Autor: mgr Marzanna Rojek

Program uzyskał pozytywną opinię Doradcy Metodycznego PCDZN w Puławach

Autorski program nauczania języka polskiego na III etapie edukacyjnym dla XY - dziecka autystycznego opracowany na podstawie programu „ To lubię!” ( DKW-4014-128/99 ) oraz programu nauczania w gimnazjum specjalnym dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim ( DKW-4014-18/00).

I.OGÓLNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU

Program nauczania języka polskiego dla XY - dziecka autystycznego - został opracowany na bazie programu „ To lubię!” oraz programu nauczania w gimnazjum specjalnym. Merytoryczna modyfikacja programu została podyktowana koniecznością dostosowania go do indywidualnych potrzeb rozwojowych i funkcjonalnych ucznia. Elementem scalającym program nauczania jest tematyka związana ze środowiskiem dziecka, jego najbliższym otoczeniem i uczestnictwem w aktualnym życiu społecznym i kulturalnym. Program w sposób ogólny zarysowuje proponowaną tematykę, nie nakazuje omawiania określonych tekstów, co sprzyja twórczemu podejściu nauczyciela do jego realizacji i dostosowaniu do indywidualnych zainteresowań ucznia. Kształcenie językowe i ortograficzne powinno odbywać się w integracji ze wszystkimi działami, szczególny nacisk należy położyć na praktyczne posługiwanie się językiem ojczystym.

Treści programowe zostały ujęte w 6 działów:

1. Środowisko ucznia.

2. Piękno kraju ojczystego, Europy, świata.

3. Obrazy z przeszłości Polski.

4. Aktualne wydarzenia - społeczeństwo, w którym żyję.

5. Lektury.

6. Kształcenie językowe.

Program ten ma otwartą koncepcję. Nauczyciel, znając indywidualne potrzeby ucznia, sam decyduje o podziale godzin dydaktycznych na realizację poszczególnych działów, wyborze omawianej tematyki, a także doborze lektur.

Program w trakcie wdrażania może ulegać modyfikacji.

1. Charakterystyka ucznia

X rozpoczął naukę języka polskiego w gimnazjum w roku szkolnym 2001/2002. Co roku otrzymywał promocję z wyróżnieniem. Obecnie jest uczniem klasy trzeciej. Program z języka polskiego realizuje w ramach indywidualnego toku nauczania. Nauka odbywa się w domu ucznia, w wymiarze 2 godzin tygodniowo.

X jest dzieckiem autystycznym ze specyficznymi zaburzeniami dotyczącymi w szczególności sfery komunikacji, przede wszystkim językowej. Uczeń nie mówi, wydaje jedynie nieartykułowane dźwięki, zrozumiałe tylko dla najbliższych. Alternatywną formą komunikacji z dzieckiem jest Karta Ułatwionej Komunikacji. Chłopiec pisze drukowanymi literami, odwzorowując znaki. Czyta i rozumie przeczytane teksty. Uczy się chętnie, ma dobrą pamięć. Na pierwszy rzut oka niczym nie różni się od swoich rówieśników. Żyje jednak w nieco innym, własnym świecie, do którego bliscy i nauczyciele próbują znaleźć drogę.

Amerykańscy uczeni mówią o dzieciach autystycznych, że są to dzieci kosmosu. Takie dzieci znacznie wyprzedzają ludzi, więc nam, pozostającym w tyle, trudno dotrzeć do ich świata. Zawsze jednak warto próbować.

II. CELE EDUKACYJNE

1. Ogólne cele nauczania:

- umożliwienie sprawnego funkcjonowania w życiu społecznym;

- stworzenie warunków sprzyjających rozwojowi poznawczemu, emocjonalnemu i społecznemu;

- umożliwienie zdobycia wiedzy i umiejętności na miarę potrzeb;

- wyposażenie w wiedzę zgodną z zainteresowaniami i możliwościami potrzebnymi do dalszego rozwoju i wyboru zawodu;

- rozbudzanie poczucia własnej wartości i przydatności dla środowiska;

- wzbogacanie osobowości, kształtowanie wrażliwości.

2. Szczegółowe cele nauczania:

1. Odbiór różnych tekstów

- przygotowanie do rozpoznawania sytuacji komunikacyjnej, w jakiej powstał tekst oraz jego funkcji i intencji nadawcy;

- uwrażliwienie na manipulację słowną, treści reklamowe i propagandowe;

- uwrażliwienie na wymiar etyczny tekstów, przygotowanie do ich oceny;

- przygotowanie do świadomego wyboru własnych lektur.

Czytanie

- doskonalenie techniki cichego, szybkiego czytania;

- ćwiczenia prowadzące do dokładnego rozumienia tekstu na poziomie większych całości kompozycyjnych;

- kształcenie umiejętności funkcjonalnego czytania tekstów informacyjnych o charakterze poznawczym ( np. artykuł popularno-naukowy) i praktycznym ( np. instrukcja);

- przygotowanie do odbioru przedstawień teatralnych, audycji radiowych i telewizyjnych, komputerowych programów edukacyjnych.

Słuchanie

- kształtowanie kultury słuchania ( życzliwego nastawienia do nadawcy, szacunku dla mówiącego, dobrej woli zrozumienia cudzego tekstu);

- ćwiczenie zdolności zapamiętywania najważniejszych informacji zawartych w tekście.

2. Tworzenie własnych tekstów

- kształcenie umiejętności poprawnego i skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach;

- rozwijanie umiejętności tworzenia własnych tekstów na różne tematy;

- uwrażliwienie na konieczność wyrażania prawdy;

- wzbogacanie słownictwa;

- doskonalenie umiejętności formułowania wypowiedzi poprawnych językowo i stylistycznie.

Pisanie

- wyrabianie nawyku dbałości o graficzną postać tekstu;

- kształtowanie nawyku ortograficznego i interpunkcyjnego;

- wykształcenie umiejętności tworzenia krótkich, spójnych tekstów poprawnych składniowo;

- praktyczne wykorzystanie zdobytych wiadomości przy redagowaniu pism użytkowych ( np. list, druki pocztowe, podanie, życiorys, ogłoszenie, zaproszenie);

- kształcenie umiejętności korzystania z książek, słowników, encyklopedii, prasy.

Mówienie

- uświadomienie roli zachowań pozajęzykowych ( np. gestu, spojrzenia, mimiki, uśmiechu) w porozumiewaniu się.

3. Kształcenie kulturowo - literackie

- wyposażenie przez kontakt z literaturą w podstawową wiedzę o człowieku, jego reakcjach i przeżyciach;

- poznanie piękna otoczenia i środowiska dzięki utworom literackim;

- poznanie wybranych utworów literackich i innych dzieł sztuki narodowej.

4. Kształcenie językowe

- wdrażanie do wykorzystywania zdobytej wiedzy o języku do budowania własnych tekstów i poprawiania błędów;

- poszerzanie zasobu słów dzięki lekturze i własnym doświadczeniom;

- odczytywanie funkcji gramatycznych użytych w tekście;

- wykorzystywanie wiedzy o budowie wypowiedzeń do celowego przekształcania tekstu.

III. TREŚCI NAUCZANIA

1. Środowisko ucznia.

- Obrazy z życia ucznia w domu i w szkole. Moje miejsce w rodzinie, w szkole i w społeczeństwie. Stosunek do różnych wartości związanych z rodziną, religią, pracą, środowiskiem rówieśniczym, ze światem dorosłych. Rozważanie zalet i wad charakteru człowieka. Wartości w życiu społecznym - pieniądze, władza, miłość, równość, wolność, sprawiedliwość.

- Pogłębianie uczuciowych więzi z przyrodą. Problemy ochrony środowiska. Poczucie własnej wartości i przydatności dla środowiska

- Znaczenie pracy w życiu indywidualnym i zbiorowym. Zawody, miejsca pracy. Ocena i samoocena wykonania zadań.

2. Piękno kraju ojczystego, Europy, świata.

- Charakterystyczne obrazy przyrody, życia ludzi, ich zajęć, pracy, kultury. Współczesne obrazy z życia dzieci i młodzieży w Polsce, Europie i innych krajach świata. Przybliżanie tradycji polskiego obyczaju, kultury materialnej i duchowej. Zwyczaje, legendy w różnych okolicach Polski.

- Moja mała ojczyzna. Nazwa regionu, nazwy miejscowe. Dostrzeganie wartości kultur innych narodów. Problemy integracji z Unią Europejską.

3. Obrazy z przeszłości Polski.

- Życie w Polsce w latach okupacji. Postawy bohaterów jako wzory zachowań. Osoby i wydarzenia o zasadniczym znaczeniu dla losów narodu i państwa polskiego. Rola literatury w kształtowaniu postaw ludzi i ich wzorców moralnych.

- Sylwetki słynnych Polaków: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Henryk Sienkiewicz, Maria Skłodowska-Curie, Janusz Korczak, Jan Paweł II, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska i inni.

4. Aktualne wydarzenia - społeczeństwo, w którym żyję.

- Uczestnictwo w życiu społecznym i kulturalnym. Korzystanie z dóbr kultury.

- Prasa, teatr, telewizja, radio, film i ich rola we współczesnym życiu społecznym.

- Rola reklamy telewizyjnej, prasowej. Właściwości reklamy i jej wiarygodność.

5. Lektury.

Propozycje lektur - do wyboru przez nauczyciela w zależności od

potrzeb wychowawczych i zainteresowań ucznia.

Z mitologii greckiej: Pigmalion, Narcyz

Wybór wierszy Cz. Miłosza, W. Szymborskiej, T. Różewicza, ks. J.

Twardowskiego

Wybór tekstów biblijnych ( np. Miłosierny Samarytanin, Wieża Babel)

A Saint-Exupery- „ Mały Książę”

E. Hemingway- wybrane opowiadanie ( np. „ Niepokonany”)

A. Czechow- wybrana nowela ( np. „ Śmierć urzędnika”)

I. Krasicki- „ Żona modna”

S. Żeromski- „ Siłaczka”

Tristan i Izolda

H. Sienkiewicz- „ Latarnik”

IV. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

Program nauczania jest przeznaczony dla dziecka autystycznego. Rzeczywistą sytuację dydaktyczną zna nauczyciel pracujący z uczniem i dlatego sam dobiera treści i metody kształcenia, środki dydaktyczne, a także wyznacza zadania dydaktyczno-wychowawcze. Wymagania programowe muszą być dostosowane do potrzeb i możliwości ucznia.

Do zdobycia zaplanowanych umiejętności i wiedzy należy dochodzić poprzez różnorodne działania:

a) obserwowanie, porównywanie, przekształcanie i uogólnianie różnorodnych zjawisk i faktów;

b) metody polegające na współpracy, służące wspólnemu rozwiązaniu konkretnych problemów;

c) przyswajanie wiadomości poprzez korzystanie z informacji przygotowanych przez nauczyciela;

d) praca z różnymi środkami dydaktycznymi ( podręczniki, słowniki, encyklopedie, reprodukcje dzieł malarskich, fotografie, filmy, edukacyjne programy komputerowe, mapy, schematy, wykresy, tabele, plakaty, itp.)

e) przekłady tekstów czytanych na inne systemy znaków ( rysowanie i malowanie ilustracji do tekstu; projektowanie stroju postaci; opracowywanie planów, itp.)

f) tworzenie swobodnych tekstów wynikających z chęci podzielenia się z innymi tym, co uczeń zobaczył, co przeczytał, co go zdziwiło, co mu się podobało;

g) redagowanie pism użytkowych;

h) ćwiczenia ortograficzne i interpunkcyjne;

i) praca z komputerem.

V. KONTROLA I OCENA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Bardzo ważną sprawą w nauczaniu dzieci autystycznych jest motywowanie ich do pracy i ocenianie efektów uczenia się. Ocena winna stanowić element zachęty do dalszej pracy. Uczeń powinien mieć szansę osiągnięcia sukcesu i zdobyć wiarę we własne możliwości. Nie ma uniwersalnego narzędzia kontroli osiągnięć szkolnych takiego dziecka. Testy i sprawdziany mogą być tylko jednym z wielu narzędzi. Kontrola powinna przybierać zróżnicowane formy, także zabawowe w postaci konkursów, gier dydaktycznych, itp. Oceniając pracę ucznia, należy wziąć pod uwagę konkretne umiejętności i wiadomości, a także jego wysiłek włożony w ich zdobycie. Nie wolno dopuścić do tego, aby niepowodzenie wzbudziło w uczniu poczucia mniejszej wartości i zniechęciło go do dalszej pracy. Ocena powinna motywować pozytywnie.

Ocena śródroczna i semestralna ustalana jest na podstawie sumy spostrzeżeń uwzględniających oceny cząstkowe.

Wystawianiu oceny powinno towarzyszyć zrozumienie dla choroby dziecka. W razie potrzeby należy zmienić wymagania i modyfikować program nauczania, dopasowując do możliwości ucznia.

VI. EWALUACJA PROGRAMU

Ewaluacja może być przeprowadzona pod koniec roku szkolnego w formie ankiety, którą wypełni uczeń. Ankieta może zawierać pytania dotyczące opinii ucznia na temat sposobu prowadzenia zajęć oraz pytania sprawdzające jego umiejętności i wiedzę. Wybrane odpowiedzi uczeń podkreśla lub wskazuje ręką. Wyniki ankiety należy wziąć pod uwagę przy ewentualnej modyfikacji programu.

PLAN REALIZACJI PROGRAMU NAUCZANIA

KSZTAŁCENIE KULTUROWO - LITERACKIE

ZAGADNIENIA DO REALIZACJI:

I. Środowisko ucznia

1. O wakacjach, czyli moje zachwycenie światem.

2. Cudze chwalicie, swego nie znacie - wojaże po Polsce (przypomnienie zasad pisowni wielką literą).

3. Wielka Gilly kontra reszta świata. Fragment powieści, którą warto przeczytać.

4. Jak ty komu, tak on tobie. ( „Wielka Gilly” K.Paterson)

5. Niezależnie od tego, ile mam lat, jako człowiek mam prawa…

6. Najprostsze prawdy o człowieku, Ziemi i cywilizacji wypowiedziane w „Małym Księciu”

A. Saint -Exupery'ego.

7. Historia miłości róży i Małego Księcia.

8. Pokonany czy niepokonany Manuel Garcia? Człowiek u kresu swoich możliwości zawodowych. („Niepokonany” E. Hemingway).

9. Moja rodzina, mój dom.

10.Jesteśmy klientami - z wizytą na poczcie, w banku, w sklepie…

11. Zawody znane i nieznane - wywiad z przedstawicielem ulubionego zawodu.

12. Czy kolekcjoner to zawód?

II. Piękno krajów świata

1. „Żona modna” I. Krasickiego obrazem obyczajowości w dawnej Polsce.

2. Stworzenie świata mniej serio - K.I.Gałczyński „Osiem dni stworzenia”.

3. Żartobliwa charakterystyka kobiet w wierszu J.A.Morsztyna „Niestatek”.

4. `Na czym polega prawda uczuć kochanków z odległego średniowiecza? („Tristan i Izolda”).

5. W Soplicowie jak w raju! („Pan Tadeusz”A.Mickiewicz).

6. „Jam jest Jacek Soplica…”

7. Wyjaśniamy sens tytułu wiersza J.Przybosia „Póki my żyjemy”.

8. W krainie legendy.

III. Obrazy z przeszłości Polski

1. Wczorajszy i dzisiejszy Obrzydłówek. Zostajesz burmistrzem miasta…

(„ Siłaczka” S.Żeromski).

2. Piekło powstania…(„Pamiętnik z powstania warszawskiego” M.Białoszewski).

3. „ Tam, kędy przeszły tanki…” („Ocalony”, „Warkoczyk” T.Różewicz).

4. Po każdej wojnie ktoś musi posprzątać…”(„Koniec i początek” W.Szymborska).

5. Uwikłani w historię. ( „ Bagnet na broń”, „ Żołnierz polski” W.Broniewski).

6. Sylwetki słynnych Polaków.

IV. Aktualne wydarzenia - społeczeństwo, w którym żyję.

1. Teatr życia codziennego - wypowiedzi o charakterze użytkowym.

2. Magia ojczyzny. ( „Latarnik” H.Sienkiewicz).

3. Odpowiedzialny czy nieodpowiedzialny? („Latarnik” H.Sienkiewcz).

4. Byłem! Widziałem! Potrafię opisać!

5. Nie zawsze - gdy słuchamy - słyszymy. (Wieża Babel, „ Na wieży Babel” W.Szymborska).

6. Wierzyć czy nie wierzyć reklamie?

7. W sprawie reklam - konieczny zdrowy rozsądek.

8. Nie poddam się, będę negocjował. (artykuł „ Nie kupuj sobie psa”).

KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE

1. Potyczki z ortografią - utrwalenie pisowni wyrazów trudnych.

2. Sposób na nudę - utrwalenie wiadomości o głoskach i sylabach.

3. Oznajmiam, przypuszczam - bo ja tryby dobrze znam.

4. Prośbę, rozkaz, polecenie w tryb rozkazujący zmienię.

5. Do czego służą liczebniki? - liczebnik jako wyraz określający rzeczownik.

6. Z cukrem czy bez…- decydują przyimki.

7. Kultura i moda ubierania się - o funkcji przydawki w tekście.

8. Rozmowa - zdanie pojedyncze rozwinięte.

9. Kto stawia właściwe pytania, ten trafnie określi rodzaj zdania (zdania złożone współrzędnie i podrzędnie).

10.Kto pyta, nie błądzi - kultura języka polskiego.

11.Moja mała ojczyzna - rodzina wyrazów.

12.Jesteś szaradzistą, rozwiązujesz zadania. (tworzenie rzeczowników)

13.Ewa z żebra Adama powstała, nazwa męska żeńskiej podstawę dała. ( nazwy zawodowe kobiet)

14.Moja rodzina i ja - grupy znaczeniowe rzeczowników, słowniki tematyczne.

15.O instrukcji…życzliwie.

16. Zerkasz do lustra i … - autocharakterystyka.

17.Pora na idola - doskonalenie umiejętności mówienia o innych.

18.Pomarzyć dobra rzecz - opis przeżyć wewnętrznych.

19. „Oswoić” znaczy „stworzyć więzy”, czyli mówimy o przyjaźni.

( uzasadnianie i ocenianie)

20.Poznaj po słowie, co kto ma w głowie, czyli składamy sobie życzenia.

21.Czy to wypada, czy nie wypada? - takt i ogłada.

22.Plotka, obmowa, kłamstwo, czyli wiadomości, które nas krzywdzą.

23.Kłócić się z kim? O co? - a może po co? (etykieta językowa).

24.Jeśli pytać umiemy, wiele o życiu wiemy. (kultura rozmowy)

25. Czy wszyscy mówimy tym samym językiem? - różność w jedności.

26.Twoja mowa cię zdradza… - gwary środowiskowe i zawodowe.

27.Język się zmienia… archaizmy, zapożyczenia, neologizmy.

Ilość godzin przeznaczonych na realizację poszczególnych zagadnień zależy od indywidualnych możliwości dziecka.

1

---