Pozytywne i negatywne skutki monopolu.
Pozytywne skutki monopolu:
Przedsiębiorstwo monopolistyczne jest ceno dawcą, wpływa na cenę wytworzonego przez siebie dobra, co pozytywnie wpływa na zyski danego przedsiębiorstwa. Ponadto zmienia ilość dobra oferowanego na danym rynku.
Monopole służą interesowi publicznemu, gdy są tworzone przez państwo, przykładem mogą tu być prawa autorskie i prawa patentowe. Kiedy firma farmaceutyczna opracowuje skład nowego lekarstwa, może wystąpić do państwa o przyznanie patentu. Jeśli państwo rzeczywiście uzna, że to lekarstwo jest oryginalne, zatwierdzi paten, dzięki któremu przedsiębiorstwo to będzie miało wyłączne prawo do produkcji i sprzedaży tego leku przez pewien ustalony okres czasu.
Ustalanie wyższych cen i pobieranie wyższych zysków przez monopolistów takich jak np. firma farmaceutyczna produkująca nowoczesne leki, zachęca ich do pewnych określonych zachowań, np. do dalszych badań nad lekami.
Pozytywnym skutkiem monopolu jest także fakt, że jedno przedsiębiorstwo może oferować na rynku dobro lub usługę przy niższym koszcie niż koszt, który poniosłyby dwa lub więcej przedsiębiorstw. Działają tutaj korzyści skali. Przykładem monopolu naturalnego, bo o nim tu mowa jest przedsiębiorstwo dystrybucji wody. Chcąc zaopatrzyć miasto w wodę, przedsiębiorstwo to musi wybudować system rur. Gdyby na rynku konkurowały ze sobą dwa lub więcej takich przedsiębiorstw, wówczas każde z nich musiałoby ponieść koszt stały budowy sieci rur. Gdy całe miasto jest obsługiwane przez jedno przedsiębiorstwo, wówczas przeciętny koszt całkowity zaopatrzenia miasta w wodę jest niższy.
Odpowiedź na pytanie „Czy zysk monopolisty jest kosztem społecznym?” jest trudna do zakwalifikowania po stronie pozytywnych lub negatywnych skutków monopolu. W wyniku wysokich cen monopolisty, jego dobrobyt się zwiększa a tym samym dobrobyt nabywców się zmniejsza. Taki transfer od nabywców dóbr do właścicieli monopolu nie zmienia wielkości powstającej na rynku nadwyżki całkowitej, czyli sumy nadwyżek konsumenta i producenta. Tak więc sytuacja ta jest przynosi pozytywne skutki z punktu widzenia monopolisty, a negatywne skutki z punktu widzenia nabywcy. (Nadwyżka konsumenta- skłonność nabywców do płacenia za pewne dobro pomniejszone o tę kwotę, którą nabywcy faktycznie za nie płacą. Nadwyżka producenta - kwota, którą sprzedawcy rzeczywiście dostają za swoje dobro pomniejszoną o koszty jego wyprodukowania)
Różnicowanie cen można zaliczyć do pozytywnych aspektów monopolu. Dzięki takiemu zabiegowi, przedsiębiorstwo maksymalizuje swój zysk. Żądając różnych cen od różnych nabywców, monopol jest w stanie zwiększyć swój zysk. Zyskują w tym miejscu także nabywcy, od których pobierana jest taka cena, jaką są w stanie zapłacić. Różnicowanie cen sprzyja także wzrostowi dobrobytu ekonomicznego. Może również wyeliminować nieefektywność towarzyszącą ustalaniu cen przez monopol.
Monopole mają większe zasoby własne, które mogą przeznaczyć na badania obniżające koszty, a ich motywacja do prowadzenia takich badań może być silniejsza bo zyski z innowacji nie zanikają pod wpływem konkurencji.
Negatywne skutki monopolu:
W monopolu, gdy jeden producent ma prawo wytwarzania i sprzedawania danego dobra, następuje zawyżenie cen i stają się one wyższe aniżeli na rynku konkurencyjnym.
Monopol jest nieefektywny, gdyż produkowana i sprzedawana przez monopolistę ilość dobra jest niższa od ilości społecznie efektywnej (pożądanej). Nie wszyscy nabywcy, którzy chcieliby kupić dane dobro będą mogli to zrobić, gdyż monopolista ustala cenę na poziomie przewyższającym koszt krańcowy. Niektórzy potencjalni nabywcy oceniają analizowane dobro wyżej, niż wynosi koszt krańcowy jego wyprodukowania, ale niżej niż ustalona przez monopolistę cena - nabywcy ci nie decydują się na kupno tego dobra.
Wielkie przedsiębiorstwa moja skłonność do nadużywania swojej siły rynkowej.
Strata dobrobytu społecznego z tytułu kosztów poszukiwania renty, które ponoszą firmy w celu osiągnięcia monopolistycznej pozycji na rynku: nadmierna reklama, koszty lobbingu, koszty przeciwdziałania konkurencji, itd.
Brak kontroli właścicieli nad kosztami produkcji - zaniedbania oszczędności kosztów produkcji.
Źródła:
N. Gregory Mankiw, Mark P. Taylor, Mikroekonomia
D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Mikroekonomia