4. Kwestia męska (zmierzch autorytetów ojców; nowe dyrektywy wychowania synów refleksja nad ojcostwem): Świętochowski, Legouve, Smiles:
Aleksander Świętochowski („Dumania pesymisty” 1881r.) był wielkim orędownikiem emancypacji kobiet.
SYTUACJA PUBLICYSTYCZNA:
Nieufność i bunt wobec rodziców, doświadczenie naturalne dla generacji, która występuje, historia dopełniała innymi: poczuciem oszukania, głębokiego zawodu, w końcu zaś świadomością uciążliwej nieprzydatności przedstyczniowych wzorców z dnia na dzień tracących swą funkcjonalność w nowych czasach. Wszystko to wyraźnie kształtowało sferę wartości aprobowanych i nieaprobowanych, wpływało na modelowanie generacyjnego i grupowego autostereotypu, a także wizerunku przeciwnika. Młodzież wyposażyła się w takie cechy: odpowiedzialność i dojrzałość.
W manifestach pozytywistów starość jest synonimem bezsilności i wyuczonej beznadziejności, psychicznej blokady czy lęku przed rzeczywistością, w końcu dziecinnego sentymentalizmu.
SYTUACJA DOMOWA „MŁODYCH”:
Większość przyjechała z prowincji do większych miast, na ogół z podupadłych domów szlacheckich, głęboko dotkniętych klęską powstania styczniowego. Ogólnie miała miejsce: domowa tragedia i rozpad rodziny polskiej. U Świętochowskiego wyglądało to tak, że jego ojciec chciał go wychowywać na wzór tradycyjny i w pewnym momencie niepokornego syna próbuje dosłownie wziąć głodem. Despotyczny, skąpy i może trochę zdziwaczały ojciec staje się dla Aleksandra obiektem drwin nie jest dla niego żadnym autorytetem. Dlatego dla „młodych” sentymenty rodzinne kojarzą się ze wstydliwym poczuciem klęski i bezsilności. Rozchwianiu ulega też tradycyjny model mężczyzny - Polaka związanego z kulturą szlachecką. Dlatego potrzebne jest nowe źródło koncepcji rodziny.
Świętochowski: uważa, że wychowanie mężczyzny na męża, ojca jest zależne tylko od kobiety, dlatego to ona musi być patriotką, piastunką narodu. Zwraca uwagę na to, że mężczyznę należy reformować, bo nie zna on cech kobiecych. Dlatego kobieta nie dokona nic jeśli będzie „drzewem do opalania domowego ogniska”, „workiem z sumą posagową” czy „domowa prostytutką”.
Julian Ochorowicz: Ideał kobiety Polki i małżeństwa, przygotował program „Przygotowanie do życia w rodzinie” - partnerzy dobierają się samodzielnie, zdawanie egzaminów przedmałżeńskich- miały sprawdzić dopasowanie się, kobieta też powinna pracować w związku, szczerość w związku. Żona powinna interesować się hobby oraz pracą męża, kobieta kształci się po to by pomagać mężowi , podążać za nim.
MODEL SELF - HELP
Samuel Smiles i jego „self-made-man”, która staje się ideałem charakteru, którego kształtowanie zależeć ma od pracy i wytrwałości każdej jednostki, a także od jej umiejętności rozpoznania własnych szans w świecie.
Ernest Legouve:
„Ojcowie i dzieci” 1874r. w: Przeglądzie Tygodniowym - wielki bestseller pedagogiczny tego czasu, zwraca uwagę absolutny rozłam między pokoleniami: autorytety sprzed 1874 upadły, brak wiary w pokolenie ojców - autorytet ojców wynikał z tego, że miał pieniądze. Legouve konstatuje upadek w nowoczesnych społeczeństwach władzy ojcowskiej starego typu i kruszenia się patriarchalnego autorytetu, postuluje program „przygotowania do ojcostwa” wyłożony w formie dziennikowych zapisów prowadzonych przez ojca towarzyszącego rozwojowi syna. Ważne miejsce zajmuje tu tak istotna dla wstępujących na literacką scenę warszawskich „młodych” kwestia „usunięcia się” ojców. Tylko ojcowie, którzy pozwolą synom na samodzielność, będą potrafili wejść w nową ważną fazę wspólnego życia, którą Legouve określa jako „wzajemne wychowanie się”.
KATEGORIA DOJRZEWANIA - młody człowiek musiał się „chwycić” pracy aby móc zarobić na chleb i pomóc rodzicom. Czytał książki, w których autorzy piszą o ważności kapitału, wartości pieniądza, o pracy (wydajnej), że bez pracy nie ma marzeń, nie ma perspektyw. Najważniejsza rolę odgrywało kształcenie intelektualne. Dojrzewanie było równoznaczne z powolnym osiąganiem samopoczucia (uświadomienie sobie własnego „ja”, własnych możliwości poznawczych wynikających z nich sposobów działania), którego krystalizacja oznaczała rozpoczęcie nowego etapu życia. Smiles podkreślił wagę „Młodzieńczego zapału” jako „niezawodnej wskazówki charakteru”.
1
- 1 -