Konkurencyjność polskich przedsiębiorstw
W referacie przedstawię źródła przewagi konkurencyjnej polskich przedsiębiorstw. Na początku przytoczyłem definicje konkurencyjności , ponieważ koncepcja przewagi konkurencyjnej jest próbą osiągnięcia właśnie konkurencyjności z punktu widzenia przedsiębiorstwa. W dalszym punkcie przedstawiam czynniki wpływające na możliwości konkurowania przedsiębiorstwa: czynniki makroekonomiczne i mikroekonomiczne. Dla efektów osiągania konkurencyjności obydwie grupy czynników są tak samo ważne.
W czynnikach mikroekonomicznych skupiłem się na niektórych elementach łańcucha wartości w polskich przedsiębiorstwach. Na początku omawiania tych czynników wyjaśniam koncepcję źródła przewagi konkurencyjnej. Porter źródło tej przewagi widzi w łańcuchu wartości firmy. W dalszych punktach prezentuję :
Doskonałość operacyjną, jej element - logistykę będącą możliwością rozwoju konkurencyjności polskich przedsiębiorstw, a także strategię obsługi klienta
Zasoby polskich przedsiębiorstw jako potencjalne źródło przewag konkurencyjnych , zastanowię się czy strategie polskich firm koncentrują się na zasobach, a także na umiejętnościach jako na dźwigni konkurencyjności
Czy przywództwo produktowe jest aktualnym źródłem konkurencyjności polskich przedsiębiorstw, czy tylko potencjalnym
W drugiej części mojej pracy wyliczę uwarunkowania makroekonomiczne jako źródła przewag konkurencyjnych polskich przedsiębiorstw. Z czynników makroekonomicznych przedstawię:
Politykę ekonomiczną jej możliwości poprawy konkurencyjności polskich przedsiębiorstw, na podstawie poprzednich programów rządowych jak np. "Strategia dla Polski". Próby poprawy konkurencyjności polskich przedsiębiorstw, szanse związane z rozwojem innowacyjności przez rząd.
Politykę podatkową , wpływ podatków na konkurencyjne zachowania polskich podmiotów gospodarczych.
Politykę monetarną , jej założenia dla wzmacniania przewag konkurencyjnych przedsiębiorstw
Politykę handlu zagranicznego
Regulacje prawne
Polski rynek kapitałowy
ŹRÓDŁA PRZEWAGI KONKURENCYJNEJ POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW
Koncepcja przewagi konkurencyjnej nieodłącznie wiążę się z pojęcie konkurencyjności. Konkurencyjność jest we współczesnej ekonomii dyskusyjne i wieloznacznie rozumiana. W myśl najprostszego określenia konkurencyjnym staje się wytwórca, jeżeli jest w stanie z powodzeniem rywalizować z konkurentami. A oto kilka definicji konkurencyjności.
Definicja konkurencyjności wg UE: zdolność firm do podtrzymywania swojej bazy zaspokajania potrzeb klientów i konsumentów przez bardziej sprawną podaż towarów i usług na coraz lepszych warunkach cenowych i pozacenowych.(Panorama of UE Industry 1997. Competitive Companies, Brussels 1997).
Według definicji OECD konkurencyjność oznacza zdolność firm, przemysłów, regionów, krajów lub ugrupowań do sprostania międzynarodowej konkurencyjności jak i do trwałego zapewnienia wysokiej stopy zwrotu od zastosowanych czynników produkcji i poziomu zatrudnienia.
"The World Copetetiveness Report 1994" przygotowany przez Międzynarodowy Instytut Rozwoju Zarządzania (IMD-International Institute for Managment Development) we współpracy ze Światowym Forum Ekonomicznym (WEF- World Economic Forum) definiuje międzynarodową konkurencyjność gospodarki lub firmy jako zdolność do tworzenia większego bogactwa niż konkurenci na rynku.
Konkurencyjność przedsiębiorstw jest jedną z głównych zasad na których oparta jest gospodarka rynkowa. Według M.E. Portera pomimo że konkurencja toczy się bezpośrednio między przedsiębiorstwami to jednak obok czynników mikroekonomicznych określających przewagę konkurencyjną muszą istnieć też czynniki makroekonomiczne, które sprawiają że firmy jednych krajów częściej niż innych odnoszą sukcesy we współzawodnictwie.
Czynniki makro to:
Polityka ekonomiczna rządu
Polityka monetarna
Polityka fiskalna
Rynki kapitałowe
Regulacje prawne
Czynniki mikro to:
Strategia firm
Zarządzanie
Wyposażenie
Zdolności produkcyjne
MIKROEKONOMICZNE ŹRÓDŁA PRZEWAGI KONKURENCYJNEJ
Pojęcie przewagi konkurencyjnej, którego autorem jest Michael E. Porter stanowi zamiar wyjaśnienia , dlaczego jedne przedsiębiorstwa wygrywają z innymi na tym samym rynku. Walka toczy się o decyzję klienta , o to jakiej firmy produkty wybierze . Trwałą zdolność do wygrywania z konkurencją Porter nazywa trwałą przewagą konkurencyjną (senstainable competitive advantage). Potencjalnie skuteczne strategie konkurencji to:
Wiodąca pozycja pod względem kosztów
Zróżnicowanie
Koncentracja
Jak pisał Porter , skuteczne wdrożenie tych strategii wymaga odmiennych zasobów i umiejętności oraz odmiennych struktur organizacyjnych , procedur kontrolnych , systemów przywództwa i motywacji. Tylko rzadko kiedy firma potrafi doskonale stosować więcej niż jedną z tych strategii. Zwykle wystarczy ,że jedną opanuje doskonale , a dwie pozostałe w stopni dobrym. Podstawowe źródła przewagi konkurencyjnej w myśl teorii Portera to zdolność do zaoferowania produktu po niższej cenie oraz zróżnicowanie - zdolność do zaoferowania produktu o wyjątkowych cechach dla nabywcy. Identyfikacja przewag konkurencyjnych dokonywana powinna być nie tylko w kontekście aktualnej sytuacji rynkowej, ale uwzględniać powinna przyszłą ewolucję zachowań, preferencji konsumentów. W gospodarce podlegającej procesom globalizacji , co jest obecnie doświadczeniem gospodarki polskiej , coraz łatwiej pozyskać podstawowa zasoby. Tym samym przewagi konkurencyjne budowane są w oparciu o umiejętne komponowanie , łączenie zasobów ze sobą oraz w oparciu o umiejętności niż przewagi nad konkurentami w zakresie ilości posiadanych zasobów. Firma mająca ambicję mocnego konkurenta musi funkcjonować efektywnie i skutecznie jako system , przez cały łańcuch wartości. W przeciwnym wypadku wartości tworzone w jednych ogniwach tego łańcucha mogą być pomniejszane lub tracone w innych. Świadomość obecnych i przyszłych przewag konkurencyjnych oraz obecnych i przyszłych pożądanych charakterystyk rynku dają podstawę do generowania strategii, które w najlepszy sposób wykorzystują posiadane zasoby i odpowiadają na uwarunkowania zewnętrzne. Porter zwraca uwagę, że przewagę konkurencyjną należy rozpatrywać razem z zasięgiem konkurencyjnym (competitive scope) firmy. Zasięg wyznacza zdolności do konkurowania na mniejszej lub większej liczbie produktów lub segmentów rynku. Porter wyróżnia cztery typy strategii konkurencyjnych:
Przywództwo kosztowe szerokiego zasięgu
Przywództwo kosztowe wąskiego zasięgu
Zróżnicowanie szerokiego zasięgu
Zróżnicowanie wąskiego zasięgu
Źródeł przewagi konkurencyjnej firmy należy doszukiwać się w jej łańcuchu produkcji przez:
Lepsze dostosowanie realizowanych działań do potrzeb rynku
Poprawę jakości zasobów, którymi się firma posługuje
Obie te drogi są ze sobą powiązane, jedna uwarunkowana jest przez druga. Lepsze dostosowania do potrzeb rynku firma osiągnie przez zwiększenie wartości dostarczanej klientom na wydatkowaną przez nich jednostkę pieniężną. Firmy powinny dążyć do jak największego wzrostu relacji wartość/cena przy minimalizowaniu nakładów, ponieważ jest to miarą przewagi konkurencyjnej firmy.
Trzy drogi prowadza do takiego efektu:
Doskonałość operacyjna
Dopasowanie do potrzeb indywidualnego klienta
Przywództwo produktowe
Jakie są wobec tego źródła przewagi konkurencyjnej polskich przedsiębiorstw? Czy strategie polskich firm zapewnią im przewagę konkurencyjna na rynkach międzynarodowych.
DOSKONAŁOŚĆ OPERACYJNA
Pojęcie doskonałości operacyjnej związane jest ze sprawnym przebiegiem produkcji, sprzedaży, obsługi klienta. Doskonałość operacyjna charakteryzuje przedsiębiorstwa w krajach wysoko rozwiniętych. Polska nie zalicz się do takich krajów. Można zaryzykować stwierdzenie, że siłą polskiej gospodarki nie są przedsiębiorstwa wysokiej technologii. Konkurencyjność w większości z nich wypływa z niższych kosztów wytwarzania i związanych z nimi atrakcyjnych cen produktów , albo zagospodarowaniu nisz rynkowych, w takich przypadkach, dominujące znaczenie w umocnieniu i utrzymaniu pozycji w sektorze będzie odgrywać poziom zdolności logistycznych przedsiębiorstwa. Rola logistyki jako skutecznej metody poprawy dystrybucji własnych produktów ale również obniżania całkowitych kosztów, wzrasta w miarę potrzeby obrony przed konkurencją. Działania logistyczne powinny być ukierunkowane na wzrost wydajności pracy, a poprzez to na wzrost konkurencyjności krajowych firm na globalnym rynku. Logistyka ma też wspierać tworzenie sieci dystrybucji warunkującej silna pozycję na coraz bardziej wymagającym rynku krajowym. Działania takie obserwujemy od 1995 r. np. w przypadku dużych firm odzieżowych jak Wólczanka, Próchnik, Bytom, Elpo. Spółki te umacniają swoją pozycję poprzez budowę własnych sieci dystrybucji na rynku krajowym, pomimo, że od 40 do 80% produkcji stanowi eksport. Przedsiębiorstwa polskie nie posiadają szeroko znanego znaku firmowego ,ani umiejętności dystrybucji w krajach Unii Europejskiej. Jeśli chodzi o dystrybucję, w Polsce podobnie jak w Niemczech dojdzie prawdopodobnie do uzyskania przez renomowane, zagraniczne sieci handlowe dominującej pozycji w łańcuchu tworzenia wartości dla konsumenta w kraju. Może to spowodować wywieranie przez nie presji na polskie przedsiębiorstwa produkcyjne. Polskie firmy handlowe nie dorównują zagranicznym, szansę dla ich rozwoju i przetrwania stwarza więc stosowanie podejścia logistycznego. Współpraca w kanale dystrybucji może odbywać się między nie konkurencyjnymi partnerami ze wspólnej branży, dotyczące wspólnych salonów sprzedaży, wspólnej promocji. Wpływa to na kompletność oferty takich sklepów oraz rozkłada koszty działań marketingowych i logistycznych. Przykładowo można podać współdziałanie Wólczanki (koszule), Próchnika (płaszcze) i Vistuli (marynarki). Powoduje to także lepsze wykorzystanie sieci dystrybucji i środków transportu, centralizację zakupów. Jednym z elementów doskonałości operacyjnej jest obsługa klienta. Jedną ze strategii jaką stosują polskie przedsiębiorstwa jest strategia obsługi klienta. Śmiałe pomysły związane z obsługą mogą decydować o przewadze konkurencyjnej. Przy wysokich kompetencjach logistycznych firma zdolna jest do osiągnięcia przewagi nad rywalami rynkowymi ponieważ dokładnie wie czego oczekuje i wymaga klient i perfekcyjnie spełnia te wymagania .
PRZYWÓDZTWO PRODUKTOWE
Przywództwo produktowe oznacza możliwość zaoferowania klientom produktu najnowszego. Możliwe jest to wówczas, gdy firma dysponuje odpowiednim zapleczem technologicznym. Przywództwo produktowe osiągają firmy inwestujące w badania i rozwój. Polskie przedsiębiorstwa nie są rozwinięte tak jak przedsiębiorstwa zachodnie, przeznaczają niskie nakłady na bieżące odnawianie środków produkcji, a na badania i rozwój jeszcze mniej. Wpływ na to miał także ich efemeryczny charakter. Kilka lat temu firmy upadały równie szybko jak upadały. Jako przykład przedsiębiorstwa którego źródła konkurencji znajdują się w przywództwie produktowym należy podać Optimus S.A. Spółka ta jest w stanie zaoferować produkty równie nowoczesne jak zachodnie po niższych cenach. Swoje produkty stara się dostosować do potrzeb indywidualnych zamówień tak dla osób fizycznych jak i dla firm. Zapewnia obsługę posprzedażową w formie bezpłatnej infolinii.
Firmy polskie mają poważne trudności w konkurowaniu z zachodnimi w przywództwie produktowym. Firmy zachodnie posiadają dziedzictwo, ułatwiające im szybki postęp, są tez o wiele bardziej zasobne finansowo. Przedsiębiorstwa polskie wypadają także gorzej pod względem celowości i efektywności inwestycji. Koncerny zachodnie mają od lat wypracowane programy badawcze i inwestycyjne. Polityka polskich przedsiębiorstw jest zbyt doraźna, aby przywództwo produktowe stało się ich źródłem przewagi konkurencyjnej. Przedsiębiorstwa polskie powinny importować technologię od zachodnich firm przez np. alianse. Polskie przedsiębiorstwa muszą zwrócić uwagę na oferowanie produktów nowoczesnych.
ZASOBY I UMIEJĘTNOŚCI POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW
Przedsiębiorstwo jest w stanie poprawić swój łańcuch wartości również przez poprawę jakości zasobów, którymi się posługuje. Zasoby firmy nabierają szczególnego znaczenia jako wyznacznik aktualnych i potencjalnych strategii konkurowania. Podejście do strategii konkurowania od strony zasobów nie ogranicza się tylko do prostej ich identyfikacji, ale obejmuje też umiejętności firmy najlepszego ich wykorzystania. Sam fakt posiadania określonych zasobów nie przesądza jeszcze o ich efektywnym wykorzystaniu. Wiele jest firm , które pomimo potencjalnych możliwości skutecznego konkurowania na bazie posiadanych zasobów nie są w stanie zbudować przewagi konkurencyjnej. Oparte na zasobach podejście do strategii firmy można przedstawić następującym schematem działania. Pierwszym krokiem w opracowaniu strategii powinna być identyfikacja posiadanych zasobów oraz ocen własnych sił i słabości. Należy określić możliwości wykorzystania zasobów. Następnym etapem powinna być identyfikacja charakteru przewag konkurencyjnych możliwych do zbudowania w oparciu istniejące zasoby. Potem firma musi wybrać wariant strategii najlepiej wykorzystujący posiadane zasoby w relacji do uwarunkowań zewnętrznych. Końcowym elementem tej strategii powinno być planowanie zasobów.
Zachowania strategiczne polskich przedsiębiorstw oraz ich zdolności do budowania wyraźnej i trwałej przewagi konkurencyjnej warunkującej sukces rynkowy określone są przez ilość i jakość posiadanych zasobów. Pod względem zasobów większość polskich przedsiębiorstw znajduje się w sytuacji gorszej w porównaniu z przeciętnym wyposażeniem konkurencyjnych przedsiębiorstw z Europy Zachodniej. Do zasobów firmy należą: zasoby ludzkie , zasoby finansowe, technologiczne, reputacja firmy. Jeśli chodzi o zasoby technologiczne to średni stan zużycia majątku trwałego w polskich przedsiębiorstwach jest wyższy niż 50%, co przekracza standardy europejskie. Nakłady inwestycyjne maleją. Zasoby finansowe polskich przedsiębiorstw można ocenić na stosunkowo skromne. Dużo trudniejsze niż parę lat temu jest osiąganie rentowności. Dostępność do zewnętrznych źródeł finansowania , pomimo rozwoju krajowego rynku kapitałowego i systemu bankowego jest ograniczona. Dla dynamicznego rozwoju polskich przedsiębiorstw często doszukuje się szans w zasobach ludzkich. Przeciętny polski pracownik nie odbiega od reszty Europy pod względem wykształcenia, posiada jednak nawyki i elementy mentalności ze starego systemu utrudniające adaptację do nowych warunków takie jak: rozwinięty indywidualizm, brak poczucia lojalności w stosunku do firmy, ograniczona otwartość na zmiany. Jednym z elementów firmy jest jej wizerunek. Pod tym względem polski firmy można uznać za słabe, zwłaszcza na rynkach zagranicznych.
Podejście do budowania przewagi konkurencyjnej od strony zasobów i umiejętności firmy wydaje się być w warunkach polskich praktycznie przydatne. Polskie przedsiębiorstwa powinny tworzyć przewagi konkurencyjne w oparciu o posiadane zasoby.
CZNNIKI MAKROEKONOMICZNE
POLITYKA EKONOMICZNA RZĄDU
Wśród czynników makroekonomicznych wyznaczających rozwój konkurencyjności polityka gospodarcza rządu znajduje się na pierwszym miejscu. To stwierdzenie ważne jest szczególnie w Polsce .Zakres ingerencji naszego państwa w problemy społeczno gospodarcze musi być znacznie szerszy niż w krajach o gospodarce w pełni rynkowej, ze względu na dokonującą się transformację systemową. Jakość prowadzonej polityki gospodarczej określona jest przez takie elementy jak :
zdolność do utrzymania stabilności gospodarki ,osiągana przez wzajemne oddziaływanie inflacji ,stopy procentowej, kursu walutowego, poziomu produkcji
kształtowanie warunków prawno-instytucjonalnych
wspieranie rozwoju sektora prywatnego jako siły napędowej rozwoju gospodarki rynkowej.
Z punktu widzenia tworzenia warunków i zdolności przedsiębiorstw do międzynarodowej konkurencyjności istotne są szczególnie dwie cechy polityki gospodarczej rządu: proinnowacyjność i prorozwojowość.
Proinnowacyjność polityki gospodarczej to stwarzanie dogodnych warunków podmiotom gospodarczym do ustawicznego poszukiwania i wykorzystywania w praktyce wyników badań naukowych, nowych koncepcji dla zwiększenia ich przewagi konkurencyjnej na rynkach zagranicznych. W "Założeniach polityki proinnowacyjnej państwa" dokumencie rządowym przyjętym przez Radę Ministrów 22 listopada 1994 podjęto próbę ukierunkowania polityki gospodarczej państwa na wzrost innowacyjności. Stwierdzono że głównym celem proinnowacyjnej polityki jest zintensyfikowanie wdrożeń nowych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych w sferze produkcji materialnej i usług. Podkreślono aktywną rolę państwa, które wykorzystuje w celu rozwoju innowacyjności rozwiązania prawno-organizacyjne, politykę ekonomiczną i finansową. Innowacyjność umożliwia produkcję o wysokich wskaźnikach przetworzenia , stanowi miarę otwarcia gospodarki na świat. W obecnym czasie ciężar konkurencji przenosi się z konkurencji kosztowo-cenowej za konkurencję w innowacjach, a co za tym idzie na konkurencję w badaniach naukowych i pracach badawczo rozwojowych.Za szczególnie ważny strategiczny cel polityki proinnowacyjnej uznaje się osiągnięcie standardów rozwojowych, które są warunkiem pełnego uczestnictwa i zapewnieniem odpowiedniej pozycji Polski w Unii Europejskiej. Dla zapewnienia realizacji tego celu proinnowacyjnośc państwa musi być powiązana z jednej strony z polityka naukową, naukowo-techniczną i edukacyjną z drugiej strony z polityka gospodarczą. Do działań które można podjąć szybko należą: 1. ukierunkowanie systemu finansowo-podatkowego na wspieranie innowacyjności gospodarki. 2. kształtowanie polityki handlu zagranicznego pod kątem umocnienia konkurencyjnej pozycji krajowych towarów i usług na rynkach zagranicznych, sprzyjających rozwojowi nauki i techniki 3. rozwój systemów gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji o innowacjach. Do działań , które mogą przynieść pożądane skutki innowacyjne w dłuższym okresie należą: 1.wzrost nakładów na naukę, zwiększenie zakresu i podniesienie poziomu badań naukowych oraz prac badawczo rozwojowych. 2. rozwój tych sektorów gospodarki , które dzięki wysokiej technice i zaawansowaniu technologicznemu mają szczególne znaczenie dla postępu technicznego 3.rozbudowa infrastruktury oraz kreowanie instytucji i przedsiębiorstw wspomagających działania innowacyjne oraz związki sfery badawczo rozwojowej z gospodarką 4.rozwój współpracy naukowej z zagranicą, stwarzanie warunków politycznych, prawnych, ekonomicznych sprzyjających napływowi kapitału zagranicznego oraz importowi i eksportowi technologii.
Następną cechą polityki gospodarcze państwa jest prorozwojowość. Wyraża się to w ukierunkowaniu na zapewnienie trwałego i efektywnego rozwoju gospodarki. Polska zaliczana jest do grupy krajów opóźnionych w rozwoju (tzw. Late-comers countries).Jeśli Polska chce zmniejszyć dystans dzielący ją od krajów wysoko rozwiniętych musi rozwijać się znacznie szybciej .Walka z czasem wymaga przemyślanej polityki rozwojowej.
Zespół pod kierunkiem Grzegorza W. Kołodko opracował "Strategię dla Polski" program ten stał się oficjalnym dokumentami rządowym i podstawą jego polityki gospodarczej na lata 1994-1997.Za podstawowe cele rozwoju konkurencyjności uznano tam m.in.: 1. budowę nowoczesnej gospodarki, którą cechuje znaczący udział eksportu w PKB oraz korzystna pozycja w handlu międzynarodowym. 2. dążenie do ograniczenia deficytu obrotów bieżących bilansu płatniczego 3. zwiększenie zdolności absorpcyjnej polskiej gospodarki w odniesieniu do zewnętrznych środków finansowych. 4. kontynuowanie budowy sieci porozumień traktatowych otwierających współpracę polskich i zagranicznych podmiotów gospodarczych w celu geograficznego rozszerzenia rynków zbytu. 5. kontynuowanie negocjacji z krajami Europy Zachodniej w sprawie zwiększenia dostępności ich rynków dla polskich towarów oraz eliminowania praktyk monopolistycznych. 6. nasileniu promocji eksportu zwłaszcza do krajów europejskich. 7. intensyfikacji działalności badawczo-rozwojowej i wdrożeniowej, wspieranej częściowo przez rząd.
Pod adresem polityki rządowej formułuje się też postulat ograniczenia do rozsądnych rozmiarów deficytu budżetowego , przede wszystkim ze względu na jego szkodliwe oddziaływanie na ruch cen. Deficyt powoduje obniżenie wydatków na kształcenie i naukę , podraża to podstawy racjonalnego kształtowania konkurencyjności w długim okresie.
Gospodarkę polską i jej podmioty cechuje nie przezwyciężona dotąd niska samoświadomość międzynarodowej konkurencyjności. Konieczne jest w tej sytuacji m.in. zamawianie przez rząd znacznie szerszych i bardziej kompleksowych badań konkurencyjności produktów, branż wyniki takich badań powinny służyć przedsiębiorcom działającym na zagranicznych rynkach. Upubliczniane powinny być przypadki dyskryminacji polskich przedsiębiorstw, stanowiąc podstawę do przeciwdziałania tym zjawiskom na forum międzynarodowym.
POLTYKA FISKALNA I PODATKOWA
System podatkowy państwa należy rozpatrywać jako narzędzie redystrybucji dochodów osób fizycznych i prawnych na rzecz finansowania potrzeb państwa i społeczeństwa. Jego funkcją jest zarówno możliwie racjonalne i sprawne ściąganie środków finansowych potrzebnych dla finansowania wydatków publicznych jak też ich redystrybucja. Oceniając system podatkowy trzeba rozpatrywać go w szerszej płaszczyźnie. Racjonalne i sprawne ściąganie podatków jest nieodłącznie związane z koncepcją ich wydatkowania, czyli z budżetem państwa. Przy czym budżet może być konsumpcyjny bądź też równocześnie wspierający gospodarkę oraz stymulujący konkurencyjność.
System podatkowy może ułatwiać i wspomagać wzrost akumulacji finansowej przedsiębiorstw, lecz może też utrudniać tę akumulację. Decydują o tym : stopa obciążeń podatkowych przedsiębiorstw, obciążenie podatkami cen wyrobów , zakres oraz struktura ulg i zwolnień podatkowych, różnego rodzaju dotacje i subwencje na rzecz gospodarki przedsiębiorstw oraz ich przedsięwzięć rozwojowych. Po wypracowaniu dochodu podstawową sprawą dla przedsiębiorstwa staje się nakaz przekazania jego części do budżetu państwa. Wysokość obciążenia podatkowego decyduje o tym jaką część dochodu właściciel przedsiębiorstwa może użyć na dowolne cele jako tzw. "nadwyżkę operacyjną". Wielkość tej nadwyżki decyduje o zdolności przedsiębiorstwa do samofinansowania rozwoju. Czynniki decydujące o konkurencyjności przedsiębiorstwa takie jak jakość , nowoczesność, cena oferowanych wyrobów, zdolność przedsiębiorstwa do odnawiania technologii wymagają znacznych nakładów finansowych. Przedsiębiorstwo aby konkurować musi ponosić związane z tym koszty.
Państwo może część wpływów budżetowych przeznaczyć na cele i zadania umacniające zdolność przedsiębiorstw do konkurowania na rynkach międzynarodowych. Polityka fiskalna może ustalić nie tylko stopę opodatkowania przedsiębiorstw racjonalną z punkt widzenia potrzeb przedsiębiorców , lecz również tak użytkować dochody budżetowe , aby przyczynić się do rozwoju przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw krajowych i wzrostu gospodarczego kraju. Skrajne poglądy w tej kwestii sprowadzają się do możliwie minimalnej stopy opodatkowania dochodów przedsiębiorstw przy założeniu , że będą wówczas dysponować wyższym dochodem co stwarza warunki do finansowania przez nie przedsięwzięć rozwojowych na rzecz konkurencyjności. Państwa należące do czołowych na świecie pod względem ich pozycji w gospodarce światowej uznają potrzebę silniejszego wspomagania konkurencyjności przedsiębiorstw wydatkami na postęp naukowo-techniczny. Państwa te traktują te formy wydatków budżetowych jako warunek utrzymania przez nie dominującej pozycji w postępie cywilizacyjnym i w gospodarce światowej. Systemy finansowo-podatkowe w znaczących w gospodarce światowej krajach gospodarki rynkowej bardziej sprzyjają konkurencyjności przedsiębiorstw niż ma to miejsce w Polsce. Aby zwiększyć konkurencyjność polskich przedsiębiorstw konieczne są modyfikacje w polskim systemie podatkowym. Celem ich powinno być tworzenie polskim przedsiębiorstwom warunków tych, które istnieją i z których korzystają przedsiębiorstwa w krajach rozwiniętych. System podatkowy powinien być względnie stabilny i przewidywalny, spójny z uwarunkowaniami zmieniającej się gospodarki. Przesłanką modyfikacji podatkowych powinna być możliwość powiększenia zasobów finansowych będących do dyspozycji przedsiębiorstw, aby mogły finansować swój rozwój. Z tego punktu widzenia podstawowe znaczenie ma obniżanie stopy opodatkowania , konieczne jest też zwiększanie dostępności ekonomicznej udzielanych przedsiębiorstwom kredytów. Należałoby udzielić wsparcia polityką finansową państwa przedsiębiorcom krajowym zamierzającym podjąć inwestycje bezpośrednie za granicą , np. przez udzielanie długoterminowych kredytów.
POLITYKA MONETARNA
Prowadzenie działalności w warunkach wysokiej stopy inflacji obniża konkurencyjność firm i całych branż. Choćby przez to ,że skłania przedsiębiorców do planowania krótkookresowego , zniechęca do przeznaczania zysków na inwestycje. Ponieważ ich efektywność w perspektywie kilkuletniej staje się niemożliwa do wyliczenia . Tylko niewielu stać na podjęcie takiego ryzyka. Głównym założeniem polityki monetarnej w celu osiągnięcia konkurencyjności polskich przedsiębiorstw powinno być zwalczanie inflacji wszelkimi możliwymi sposobami. Może to zrobić tylko państwo. Na rentowność polskich przedsiębiorstw eksportowych wpływ ma polityka kursu walutowego. Kurs złotego powinien być w miarę stabilny. Aprecjacja złotego powoduje spadek opłacalności eksportu.
LIBERALIZACJA HANDLU
Otwarcie gospodarki polskiej na świat w latach 1990-1991 spowodowało nadmierny wzrost importu , co przyczyniło się do regresu gospodarczego. Konieczne stało się zwiększenie stopnia ochrony gospodarki przed skutkami nadmiernego importu, opartego w głównej mierze na nieuczciwej konkurencji. W związku z tym w latach 1992-1995 prowadzona była bardziej rozważna polityka handlu zagranicznego oparta na wykorzystaniu instrumentów polityki celnej i pozacelnej. Zgodnie z zawartymi umowami ze Wspólnotami Europejskimi, krajami CEFTA i EFTA za kilka lat polski rynek artykułów przemysłowych zostanie pozbawiony ceł (z wyjątkiem ceł na samochody) i otworzy się zupełnie przed importem z tych krajów. Nasz przemysł bez żadnego płaszcza ochronnego stanie oko w oko z konkurencja zagraniczną. Do tego czasu Polska powinna szerzej wykorzystać legalne i jawne środki ochrony rynku krajowego przed negatywnymi skutkami importu i nieuczciwą konkurencją, dopuszczone w układach WTO takie jak : ogólna klauzula ochronna, klauzula bilansu płatniczego, klauzula restrukturyzacyjne w Układzie europejskim, klauzula ochronna nowo powstających przemysłów. Liberalizacja wymiany zagranicznej jako wyraz otwarcia gospodarczego nie może być zbyt szybki procesem. Jeśli nie ma prowadzić do załamania gospodarczego , musi być rozpatrywana jako proces długotrwały , w toku którego każdy akt liberalizacji jest powiązany z działaniami władz państwowych zmierzających do tego , by korzyści z tej liberalizacji nie były nie mniejsze niż szkody, jakie może ona przynieść. Konieczne staje się także przesunięcie akcentów w kierunkach pomocy udzielanej przez państwo przedsiębiorcom, z rygorystycznie ograniczonej w układach międzynarodowych adresowej pomocy sektorowej , regionalnej na bardziej tolerowaną pomoc kierowaną do wszystkich podmiotów gospodarczych , które spełniają określone kryteria. Umożliwiając tym samym włączenie się państwa do rozwiązywania istotnych z punktu widzenia wzrostu międzynarodowej konkurencyjności problemów. Liberalizacja wymiany handlowej powinna zapewnić krajowi korzyść z wymiany. Z jednej strony ułatwia dostęp do rynków zewnętrznych , z drugiej zaś otwiera rynek krajowy dla producentów zagranicznych wnoszących ze sobą innowacje.
RYNKI KAPITAŁOWE
Na zapewniającą konkurencyjność działalność inwestycyjną środki finansowe mogą być pozyskane przez rynki kapitałowe. W Polsce organizuje publiczny obrót Giełda papierów wartościowych S.A w Warszawie. Jest to miejsce rynkowej wyceny kapitału, oraz jego alokacji do bardziej efektywnych sposobów zastosowania. Polski rynek kapitałowy znajduje się w stanie ciągłego rozwoju. W roku 1997 nowa ustawa o publicznym obrocie wprowadziła instrumenty pochodne oraz kontrakty terminowe, było to niezbędnie jeżeli do naszego kraju ma napływać kapitał zagraniczny. Obok giełdy funkcjonuje Centralna Tabela Ofert - regulowany rynek pozagiełdowy. Regulacją oraz nadzorem zajmuje się Komisja Papierów Wartościowych i Giełd. W Polsce panuje liberalny charakter funkcjonowania banków i ograniczenie bezpośredniego ingerowania państwa w ich działalność. Polski rynek kapitałowy znajduje się jeszcze w fazie rozwoju, jednak można powiedzieć, że sprzyja wzrostowi przewagi konkurencyjnej polskich przedsiębiorstw ułatwiając im pozyskanie długoterminowego kapitału na realizację rozwoju i inwestycji. W Polsce od pewnego czasu zaznacza się malejąca tendencja do oszczędzania. Udział oszczędności w PKB wynosi 21% jest to grubo za mało dla sfinansowania wysokich inwestycji i wzrostu gospodarczego. Z doświadczeń innych krajów wynika że udział ten powinien wynosić przynajmniej 30%. W pierwszym kwartale b.r. (1999) w bankach złożono w depozytach 7 mld złotych , w drugim 2,7 mld , a w trzecim 3,2 mld. Nastąpił spadek realny depozytów co może utrudnić bankom udzielanie kredytów przedsiębiorstwom. Zwiększanie oszczędności jest niezbędnym elementem wzrostu inwestycji przedsiębiorstw, co będzie sprzyjać wzrostowi konkurencyjności.
REGULACJE PRAWNE
Na rozwój konkurencyjności mają wpływ regulacje prawne. Na państwo spada obowiązek prowadzenia ochrony konkurencji. Elementami tej polityki są ustawodawstwo antymonopolowe, dopuszczanie zagranicznych podmiotów do działania w kraju. Aby zwiększyć przewagę konkurencyjną polskich przedsiębiorstw państwo powinno zmniejszyć barierę rozwoju konkurencji jaką jest certyfikacja oraz koncesjonowanie działalności gospodarczej. Nowa ustawa, którą podpisał Prezydent 13 grudnia ,zmniejsza wymogi koncesjonowania. Wciąż jednak występują bariery instytucjonalno prawne hamujące dopływ kapitału zagranicznego w formie inwestycji bezpośrednich, będących źródłem nowych technologii potrzebnych do rozwoju polskich przedsiębiorstw.
BIBLIOGRAFIA
Andrzej K. Koźmiński "Zarządzanie międzynarodowe", PWE Warszawa 1999 r.
Nowakowski "Wprowadzenie do zarządzania międzynarodowego", Difin Warszawa 1999 r.
"Zagadnienia handlu zagranicznego" pod. red. K. Budzowskiego i St. Wydymusa AE Kraków 1998
M.E. Porter "Strategia konkurencji", PWE Warszawa 1994
R. Grabowiecki "Wpływ systemu finansowo-podatkowego na konkurencyjność polskich przedsiębiorstw przemysłowych", IriSS Warszawa 1996
G. Jokiel "Logistyczne uwarunkowania wzrostu konkurencyjności polskich przedsiębiorstw", Prace naukowe nr. 784, AE Wrocław 1998
"Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki Polski", IriSS Warszawa 1995
St. Upława "Transformacja a międzynarodowa konkurencyjność polskiej gospodarki" IriSS Warszawa 1996.
G.W. Kołodko "Polska 2000: strategia dla przyszłości", Poltext Warszawa 1996
J. Mujżel, A. Koźmiński, E. Mączyńska "Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki polskiej", RSS-GpRM Warszawa 1997
R. Borowiecki "Restrukturyzacja a konkurencyjność przedsiębiorstw", AE Kraków 1998