PRAWO CYWILNE - to ta część systemu prawa w skład której wchodzą normy prawa określające stosunki między podmiotami prawa na zasadzie równorzędności tych podmiotów.

W stosunkach administracyjno - prawnych organ państwa, który orzeka ma przewagę, nad obywatelem, a więc tu tej równowagi stron nie ma.

NA PRAWO CYWILNE SKŁADA SIĘ 7 DZIAŁÓW:

1. Część ogólna

2. Prawo rzeczowe

3. Prawo zobowiązań

4. Prawo spadkowe

5. Prawo rodzinne

6. Prawo własności, albo tzw. własności intelektualnej

7. Prawo papierów wartościowych

Koroną spinającą wszystkie 7 dział są przepisy części ogólnej.

1. CZĘŚĆ OGÓLNA - w niej uregulowane są takie zagadnienia jak:

• zdolność prawna osób fizycznych i osób prawnych

• zdolność do czynności prawnych

• oświadczenie woli

• forma czynności prawnych

• wady oświadczenia woli

• sankcje wadliwości czynności prawnych

• przedstawicielstwo

• przedawnienie roszczeń

Przepisy części ogólnej zawarte są w k.c. z 1964r. Przepisy te znajdują zastosowanie we wszystkich działach prawa cywilnego, z wyjątkiem tych które zostały odmiennie uregulowane w przepisach szczególnych. A więc gdy dochodzi do kolizji przepisów z działu ogólnego i przepisów z działu szczególnego, to te drugie są skuteczne.

Zgodnie z zasadą: lex specialis derogat legi generali.

2. PRAWO RZECZOWE - uregulowane są tu takie zagadnienia jak:

• własność

• użytkowanie wieczyste

• ograniczone prawa rzeczowe

• użytkowanie

• służebność

• zastaw

• hipoteka

• spółdzielcze, własnościowe prawa do lokali mieszkalnych i użytkowych

Katalog praw rzeczowych jest wyczerpujące i zawarty w k.c. Strony stosunku prawnego nie mogą kształtować nowych praw rzeczowych, nieprzewidzialnych w tym katalogu. Prawa rzeczowe mają charakter bezwzględnych praw podmiotowych, oznacza to że są skuteczne przeciwko wszystkim potencjalnym naruszycielom tych praw (erga omnes).

np.: Właścicielowi samochodu zostaje ukradziony samochód przez złodziejaA

Złodziej A sprzedaje go B

W tym przypadku skuteczność prawa rzeczowego polega na tym iż z chwilą dowiedzenia się przez prawnego właściciela samochodu iż B ma jego samochód, pomimo iż B nie jest złodziejem, właściciel może żądać wydania samochodu od B z pominięciem A.

3. PRAWO ZOBOWIĄZAŃ - zawarte w k.c. i dzielimy na dwie grupy:

• przepisy części ogólnej, które regulują

• pojęcie zobowiązania

• źródła zobowiązań

• sposoby wykonania zobowiązań

• skutki niewykonania zobowiązań umownych

• czyny niedozwolone (delikty)

• bezpodstawne wzbogacenie

• wygaśnięcie zobowiązań

• przepisy szczególne dotyczące poszczególnych typów umów takich jak:

• umowa sprzedaży

• umowa zamiany

• umowa dostawy

• umowa kontraktacji

• umowa o dzieło

• umowa zlecenie

• umowa najmu

• umowa dzierżawy

• umowa nienazwane

4. PRAWO SPADKOWE zawarte w k.c. i reguluje takie zagadnienia jak:

• przejście majątku osoby zmarłej na spadkobierców

• związanie z zapisami i zachowkiem ???

W przepisach tych wyróżniamy dwa RODZAJE DZIEDZICZENIA:

• testamentowe

• ustawowe

5. PRAWO RODZINNE zawarte w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z 1965r. oraz reguluje takie zagadnienia jak:

• małżeństwo

• stosunki pokrewieństwa

• obowiązki alimentacyjne

• przysposobienie

• opieka

• kuratela

6. PRAWO WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ obejmuje takie zagadnienia jak :

• autorstwo dzieł warunkowych, literackich i artystycznych

• wynalazki

• projekty racjonalizatorskie

• wzory zdobnicze i użytkowe

• znaki towarowe

i regulują to przepisy ustaw szczególnych takich jak:

• o prawie autorskim

• o prawie wynalazków

• o znakach towarowych itd.

oraz przepisy części ogólnej k.c., związane z własnością intelektualną oraz przepisy dotyczące zobowiązań.

7. PRAWO PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Papier wartościowy jest to dokument, który odzwierciedla (inkorporuje) w swojej treści wierzytelność przysługującą posiadaczowi tego papieru. Do PW zaliczamy:

• weksle

• czeki

• bony skarbowe

• akcje na okaziciela

• obligacje

• dowody składowe (warrant)

• konosament

PW regulowane są w różnych aktach prawnych, a zwłaszcza w takich ustawach jak prawo wekslowe, czekowe oraz ustawa o obligacjach, kodeks handlowy itd.

PRAWO CYWILNE CZEŚĆ OGÓLNA

ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO - to każda prawotwórcza decyzja organu państwa lub samorządu terytorialnego, w następstwie której powstaje norma prawna.

Zatem ŹRÓDŁO PRAWA jest to NORMA PRAWNA

INNE DEFINICJE ŹPC (mniej istotne):

• ŹP to stosunki społeczne podlegające regulacji

• ŹP to wola prawodawcy

• ŹP to miejsce publikowania aktów prawnych (DzU)

ŹPC zawarte są w różnych aktach normatywnych począwszy od konstytucji a skończywszy na powszechnie obowiązujących aktach prawa lokalnego, ustanawianych przez organa samorządu terytorialnego.

Podstawowym zbiorem norm prawa cywilnego jest Kodeks Cywilny z 1964r. Obok KC występują także inne ustawy zwykłe określone mianem USTAW SZCZEGÓŁOWYCH (SZCZEGÓLNYCH) do których zaliczamy:

• ustawę o gospodarce nieruchomościami

• ustawę o własności lokali

• ustawę o najmie lokali

• prawo autorski

• prawo wynalazcze

• itd.

Przy zbiegu przepisów zawartych w k.c. z przepisami ustaw szczególnych w pierwszej kolejności stosuje się ustawy szczególne, a w sprawach nieuregulowanych tymi ustawami stosuje się k.c. Zgodne jest to z łacińską zasadą: „lex specialis derogat legi generali”.

np. kwestia „użytkowania wieczystego” gruntów zapisana jest zarówno w k.c. jak i w ustawie szczegółowej.

Ważnym ŹPC są UMOWY MIEDZYNARODOWE ratyfikowane przez Polskę. Umowy te mają moc ustawy zwykłej, jeżeli podstawą ratyfikacji umowy jest ustawa uchwalona przez Sejm. W razie kolizji UM z ustawą wewnętrzną stosuje się w pierwszej kolejności tą pierwszą, o ile nie jest ona sprzeczna z konstytucją (o tym rozstrzyga TK)

Duże znaczenie w prawie cywilnym mają ROZPORZĄDZENIA WYKONAWCZE wydawane przez Radę Ministrów i poszczególnych członków rządu. Treść rozporządzeń musi być oparta na upoważnieniu ustawowym i mieścić się w granicach tego upoważnienia. TK uchyla rozporządzenia niezgodne z ustawami.

Wszystkie wymienione wyżej akty prawne są źródłem prawa powszechnie obowiązującego. Prawem tym związane są wszystkie podmioty do których owe prawo jest skierowane (obywatele i organizacje przez nich tworzone, podmioty gospodarcze, organa państwowe).

Poza źródłem prawa powszechnie obowiązującego istnieją też AKTY PRAWA WEWNĘTRZNEGO obowiązujące tylko podmioty podległe hierarchicznie organom prawotwórczym. Akty nie mogą być podstawą orzeczeń sądowych, ani decyzji administracyjnych (akty o charakterze instrukcyjnym). Akta prawa wewnętrznego (resortowego) to:

• uchwały rady ministrów

• zarządzenia poszczególnych członków rządu

Dużą rolę w stosunkach prawnych odgrywają ogólne warunki umów, wzory umów, regulaminy. Ogólne warunki umów mogą przybrać formę rozporządzenia albo formę decyzji jednej ze stron stosunku cywilno-prawnego działającej z upoważnienia ustawy. W formie rozporządzenia Rady Ministrów wydane zostały np.:

• ogólne warunki umów sprzedaży

• ogólne warunki umów o ubezpieczenie pojazdów od odpowiedzialności cywilnej

Wydane w tej formie ogólne warunki umów mają moc powszechnie obowiązującą. Natomiast nie mają mocy powszechnie obowiązującej ogólne warunki umów wydane przez jedną ze stron stosunku prawnego np.:

• przez zakład ubezpieczeń w odniesieniu do ubezpieczenia autocasco.

Ubezpieczający jest związany takimi warunkami tylko wówczas, gdy przyjmie te warunki do wiadomości. Jeżeli umowa jest sprzeczna z tymi warunkami stosuje się postanowienia umowy.

NIE SĄ ŹRÓDŁEM PRAWA normy pozaprawne takie jak:

• zasady współżycia społecznego

• zwyczaje zasady uczciwego obrotu

Jednakże normy te odgrywają w prawie cywilnym bardzo dużą rolę, niektóre przepisy bowiem zwane KLAUZULAMI GENERALNYMI nakazują organom stosującym prawo stosowanie norm pozaprawnych przy ocenie zdarzeń prawnych (np.: art. 5). Celem KG jest zapewnienie elastyczności prawa, KG dynamizują prawo. KG odsyłają do określonego systemu wartości i norm aprobowanych (odesłania do :”zasad dobrej praktyki morskiej”, „zwyczajów akademickich”).

NORMY I PRZEPISY PRAWA CYWILNEGO

PRZEPIS PRAWA - jest jednostką redakcyjną tekstu prawnego np.: artykuł, paragraf, punkt, litera itd.

NORMA PRAWA CYWILNEGO - jest regułą postępowania, ustanawianą przez właściwy organ prawotwórczy, a jej przestrzeganie jest obwarowane przymusem państwowym. Budowa normy prawnej opiera się na koncepcji trójczłonowe:

• hipoteza

• dyspozycja

• sankcja

NP zawarta jest w treści przepisu prawnego i jest rezultatem wykładni przepisu (ów). W jednym przepisie może być zawarta jedna lub większa liczba norm, bądź część normy (np. hipoteza, dyspozycja).

DO OCENY ZDARZEŃ PRAWNYCH stosuje się normy prawne, a nie przepisy prawne.

***

PRZEPIS PRAWNY (napis) - elementarna część ustawy lub innego aktu normatywnego (ustęp, paragraf, artykuł, punkt). Techniczny element tekstu prawnego (zdanie). Nie jest tożsama z normą prawną. Wszystkie problemy da się rozwiązać na podstawie przepisów prawnych, tworząc normy prawne. Każdy przepis prawny wymaga sformułowania normy prawnej (zastosowania wykładni prawa)

NORMA PRAWNA (znaczenie napisu) - to wypowiedz lepiej lub gorzej oddająca strukturę „przepisów prawa”, sprowadzająca je do jakiego prostego, uniwersalnego schematu. Na podstawie „przepisów prawnych” ustanawia się normy prawne. Jeden przepis prawny, raz tylko zapisany w tekście, może być elementem różnych norm prawnych, w zależności od sposobu powiązania z innymi przepisami.

***

RODZAJE NORM PRAWA CYWILNEGO:

• normy bezwzględnie obowiązujące, imperatywne (ius cogens) - to takie, których stosowanie nie można wyłączyć czynnością prawną (umową). Czynność sprzeczna z taką normą prawną jest nieważna (art. 58 k.c.)

• normy względnie obowiązujące, dyspozytywne (ius dispositivum) - to takie, których stosowanie może być wyłączone czynnością prawną. norma taka ma zwykle budowę warunkową np.: „jeżeli umowa nie stanowi inaczej”, „chyba że strony postanowiły inaczej”.

• normy jednostronnie bezwzględnie obowiązujące, semi-imperatywne - to takie, które zapewniają jednej ze stron stosunku prawnego pewne minimum ochrony prawnej np.: minimum wynagrodzenia (art. 18 k. pracy) pracodawca nie może obniżyć wynagrodzenia pracującemu na pełnym etacie, ale może je zwiększy. (stąd jednostronna), minimalne obowiązki sprzedawcy wobec kupującego z tytułu rękojmi (art. 558 k.c.)

• normy kompetencyjne (upoważniające) - to takie, które nie nakładają na podmioty żadnych obowiązków, ani nie przyznają tym podmiotom żadnych uprawnień lecz jedynie określają warunki, które muszą być spełnione by czynność prawna była ważna. np.: warunki testamentu holograficznego (napisany ręcznie, opatrzony datą i właściwym podpisem)

***

NORMY BEZWZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE - (imperatywne) - ius cogens - obowiązują bez względu na wolę zainteresowanych stron, a więc stosowanie ich nie może być wyłączone wolą stron czy odmiennym zwyczajem. Normy te obowiązują wszystkich i stanowią większość norm w państwie, zawierają niepodważalny rozkaz państwa od którego nie można się uchylić. Osoba do której jest skierowana musi się zachować ściśle z jej dyspozycjami, a każde odstępstwo będzie naruszeniem prawa (wykroczeniem) i adresat poniesie ujemne dla siebie skutki prawne.

NORMY WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE - (dyspozytywne) - ius dispositivum. Normy te stosowane są tylko wtedy gdy nie istnieją dla danego przypadku normy bezwzględnie obowiązujące (n. bezwzględnie obowiązujące są nadrzędne nad n. względnie obowiązującymi. Zastosowanie przepisów względnie obowiązujących uzależnione jest od woli stron (oświadczenie woli), działają w sytuacji gdy pomimo braku oświadczenia woli trzeba rozstrzygnąć spór pomiędzy stronami. Zatem normy te pozostawiają podmiotom prawa swobodę kształtowania własnego postępowania i wzajemnych stosunków. Można Charakterystycznymi zwrotami w tych przepisach są: „chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej”, ”chyba, że strony postanowiły inaczej”, „w przypadku braku umowy”.

***

PRZEPISY PRAWNE podzielić można na te;

• zawierające normy określające prawa i obowiązki podmiotów (tj. nakazujące, zakazujące lub upoważniające do podejmowania określonych działań)

• zawierające normy dotyczące techniki legislacyjnej:

• definicje ustawowe (legalne) - przepisy je zawierające ustalają znaczenia wyrażeń użytych w innych przepisach i mają moc bezwzględnie obowiązującą i tzw. definicję regulujące. Ich celem jest doprecyzowanie treści i zakresu określonych terminów użytych w tekstach prawnych. Definicje te mają odbiegać od definicji sprawozdawczych, zawartych w słownikach.

• fikcje prawne - niektóre przepisy prawne nakazują przyjąć określony stan rzeczy, mimo iż nie jest to zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy np. przepis prawa spadkowego nakazuje przyjąć, że osoba, która odrzuciła spadek traktowana musi być jakby nie dożyła chwili otwarcia spadku. Przepisy zawierające fikcję prawną mają taki cel jak przepisy odsyłające, tj. unikanie powtórzeń

• przepisy wprowadzające - to przepisy zmieniające, dostosowawcze i derogacyjne, i mają za zadanie:

• ustalenia daty wejścia w życie aktu prawne

• wskazania przepisów, które utraciły moc obowiązującą

• ustalenia zasad stosowania nowych przepisów do zdarzeń, które zaistniały pod rządami starych przepisów

• określenie stosunku nowej ustawy do praw wcześniej nabytych

• rozstrzygnięcie problemu stosunku procedury zawartej w nowej ustawie do spraw będących w toku tj. rozpoczętych przed wejściem w życie nowej ustawy

Do przepisów wprowadzających zaliczamy:

• przepisy derogacyjne - zawierają w swej treści takie sformułowania jak: uchyla się, tracą moc.

• przepisy kolizyjne - rozstrzygają o obowiązywaniu jednego z dwóch przepisów w sytuacji gdy ta sama okoliczność uregulowana jest dwoma i wykluczającymi się przepisami. Międzynarodowe prawo prywatne, ta ustawa nie rozstrzyga żadnych zagadnień, tylko ustala zasady stosowania odpowiedniego porządku prawnego, wtedy kiedy w sprawie występuje „element obcy” tj. obcokrajowiec, bądź zdarzenie zaistniało poza granicami kraju

• klauzule generalne - nakazują organom stosującym prawo stosowanie norm pozaprawnych przy ocenie zdarzeń prawnych (np.: art. 5). Celem KG jest zapewnienie elastyczności prawa, KG dynamizują prawo. KG odsyłają do określonego systemu wartości i norm aprobowanych (odesłania do :”zasad dobrej praktyki morskiej”, „zwyczajów akademickich”)

STOSOWANIE PRAWA CYWILNEGO - polega na określaniu prawnych konsekwencji danego zdarzenia prawnego. SP należy do Sądów Cywilnych lub innych organów wskazanych w ustawie szczególnej. W procesie stosowania prawa można wyróżnić trzy etapy:

1. ustalenie faktów (ustalenie stanu faktycznego)

2. wyszukanie norm prawnych do oceny tych faktów (ustalenie stanu prawnego)

3. ustalenie konsekwencji prawnych wobec zaistniałego stanu faktycznego i w świetle właściwych norm prawnych

1. Fakty ustalane są na podstawie dowodów, do których zalicza się w szczególności:

• dokumenty

• zeznania świadków

• opinie biegłych

• dowody rzeczowe itd.

A więc wszystko to co może zatwierdzić lub zaprzeczyć zaistniałym faktom). W niektórych przypadkach k.p.c. dopuszcza zastępowanie dowodów ścisłych DOMNIEMANIAMI. K.p.c. wyróżnia dwa rodzaje domniemań:

• domniemanie faktyczne - (231 k.p.c.) polega na tym, że sąd może przyjąć iż dany fakt zaistniał jeżeli fakt ten może być wywnioskowany z innego faktu, wcześniej udowodnionego.

fakt włamania do kasy ---- włamanie było przyczyną niedoboru w kasie

Ten pierwszy fakt jest pewny, stosując domniemanie faktyczne wyprowadza się ten drugi, domniemany. Opiera się na wiedzy i doświadczeniu organu.

• domniemanie prawne - polega na tym, że konkretny przepis prawa nakazuje sędziemu przyjąć że dany fakt zaistniał, jeżeli fakt ten może być wywnioskowany z innego faktu wcześniej udowodnionego. k.r., 471 k.c.

ROZKŁAD CIĘŻARU DOWODU - wg art. 6 k.c., fakt obowiązana jest udowodnić osoba, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, tj. z tym faktem chce związać określone skutki prawne. Do tych osób zaliczamy min:

• oskarżyciel

• powód

• wnioskodawca

np. Pożyczkodawca żąda zwrotu pieniędzy od pożyczkobiorcy. To ten pierwszy musi udowodnić, że udzielił pożyczki. Jeśli tego dokona, a pożyczkobiorca odmówi spłaty twierdząc, że już oddał to ciężar dowodu ciążyć będzie już na pożyczkobiorcy i teraz to on będzie musiał udowodnić, że dokonał spłaty.

Udowodnienia wymaga się od osoby, która pozytywnie wypowiada się o fakcie.

2. Wyszukiwanie norm prawnych - normy prawne zawarte są w przepisach prawnych, te zawarte są w aktach normatywnych, te zaś wpisywane są do skorowidzów rzeczowych. Na podstawie skorowidza wyszukuje się akt prawny, w akcie prawnym wyszukuje się właściwy przepis, a ten poddaje się wykładni i wydobywa się z niego normę prawną.

Do oceny faktów stosuje się normę prawną, a nie przepis prawny. Z jednego przepisu wynikać może bowiem niepełna norma prawna. Rekonstrukcja normy będzie możliwa w takim przypadku tylko na podstawie dwóch lub więcej przepisów.

***

INTERPRETACJA PRAWA=WYKŁADNIA PRAWA - służy do wyjaśnienia tekstu prawa. Prawo jest nie jasne i trzeba odnieść do rzeczywistości

RODZAJE INTERPRETACJI PRAWA:

(ze względu na podmiot dokonujący interpretacji)

• interpretacja legalna- ma charakter zobowiązujący, jest dokonywana przez specjalnie powołany organ konstytucyjny (trybunał konstytucyjny)

• interpretacja autentyczna - dokonywana przez organ wydający prawo (Sejm)

• interpretacja doktrynalna - dokonywana przez prawników, nie ma charakteru (mocy) zobowiązującego (-cej). Pośrednio doktryna ma ogromny wpływu na wyroki, ale bezpośrednio nie.

• wykładnia praktyczna - interpretacja odbywa się w trakcie stosowania prawa w sądach.

(ze względu na metodę interpretacji)

• interpretacja logiczna - polega na ustaleniu celu normy prawnej (woli prawodawcy), bowiem jego znajomość może rozwiązać wątpliwości.

• interpretacja językowa - Terminy w języku prawnym i w języku potocznym mają często inne znaczenie, bądź ustawodawca często stosuje terminy nieostre, wieloznaczne. W przypadku wątpliwości co do danego terminu czy zwrotu należy wyjaśnić jego znaczenie poprzez i. językową (zakres znaczeniowy).

• interpretacja historyczna - prawo jest obciążane historią tzn. tworzone w określonym czasie. Interpretacja historyczna pozwala na uaktualnienie prawa, dostosowanie przepisów prawa zdezaktualizowanych, niedostosowanych do rzeczywistości obecnej, wywołujących skutki nieprzewidziane przez prawodawcę do warunków obecnych.

• interpretacja systematyczna - przepisy prawne są ściśle usystematyzowane (k. cywilny, k. karny itd.)

(ze względu na wynik)

• interpretacja rozszerzająca - gdy chodzi o dobro rozpatrywanego podmiotu traktujemy tekst prawny nieco szerzej, np. w pracy czy p. cywilny, ale nie w prawie karnym.

• interpretacja zwężająca - np. człowiek jest oskarżony o 3 morderstwa, z czego 2 ma udowodnione, co wcale nie oznacza że popełnił i to trzecie. Prawo przy tej interpretacji działa na korzyść oskarżonego.

interpretacja dosłowna - zakres normowania i zastosowanie normy wypływa jednoznacznie z brzmienia tekstu

***

KOLIZJE PRZEPISÓW PRAWNYCH - o kolizji p. prawnych mówi się wówczas gdy jeden stosunek prawny uregulowany jest więcej niż jednym przepisem, a przepisy te wzajemnie wykluczają się. Kolizje przepisów prawnych mogą zachodzić na dwóch płaszczyznach:

• w czasie - do której dochodzi wtedy gdy stosunek prawny uregulowany jest odmiennie przez dwa lub więcej przepisów wydanych w różnym czasie.

Instrumentem służącym do rozstrzygnięcia kolizji w czasie są:

• przepisy przejściowe - zamieszczane są zwykle na końcu aktu normatywnego i ustalają jak należy rozstrzygać kolizje powstałe w skutek wejścia w życie danego aktu. Polega to na najczęściej na wskazaniu przez przepisy przejściowe tych aktów normatywnych, pojedynczych przepisów, które w chwili wejścia nowego aktu tracą swoją ważność. Nie zawsze akt normatywny zawiera przepisy przejściowe, bądź podane przepisy są niewyczerpujące wtedy dochodzi do kolizji.

Kolizja między starymi a nowymi przepisami rozstrzygana jest w oparciu o zasadę ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą (lex posterior derogat legi priori). Z dwóch kolidujących ze sobą w czasie aktów normatywnych, do danej sprawy odnosi się nowy nie tylko wtedy gdy stary został uchylony przepisami przejściowymi , ale także w oparciu o zasadę ogólną. Gdy ustawa późniejsza ma charakter ogólny a wcześniejsza miała charakter specjalny to późniejsza nie uchyla wcześniejszej (lex specialis derogat legi generali).

Rozstrzyganie kolizji w czasie opiera się także na zasadzie prawo nie działa wstecz (lex retro non agit). Zasada ta oznacza, że akt normatywny odnosi się jedynie do tych stosunków społecznych, które powstały już po jego wejściu w życie. Prawo działa wstecz w prawie karnym.

• przepisy wprowadzające

• w przestrzeni - do kolizji tej dochodzi pomiędzy przepisami , które obowiązują w różnych miejscach, tzn. pomiędzy przepisami obowiązującymi w różnych państwach. Wyróżniamy następujące instrumenty służące rozwiązywaniu kolizji przepisów prawnych w przestrzeni:

• zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego prywatnego - normy tego prawa wskazują czy do danego stosunku prawnego należy stosować prawo rodzime czy prawo obce. Każde państwo ustanawia własne przepisy kolizyjne i te przepisy stanowią część prawa międzynarodowego prywatnego.

W dziedzinie prawa cywilnego i rodzinnego przestrzegane są następujące zasady:

• w zakresie prawa osobowego stosowane są przepisy tego państwa, którego obywatelem jest dana osoba

• w zakresie prawa rzeczowego stosuje się przepisy państwa na terenie, którego rzecz się znajduje

• w zakresie prawa zawierania umów oraz ich oceny właściwe są przepisy tego państwa na terytorium, którego miało miejsce zawarcie umowy

***

REGUŁY INTERFERENCYJNE (wnioskowania prawnicze). W literaturze prawniczej przyjmuje się, że w praktyce obowiązują nie tylko normy wyraźnie wysłowione w tekstach prawnych, lecz także normy niewysłowione tj. wywnioskowane z norm wyraźnie ustanowionych.

Rodzaje wnioskowania prawniczego:

• wnioskowanie „z celu na środki” - polega ono na tym, że organ stosujący prawo przyjmuje iż obowiązuje norma niewysłowiona, zezwalająca na wykorzystanie określonego środka, który uznany został za nieodzowny do wykonania określonego zadania wyznaczonego ustanowioną normą prawną.

• wnioskowanie z analogii

3. Ustalenie konsekwencji prawnych - polega na wydaniu sprawiedliwego orzeczenia sądowego wobec zaistniałego stanu faktycznego i w świetle właściwych norm prawnych.

KONSEKWENCJA PRAWNA uzależniona jest od dziedziny prawa i może nią być:

(prawo cywilne)

• obowiązek odszkodowawczy

• unieważnienie czynności prawnej (sankcja nieważności)

• obowiązek wykonania określonej czynności (wydanie rzeczy, rozwiązanie umowy)

(prawo karne):

• sankcja pozbawienia wolności

(a ogólnie):

• tworzące, zmieniające albo znoszące prawa i obowiązki

• potwierdzające istnienie, nieistnienie lub zakres prawa albo obowiązków

• odmawiające lub uznające za niedopuszczalne żądania dotyczące stworzenia, zmiany, zniesienia lub stwierdzenia praw lub obowiązków

KP faktu może określać tylko:

• organ kompetentny do rozstrzygnięcia danej sprawy

• właściwy rzeczowo (sprawy danego rodzaju, limity kwotowe) i miejscowo (obszar działania)

• organ orzekający zgodnie z obowiązującymi przepisami proceduralnymi zawartymi w k.p.c.

Orzeczenia wydane na tych warunkach są wiążące.

ORZECZENIA wydawane przez Sąd lub inny organ MUSZĄ MIEĆ:

• uzasadnienie prawne - sędzia, wydając decyzję, musi wskazać podstawę prawną dla udowodnionego faktu

• uzasadnienie faktyczne - to określenie czy zdarzenie prawne, które było przedmiotem oceny mieści się w granicach danej normy

PRAWO PODMIOTOWE

PRAWO PODMIOTOWE (UPRAWNIENIE) - to pewne uprawnienia podmiotu prawa, z którymi to uprawnieniami sprzężone są korelatywnie pewne obowiązki innych podmiotów. Jednak owe obowiązki nie są już treścią prawa podmiotowego. Prawo podmiotowe ochrania interes podmiotu uprawnionego. Adresat prawa podmiotowego może:

• zachować się zgodnie dyspozycją normy (zrealizować uprawnienie)

• zaniechać realizacji tego postępowania

a więc ma prawo wyboru oraz żaden wybór nie pociąga sankcji.

To jakie uprawnienia przysługują i jakie obowiązki ciążą na danym podmiocie prawa zależy od treści stosunku prawnego.

PRAWO PODMIOTOWE jest zaskarżalne - co oznacza, że w razie naruszenia prawa podmiotowego przez drugą stronę, uprawniony może wystąpić do sądu o ochronę tego prawa, zgodnie co do jego treści.

np. każdy pracownik może żądać od danych widełek oraz

niektórzy pracownicy mogą żądać sumy określonej w umowie, ale nie maksymalną wartość widełek

Z prawa podmiotowego wynikają UPRAWNIENIA trojakiego rodzaju:

• roszczenie - jest uprawnieniem skonkretyzowanym co do podmiotu i co do przedmiotu. Np. wierzycielowi A przysługuje roszczenie wobec dłużnika B (podmiot) o zwrot pożyczki o wysokości X (przedmiot). Roszczenia dzielimy na:

• wymagalne - z tym roszczeniem mamy do czynienia wówczas gdy osoba uprawniona może w każdej chwili zażądać spełnienia świadczenia przez osobę zobowiązaną.

• niewymagalne - z tym roszczeniem mamy do czynienia wówczas gdy osoba uprawniona może żądać spełnienia świadczenia przez osobę zobowiązaną dopiero po zaistnieniu określonych okoliczności (np. po upływie określonego terminu)

• materialne

• procesowe

Ww podział roszczeń ma istotne znaczenie z punktu widzenia przepisów o przedawnieniu. Bowiem przedawnieniu ulegają wyłącznie roszczenia wymagalne.

np. 1.01.90 udzielono pożyczki do 1.01.91. W tym czasie roszczenie o zwrot pożyczki jest niewymagalne. Natomiast dnia 1.01.91. rozpoczyna się bieg przedawnienia roszczenia tj. w ten okres jest wymagalny.

• uprawnienie kształtujące - polega na tym, że osoba uprawniona może jednocześnie, przez złożenie oświadczenie woli, ukształtować odpowiednio sytuacje prawną innej osoby. Do uprawnień kształtujących zalicza się:

• prawo do wypowiedzenia umowy

• po do odstąpienia umowy

• prawo do odtrącenia jednej wierzytelności z drugiej wierzytelności

np. do rozwiązania umowy za porozumieniem stron, potrzeba jest zgoda ich obu. Można tez ją rozwiązać przez wypowiedzenie tylko i wyłącznie przez jedną stronę, kształtując tym samym stosunek prawny strony drugiej i bez jej wiedzy.

• zarzut - polega na tym, że podmiot uprawniony, któremu zarzut ten przysługuje przeciwstawia swoje prawo podmiotowe prawu podmiotowemu swojego wierzyciela i doprowadza w ten sposób do unicestwienia prawa wierzyciela do otzrymania wierzytelności.

Typowym przykładem zarzutu będącego prawem podmiotowym jest zarzut przedawnienia roszczenia.

(p. przedawnienia dłużnika, zarzut) ----- wierzytelność ----- (p.wierzyciela)

PODZIAŁ PRAW PODMIOTOWYCH:

• bezwzględne - są skuteczne wobec wszystkich podmiotów (erga omnes). Do takich praw zalicza się np. prawa rzeczowe. Wszystkie podmioty prawa obowiązane są uszanować własność danej osoby jako prawo podmiotowe.

• względne - polegają na tym, że osoby uprawnione mogą dochodzić roszczeń od swoich dłużników. Do uprawnień tych zalicza się wierzytelności np. sprzedawca może żądać zapłaty wyłącznie od nabywcy (swojego dłużnika).

• majątkowe - to takie, których przedmiotem są określone własności ekonomiczne np. własność, użytkowanie wieczyste, dzierżawa, wierzytelność.

• niemajątkowe - nie mają za przedmiot wartości ekonomicznej. Zalicza się tu np. dobra osobiste, wolność, prawa autorskie.

• samoistne - występują w obrocie niezależnie od innych praw, a zalicza się do nich:

• własność

• inne prawa rzeczowe

• wierzytelności

• akcesoryjne (towarzyszące) - są to tzw. prawa zabezpieczające np.:

• hipoteka

• zastaw

• poręczenia

Mogą one występować tylko wraz z prawami samoistnymi, nie mają bytu samodzielnego i nie mogą być przedmiotem obrotu.

• zbywalne - to takie, które mogą być przenoszone na inne podmioty na podstawie zawartych umów lub w drodze dziedziczenia. Zalicza się do nich:

• prawa majątkowe (za wyjątkiem użytkowania i służebności osobistej)

• niezbywalne - nie mogą być przenoszone na inne podmioty:

• dobra osobiste

• inne prawa niemajątkowe

Jeżeli prawo podmiotowe jest zbywalne z mocy prawa strony, strony stosunku prawnego nie mogą ograniczyć lub wyłączyć jego zbywalności. Jedna ze stron może natomiast zobowiązać się wobec drugiej, ze nie dokona zbycia określonego prawa. Jeżeli wbrew temu zobowiązaniu przeniesie prawo na inną osobę, umowa będzie ważna, ale na tym podmiocie, który zobowiązał się do nie przenoszenia prawa ciążyć będzie obowiązek odszkodowawczy.

NABYCIE I UTRATA PRAWA PODMIOTOWEGO

Wyróżniamy cztery RODZAJE NABYCIA:

• pochodne

• pierwotne

• translatywne

• konstytutywne

(wiedza i wola poprzednika co do nabycia):

NABYCIE POCHODNE - polega na tym, że nabywca (sukcesor) uzyskuje prawo podmiotowe od innej osoby w drodze przeniesienia tego prawa przez ową inną osobę
(zgodnie z jej wolą i wiedzą). Poprzednik przenosi swoje prawo podmiotowe na nabywcę, a podstawą tego przeniesienia może być:

• umowa sprzedaży

• umowa darowizny

• cesja wierzytelności

• dziedziczenie

• użytkowanie

• zastaw

• hipoteka

Obowiązuje tutaj zasada, że nikt nie może przenieść więcej praw na inną osobę niż sam ma, choć i tu istnieją wyjątki.

Nabycie pochodne prawa podmiotowego pociąga za sobą NASTĘPSTWO PRAWNE między zbywcą a nabywcą tego prawa, zwane SUKCESJĄ: Wyróżnia się dwa rodzaje sukcesji:

• sukcesja uniwersalna (nabycie pod tytułem ogólnym) - mamy do czynienia wówczas gdy nabywca uzyskuje od poprzednika całość lub znaczną część jego majątku i nabycie to następuje na podstawie jednego zdarzenia prawnego (sprzedaż, darowizna, dziedziczenie).

Następca uniwersalny przejmuje nie tylko prawa, uprawnienia, ale także i pewne zobowiązania, obowiązki. Można powiedzieć, że nabywca wchodzi w sytuację prawną swojego poprzednika.

• sukcesja singularna (nabycie pod tytułem szczególnym) - mamy do czynienia wówczas, gdy przedmiotem nabycia jest jedno, indywidualnie określone prawo podmiotowe (jeden składnik majątkowy). Takim indywidualnym prawem podmiotowym może być:

• prawo własności nieruchomości

• prawo własności samochodu

Następca singularny nie odpowiada za długi poprzednika prawnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Wg art. 40 §2 k.c.: „W razie nieodpłatnego przejęcia, na podstawie obowiązujących ustaw, określonego składnika mienia od państwowej osoby prawnej na rzecz Skarbu Państwa, ten ostatni odpowiada solidarnie z osobą prawną za zobowiązania powstałe w okresie, gdy składnik stanowił własność danej osoby prawnej, do wysokości wartości tego składnika ustalonej według stanu z chwili przejęcia, a według cen z chwili zapłaty.” Pozwala to na uniknięcie obchodzenia prawa.

TO CO TRACI SPRZEDAWCA = TO CO KUPUJE NABYWCA

W obu przypadkach nabywca prawa jest następcą prawnym swojego poprzednika.

NABYCIE PIERWOTNE ma miejsce gdy:

• nabywane prawo nie istniało wcześniej, a powstało z chwilą jego nabywania np.:

• napisanie dzieła naukowego czy literackiego

• pobudowanie domu

• zawłaszczenie rzeczy niczyjej (180 k.c.)

• nabywane prawo istniało wcześniej, jednak owe nabycie nastąpiło niezależnie od woli osoby, do której to prawo wcześniej należało. Poprzednik prawny nie przeniósł tego prawa na nabywcę. Nabywca w takim przypadku nie odpowiada za zobowiązania osoby, do której prawo to wcześniej należało. Przykładem takiego nabycia może być:

• zasiedzenie nieruchomości (art. art. 172 i 174 k.c.)

• wywłaszczenie nieruchomości (DzU. nr 115, poz. 741)

• nacjonalizacja

(k.: relacja wielkości nabywanego prawa do wielkości prawa przysługującemu poprzednikowi):

NABYCIE TRANSLATYWNE (nabycie pełne) - nabywca uzyskuje prawo o takiej samej treści (te same uprawnienia i te same zobowiązania) jakie przysługiwało poprzedniemu właścicielowi.

Nabywcy prawa przysługują wszystkie uprawnienia, które przysługiwały osobie, do której prawo to wcześniej należało. Nabycie translatywne może być sprzężone zarówno z n. pochodnym jak i n. pierwotnym (z tym że nabywane prawo musiało istniej już wcześniej np. zasiedzenie tj. nie dotyczy nabycia pierwotnego gdy nabywana rzecz nie istniała wcześniej).

NABYCIE KONSTYTUTYWNE (nabycie częściowe) - polega na tym, że prawo nabywane obejmuje węższy zakres uprawnień, niż ten jaki należał się osobie ustanawiającej prawo nabywane w sposób konstytutywny.

Z konstytutywnym nabyciem prawa mamy do czynienia w przypadku ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości. Właściciel ustanawiając takie prawo ogranicza swoje uprawnienia (np. do używania rzeczy i pobierania z niej pożytków) i przyznaje takie prawa osobie na rzecz której ustanowiono to prawo. (np. użytkowanie).

Nabycie konstytutywne może mieć charakter nabycia pierwotnego jak i pochodnego (obu rodzajów) jednak w węższym zakresie.

UTRATA PRAWA PODMIOTOWEGO - związana jest z dokonywanymi przez uprawnionego czynnościami prawnymi i faktycznymi i może nastąpić w następujących okolicznościach:

• przeniesienie prawa na inny podmiot

• zrzeczenie się nieruchomości

• porzucenie rzeczy ruchomej z zamiarem jej wyzbycia się (art. 180 kc.)

• gdy rzecz się zużyje

• złożenie przedmiotu do depozytu sądowego

• śmierci uprawnionego

ZDOLNOŚĆ PRAWNA I ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSOBY FIZYCZNEJ

ZDOLNOŚĆ PRAWNA - to możność bycia podmiotem praw i obowiązków w sferze prawa. ZP przysługuje osobom fizycznym jak i prawnym. ZP jest w zasadzie nieograniczona, jednakże z przepisów szczególnych wynikają pewne ograniczenia i tak np. osoba fizyczna nie posiadająca pełnej zdolności do czynności prawnej:

• nie może sprawować opieki nad inną osobą

• nie może sporządzić testamentu

OSOBA FIZYCZNA - za osobę fizyczną uznaje się człowieka od urodzenia (urodził się żywy) do chwili śmierci lub uznania za zmarłego (karta zgonu, akt zgonu)

Osoby fizyczne i prawne mogą nabywać uprawnienia cywilnoprawne oraz zaciągać zobowiązania. Podstawą uprawnień i zobowiązań są zazwyczaj umowy zawierane przez strony.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH - to możność nabywania praw i obowiązków w sferze prawa przez własne czynności i we własnym imieniu (dokonywanie czynności prawnych poprzez oświadczenia woli).

*CZYNNOŚĆ PRAWNA - to zachowanie (fakty prawne powstałe zależnie od woli podmiotu) zamierzone (wywołanie zamierzonych skutków prawnych: akt prawny), zgodne z prawem (czyn dozwolony) wyrażone poprzez oświadczenie woli.

OSOBA FIZYCZNA:

• może nie mieć ZDCP - czynność dokonana przez taką osobę uznawana jest za nieważną. Wyjątkiem tu są umowy zawierane powszechnie, w drobnych i codziennych sprawach życia codziennego. Uznawane są one za ważne o ile zostały wykonane i nie przyczyniły się do rażącego naruszenia? osoby nie mającej ZDCP.

Do osób zalicza się osobę, która:

• nie ukończyła lat 13

• została wyrokiem Sądu ubezwłasnowolniona całkowicie

• może mieć ograniczoną ZDCP - osoba, która:

• ukończyła lat 13 i nie jest pełnoletnia

• jest pełnoletnia, ale została ubezwłasnowolniona częściowo

Osoby takie mogą dokonywać czynności zobowiązujących do spełnienia określonego świadczenia, albo rozporządzających prawem tylko za zgodą przedstawiciela ustawowego (rodzica lub opiekuna ustanowionego przez Sąd). Od tej zasady są następujące wyjątki:

• osoby te mogą samodzielnie zawierać umowy w drobnych, powszechnych sprawach życia codziennego

• osoby te mogą rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że Sąd opiekuńczy postanowi inaczej

• osoby takie mogą dysponować przedmiotami oddanymi im przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku

• może mieć pełną ZDCP - osoba, która:

• ukończyła lat 18 i nie została ubezwłasnowolniona

Osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych może dokonywać wszelkich dopuszczalnych w świetle prawa czynności prawnych i w ramach swej zdolności prawnej.

ZDOLNOŚĆ PRAWNA I ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSOBY PRAWNEJ

OSOBA PRAWNA (OP) - to forma zorganizowanej działalności człowieka, której prawo przyznaje osobowość prawną. To jednostka organizacyjna o określonej strukturze, której przepisy prawa przyznają osobowość prawną. I tak np.:

• Skarbowi Państwa osobowość prawną przyznaje przepis prawny zaw. w k.c.

• Przedsiębiorstwom Państwowym przepis ustawy o przedsiębiorstwach państwowych

• spółdzielniom prawo spółdzielcze z 1982 r.

• spółkom kapitałowym k. handlowy z 1934 r.

Niektóre osoby prawne powstają z mocy ustawy i nie podlegają wpisowi do rejestru sądowego. Do takich osób zalicza się:

• Skarb Państwa

• Polska Akademia Nauk

• Krajowa Rada Spółdzielcza

organizacje te uzyskują osobowość p. z chwilą wydania aktu prawnego na podstawie, którego powstały. Natomiast przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, spółki, i inne osoby prawne uzyskują osobowość p. z chwilą wypisania ich do rejestru sądowego, a tracą ją z chwilą wykreślenia ich z tego rejestru.

OP działa poprzez swoje organy, a sposób tego działania określa ustawa lub status. ORGAN OP (OOP) - to osoba lub zespół osób fizycznych tworzących i urzeczywistniających wole osoby prawnej. Jest on elementem OOP, a nie samodzielnym podmiotem. OOP realizuje prawa i obowiązki osoby prawnej. Bez OOP osoba prawna nie może uczestniczyć w obrocie cywilno-prawnym.

Wszelkie skutki działania organu ciążą na osobie prawnej, o ile działania te podjęte zostały w następujących warunkach:

• w strukturze organizacyjnej OP przewidziano istnienie OOP, działającego w imieniu OP

• osoba lub zespół osób fizycznych został prawidłowo wykreowany na funkcje organu (piastun)

• organ musi działać w granicach przysługujących mu kompetencji, określonych w ustawie lub statucie opartym na ustawie.

(art. 39 § 1) Kto jako organ osoby prawnej zawarł umowę w jej imieniu nie będąc jej organem albo przekraczając zakres umocowania takiego organu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania.

• czynności prawne dokonywane przez OOP muszą być zgodne co z przepisami prawa materialnego (przep. k.c.), innych ustaw oraz zasad współżycia społecznego.

Art. 58. § 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna... - więc nie wywołuje skutków prawnych.

• decyzję podejmowane przez OOP muszą być podejmowane zgodnie co do przyjętej procedury decyzyjnej (przep. proceduralnych). Dotyczy to zwłaszcza organów kolegialnych, które mogą podejmować ważne decyzje wyłącznie gdy:

• posiedzenie zostało prawidłowo zwołane

• jest kworum

• w głosowaniu osiągnięta została wymagana większość (bezwzględna, względna, kwalifikowana)

• piastun organu (osoba należycie wykreowana) dokonuje czynności występując w charakterze OOP, a nie w charakterze osoby prywatnej

*Owo działanie OOP to:

• dokonywanie czynności faktycznych - to dokonywanie czynności wywołujących skutki prawne, przez każdą osobę będącą w stosunku prawnym, z osobą prawną poprzez OOP:

• umowa o pracę

• umowa zlecenie

• umowa o dzieło

• dokonywanie czynności prawnych - to dokonywanie czynności konwencjonalnych przez OOP czy jego pełnomocników, a więc przez osoby mające umocowanie specjalne. To zachowanie zgodne z prawem i zamierzone dokonywane poprzez złożenie oświadczenia woli przez osobę umocowaną:

• umowa dzierżawy

• umowa darowizny

• uchwały

Osoba prawna zaś nie może nabywać praw i zaciągać zobowiązań w takim zakresie w jakim mogą one przysługiwać wyłącznie osobom fizycznym:

• nie może sporządzić testamentu

• nie może zawierać związku małżeńskiego

ZDOLNOŚĆ OP DO CZYNNOŚCI PRAWNEJ - realizuje OOP, a skuteczność jego działania zależy od tego czy są spełnione wszystkie wymienione wyżej warunki.

Osoba prawna nie może działać bez organu. Jeżeli go nie ma i nie może załatwiać swoich spraw to sąd może przydzielić OP kuratora. Do obowiązków kuratora należy:

• doprowadzenie do wykreowania organu, albo

• rozwiązanie osoby prawnej

Jeżeli OP ma więcej niż jeden OOP, ustawa lub statut w sposób szczegółowy określa zakres kompetencji decyzyjnych i reprezentacyjnych ich obu.

Podział kompetencji ustalony jest zwykle w ten sposób, że niektóre organy mają określone kompetencje w sposób ścisły przez enumeryczne wyliczenia, a jeden organ ma kompetencje uniwersalne obejmujące wszystkie te zagadnienia, które nie zostały zaliczone do kompetencji innych organów.

W przedsiębiorstwach państwowych takim organem jest dyrektor, a natomiast w spółce akcyjnej zarząd spółki. Jeżeli są wątpliwości co do kompetencji, to pierwszeństwo ma organ uniwersalny.

CZYNNOŚĆ PRAWNA (CP) - to czynność konwencjonalna, określona przepisami prawa (np. testament), której elementem składowym musi być przynajmniej jedno oświadczenie woli. Oświadczenie woli składa się z następujących elementów:

• z aktu woli tj. decyzji osoby składającej oświadczenie woli

• z przejawu aktu woli na zewnątrz wobec osób trzecich

Oświadczenie woli ma na celu wywołanie skutków prawnych i związane jest ze stosunkiem prawnym, a konkretnie:

• powstania (małżeństwo)

• zmiany - w miejsce dawnego s.p. powstaje nowy (rozwód)

• z. treści

• z. podmiotu (cesja wierzytelności)

• ustania (rozwód)

np. oferta jest oświadczeniem woli zmierzającym do zawarcia umowy, czyli powstania stosunku prawnego. Propozycja zmiany treści umowy jest oświadczeniem zmierzającym do zmiany istniejącego stosunku prawnego. Natomiast wypowiedzenie umowy jest oświadczeniem woli zmierzającym do rozwiązania stosunku prawnego.

*STOSUNEK PRAWNY - to stosunek społeczny, który jest uregulowany przez prawo i którego stronami są podmioty prawa. W każdym stosunku prawnym uczestniczą co najmniej dwa podmioty. Istotą stosunku prawnego jest to, że z jednej strony płynie zobowiązanie, a z drugiej uprawnienie -SP prosty (jeden podmiot może żądać od drugiego podmiotu określonego zachowania i sam może wobec niego postępować w określony sposób: stosunek prawny najmu, stosunek pracy). SP złożony występuje gdy po obu stronach mamy i zobowiązania i obowiązki.

Zastosowanie teoretycznej konstrukcji stosunku prawnego pozwala opisać relacje pomiędzy podmiotami prawa z uwagi na obowiązujące normy prawne:

• strony s. p. (podmiot prawa) - to ten komu na podstawie obowiązujących przepisów, przysługują uprawnienia lub/i ciążą obowiązki

• przedmiot s. p. - są to rzeczy i zachowania (aktywne i pasywne : st. pracy, st, dziecko-rodzic), wobec których strony danego stosunku są uprawnione lub obowiązane.

• treść s. p. - to obowiązki i uprawnienia wyznaczone przez przepisy prawa.

Stosunek prawny wyznaczany jest nie przez jedną normę prawną, a przez wiele norm prawnych.

CP wywołuje skutki nie tylko w niej wyrażone (np. w umowie sprzedaży), lecz także te, które wynikają z przepisów prawa (ustawa), z zasada współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. (56 k.c.)

CP wywołuje skutki prawne i wiąże osobę składającą to oświadczenie, o ile nie jest ono wadliwe. Jeżeli jest wadliwe to CP może być UZNANA ZA NIEWAŻNĄ:

• bezwzględnie

• względnie (CP wzruszalna)

WADĄ OŚWIADCZENIA WOLI - jest pewna nieprawidłowość aktu woli (powzięcie decyzji) lub jego uzewnętrznienia (wyrażenie woli).

K.c. wyróżnia cztery WADY OŚWIADCZENIA WOLI i jest to katalog wad wyczerpujący i nie rozszerzalny przez organa orzekające:

• brak świadomości lub swobody

• pozorność oświadczenia woli

• błąd

• groźba

BRAK ŚWIADOMOŚCI LUB SWOBODY związany jest z:

• pewną dysfunkcją psychiki osoby składającej oświadczenie woli spowodowane przez:

• niedorozwój umysłowy

• chorobę psychiczną

• czy chwilowe zakłócenia czynności psychicznej spowodowane np. nadużyciem alkoholu czy narkotyków

• pewnym przymusem psychicznym skierowanym do osoby składającej oświadczenie woli, który to przymus w istotny sposób ogranicza prawidłowe funkcjonowanie psychiki tej osoby.

Oświadczenie woli złożone przy braku świadomości lub pod przymusem jest nieważne bezwzględnie z mocy prawa. Na nieważność może powołać się każdy kto ma w tym interes prawny.

POZORNOŚĆ - nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Istota pozorności polega na tym, że strony umawiają się potajemnie (przed osobami trzecimi), iż złożone przez jedną z nich i ujawnione osobom trzecim oświadczenie woli nie wywoła skutków prawnych (a wywoła jedynie pozorne/symulowane skutki prawne). Pozorne oświadczenie woli musi więc mieć określonego adresata. Czynność prawna może być uznana za pozorną jeżeli dokonana została:

• między dwiema stronami (umowa)

• albo wymaga zakomunikowania drugiej stronie

Jeżeli oświadczenie to miało na celu ukrycie innej czynności (zawarto umowę sprzedaży aby ukryć darowiznę) to ta pierwsza czynność jest nieważną, natomiast ważność drugiej (tej dyssymulowanej) ocenia się na podstawie przepisów, które jej dotyczą.

Oświadczenie woli złożone w warunkach pozorności jest bezwzględnie nieważne i może powołać się na nią każdy kto ma w tym interes prawny.

BŁĄD - K.c. wyróżnia błędy dwojakiego rodzaju:

• BŁĄD SENSU STRICTE - ma miejsce gdy istnieje niezgodność między faktycznym stanem rzeczy, a jego odbiciem w świadomości osoby składającej oświadczenie woli np. osoba taka kupuje falsyfikat w przeświadczeniu, że jest to oryginał.

• POMYŁKA - ma miejsce gdy istnieje niezgodność między wolą składającego oświadczenie a treścią tego oświadczenia. Przy składaniu oświadczenia woli miało miejsce mylne wyobrażenie co do treści złożonego oświadczenia (POMYŁKA)

Błąd jest wadą oświadczenia woli jeżeli spełnione są dwa warunki:

• dotyczy treści czynności prawnej (t. oświadczenia) - a więc nie z treści stosunku prawnego. Prawa i obowiązki wynikające z treści czynności prawnej różnić się bowiem mogą od praw i obowiązków wynikających z treści stosunku prawnego. Dzieje się tak dlatego, że prawa i obowiązki podmiotów wynikają nie tylko z czynności prawnej, ale i ustawy, z zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów (leża one bowiem poza treścią czynności prawnej).

Błąd nie dotyczy pobudek (tj. treści oświadczenia), chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

• jest istotny tzn. taki, że gdyby osoba składająca oświadczenie woli o nim wiedziała i oceniała rzecz rozsądnie nie złożyłaby takiego oświadczenia woli.

Błąd może dotyczyć:

• podmiotu, któremu składane jest oświadczenie woli

• przedmiotu czynności prawnej (np. nabyto falsyfikat obrazu w przeświadczeniu że jest to oryginał)

• rodzaju czynności prawnej (np. zawarto umowę najmu w przeświadczeniu że jest to umowa dzierżawy)

• treści czynności prawnej (np. błędnie określono cenę dzierżawy przyjmując że wynika ona z przepisów prawa)

Przepis art. 84 § 1 kc. ogranicza możliwość uchylenia się od skutków prawnych swego oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu, jeżeli czynność prawna spełnia równocześnie następujące dwa warunki:

• jest odpłatna

• oświadczenie złożone zostało innej osobie (adresatowi)

W takim przypadku można uchylić się od skutków złożonego oświadczenia woli wówczas gdy:

• adresat tego oświadczenia błąd ten wywołał (chociażby bez swej winy)

• adresat o błędzie wiedział, bądź mógł go z łatwością zauważyć

Ww ograniczenie działa więc na korzyść osoby wobec, której złożono oświadczenie woli (adresat). Jeżeli adresatowi tego oświadczenia nie można postawić żadnego z ww zarzutów to skutki zaistniałego błędu ponieść musi osoba, która złożyła to oświadczenie woli.

Przepis art. 86 kc. rozszerza możliwość powołania się na błąd osoby składającej oświadczenie woli. Stanowi bowiem, że jeżeli druga osoba błąd wywołała podstępnie można się na ten błąd powołać także wówczas gdy nie był istotny i nie dotyczył praw i obowiązków stron (treści czynności) lecz samych pobudek działania. Zatem podstęp to kwalifikowana postać błędu i nie wymaga traktowania jako odrębna postać błędu.

Czynność prawna dokonana pod wpływem błędu nie jest nieważna lecz jest wzruszalna. Można uchylić się od jej skutków przez złożenie drugiego oświadczenia woli. Owo drugie oświadczenie woli musi być złożone:

• adresatowi pierwszego oświadczenia

• w formie pisemnej

• nie później niż rok licząc od chwili wykrycia błędu

• w taki sposób aby z jego treści wynikało że uchyla skutki prawne wywołane pierwszym oświadczeniem

UWAGI OGÓLNE DOT. BŁĘDÓW:

• prawo do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli jest prawem podmiotowych kształtującym. Uchylenie może nastąpić bez udziału organu orzekającego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

• po złożeniu drugiego oświadczenia woli czynność prawna staje się nieważna od początku (ex tunc)

• roczny termin do uchylenia się od skutków pierwszego oświadczenia woli jest terminem zawitym (prawo to po roku wygasa)

• drugie oświadczenie nie może zmieniać treści czynności prawnej tego pierwszego, a jedynie umożliwia uchylenie się od jego skutków

GROŹBA - jest zapowiedzią spowodowania określonej dolegliwości jednak nie wyłączna ona woli osoby, przeciwko której została skierowana, lecz jedynie zmusza ją do dokonania wyboru:

• zachować się zgodnie z wolą grożącego

• przeciwstawić się groźbie

Z GROŹBĄ MAMY DO CZYNIENIA i jest wtedy ona GROŹBĄ BEZPRAWNĄ gdy są spełnione następujące warunki:

• grożący zapowiada użycie środka zabronionego przez prawo w celu wymuszenia od innej osoby złożenia określonego oświadczenia woli. Groźbą będzie więc zapowiedz:

• pobicia

• porwania zakładnika

• zniszczenia rzeczy

• osoba grożącą zapowiada użycie środka, który jest co prawda prawnie dozwolony, ale nie powinien być stosowany jako środek skłaniający do złożenia oświadczenia woli (środek nie mający związku z treścią oczekiwanego oświadczenia woli, a mający na celu wymuszenie takiego oświadczenia woli). Np. grozi zawiadomieniem prokuratury o przestępstwie drogowym, żeby skłonić sprawcę wypadku do uznania roszczenia pieniężnego.

NA GROŹBĘ MOŻNA SIĘ POWOŁAĆ wówczas gdy spełnione są następujące warunki:

• groźba jest bezprawna jw.

• groźba jest poważna - kiedy w przeświadczeniu osoby (tej której grożono), spowodowanie określonej dolegliwości musi być pewne lub wysoce prawdopodobne. „...jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać...”, że jemu samemu lub innej osobie grozi istotne niebezpieczeństwo. Ponadto między groźbą a złożonym oświadczeniem woli musi zachodzić związek przyczynowy. Związku takiego nie będzie, jeżeli w momencie składania oświadczenia woli stan obawy nie istniał

• groźba ma na celu wymuszenie oświadczenia woli o określonej treści i oświadczenie takie zostało faktycznie złożone

• groźba została skierowana przeciwko dobrom osobistym (życie, zdrowie, dobre imię) lub majątkowym

• groźba pochodzi od osoby zainteresowanej uzyskaniem oświadczenia woli lub osoby trzeciej

Na groźbę jako wadę oświadczenia woli można się powołać tylko wówczas, gdy miała ona na celu wymuszenie oświadczenia woli o określonej treści i oświadczenie taki zostało faktycznie złożone.

Oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby, podobnie jak oświadczenie złożone pod wpływem błędu, nie jest bezwzględnie nieważne, jest tylko względnie nieważne (wzruszalne).

Osoba, która złożyła takie oświadczenie, może uchylić się od jego skutków przez złożenie drugiego oświadczenia z zastrzeżeniem, że uchyla się od skutków oświadczenia pierwszego. Owo drugie oświadczenie składane jest na piśmie adresatowi pierwszego oświadczenia i nie później niż w ciągu roku od chwili ustania stanu obawy z jednoznacznym stwierdzeniem o woli uchylenia pierwszego oświadczenia woli (podobnie jak przy błędzie).

CZĘŚCI SKŁADOWE CZYNNOŚCI PRAWNEJ (na podstawie umowy sprzedaży):

Umowa sprzedaży może się składać z trzech zespołów postanowień ustalających treść umowy i można wyróżnić:

• postanowienia przedmiotowo istotne (essentialia negotii) - są nieodzownym elementem każdej umowy, pozwala bowiem odróżnić tą umowę od innych umów (indywidualizacja czynności). Zgoda stron co do tej części umowy jest warunkiem koniecznym dojścia do skutku umowy.

Do postanowień tego typu w umowie sprzedaży zalicza się:

• przeniesie własności na kupującego

• wydanie rzeczy kupującemu

• zapłacenie ceny przez kupującego

• odebranie rzeczy

• postanowienia nieistotne (naturalia negotii) - to elementy zagwarantowane przez samą ustawę oraz wynikające z zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. Ich brak w umowie nie powoduje jej bezskuteczności, te braki zastępuje ustawa. Mają one bowiem moc norm prawnych bezwzględnie obowiązujących.

• postanowienia podmiotowo istotne (accidentalia negotii) - to takie elementy czynności prawnej, które wolą stron tej czynności zostały uznane za istotne. Jest nieodzowne aby znalazły się w umowie o ile strony zamierzają wywołać określone skutki prawne, a skutki te nie wynikają wprost z przepisów prawa (termin, zaliczka, kara umowna).

W interesie danej strony jest aby dane klauzule zostały ujęte w umowie, bowiem ich brak nie wywoła skutków prawnych, bowiem nie są zagwarantowane przez ustawę. Zatem brak tej części postanowień w umowie, wywoła skutki prawne wynikające wyłącznie z postanowień essentialia i naturalia negotii.

DOPUSZCZALNA TREŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH

TREŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH - to pewne prawa i obowiązki podmiotów tej czynności. TREŚĆ STOSUNKU PRAWNEGO jest z reguły szersza od tej pierwszej bowiem kształtowana jest ona nie tylko przez czynność prawną (wywołana oświadczeniem woli), ale również przez (art. 56 kc.):

• ustawę

• zasady współżycia społecznego

• ustalone zwyczaje

CZYNNOŚĆ PRAWNA MUSI BYĆ ZGODNA Z:

• przepisami prawa:

• bezwzględnie obowiązującymi (ius cogens) - czynność prawna jest nieważna jeżeli narusza bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa (art. 58 kc.) oraz gdy została dokonana w celu obejścia przepisów prawa. I tak np. przez dokonanie czynności prawnej nie można:

• wyłączyć czy ograniczyć odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli nie istnieje w tym zakresie przepis szczególny

• ani skrócić, ani przedłużyć terminu przedawnienia

• ani skrócić, ani przedłużyć terminów zawitych

Ograniczenie w tym zakresie istnieć może także w sytuacji gdy prawodawca ustalił wyczerpujący i nie rozszerzalny katalog praw podmiotowych lub czynności prawnych, poza który wyjść nie można (tj. dokonanie czynności prawnej nie ujętej na liście czynności dopuszczalnych skutkuje nieważnością tej pierwszej).

• jednostronnie bezwzględnie obowiązującymi (semiimperatywne) - czyli tymi które ochraniają interes prawny jednej ze stron (np. minimalne wynagrodzenie, ceny maksymalne, minimum ochrony z tytułu rękojmi).

• zasadami współżycia społecznego - czynność prawna jest nieważna jeżeli narusza zasady współżycia społecznego (normy moralne znajdujące zastosowanie w stosunkach między podmiotami prawa). Przy czym niedopuszczalna jest nie tylko ta czynność, której treść narusza zasady współżycia społecznego, ale też i taka której cel narusza te zasady.

• właściwością (naturą) stosunku prawnego - czynność prawna jest nieważna jeżeli jej postanowienia stoją w sprzeczności z charakterem, właściwością stosunku cywilno-prawnego i tak np.:

• umowa dwóch stron byłaby nieważna gdyby nakładała określone obowiązki na osobę trzecią. Umowa taka może przyznawać osobie trzeciej uprawnienia, ale nie może nakładać na nią obowiązków.

• za nieważną należałoby uznać umowę, na podstawie której jedna ze stron mogłaby dowolnie kształtować na przyszłość obowiązki drugiej strony.

• za nieważną uznaje się również umowę zobowiązującą do spełnienia świadczenia niemożliwego np. zobowiązanie do przepłynięcia wpław Atlantyku. (imposiblum nulum obligatium)

Umowa jest nieważna jeżeli spełnienie świadczenia jest niemożliwe już w

chwili zawarcia umowy. Jeżeli niemożliwość świadczenia powstaje później, po zawarciu umowy, umowa nie jest nieważna lecz powstaje problem z jej wykonaniem.

Jeżeli niemożliwość świadczenia zostaje spowodowana z winy jednej ze stron, strona ta obowiązana będzie wynagrodzić drugiej stronie poniesioną szkodę. Jeżeli zaś niemożliwość spełnienia świadczenia jest następstwem przyczyn za którą żadna ze stron nie odpowiada umowa wygasa.

Strony umowy powinny uwzględnić w jej treści wzajemne interesy. Jeżeli jedna ze stron wykorzystuje przy zawarciu umowy nieporadność, przymusową sytuację lub brak doświadczenia drugiej strony i zastrzega dla siebie świadczenie o wyższej wartości niż świadczenie własne może dojść do tzw. WYZYSKU. W przypadku wyzysku strona pokrzywdzona może wystąpić z powództwem do Sądu o zmianę wartości świadczeń albo rozwiązanie umowy (art. 388 k.c.).

SKUTKIEM DOKONANIA CZYNNOŚCI NIEDOPUSZCZALNEJ przez prawo jest jej bezwzględna nieważność, chyba że przepis szczególny przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Jeżeli nieważna jest pewna część postanowień czynności prawnej, reszta postanowień pozostaje w mocy. Wyjątkiem jest tu sytuacja w której stwierdzi się, że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. art. 58 § 1 i 3 kc.).

FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH

W świetle art. 60 k.c. wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona w dowolny sposób (zachowanie), który to ujawnia dostatecznie jej wolę, o ile ustawa nie zastrzega owej dowolności. Środkiem do porozumiewania się podmiotów prawa są znaki (dokument, gest, wypowiedz ustna).

Znaki te ujawniają wolę podmiotu na dwa sposoby:

• w sposób wyraźny - wówczas gdy z zachowania się osoby składającej oświadczenie woli jasno i bezdyskusyjnie wynika, że zmierza ona do wywołania określonych skutków prawnych (oświadczenie ustne, pisemne czy przez podniesienie ręki). W tym przypadku mówi się, że czynność prawna dokonała się w sposób wyraźny.

• w sposób dorozumiany (per facta concludentia) - wówczas gdy z zachowania się osoby składającej oświadczenie woli dostatecznie jasno wynika, że zmierza ona do wywołania określonych skutków prawnych. W tej sytuacji z samego zachowania się podmiotu prawa wyraźnie nie wynika iż dąży ona do wywołania określonych skutków prawnych, a wynika to natomiast z całego kontekstu zachowania tej osoby. Za przykład takiego zachowania można podać:

• dopuszczenie pracownika do pracy bez zawarcia pisemnej umowy (art. 29 kp.)

• samoistne przedłużenie najmu poprzez dalsze używanie najmowanej rzeczy i za zgodą najemcy, po upływie okresu oznaczonego w umowie czy też terminu wypowiedzenia (art. 674 kc.)

• zawarcie umowy sprzedaży konia przez przybicie dłoni

• kupno gazety przez położenie kwoty na nią przeznaczoną i jej wzięcie bez wysyłania jakichkolwiek znaków nawet przy biernym przyglądaniu się sprzedawcy (tj. nie złożeniu wyraźnego oświadczenia woli, ale i nie zgłoszeniu żadnego sprzeciwu)

Umowy zawierane są najczęściej w formie ustnej, obie strony formułują swoje oświadczenia woli ustnie. Jedna składa ustną ofertę, druga zaś składa ustne oświadczenie woli o przyjęciu oferty. Przepisy prawa przewidują formy szczególnej dla skutecznego dokonania niektórych czynności prawnych (np. umowa sprzedaży nieruchomości musi być, dla swej skuteczności, sporządzona w formie notarialnej).

FORMA SZCZEGÓLNA to inaczej FORMA PISEMNA. Do zachowania pisemnej formy czynności prawnych wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli czy (w przypadku umowy) wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczenia woli obu stron i przez nie podpisane. Celem stosowania formy szczególnej jest:

• zachowanie pewności co do faktycznego dokonania czynności prawnej

• przeciwdziałanie nie przemyślanym decyzjom podmiotów składających o. woli

• jawność czynności prawnych w stosunku do osób trzecich i ochronę ich interesów

• ułatwienie kontroli nad czynnościami prawnymi ze strony organów państwa

• możliwość uzyskania fachowej porady

• zabezpieczenie dowodów (f. pisemna bez rygoru nieważności)

Istnieje kilka rodzajów pisemnych form czynności prawnych:

• forma pisemna zwykła (f. szczególna):

• f. pisemna z rygorem nieważności - nie zachowanie tej formy skutkuje bezwzględną nieważnością złożonego oświadczenia woli, a co za tym idzie nieważnością czynności prawnej. I tak np. pełnomocnictwo ogólne wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Zatem pełnomocnictwo udzielone ustnie nie może być uznane za pełnomocnictwo ogólne.

• f. pisemna bez rygoru nieważności - służy wyłącznie celom dowodowym. Niezachowanie tej formy nie pociąga za sobą nieważności czynności prawnej, a tylko skutkuje utrudnieniem dowodowym. Bowiem w sytuacji gdy nie dokonano czynności prawnej w formie pisemnej bez rygoru nieważności sąd nie dopuści środków dowodowych w postaci zeznań świadków czy przesłuchań stron. Od tej zasady istnieją trzy wyjątki, kiedy to Sąd dopuści ww środki:

• gdy obie strony wyrażą na to zgodę (mało prawdopodobne)

• jeżeli istnieje inne pismo, które uprawdopodabnia dokonanie czynności prawnej w formie ustnej (np. prośba o sprolongowanie terminu zapłaty za dzierżawę - potwierdza to wcześniejsze zawarcie umowy dzierżawy w f. ustnej) [początek dowodu na piśmie]

• jeżeli z okoliczności wynika, że dopuszczenie ww dowodów jest konieczne, ze względu na dobro zasad współżycia społecznego (art. 74 § 2 kc.)

• forma pisemna z poświadczoną datą (f. szczególna kwalifikowana) - wywołuje ten skutek, że od chwili poświadczenia data staje się pewna. Poświadczenia dokonuje notariusz, a jeżeli w danej miejscowości nie występuje to dokonuje tego organ upoważniony przez Ministra Sprawiedliwości (burmistrz, bank).

Poświadczenie daty polega na tym, że na dokumencie zawierającym oświadczenie woli czyni się adnotację dotyczące daty przedłożenia dokumentu do notariusza czy uprawnionego organu. Czynność ma datę pewną również:

• w razie stwierdzenia dokonania jej w jakimkolwiek dokumencie urzędowym (od daty tego dokumentu)

• w razie umieszczenia na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy (od daty wzmianki)

• w razie śmierci osoby podpisanej na dokumencie i będącej uczestnikiem czynności prawnej (od daty śmierci)

Czynność dokonana bez poświadczenia daty, a wymaganej przez przepis prawa jest nieważna. Jednak czynność jest ważna gdy poświadczenie to miało na celu wywołanie określonych skutków prawnych - wyklucza się możliwość osiągnięcia tych skutków czy osiągnięte skutki są nieważne (np. art. 590 § 1 kc., 660 kc., 678 kc.)

• forma pisemna z poświadczonym podpisem (f. szczególna kwalifikowana) - polega na stwierdzeniu własnoręczności podpisu i dokonywane jest na tych samych warunkach co poświadczenie daty. Data poświadczenia podpisu jest zarazem datą pewną czynności prawnej.

Czynność dokonana bez poświadczenia podpisu, a wymaganego przez przepis prawa jest nieważna. Jednak czynność jest ważna gdy poświadczenie to miało na celu wywołanie określonych skutków prawnych - wyklucza się możliwość osiągnięcia tych skutków czy osiągnięte skutki uznawane są za nieważne.

• forma pisemna w postaci aktu notarialnego (f. szczególna kwalifikowana) - wykonywana u notariusza przez sporządzenie jedynego egzemplarza oryginalnego i wypisów na prawach oryginału dla każdej ze stron czynności prawnej.

Czynność dokonana bez formy aktu notarialnej, a wymaganej przez przepis prawa jest nieważna, chyba że forma aktu notarialnego miała na celu wywołanie skutku specjalnego.

UWAGI OGÓLNE O FORMIE:

• czynność prawna mająca na celu zobowiązanie, albo rozporządzanie prawem przekraczającym wartość 2000 zł powinna być dokonywana na piśmie dla celów dowodowych.

• jeżeli czynność prawna została dokonana w formie szczególnej (pisemnej) jej zmiana czy uzupełnienie wymaga również takiej samej formy

• strony stosunku prawnego mogą w umowie postanowić, że dalsze czynności prawne między nimi dochodzić będą do skutku tylko przy zachowaniu formy szczególnej

• w formie szczególnej czynności prawnych mogą dokonywać także osoby, które nie mogą czytać (tylko w formie aktu notarialnego) lub pisać (przez złożenie tuszowego odcisku palca na dokumencie, a inna osoba powinna stwierdzić że odcisk palca należy do osoby składającej o. woli lub osoba nie umiejąca pisać składa o. woli w ten sposób, że inna osoba podpisuje dokument, a podpis jej zostanie poświadczony)

SPOSOBY ZAWIERANIA UMÓW

Umowa może być dwustronną czynnością prawną (sprzedaż, darowizna) bądź wielostronną czynnością prawną (umowa spółki). W skład umowy wchodzą co najmniej dwa oświadczenia woli. Oświadczenia te musza być zgodne co do treści zawieranej umowy. Kodeks cywilny wyróżnia trzy sposoby zawierania umów:

• oferta i jej przyjęcie (sposób ofertowy)

• rokowania (negocjacje)

• przetarg

OFERTA I JEJ PRZYJĘCIE - oferta jest oświadczeniem woli, które powinno zawierać:

• stanowczą propozycję zawarcia umowy, a więc nie może być oświadczeniem woli zawierającym w swej treści jedynie elementy informacyjne. W takim przypadku mówimy o zaproszeniu do rozpoczęcia rokowań.

• co najmniej istotne postanowienia umowy danego typu, a więc elementy essentialia negotii (art. 66 § kc.). W umowie sprzedaży będą to np. postanowienia wynikające z art. 535 kc., to znaczy zobowiązanie się do przeniesienia własności rzeczy i jej wydania oraz do odebrania rzeczy i zapłacenia ceny. To minimalna treść oferty, której przyjęcie przez jej adresata (oblata) prowadzi do zawarcia umowy).

Reasumując OFERTA to stanowcza propozycja zawarcia umowy (wola zawarcia) określonej umowy (istotne jej elementy).

TERMIN ZWIĄZANIA OFERTĄ - oferta może zawierać termin, do którego to oferent będzie związany treścią oferty. Jest to okres, w którym oferta przedłożona przez oferenta może zostać przyjęta przez oblata. Jeżeli oblat zgłosi jakiekolwiek poprawki do oferty sam staje się oferentem, a oferent pierwotny nie jest już ofertą związany. Istnieją dwa terminy kończące związanie oferenta z treścią umowy:

• umowny - jest nadrzędny i bezwzględnie obowiązujący obie strony

• ustawowy - gdy nie ma umownego stosuje się terminy przewidziane w k.c. Zastosowanie terminów ustawowych zależy od sposobu skierowania oferty
  (tj. od tego w jaki sposób oferent przekazał oblatowi treść oferty):

• za pomocą środków bezpośredniego przekazu (ustnie) - tj. w rozmowie i w obecności osoby trzeciej lub telefonicznie umowa dochodzi do skutku o ile w toku tejże rozmowy padnie stosowne oświadczenie woli oblata co do przyjęcia oferty (inaczej: przestaje wiązać o ile to oś. woli nie padło).

• za pomocą środków pośredniego przekazu (pisemnie) - oferta przestaje wiązać z upływem czasu, w którym to oferent mógł, w zwykłym toku czynności, odpowiedź od oblata otrzymać (inaczej: dochodzi do skutku o ile oblat złoży oświadczenie woli bez zbędnej zwłoki). Nie jest zbędną zwłoką czas na:

• zapoznanie się z ofertą

• przygotowanie odpowiedzi

• doręczenie tej odpowiedzi

• oraz okres opóźnienia zawiniony przez przewoźnika (pocztę)

UMOWA DOCHODZI DO SKUTKU przez:

• nadesłanie odpowiedzi przez oblata oferentowi o przyjęciu umowy co do całości jej treści (warunkiem jest złożenie oświadczenia woli w spośób wyraźny bądź chociaż dorozumiany)

• przystąpienie do wykonania umowy (oferent może mianowicie zastrzec, że nie będzie oczekiwał odpowiedzi na swoją ofertę lecz zgadza się na przystąpienie do przez oblata do wykonania umowy po otrzymaniu oferty np. umowa dostawy, zamówienie wysyłkowe, zakup z automatu).

• przemilczenie (art. art. 386, 810 k.c.) - ma charakter incydentalny

Za ofertę uznaje się również towar wystawiony na widok publiczny z oznaczeniem jego ceny. Towar taki nie jest ofertą jeżeli zamieszczono na im odpowiednią adnotację (ekspozycja, sprzedane). Za oferty uznaje się również automaty do sprzedaży towarów, biletów czy bankomaty.

ROKOWANIA (NEGOCJACJE) - w drodze rokowań umowa dochodzi do skutku dopiero wówczas gdy strony uzgodnią wszystkie postanowienia umowy objęte rokowaniami (art. 72 kc.)

Jeżeli strony wyznaczyły np. 10 postanowień do negocjacji, a uzgodniły mniej niż 10 to wyłącznie od ich woli zależy czy umowa dojdzie do skutku co do postanowień przez obie strony przyjętych (art. 353[1] kc. - swoboda zawierania umów).

PRZETARG - kodeks cywilny wyróżnia dwa rodzaje przetargów:

• p. ustny (licytacja) - polega na tym, że organizator przetargu określa warunki na jakich przetarg ma być przeprowadzony (termin, miejsce, warunki przetargu), a następnie przeprowadza licytację. Organizator podaje cenę wywoławczą, a uczestnicy przetargu zgłaszają swoje ceny jako oferenci, podbijając odpowiednio ceny zgłoszone wcześniej. Jeżeli organizator wywoła tę samą cenę trzykrotnie i żaden z uczestników ceny nie przebije umowa dochodzi do skutku z tą osobą, która zgłosiła cenę najwyższą.

• p. pisemny - może mieć charakter przetargu:

• nieograniczonego - p. ten adresowany jest do wszystkich podmiotów

• ograniczonego - jest adresowany do węższej grupy podmiotów, np. spełniających pewne warunki określone przez organizatora (specjalność zawodowa, rodzaj przedsiębiorstwa)

W ogłoszeniu o przetargu organizator:

• określa przedmiot przetargu

• ustala ogólne warunki jakim powinna odpowiadać oferta

• określa termin otwarcia ofert

• warunki na których umowa dojdzie do skutku

Do zadań oferentów należy min:

• wpłata odpowiedniego wadium (celem zabezpieczenia organizatora przetargu przed ewentualną odmową strony umowy (wybranego oferenta) wykonania umowy)

• przedłożenie oferty (kosztorysu, planów inwestycyjnych itp.)

Umowa dochodzi do skutku kiedy zwycięzca przetargu otrzyma od organizatora przetargu zawiadomienie o jego rozstrzygnięciu. Jeżeli do zawarcia umowy potrzebna jest forma szczególna np. forma akty notarialnego to umowa dochodzi do skutku dopiero wówczas gdy zostanie zawarta w takiej właśnie formie. Zatem od chwili zawiadomienia oferenta o jego zwycięstwie w przetargu do chwili zawarcia umowy w formie aktu notarialnego strony związane są tylko umową przedwstępną.

PRZEDSTAWICIELSTWO - polega na dokonywaniu czynności prawnych w imieniu i na rachunek innej osoby. Skutki dokonanych czynnością ciążą na mocodawcy (osobie reprezentowanej przez przedstawiciela) o ile przedstawiciel działa w zakresie umocowania. Stroną czynności prawnej dokonanej przez przedstawiciela jest osoba reprezentowana (mocodawca). Przedstawicielstwo dzieli się na dwie kategorie:

• przedstawicielstwo ustawowe - przedstawicielami ustawowymi są:

• rodzice dla dziecka niepełnoletniego

• opiekunowie dla osób ubezwłasnowolnionych i dzieci niepełnoletnich nie mających rodziców

• kuratorzy dla osób o ograniczonej zdolności do czynności prawnej, albo z jakiś powodów nieobecnych i nie mogących prowadzić swoich spraw

• tymczasowi doradcy w stosunku do osób, przeciw którym prowadzi się postępowanie o ubezwłasnowolnieniu.

Rodzice umocowani są do działania przepisami k. r. i o., które określają również zakres kompetencji rodziców w sprawach dotyczących dzieci. Rodzice działają z mocy ustawy (ex lege).

Opiekunowie kuratorzy i tymczasowi doradcy ustanawiani są przez sąd opiekuńczy. Zakres ich umocowania do działania w imieniu osób zastępowanych określają przepisy ustawy (k.r. i o.).

• pełnomocnictwo - źródłem umocowania pełnomocnika jest oświadczenie woli osoby reprezentowanej. Oświadczenie to ustala również zakres umocowania pełnomocnika. Jeżeli działanie pełnomocnika mieści się w granicachc umocowania skutki prawne tego działania ponosi mocodawca, który jest stroną czynności prawnej dokonanej przez pełnomocnika.

Jeżeli pełnomocnik działa w imieniu określonej osoby bez umocowania z jej strony, albo przekracza granicę umocowania jest tzw. rzekomym pełnomocnikiem (falsus procurator). Czynność prawna dokonana przez rzekomego pełnomocnika wywołuje skutki prawne o ile zostanie ona potwierdzona przez mocodawcę. Do czasu potwierdzenia jest ona CZYNNOŚCIĄ NIEZUPEŁNĄ, która nie wywołuje jeszcze skutków prawnych. Jeżeli mocodawca nie potwierdzi czynności dokonanej przez rzekomego pełnomocnika, czynność ta staje się od początku nieważna.

RODZAJE PEŁNOMOCNICTWA - k.c. wyróżnia następujące kategorie pełnomocnictwa:

• p. ogólne - upoważnia do dokonania czynności prawnych w granicach zwykłego zarządu:

• nabywania przedmiotów do prowadzenia działalności gospodarczej

• zatrudniania pracowników

• wykonywania remontów bieżących itp.

Zakres zwykłego zarządu przekraczają następujące czynności:

• zbywanie nieruchomości

• wykonywanie remontu kapitalnego

• dokonywanie darowizn

Pełnomocnictwo ogólne musi być udzielone w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Do dokonywania czynności przekraczających zwykły zarząd pełnomocnik ogólny musiałby uzyskać dodatkowe umocowanie.

• p. rodzajowe - upoważnia do dokonywania czynności prawnych określonej kategorii np.:

• umowy sprzedaży

• umowy o pracę

• umowy ubezpieczenie (klasycznym przykładem p. rodzajowego jest agent ubezpieczeniowy, który zawiera umowy na rachunek i w imieniu firmy ubezpieczeniowej)

Pełnomocnictwo rodzajowe może być udzielone w dowolnej formie chyba, że przepis szczególny wymaga formy pisemnej. Jeżeli do dokonywania danej czynności wymagana jest forma szczególna (np. akt notarialny) pełnomocnictwo powinno być udzielone w takiej samej formie.

• p. do dokonania określonej czynności - ma charakter jednorazowy tj. wygasa z chwilą dokonania tej czynności. Może być ono udzielone w dowolnej formie, chyba że przepisy szczególne stanowią o wyższym stopniu co do formy, albo że ważność czynności dokonywanej przez pełnomocnika uzależniona jest od zachowania formy szczególnej.

Art. 97 k.c. wprowadza specjalną kategorię pełnomocników, którymi są osoby czynne w lokalu przedsiębiorstwa obsługującego klientów (bank, kolej). Według tego przepisu osoba czynna w lokalu uznawana jest w razie wątpliwości za osobę upoważnioną do dokonywania czynności prawnych w imieniu przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo nie ponosi odpowiedzialności za taką osobę, tylko wówczas gdy z góry poinformuje klientów, że osoba ta nie jest upoważniona do dokonywania czynności prawnych.

USTANAWIANIE NOWYCH PEŁNOMOCNIKÓW PRZEZ PEŁNOMOCNIKA - pełnomocnik może ustanawiać dla mocodawcy dalszych pełnomocników (substytucja) jeżeli:

• jeżeli upoważnienie takie wynika z treści ustanowionego pełnomocnictwa

• jeżeli upoważnienie takie wynika z ustawy (np. radca prawny, adwokat)

• jeżeli upoważnienie takie wynika ze stosunku prawnego istniejącego pomiędzy mocodawcą a pełnomocnikiem głównym i będącego podstawą pełnomocnictwa (np. umowy zlecenia)

Substytut ustanowiony przez pełnomocnika jest pełnomocnikiem mocodawcy, a nie pełnomocnikiem pełnomocnika. Skutki działania substytuta ponosi mocodawca (a nie pełnomocnik). Zakres umocowania substytuta, nie może być szerszy niż zakres umocowania pełnomocnika głównego, natomiast może być węższy lub pokrywać się z zakresem umocowania pełnomocnika głównego.

Pełnomocnik może też reprezentować obie strony czynności prawnej. Jego uprawnienie do reprezentowania dwóch stron może wynikać z treści ustanowionych pełnomocnictw, zawartych umów lub przepisów szczególnych.

DOKONYWANIE CZYNNOŚCI Z „SAMYM SOBĄ” - pełnomocnik może być drugą stroną czynności prawnej jeżeli:

• upoważnia go do tego treść pełnomocnictwa

• z góry wyłączona jest możliwość pokrzywdzenia mocodawcy

WYGAŚNIĘCIE PEŁNOMOCNICTWA następują:

• w przypadku dokonania czynności dla której zostało udzielone

• w przypadku upływu okresu na który zostało udzielone

• w przypadku odwołania (wypowiedzenia)

Odwołanie pełnomocnictwa może nastąpić w każdym czasie bez zachowania okresu wypowiedzenia i tak pełnomocnictwo wygasa:

• w przypadku śmierci mocodawcy lub pełnomocnika

• w przypadku gdy udzielone zostało przez osobę prawną, a osoba ta została rozwiązana

• z chwilą zrzeczenia się go przez pełnomocnika

Pełnomocnictwo NIE wygasa jednak jeżeli z jego treści wynika, ze w miejsce osoby zmarłej wchodzi spadkobierca. Po wygaśnięciu pełnomocnictwa pełnomocnik zobowiązany jest zwrócić mocodawcy pełnomocnictwo. Pełnomocnik może żądać odpisu tego pełnomocnictwa z adnotacją, że wygasło.

Jeżeli były pełnomocnik dokona czynności prawnej w granicach dotychczasowego umocowania, a kontrahent jest w dobrej wierze to skutki działania pełnomocnika ponosi mocodawca.

PRZEDAWNIENIE - polega na tym, że po upływie określonego ustawą terminu dłużnik może uchylić się od zaspokojenia roszczenia wierzyciela.

Jeżeli zarzut przedawnienia nie zostanie zgłoszony, roszczenie może być zasądzone, mimo że uległo przedawnieniu. Jeżeli zaś zarzut taki zostanie zgłoszony, sąd musi roszczenie oddalić, chyba że istnieją przesłanki do zastosowania art. 5 kc. (o tym dalej). Zarzut przedawnienia zgłoszony może być wyłącznie po upływie okresu przedawnienia.

Przedawnieniu ulegają w zasadzie wszystkie cywilnoprawne roszczenia majątkowe, do WYJĄTKÓW należą:

• roszczenia administracyjno-prawne czyli nie mające związku z roszczeniami cywilno-prawnymi (przywrócenie stanu zgodnego z prawem albo o zaniechanie naruszeń 223 kc.)

• roszczenia procesowe (o unieważnienie czynności prawnej czy ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego art. 189 kpc.) roszczenia niemajątkowe (dobra osobiste)

• uprawnienia ograniczone terminami zawitymi (możliwość uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia woli art. 88 §1 kc.)

• roszczenia wynikające z przepisów szczególnych (np. wydanie nieruchomości jego właścicielowi)

TERMINY PRZEDAWNIENIA - określają przepisy bezwzględnie obowiązujące Zatem terminy te nie mogą być przedłużane ani skracane w drodze jakichkolwiek czynności prawnych (art. 199 kc.) i nie obowiązuje tu zasady swobody przy formułowaniu treści umów przez strony (brak swobody kontraktowej art. 353(1) kc.). Wszelkie postanowienia umowy sprzeczne z przepisami ustalającymi terminy ustawowe są nieważne z mocy prawa. Ustawowe terminy są następujące:

• jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat 10

• dla roszczeń o świadczenia okresowe (renta, emerytura, czynsz dzierżawny i najmu) oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, termin przedawnienia wynosi 3 lata. (art. 118 kc.)

• jeżeli przepisy szczególne ustalają indywidualny okres dla danej okoliczności (np. przy umowie sprzedaży, umowie o dzieło obowiązuje okres dwuletni; są też krótsze)

BIEG PRZEDAWNIENIA - rozpoczyna się od chwili kiedy roszczenie stało się wymagalne. Wymagalność roszczenia polega na tym, że wierzyciel może w każdej chwili zażądać spełnienia przez dłużnika świadczenia (np. po upływie okresu, na który udzielił pożyczki, może w każdej chwili zażądać jej zwrotu). Mówi się wtedy o prawnej możliwości żądania zaspokojenia roszczenia.

(art. 455 kc.) Termin spełnienia świadczenia może być:

• oznaczony w czynności prawnej

• lub wynikać z właściwości zobowiązania

Jeżeli termin spełnia świadczenia nie został oznaczony umownie (w czynności prawnej) dłużnik obowiązany jest spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu do zapłaty przez wierzyciela. Jeżeli wierzyciel nie wezwał dłużnika, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się w chwili, w której dłużnik mógł zostać wezwany przez wierzyciela do spełnienia świadczenia (ta regulacja nie dopuszcza do dowolnego kształtowania terminu rozpoczęcia biegu przedawnienia przez wierzyciela).

Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu w następujących przypadkach:

• jeżeli z powodu działania siły wyższej wierzyciel nie mógł dochodzić przed sądem czy innym organem orzekającym swojego roszczenia (powódź, huragan, wojna itp.)

• jeżeli roszczenie przysługuje małoletniemu dziecku w stosunku do rodziców - na czas trwania władzy rodzicielskiej

• jeżeli roszczenie przysługuje w stosunku do opiekuna lub kuratora - na czas trwania opieki czy kurateli

• jeżeli roszczenie przysługuje jednemu z małżonków w stosunku do drugiego - na czas trwania związku małżeńskiego

• jeżeli roszczenie przysługuje osobie nie mającej pełnej zdolności do czynności prawnych. Przedawnienie względem takiej osoby nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania zdolności do czynności prawnych lub ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego. Jeżeli okres przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, bieg terminu przedawnienia liczy się od dnia uzyskania zdolności do czynności prawnych lub ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego.

Czas trwania zawieszenia biegu przedawnienia nie wlicza się do ustawowego okresu przedawnienia. Okresy przed i po zawieszeniu biegu przedawnienia sumuje się.

Bieg terminu przedawniania może ulec też przerwaniu w następujących przypadkach:

• przez każdą czynność przed sądem lub innym organem orzekającym (sąd polubowny, komisja pojednawcza) dokonaną w celu:

• dochodzenia roszczenia (wniesienie pozwu - tryb procesowy; zgłoszenie wniosku - tryb nieprocesowy)

• ustalenia roszczenia (wierzyciel może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa)

• zaspokojenie roszczenia (w sytuacji gdy dłużnik dobrowolnie nie zaspokoi roszczeń, konieczna jest egzekucja)

• zabezpieczenia roszczenia (następuję na podstawie zarządzenia tymczasowego, jeżeli roszczenie jest wiarygodne, a brak zarządzenia mógłby pozbawić wierzyciela zaspokojenia)

Jeżeli roszczenie zostanie zasądzone orzeczeniem sądu lub innego organu orzekającego termin jego przedawnienia wynosi 10 lat (bez względu na charakter roszczenia).

• przez uznanie roszczenia przez dłużnika i może to nastąpić w następujący sposób:

• w sposób wyraźny (bezpośredni, właściwy) - polega na zawarciu umowy (w sposób swobodny),w której dłużnik wyraża wole zaspokojenia roszczenia przysługującego wierzycielowi. Mówimy w tym przypadku o uznaniu właściwym.

• w sposób dorozumiany (pośredni, niewłaściwy) - tu mamy do czynienia wyłącznie z oświadczeniem wiedzy dłużnika (nie woli) o istnieniu roszczenia. Takim oświadczeniem wiedzy będzie każde zachowanie dłużnika, związane z istnieniem długu (przejaw woli istnienia):

• prośba dłużnika o sprolongowanie terminu zapłaty

• wykonanie części świadczenia

• podejmowanie starań o rozłożenie długu na raty

• wystąpienie z wnioskiem o umorzenie lub obniżenie odsetek

• złożenie weksla na zabezpieczenie wierzytelności

Jeżeli bieg terminu przedawnienia zostanie przerwany to po upływie przerwy termin biegnie na nowo (od początku).

Zarzut przedawnienia jest wyłącznym prawem podmiotowym dłużnika. Toteż sąd uwzględnia przedawnienie roszczenia tylko na zarzut dłużnika, przeciwko któremu przysługuje przedawnienie, a nie może tego czynić z urzędu. Prawo podmiotowe musi być wykonywane zgodnie z zasadami współżycia społecznego i społeczno gospodarczym przeznaczeniem tego prawa.

Jeżeli dłużnik zachowa się nielojalnie wobec wierzyciela (np. zwodzi go przez długi czas i powstrzymuje od wytoczenia procesu, zapewniając że świadczenie spełni, a następnie kiedy po upływie terminu przedawnienia stawia zarzut przedawnienia) i naruszy tym samym zasady współżycia społecznego to wierzyciel będzie mógł powołać się na art. 5 kc.). Według tego przepisu działanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego nie jest wykonywaniem prawa podmiotowego lecz jest jego nadużyciem. Nadużycie tego prawa nie podlega ochronie.

SKUTKI PRZEDAWNIENIA (art. 117 §2 kc.) - roszczenie przedawnione nie wygasa, lecz przybiera postać roszczenia niezupełnego, określanego mianem zobowiązania naturalnego. Roszczenie to istnieje nadal. Mozę jednak być zasądzone tylko wówczas, gdy dłużnik zrzeknie się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jeżeli dłużnik dobrowolnie spełni świadczenie, nie będzie mógł żądać jego zwrotu, ponieważ nie jest ono świadczeniem nienależnym.

Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest jednostronnym oświadczeniem woli dłużnika. Może być dokonane w dowolnej formie. Jest czynnością prawną nieodwołalną. Pociąga za sobą ten skutek, że roszczenie przedawnione staje się ponownie zaskarżalne.

TERMIN ZAWITY - zwany PREKLUZYJNYM - to okres, w którym podmiot prawa może dokonać określonej czynności prawnej.

Instytucja terminu zawitego pełni rolę podobną do przedawnienia, różni się jednak od przedawnienia trzema istotnymi cechami:

• odnosi się do uprawnień i roszczeń, które nie są cywilnoprawnymi roszczeniami majątkowymi ulegającymi przedawnieniu, o których mowa w art. 117 § 1 kc. Przykładem roszczenia objętego terminem zawitym jest roszczenie o przywrócenie naruszonego bezprawnie posiadania rzeczy

• po upływie terminu zawitego uprawnienie lub roszczenie nim objęte nie przechodzi w stan naturalny, lecz wygasa tj. dokonanie czynności prawnej po upływie tegoż terminu jest bezskuteczne

• upływ terminu zawitego sąd uwzględnia z urzędu, a nie na zarzut strony (jak to ma miejsce w przypadku przedawnienia). Zobowiązany nie musi stawiać żadnego zarzutu podczas gdy przy przedawnieniu sąd oddala powództwo wyłącznie na zarzut dłużnika.

RODZAJE TERMINÓW ZAWITYCH: (s.286)

(ze względu na rodzaj objętej nim czynności prawnej)

• terminy do dochodzenia roszczeń i uprawnień przed sądem np.:

• uprawnienie do żądania uznania czynności prawnej za bezskuteczną

Art. 59. W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia.

• uprawnienie z tytuły rękojmi (art. 568 § 1 kc.)

• uprawnienie do żądania rozwiązania umowy (art. 901 § 2 kc.)

• uprawnienie do żądania uznania spadkobiercy za niegodnego (art. 929 kc.)

• terminy do dokonywania czynności pozasądowych np.:

• uprawnienie do uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia woli pod wpływem groźby czy błędu

• uprawnienie do wykonania niektórych uprawnień kształtujących (art. 88 kc.)

• dokonywanie różnego rodzaju zawiadomień (563 § 1 kc.)

• terminy wygaśnięcia praw podmiotowych np.:

• niewykonanie prawa użytkowania przez użytkownika (255 kc.)

• niewykonanie służebności gruntowej (293 § 1 kc.)

Terminy zawite są terminami ustawowymi i mają charakter przepisów bezwzględnie obowiązujących (ius cogens). Strony czynności prawnych nie mogą tych terminów skracać ani przedłużać. W toku praktyki prawniczej dopuszcza się możliwość STOSOWANIA W DRODZE ANALOGII NORM DOTYCZĄCYCH PRZEDAWNIENIA, w szczególności norm dotyczących zawieszenia i przerwania biegu przedawnienia. Tak więc w przypadku niezrealizowania uprawnienia w terminie zawitym z powodu działania siły wyższej, osoba uprawniona mogłaby dochodzić swego uprawnienia po ustaniu działania siły wyższej. Zastosowanie w tym aspekcie ma także art. 5 kc., według którego ten kto nadużywa prawa podmiotowego nie powinien zasługiwać na ochronę prawną. Zastosowanie tego artykułu do przedawnienia nie budzi zastrzeżeń natomiast wątpliwe jest zastosowanie go do terminów zawitych.

W skład dawności wchodzą:

• przedawnienia

• terminy zawite

• zasiedzenie

• przemilczenie

Dwa ostatnie elementy są treścią kodeksu cywilnego części zobowiązań.

---