CYWILIZACJE:

7 cywilizacji wymarłych:

- mezopotamska

- egipska

- kreteńska

- klasyczna

- bizantyńska

- środkowoamerykańska

- indyjska

5 najstarszych żyjących cywilizacji:

- chińska

- japońska

- indyjska

- islamska

- zachodnia

Cywilizacje współczesne:

- prawosławna

- latynoamerykańska

- afrykańska

Cywilizacja chińska - istnieje od ok. 1500 roku p.n.e.

Charakteryzuje się konfucjanizmem. Obejmuje kulturę

Chin oraz chińskich społeczności Azji Południowo-Wsch

a także pokrewne kultury Wietnamu i Korei.

Cywilizacja japońska - ukształtowana miedzy 100 a 400 r n.e.

Ze względu na korzenie łączona jest z cywilizacją chińską

Cywilizacja indyjska - istnieje od ok. 1500 roku p.n.e.

Charakteryzuje się Hinduizmem, który stanowi centralny

element religijny, kulturowy i społeczny.

Cywilizacja islamska - powstała ok. VII w. n.e. na Półwyspie

Arabskim. W jej ramach istnieje wiele różnych kultur i subkultur

tj. arabska, turecka, perska, malajska

Cywilizacja zachodnia - ukształtowała się ok. 700 - 800 roku n.e.

Składa się z Europy, Ameryki Północnej i obszarów zasiedlonych

przez Europejczyków (Australia). Europejskie chrześcijaństwo

zaczęło wykształcać odrębną cywilizację Zachodu pomiędzy VII a

IX w. Całe stulecia pozostawała ona w tyle za innymi. Dopiero w

wiekach XI a XIII zaczęła naprawdę się rozwijać.

Cywilizacja prawosławna - ośrodkiem jej jest Rosja, od zachodn

iego chrześcijaństwa wyróżnia ją bizantyjski rodowód, religia,

panowanie tatarskie, despotyzm i ograniczony kontakt z kulturami zach

Cywilizacja latynoamerykańska - posiada odrębną tożsamość,

kształtowała się na katolicyzmie a obecnie na protestantyzmie, zawiera

w sobie kultury tubylcze (podgrupa cywilizacji zachodu)

Cywilizacja afrykańska - ciężko o niej mówić, ponieważ w Afryce

istnieje wiele różnych znanych i odrębnych cywilizacji (Etiopia).

Jednak afrykańskie tożsamości i mieszkańcy podkreślają swoją

odrębność afrykańską.

Religie - to centralny element definiujący cywilizacje

Wyróżniamy 5 religii świata:

- chrześcijaństwo

- islam

- hinduizm

- konfucjanizm

- buddyzm (nie przetrwał w kraju, w którym się narodził, został

zasymilowany z miejscowymi kulturami, mimo ze jest to nadal

ważny element kultury wielu społeczeństw Azji, nie tworzy

cywilizacji buddyjskiej)

TAOIZM:

Taoizm - magiczny system filozoficzno religijny, łączy myśl moralną z myślą

filozoficzną, etyczną i wiarą. Najstarszy system dawnych Chin, na którym rozwinął

się konfucjanizm i buddyzm. Powstał około VI w. p.n.e. przez Lao Tsy. Obecnie

występuje w Hongkongu i Tajwanie.

Założenia Taoizmu:

- odzyskanie naturalnej spontaniczności i zachowanie postawy szlachetniej prostoty

- istnieje duchowo - materialna jedność świata

- nie należy sprzeciwiać się naturalnemu porządkowi panującego w przyrodzie

- należy uznać wyższość kontemplacji nad nauką

- należy ograniczyć porządek władzy i rolę państwa do minimum

Taoizm filozoficzny - przemyślenia nad ostateczną rzeczywistością i wejście w

drogę mędrca, który swoją postawą fascynuje się każdym detalem życia,

Taoizm praktyczny - sztuczki praktyczne związane z zachowywaniem zdrowia,

wydłużaniem życia (systemy oddychania, transmutacja energii seksualnej)

Tao - droga, siła kosmiczna, najwyższy byt moralny

Taili - najwyższa ostateczność, stan wszechświata, w którym doszło do podziału jin i jang

Wuji - stan wszechświata sprzed podziału na jin i jang

Jin i Jang - kosmiczne zasady, które oddziaływają na siebie i nawzajem się uzupełniają

Jin - oznacza to, co żeńskie, pasywne, mrok, miękkość, wklęsłość i pustkę

Jang - oznacza to, co męskie, aktywne, światło, twardość, wysokość i pełnię

Wu wei - należy pozwolić istnieć rzeczą zgodnie z naturą, bez ingerencji człowieka

Wu xing - 5 żywiołów (drewno, ogień, ziemia, metal, woda)

Aby wejść na drogę tao należy:

- żyć skromnie i zgodnie z naturą, bez wygórowanych ambicji

- żyć zgodnie z zasadami jin i jang

- żyć samotnie i prosto

Najważniejsze księgi:

- Daodejing (drogi i cnoty) podstawowy kanon taoizmu

- Zhuangzi ( prawdziwa księga południowego kwiatu) zbiór taoistycznych tekstów

ISLAM:

Mahomet - prorok i twórca islamu, urodził się Mekce, żył w latach 570 - 632, podczas

kontemplacji doznał wizji zaczął głosić zasady nowej religii, przeciwnicy wypędzili go

z Mekki do Medyny w 622roku, ta data została przyjęta za początek ery muzułmańskiej.

Koran - księga islamy ze spisanymi naukami Mahometa

Sunna - prawa, oparte na wzorze postępowania Mahometa

Allah - jedyny bóg, który nie posiada potomstwa

Dogmaty islamu:

- w jego anioły (Gabriela, Michała)

- w jego Księgi (Koran, Tora, Ewangelia)

- w jego proroków (Mahometa, Jezusa, Mojżesza)

- w dzień ostatni (dzień sądu ostatecznego)

- w przeznaczenie (dobro i zło)

5 filarów islamu:

- Wyznanie wiary

- Modlitwa (5 razy dziennie)

- Jałmużna

- Post

- Pielgrzymka do Mekki (raz w życiu)

Duchowni w islamie:

- Imam: nie jest kapłanem, a członkiem społeczności wiernych, który prowadzi do modlitwy

- Aamii: znawca podstawowych zasad islamu

- Idżtihad: wyjaśnia bieżące problemy społeczności

- Tafsir: interpretator Koranu

Prawo islamskie - znane jako Szariat, oparte na Koranie i Sunnie, rządzi wszystkimi

dziedzinami życia muzułmanów, wykładaniem prawa zajmują się Mufti

Święta islamskie:

- Aszura (kulminacja miesiąca żałoby, z dniem pierwszego dnia roku)

- Hidźra (upamiętnienie wędrówki Mahometa)

- Noc poczęcia proroka

- Urodziny proroka

- Noc wniebowstąpienia

- Ramadan (miesiąc postu)

- Noc Mocy

- Święto przerwania postu

- Święto ofiar

KONFUCJANIZM:

Konfucjanizm - system filozoficzno religijny zapoczątkowany w Chinach w V w. p.n.e.

rozwinięty przez Mencjusza (idealista) i Xunzi (realista). Głosi, że budowa idealnego

społeczeństwa jest możliwa przez przestrzeganie obowiązków wynikających z hierarchii

społecznej, zachowywaniem tradycji, ładu i porządku.

Podstawowe pojęcia:

Niebo - koncepcja wspólnego ducha przodków, godni przodkowie tworzą się w jeden

bezosobowy byt absolutny, który steruje losami świata

Niebiański spokój - rodzaj idealnego planu świata, zależy od dobrej woli i działań

ludzi, niebo nie ma na to wpływu

Rytuały i obyczaje - głównym zadaniem jest rozpoznanie planu nieba, czyli

nauczenie się, co jest dobre a co złe, jest to podstawowa wiedza, bez której nie

można osiągnąć stanu niebiańskiego spokoju. Wiedza ta nie jest nikomu dana automatycznie

i można ją posiąść wyłącznie poprzez obserwacje skutków działań swoich i innych ludzi.

Im więcej tym większa szansa na stan spokoju niebiańskiego.

Cnota konfucjańska - zaszczepienie swoim dzieciom tej religii nawet, jeśli posiadają małą wiedzę

Rodzina - składa się głowy rodu i hierarchicznych potomków, głowa rodu ma absolutną władzę,

kierować się cnotą i posiadać największą wiedzę na temat niebiańskiego spokoju. W przypadku,

gdy tak nie jest rodzina najczęściej się rozpada.

Struktura państwa - polega na tej samej zasadzie, co rodzina,

Takwiec - pełne posłuszeństwo rodziny wobec władcy państwa

Rytuał - nauczanie i kultywowanie religii, budowanie placów paradnych bez ścian. w których

odbywano ceremonie (każdy miał swoje przydzielone miejsce w hierarchii) tworząc na

chwilę niebiański pokój na ziemi.

Armia - sprawy związane z wojskowością traktowano jako zło konieczne

Podstawowe zasady:

- Zbudowanie idealnego społeczeństwa, osiągnięcie pokoju na świecie jest możliwe dzięki

przestrzeganiu obowiązków wynikających z hierarchii społecznej, oraz zachowaniu rytuałów.

- Człowiek jest z natury dobry i zdolny sam kierować własnym życiem, powinien jednak

podporządkować się przyjętym zewnętrznym regułom zachowania.

- Zamiast dążyć do oderwania się od rzeczywistości należy godzić się ze swoim miejscem

w społeczeństwie i wypełniać związane z tym obowiązki.

- Podstawą społecznego porządku jest skrupulatne wypełnianie obowiązków jakie

ciążą na każdym, zwłaszcza wobec własnej rodziny.

- Należy kultywować tradycyjną zależność społeczną ( wulun)

Pięć cnót konfucjańskich:

- humanitaryzm,

- słuszność,

- odpowiedzialność,

- mądrość,

- zaufanie,

Trzy reguły kardynalne:

- władca kieruje poddanym,

- ojciec kieruje synem,

- mąż kieruje żoną,

Trzy reguły kobiet:

- przed ślubem ma być posłuszna ojcu,

- po ślubie ma być posłuszna mężowi,

- po śmierci męża ma być posłuszna najstarszemu synowi,

Pięć kanonów konfucjanizmu (dzieła podstaw Konfucjanizmu):

- Księga pieśni

- Księga dokumentów

- Księga przemian

- Księga rytuału

- Roczniki (wiosen i jesieni)

BUDDYZM:

Buddyzm - system filozoficzno etniczny uznawany za religię,

powstał około 560 - 480 r. p.n.e. przez Siddattha Gotami

4 szlachetne prawdy:

- prawda o cierpieniu (wszystko jest pozbawione trwałemu zadowoleniu

i podlega cierpieniu)

- prawda o przyczynie cierpienia (przyczyną cierpienia jest pragnienie)

- prawda o ustaniu cierpienia (ustanie cierpienia to całkowite zaniknięcie i ustanie)

- prawda o ścieżce prowadzącej do ustania cierpienia (drogą do ustania

cierpienia jest szlachetna ośmiostopniowa ścieżka)

Ośmiostopniowa ścieżka:

- właściwy pogląd

- właściwe postanowienie

- właściwe słowo

- właściwy czyn

- właściwe zarobkowanie

- właściwy wysiłek

- właściwa uważność

- właściwa medyacja

Bodhi - stan wiary, przebudzenie ze snu i doświadczenie trzech cech

istnienia (nietrwałość, cierpienie, brak)

Nirwana - stan, w którym ustaje chęć pragnienia czegokolwiek, warunkiem

osiągnięcia nirwany jest uwolnienie umysłu od niewiedzy i uwolnienia s

ię od cierpienia.

Samsara - niekończąca się wędrówka po śmierci, przechodzenie na wyższy

lub niższy poziom egzystencji, nieodłącznym elementem jest cierpienie

Karma - działanie wynikające z określonego celu oraz skutek tego działania,

skutki mogą być różne, ponieważ nie są z góry ustalone

Maja - stan złudzeń cierpienia i namiętności

6 krain ponownego narodzenia:

- bogowie

- tytani

- ludzie

- zwierzęta

- głodne duchy

- piekło

Trzy klejnoty buddyzmu:

- Budda: ideał, wiara w oświecenie osiągnięte przez Buddę, zaufanie do jego nauk

- Dharma: nauki Buddy, prowadzące do ustania cierpienia

- Sangha: zgromadzenie mnichów i mniszek, stojące na straży nauk Buddy

HINDUIZM:

Hinduizm - (Indie) powstał ok. 3 tys. lat temu. Nie ma swojego założyciela,

powstał w wyniku ewolucji i asymilacji wierzeń. Nie posiada doktryny,

głównego autorytetu religijnego i hierarchii kościelnej. Aby być hinduistą

trzeba się urodzić Hindusem i od dzieciństwa przyzwyczajać ich zwyczaje,

Wedy - najstarsze pisma hinduizmu (1200-1700r. p.n.e.), stanowiły całość

wiedzy o świecie ludzi i świecie bogów. Są najważniejsze ze wszystkich

pism objawionych, używane w hinduistycznych modlitwach i ceremoniach.

Z początku wedy były przekazywane ustnie, w drugiej połowie pierwszego

tysiąclecia zostały spisane. Czas wed nie jest liniowy, piekło i niebo są pośrednie.

Wedy dzielą się na:

- Rygweda (hymny ofiarne)

- Jadżurweda (akcje liturgiczne, funkcjie kapłanów)

- Samaweda (śpiewy ofiarne)

- Atarwaweda (zaklęcia magiczne)

Inne pisma objawione:

- brahmany (traktaty teologiczne)

- aranjaki (traktaty leśne)

- upaniszady (księgi mistyczno filozoficzne, które ukształtowały mentalne

wzorce indyjskiego społeczeństwa, warunkujące postawy i działania Hindusów)

Brahman - bóg, najwyższa istota znajdująca się poza zasięgiem ludzkiej mocy

Iśwara - osobowy bóg, stwórca Brahma, wszechobecny i wszechmogący

Atman - dusza jednostkowa (ludzi, zwierząt, roślin), pochodzi od Brahmana

Samsara - wcielenie, któremu poddana jest każda ziemska istota

Karman - suma uczynków dobrych i złych

Maja - iluzja, która pęta człowieka zniewolonego w samarze (złe uczynki)

Moksza - wyzwolenie się z koła samary i połączenie z Brahmanem

Warna - klasa społeczna

Bramin - członek najwyższej warny (klasy kapłańskiej)

Mandir - świątynia hinduska

Pudży - oddawanie czci bogom

Darsan - kontakt wzrokowy z bogiem

Prasad - składanie ofiary bogom

4 cele życia w hinduizmie:

- kama (zaspokojenie zmysłowych pragnień)

- artha (zdobycie dóbr materialnych)

- dharma (przestrzeganie zasad religijnych)

- moksza (wyzwolenie)

4 okresy życia w hinduizmie:

- brahmaaczarja (nauki pod opieką guru)

- garhastrija (zakładanie rodziny)

- vanaprastha (opuszczenie domu)

- sanjasia (wyrzeczenie się wszystkiego i dążenie do wyzwolenia)

Mahabharata - wielka epopeja, powstałą między IV w p.n.e. a IV w n.e., liczy 220

tysięcy wierszy. Jest to encyklopedia braminizmu, nazywana czasami piątą wedą.

Ramajana - starożytny epos, powstał pomiędzy IV w p.n.e. a II w n.e. ,liczy 1100

wersów, opisuje historię króla Ramy, kształtuje wzory tj.: miłość, honor, lojalność dobro.

Purany - gatunek literacki świętych pism hinduizmu (tematy: historia, religia, tradycja)

System Adwajta Wedanty - stworzony w VIII w n.e. przez Adi Sankarę. Głosi całkowitą

jedność atmana (jednostkowej jaźni) i Brahmana (absolutu). Istotą każdego człowieka jest

Brahman a dotrzeć do niego można poprzez zdobywanie duchowej wiedzy i medytację.

System Joga - powstała ok. II w. p.n.e., Dotyczy praktyk ciała i umysłu, prowadząc do

zrozumienia jedności wszystkich rzeczy, w system ten składają się przekazy etniczne,

techniki kontemplacyjne i ćwiczenia fizyczne.

Najważniejsze bóstwa hinduizmu:

- Wisznu: protektor kosmosu, który podtrzymuje życie, sprawiając, że życie istoty wypełnia

się celem. Jest przychylny człowiekowi i łagodny. Przyjmuje postać człowieka lub zwierzęcia,

odpowiednią do walki z siłami zła i przywraca światu porządek.

- Śiwa: drugi po Wisznu najważniejsze bóstwo, wchodzi w skład hinduistycznej trójcy, ma

funkcję niszczycielską, przedstawiany jest jako asceta z włosami upiętymi w kok i tygrysią

skóra wokół bioder, jego atrybutem są: trójząb (symbol stwarzania, podtrzymywania i

niszczenie), trzecie oko, ciemnoniebieska szyja, księżyc nad głową

- Dewi: bogini matki, czczona pod wieloma postaciami, postrzegana jako zdolną do tworzenia

i niszczenia życia, posiada połączone moce wszystkich bóstw i jest niewidzialną formą natury.

- Krysza: obdarzony tylko częścią boskości, przedstawia 3 ścieżki jogi (działania, wiedzy,

miłości), przedstawiany jest jako młodzieniec o ciemnoniebieskiej skórze, odziany w złocistą

szatę, a na glowie diadem i pawie pióra.

- Saraswati: bogini wiedzy, sztuki i świtu, bez niej na świecie zapanowałby chaos

- Lakszmi: bogini dostatku i zamożności, pielęgnuje życie i akceptuje ludzkie słabości

- Parwati: żona Śiwy, opiekunka domowego ogniska, czczona w dwóch postaciach:

*Gauri- dobra, *Kali - zła

- Hanuman: bóstwo opiekuńcze, małpy są jego poddanymi, został zrodzony z nasienia

boga wiatru Waju

- Ganesa: patron uczonych, usuwał wszelkie przeszkody i zapewniał powodzenie i dobrobyt

1

---