Anna Ankudo - Jankowska

ŚRODKI GOSPODARCZE I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ORAZ BILANS JEDNOSTKI GOSPODARCZEJ

Podstawą prawną do prowadzenia rachunkowości w Polsce są:

• ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 roku (polskie prawo bilansowe, obowiązująca od 01.01.1995);

• ustawa o zmianie o ustawy rachunkowości z 9 listopada 2000 (obowiązująca od 01.01.2002) wprowadziła ona min.:

- nowe definicje, pojęcia i regulacje,

- zmiany zasad wyceny aktywów i zobowiązań oraz ustalania wyniku finansowego,

- zmiany zakresu i struktury informacji zawartych w sprawozdaniu finansowym.

Prowadzenie działalności gospodarczej wymaga dysponowania odpowiednim majątkiem (zasobami). Majątek firmy może być rozpatrywany z dwóch punktów widzenia tj. w ujęciu majątkowym lub ujęciu finansowym:

• w ujęciu rzeczowym majątek tworzą składniki, czyli środki gospodarcze. W rachunkowości nazywane są one majątkiem czynnym (czynnie uczestniczą w procesach gospodarczych) lub aktywami;

• w ujęciu finansowym majątek przedstawia źródła jego pochodzenia (finansowania). Źródła pochodzenia środków gospodarczych wskazują, kto wyposażył jednostkę w środki gospodarcze.

ŚRODKI GOSPODARCZE (AKTYWA)

AKTYWA

są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które zgodnie z oczekiwaniami spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych(wg znowelizowanej ustawy o zmianie ustawy o rach.)

Podstawowym kryterium grupowania środków gospodarczych jest ich podział zgodnie z zasadą wzrastającej płynności. W związku z tym w zależności od pozostawania tych środków w jednostce dzieli się je na:

1. aktywa trwałe (majątek trwały) - pozostające w jednostce praktycznie powyżej12 miesięcy, o długotrwałym okresie użytkowania, wykorzystywane w wielu kolejnych procesach gospodarczych (stopniowe zużycie w czasie) oraz znacznej wartości jednostkowej;

2. aktywa obrotowe majątek obrotowy) - składniki zmieniające swoją postać w krótkim czasie (przekształcają się w czasie procesu produkcyjnego: środki pieniężne- zakup- materiały- produkcja- wyroby gotowe- sprzedaż- środki pieniężne) i pozostające w stałym obrocie gospodarczym

AKTYWA TRWAŁE

Aktywa trwałe dzieli się (najczęściej) na 5 grup:

1. Wartości niematerialne i prawne

2. Rzeczowe aktywa trwałe (środki trwałe i środki trwałe w budowie)

3. Należności długoterminowe

4. Inwestycje długoterminowe

5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Wartości niematerialne i prawne

Wartości niematerialne i prawne

są to nabyte przez jednostkę, zliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone na własne potrzeby jednostki

Zalicza się do nich:

• autorskie prawa majątkowe

• licencje (programy komputerowe), koncesje

• prawa do wynalazków patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych itp.,

• know - how,

• wartość firmy.

Wartość firmy

jest dodatnią różnicą miedzy ceną nabycia określonej jednostki lub jej zorganizowanej części a niższą od niej wartością godziwą przyjętych aktywów netto (aktywów pomniejszonych o przyjęte zobowiązania)

Wartość godziwa

przyjmuje się za nią kwotę, za jaka dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, nie powiązanymi ze sobą stronami (wg znowelizowanej ustawy o zmianie ustawy o rach.)

Środki trwałe i środki trwałe w budowie

Środki trwałe

są to rzeczowe aktywa trwałe o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż jeden rok, kompletne i zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki

Do środków trwałych zalicza się:

• nieruchomości (grunty, budynki, budowle a także prawo do wieczystego użytkowania gruntu, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego),

• maszyny, urządzenia, środki transportu,

• ulepszenia w obcych środkach trwałych,

• inwentarz żywy.

środki trwałe w budowie

są to zaliczone do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego. Są to koszty, (nabycia lub wytworzenia), które obejmują wydatki poniesione na budowę lub montaż nowych lub ulepszenie istniejących środków trwałych.

Należności długoterminowe

Należności długoterminowe

stanowią należności z innych tytułów niż należności z tytułu dostaw, robót i usług, których zapłata nastąpi po upływie 12 miesięcy.

Należności z tytułu dostaw, robót i usług bez względu na ich termin wymagalności zalicza się do aktywów obrotowych.

Inwestycje długoterminowe

Inwestycje

są to składniki majątku, które zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend, a w szczególności aktywa finansowe (akcje i obligacje )oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę.

Zatem inwestycjami są wszystkie te zasoby majątkowe, które nie są użytkowane przez jednostkę, a zostały nabyte w celu osiągnięcia wyżej wymienionych korzyści. Tę grupę spośród innych zasobów wyróżnia specyfika korzyści realizowanych z tytułu ich posiadania. Są to korzyści, które nie wymagają dodatkowych nakładów. Inwestycje można podzielić na:

• aktywa finansowe,

• aktywa niefinansowe.

Do inwestycji (lokat) długoterminowych zalicza się:

• nieruchomości (zaliczane do aktywów trwałych, a nie zaliczane do środków trwałych),

• wartości niematerialne i prawne (zaliczane do aktywów trwałych, a nie zaliczane do wartości niematerialnych i prawnych),

• długoterminowe aktywa finansowe:

• udziały,

• akcje,

• inne papiery wartościowe,

• udzielone pożyczki,

• inne aktywa finansowe (lokaty bankowe pow. roku),

• inne inwestycje długoterminowe (np. lokata w metalach szlachetnych).

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe są to rozliczenia, które trwają dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.

AKTYWA OBROTOWE

Aktywa obrotowe dzieli się na 4 grupy:

1. Zapasy,

2. Należności krótkoterminowe,

3. Inwestycje krótkoterminowe (krótkoterminowe aktywa finansowe, środki pieniężne i inne aktywa pieniężne),

4. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Zapasy

Zapasy

To rzeczowe składniki majątku obrotowego, do których zalicza się: Materiały Półprodukty i produkty w toku Produkty gotowe Towary

Materiały są to składniki majątku, które zużywają się jednorazowo (całkowicie) w procesie produkcji i przenoszą swoją wartość na wytworzone produkty

Do materiałów zalicza się:

Surowce

Materiały podstawowe

Paliwa

Opakowania

Części zamienne

Odpadki

Produkty uboczne z wyj. produktów ubocznych gospodarki leśnej powstałych w procesie produkcji lub innej działalności, mające wartość użytkową i nadające się do zużycia na własne potrzeby lub sprzedaży

Towary

Są to rzeczowe składniki majątku, które zostały zakupione lub pochodzą z własnej produkcji w celu dalszej odsprzedaży w niezmienionej postaci(nie podlegają procesowi przetworzenia)

Należności krótkoterminowe

Należności krótkoterminowe

Są to kwoty pieniężne należne danej jednostce od innych jednostek (osób fizycznych )z tytułu dostaw i usług oraz wierzytelności z innych tytułów nie zaliczonych do aktywów finansowych

Inwestycje krótkoterminowe

Inwestycje krótkoterminowe

Są to obrotowe aktywa finansowe nabyte w celu osiągania korzyści ekonomicznych i dokonywania za ich pomocą transakcji

Inwestycje krótkoterminowe można podzielić na:

Krótkoterminowe aktywa finansowe

Udziały , akcje

Inne papiery wartościowe (obligacje, bony skarbowe, weksle obce z terminem płatności w okresie dłuższym niż 3 miesiące od daty ich wystawienia)

Udzielone pożyczki

Inne krótkoterminowe aktywa finansowe (lokaty bankowe do roku)

Środki pieniężne i inne aktywa pieniężne

Środki pieniężne w kasie i w banku czeki i weksle obce płatne do 3 miesięcy od daty ich wystawienia

Inne środki pieniężne

Inne aktywa pieniężne (nie zalicza się już metali szlachetnych - inwestycje niefinansowe).

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA MAJĄTKU (PASYWA)

Pasywa jednostek, w zależności od tego, kto finansuje majątek dzielą się na:

• kapitały własne,

• kapitały obce (zobowiązania, długi)

Kapitały własne oznaczają wartości, które pozostają do dyspozycji jednostki bez ograniczeń czasowych. Jednostce w stosunku do nich przysługuje prawo własności.

Kapitały własne (majątek własny, majątek czysty) odzwierciedlają równowartość środków gospodarczych (rzeczowych, pieniężnych, należności) wniesionych na stałe przez właścicieli lub wygospodarowanych przez jednostkę (część zysku). Reszta środków gospodarczych, które nie zostały pokryte kapitałami własnymi, ma źródło pochodzenia w kapitałach obcych.

Przy tworzeniu kapitałów własnych wyróżnia się zasilanie zewnętrzne - np. przekazanie majątku jednostce w formie aportu i zasilanie wewnętrzne - np. z wypracowanego zysku. Te dwa sposoby zasilania pozwalają wyróżnić:

• kapitały powierzone. Kapitał powierzony (kapitał pierwotny) jest kapitałem podstawowym o względnie stałym charakterze.

• kapitały samofinansowania. Kapitał samofinansowania (kapitał wtórny) pochodzi z wypracowanego zysku i jest w zasadzie źródłem tworzenia rezerw

Kapitał własny spełnia dwie podstawowe funkcje:

• jest źródłem finansowania środków gospodarczych,

• zapewnia spłatę zobowiązań wobec wierzycieli

Kapitał własny w LP nosi nazwę Kapitału Zasobów Lasów Państwowych

KAPITAŁY OBCE (ZOBOWIĄZANIA)

ZOBOWIĄZANIA

należy rozumieć jako wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek do wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowoduje wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki (wg znowelizowanej ustawy o rach.). Uregulowanie zobowiązań spowoduje odpływ z jednostki zasobów (aktywów).

Kapitały obce różnią się od kapitałów własnych tym, że muszą być zwrócone wierzycielowi w oznaczonym terminie i wysokości.

Zobowiązania można podzielić na:

• kredyty bankowe i pożyczki,

• zobowiązania i rezerwy na zobowiązania,

• rozliczenia międzyokresowe.

Kredyty bankowe i pożyczki są zobowiązaniami z tytułu pożyczonych przez jednostkę środków pieniężnych. Pożyczki udzielają jednostki nie będące bankami.

Zobowiązania długoterminowe:

• otrzymane kredyty,

• otrzymane pożyczki,

• zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów własnościowych itp.

Zobowiązania krótkoterminowe:

• otrzymane kredyty,

• otrzymane pożyczki,

• zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów własnościowych,

• zobowiązania z tytułu dostaw usług i robót bez względu na termin spłaty zobowiązań,

• zobowiązania wobec ZUS, budżetu,

• wobec pracowników,

• fundusze specjalne.

Rezerwy są to zobowiązania, których termin wymagalności i kwota nie są pewne.

Rezerwy stanowią zabezpieczenie przed wiadomymi lub przypuszczalnymi obciążeniami w przyszłości, które mogą wystąpić w zawiązku z prowadzoną działalnością. Łagodzą one skutki ryzyka gospodarczego.

Wyróżnia się trzy grupy rezerw:

• na należności od dłużników (postawionych w stan likwidacji, należności kwestionowane, należności przeterminowane),

• na odroczony podatek dochodowy (zobowiązanie wobec US do uregulowania w przyszłości), świadczenia emerytalne i podobne o różnym czasie spłaty,

• pozostałe rezerwy np. przyszłe zobowiązania z tytułu napraw gwarancyjnych, prawdopodobne straty).

Literatura:

1. Buraczewski A., Jarosz K. (2005):Podstawy rachunkowości i gospodarki finansowej w Lasach Państwowych.     Wyd. AR., Poznań.

2. Kiziukiewicz T. (1996): Rachunkowość. Ekspert Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław.

3. Ustawa o zmianie ustawy o rachunkowości z dn. 9 listopada 2000 r., Dz.U. nr 113, poz. 1186.

BILANS

Bilans

jest podstawowym sprawozdaniem finansowym obejmującym wartościowe zestawienie środków gospodarczych (aktywów) i źródeł ich finansowania (pasywów) sporządzanym na określony moment, zwany dniem bilansowym

Bilans sporządza się w formie dwustronnej tabeli: lewa - aktywa, prawa - pasywa,. Bilans ma charakter dualny prezentuje ten sam majątek jednostki z dwóch różnych punktów widzenia, w ujęciu rzeczowym (środki gospodarcze- aktywa) i ujęciu finansowym (źródła finansowania- pasywa). Dlatego przy sporządzaniu bilansu obowiązuje zasada równowagi bilansowej zgodnie, z którą:

ogólna suma aktywów = ogólna suma pasywów

AT + AO = KW + KO

Aktywa w bilansie są uporządkowane według zasady wzrastającej płynności (od najwolniej do najszybciej zbywalnych.

Pasywa są uporządkowane według zasady wzrastającej wymagalności- według terminu zwrotu ( od najpóźniej wymagalnych do najszybciej zwrotnych).

Długi nazywa się także majątkiem biernym.

10

---