarżone postanowienie utrzymuje w mocy albo je zmnienia (jako sąd II instancji), stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu.
W przypadku postanowienia w przedmiocie wpisu do k.w. sąd rozpoznając sprawę wydaje postanowienie:
zmieniające zaskarżony wpis przez jego wykreślenie i dokonanie nowego wpisu
utrzymujące zaskarżony wpis w mocy
uchylające wpis w całości lub w części i w tym zakresie wniosek oddala bądź odrzuca, względnie postępowanie umarza.
Z kolei przy postanowienie w sprawie wpisu do KRS-u albo wpisu do rejestru zastawów sąd rozpoznając sprawę, wydaje postanowienie:
utrzymujące w mocy orzeczenie i dokonany na jego podstawie wpis
uchylające w całości lub w części i w tym zakresie wniosek oddala bądź odrzuca, względnie postępowanie umarza.
Jeśli chodzi o postanowienia co do nadania klauzuli wykonalności tutaj ustawodawca nie sprecyzował dokładnie kwestii wstrzymania biegu egzekucji oraz dotyczących samego rozstrzygnięcia sprawy, w której wniesiono zażalenie.
Należy przyjąć, że wniesienie skargi na postanowienie referendarza co do nadania klauzuli wykonalności nie wstrzymuje biegu egzekucji. Sąd może jednak w tym wypadku na wniosek zawiesić postępowanie egzekucyjne (art. 821§1).
Sąd rozpoznając sprawę, wydaje postanowienie:
utrzymujące w mocy postanowienie co do nadania klazuli wykonalności
uchylające postanowienie nadające klauzulę wykonalności, jednocześnie postępowanie umorzy na wniosek dłużnika
W żadnym z podanych wyżej przypadków sąd nie może wydać orzeczenia o charakterze kasatoryjnym, nie może uchylić postanowienia i przekazać sprawy do ponownego rozpatrzenia referendarzowi sądowemu!