Dziecięcy sposób postrzegania własnego `ja' oraz rozumienia pojęcia związku

Pojęcie własnego `ja' w wieku szkolnym.

• W okresie szkoły podstawowej następuje zmiana definicji `ja', która nabiera bardziej relatywnego, abstrakcyjnego i ogólnego charakteru.

• Jednocześnie pojęcie własnego `ja' dziecka coraz rzadziej dot. cech zewnętrznych, a coraz częściej trwałych wartości wewnętrznych (uczuć, idei)

• Sześciolatek określi siebie, jako osobę `bystrą'/'tępą'

• Dziesięciolatek - że jest `bystrzejszy od innych'/'nie tak dobry jak jego koledzy'

Sposób postrzegania innych ludzi.

• Podobnie do postrzegania `ja' zmiana sposobu postrzegania przez dzieci innych osób wiąże się z przejściem od konkretu do abstraktu, od tymczasowości do stabilności.

• Sześcio- i siedmiolatki nie rozwinęły pojęcia: STAŁOŚĆ OSOBOWOŚCI - dzieciaki powołując się na takie cechy u innych jak: miły, chciwy, dobro, zły nie traktują tych cech, jako stałych elementów charakterystyki jednostki, na które w każdej chwili mogą się powołać

• Natomiast od 7. czy 8. roku życia następują gwałtowne zmiany. Dzieci zaczynają skupiac się na cechach wewnętrznych i wartościach innych osób i przypuszczać, że w innej sytuacji dostrzegą te same elementy osobowości.

Pojęcie przyjaźni.

• dla przedszkolaków przyjaźń to kategoria fizyczności. `Bawienie się razem', spędzanie czasu, dzielenie się przedmiotami

• natomiast w okresie szkoły podstawowej podstawowym pojęciem związanym z przyjaźnią staje się wzajemne zaufanie (odtąd przyjaciele to osoby szczególne, podobne do nas, hojne, pomocne, godne zaufania).

Zalezność między procesami poznawczymi a zachowaniem społecznym.

• Przedszkolak posiada teorie innych umysłów, ale nie rozumie jeszcze, że ludzie z jego otoczenia też na swój sposób odczytują jego umysł. Dziecko zrozumie stwierdzenie: Wiem, że ty wiesz, ale nie zrozumie: Wiem, że ty wiesz, że ja wiem.

• Nie wiadomo jednak, co jest przyczyną, a co skutkiem. Czy poznanie warunkuje relacje i zachowania społeczne, czy to podczas realizowania zachowania społecznego (zabawa z równieśnikami) malec pracuje nad procesami poznawczymi i uczy się.

Typy związków.

• Rodzice

• Przedszkolaki potrzebują oparcia w rodzicach szczególnie w czasie stresujących wydarzeń - pierwszy dzień szkoły, śmierć pieska, choroba. Ale w miarę zniejszenia się ilości przykrych wydarzeń maluchy oddalają się od rodziców, nie osłabiając jednak przywiązania. Rodzice nadal są dla nich bezpieczną bazą, wsparciem.

• 
  Badania Baumrind (1991)
  
  
  
  
  

• Rówieśnicy

• Siedmio-, ośmio-, dziewięcio- i dziesięciolatki preferują zabawę z rówieśnikami.

• Dla piątoklasistów najwazniejszym kryterium było to, co dzieci razem robią

• Dla ósmoklasistów - wazniejsze okazały się idee, podobny wygląd.

• Przejście podobne do postrzegania `ja' - od konkretności do abstrakcyjności.

• Segregacja płciowa

• Już trzy- i czterolatki bawią się oddzielne: chłopcy z chłopcami, dziewczynki z dziewczynkami

• Ogólnie: dzieci w wieku od sześciu do dwunastu lat czynnie unikają kontaktów z płcią przeciwną, tworzą negatywne stereotypy i wolą towarzystwo własnej płci

• Dzieci pierwszych klas podstawowych bardziej są skłonne przełamać pomiędzy grupami barierę rasową, niż płciową.

• Przyjaźń.

• Pięcio- i sześciolatki mogą nawiązać przyjaźń mieszaną płciowo, ale siedmio- i ośmiolatki zawsze wybiorą przyjaciela zgodnego płciowo ze swoją płcią.

• Przyjaźnie chłopców = ekstensywne (grupa otwarta na nowego członka, bawiąca się zazwyczaj na dworze, tym samym zajmując większą przestrzeń; przyjaźń taka opiera się na współzawodnictwie i dominacji).

• Przyjaźnie dziewczynek = intensywne (bawią się w parach, rzadko powiększają grupkę, najczęściej w domu, bądź w jego pobliżu; przyjaźń taka to zgodność, zwierzanie się, uległość)

• Wzorce agresji

• Agresja fizyczna w okresie przedszkolnym niemal zanika, wzrasta jednak agresja werbalna

• AGRESJA SPOŁECZNA - zachowanie, którym posługują się dziewczynki, żeby zniszczyć czyjeś poczucie wartości czy stosunki z rówieśnikami

Różnice indywidualne.

Poczucie własnej wartości.

• Siedmio- i ośmiolatki nie mają problemu z odpowiedzią na pytanie: Jak bardzo lubisz siebie? Czy jesteś szczęśliwy?

• Wg Susan Harter poziom samooceny jest wynikiem dwóch wew. ocen lub sądów:

• Rozdźwięk pomiędzy tym, kim dziecko chciałoby być, a tym, kim myśli, że jest (gdy rozbieżnośc niewielka poczucie własnej wartości wysokie; i na odwrót)

• Poczucie wsparcia ze strony ważnych ludzi

• Niska samooceny w tym wieku jest silnie sprężona z depresją.

Stałość poczucia własnej wartości na przestrzeni czasu.

• Samoocena na krótką metę jest całkiem stabilna, natomiast w okresie kilku lat obserwuje się już pewnie jej wahania.

Źródła zróżnicowania poczucia własnej wartości:

• Doświadczanie przez dziecko sukcesów i porażek na różnych polach działania

• Wartości i poglądy wyznawane przez rodziców i rówieśników.

• Określenia i oceny płynące od innych.

Na podstawie tych trzech źródeł dziecko tworzy własny pogląd (WŁASNY MODEL WEWNĘTRZNY) na to, kim powinno być i kim jest. Schemat ten nie jest niezmienny. Jednak, gdy raz został ustanowiony, charakteryzuje go pewna trwałość.

Popularność i odrzucenie.

• Stopień odrzucenia przez grupę rówieśniczą ma tendencję do nieulegania zmianie. Dziecko odrzucone rzadko zmieni swój status - a nawet jeśli uda mu się to to i tak nie osiagnie pełnej akceptacji.

• Podgrupy dzieci odrzuconych:

• Na stałe odrzucone prze rówieśników

• Dzieci zaniedbywane

Cechy dzieci popularnych i odrzuconych.

• Dzieci popularne

• Zachowanie łagodne

• Wspieranie innych

• Dobrzy rozmówcy

• Panują nad emocjami

• Dzieci odrzucone

• Agresja (jako sprawne narzędzie rozwiązywania problemów - K. Dodge)

• Kłótliwość

• Niezdolność do współpracy

• Niezdolność do kontrolowania emocji

• Interpretacja zachowania innych jako ataku

Rola szerzej pojętej społeczności.

Rola stresu i czynniki ochronne.

• Arnold Sameroff w dziecku nawarstwiają się wpływy róznego rodzaju stresu. Dziecko może poradzić sobie z jedną, czy dwiema trudnymi sytuacjami, alecz jeżeli dochodzi do ich kumulacji takie konsekwencje jak nieprawidłowy rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny stają się realne.

• Czynniki chroniące dziecko przed szkodliwym wpływem stresu:

• Wysoki poziom inteligencji

• Kompetentny typ wychowania (np. autorytatywny)

• Dobra szkoła

• Bezpieczne przywiązanie do rodzica

• Silna więź z przyjaciółmi, rodziną, sąsiadami

Telewizja i jej znaczenie.

• Pozytywne efekty edukacyjne:

• Wpojenie odpowiednich wartości

• Poszerzenie zasobu słownictwa

• Ugrzecznienie dziecka

• Negatywne efekty telewizji na zdolności poznawcze:

• Im więcej czasu przed tv tym gorsze wyniki w testach (szczególnie u rodzin wykształconych)

• Telewizja a poziom agresji

• Chris Boyatzis (1995) dzieci oglądające brutalny serial wykazały siedmiokrotnie więcej aktów przemocy w swobodnej zabwie, którą rozpoczęto zaraz po projekcji w porównaniu z dziećmi nieoglądającymi uprzednio tej kreskówki.

• Stałe oglądanie przemocy na ekranie prowadzi do znieczulicy emocjonalnej wobez przemocy

Rozwój społeczny i rozwój osobowości w wieku od sześciu do dwunastu lat.

---