Zmienne i ich wskaźniki

Ważnym zabiegiem metodologicznym związanym z formułowaniem problemów i wysuwaniem hipotez roboczych jest określenie tzw. zmiennych. Wyróżniamy trzy rodzaje zmiennych, z którymi spotykamy się w badaniach pedagogicznych:

· zmienne niezależne

· zmienne pośredniczące

· zmienne zależne.

,,Zmiennymi niezależnymi nazywa się m.in. różne i ściśle określone sposoby działalności dydaktycznej lub wychowawczej albo jednej i drugiej. Są nimi szczególnie te oddziaływania pedagogiczne, dzięki którym oczekuje się określonych zmian w rozwoju umysłowym, społecznym, moralnym, lub fizycznym dzieci i młodzieży. (…)

Natomiast zmienne zależne są oczekiwanymi skutkami zmiennych niezależnych, czyli nierzadko spodziewanymi przez badacza wynikami zastosowanych w badaniach oddziaływań pedagogicznych lub następstwami psychospołecznych uwarunkowań pożądanego lub niepożądanego rozwoju osób objętych badaniami…''

„...Przez zmienne niezależne rozumie się pewne czynniki powodujące określone zmiany w innych czynnikach (zmiennych), a przez zmienne zależne czynniki podlegające wyraźnym wpływom ze strony zmiennych niezależnych”.

Według Z. Zaborowskiego „zmienna, którą czyni się przedmiotem badań określa się mianem zmiennej zależnej. Zmienną, której wpływ na zmienną zależną chcemy zbadać nazywamy zmienną niezależną. Zmienna, która łączy zmienną niezależną z zależną, o której można sądzić, że modyfikuje charakter zależności między tymi zmiennymi określa się mianem zmiennej pośredniczącej -interweniującej''.

S. Nowak definiuje wskaźnik jako „zjawisko, którego zaobserwowanie pozwoli nam (w sposób bezwyjątkowy lub z określonym lub choćby wyższym od przeciętnego prawdopodobieństwem) określić, iż zaszło zjawisko”.

Wskaźniki na podstawie, których wnosimy o zajściu jakiegoś zjawiska mogą być różne. Zależy to od charakteru wskazywanego przez wskaźnik zjawiska oraz od rodzaju związku jaki łączą te wskaźniki z danym zjawiskiem.

S. Nowak wyróżnia trzy typy wskaźników w oparciu o podane niżej kryteria.

Są to:

· wskaźniki empiryczne

· wskaźniki definicyjne

· wskaźniki inferencyjne.

Wskaźniki empiryczne „to takie, przy których teza o zachowaniu pewnej korelacji między wskaźnikiem a zjawiskiem przezeń wskazywanym jest tezą empiryczną, rozstrzygalną na drodze obserwacyjnej.

Wskaźniki definicyjne „to takie, kiedy dobór wskaźnika jest zarazem zdefiniowaniem pewnego terminu, ustaleniem jego znaczenia”.

Wskaźniki inferencyjne „są kiedy z zajścia pewnego zjawiska obserwowalnego ingeruje się zajście pewnego zjawiska wprawdzie nieobserwowalnego, ale posiadającego dla nas znaczenie niezależne od wskaźnika”.

Wg.Łobockiego:

Wskaźniki empiryczne - ,,wskazują na zmienną dająca się łatwo i bezpośrednio zaobserwować. Zachodząca zaś relacja między tymi wskaźnikami wskaźnikami a wskazywaną przez nie zmienną ma charakter związku empirycznego,,.(…)

,,Wskaźniki definicyjne wynikają z definicji badanej zmienej''

,,Właściwe określenie zmiennych i wskaźników umożliwia tez wystarczającą pogłębioną interpretację wyników przeprowadzonych badań''

M .Łobocki Metody i techniki badań pedagogicznych , Kraków 2000, s. 33.

M. Łobocki: Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1982, s. 81.

Z. Zaborowski: Wstęp do metodologii badań pedagogicznych, Ossolineum 1973, s. 145

] S. Nowak: Metodologia badań socjologicznych, Warszawa 1970, s. 202.

S. Nowak: Metodologia badań socjologicznych, Warszawa 1970, s.205.

M.Łobocki: Metody i techniki badań pedagogicznych, Kraków 2000, s.35.

M.Łobocki: Metody i techniki badań pedagogicznych, Kraków 2000, s.36

---