Czynniki wzrostu dochodu narodowego

Wzrost dochodu narodowego oznacza, że w danej gospodarce dokonują się zmiany ilościowe polegające na wzroście podstawowych wielkości makroekonomicznych tj. produkcja, zatrudnienie, inwestycje, konsumpcja, rozmiary eksportu.

Jeżeli takim zmianom ilościowym towarzyszą zmiany jakościowe to oznacza to, że w danej gospodarce występują procesy rozwoju gospodarczego. Żeby można było mówić o rozwoju gospodarczym musi występować nie tylko wzrost zatrudnienia ale też musi wzrosnąć jakość zatrudnianych osób czyli wśród zatrudnionych powinny dominować osoby o wyższym poziomie umiejętności i kwalifikacji. Jest to ważna przesłanka poprawy jakości istniejącego kapitału rzeczowego w kierunku jego unowocześnienia poprzez zastosowanie postępu technicznego.

Rozwój gospodarczy wymaga określonych procesów restrukturyzacji gospodarki polegających na zwiększeniu udziałów nowoczesnych dziedzin w wytwarzaniu dochodu narodowego zaś zmniejszaniu udziału dziedzin przestarzałych.

W krótkim okresie czasu o wzroście dochodu narodowego decydują czynniki popytowe. Czynniki popytowe obejmują popyt na dobra wszystkich podmiotów gospodarczych. Determinują one wielkość faktycznie wytworzonego dochodu narodowego w gospodarce. Łączny agregatowy popyt decyduje o wielkości produkcji faktycznej i faktycznego dochodu narodowego w krótkim okresie czasu.

W krótkim okresie wielkość popytu na różne dobra określa wielkość faktycznej produkcji tych dóbr czyli faktycznego PKB. Wzrost popytu jest zatem przesłanką wzrostu produkcji podaży dóbr czyli wzrostu PKB.

Zmniejszenie agregatowego popytu przyczynia się ograniczenia faktycznej produkcji i dochodu faktycznego. Poprawa koniunktury gospodarczej zapewnia wzrost: inwestycji, zatrudnienia, dochodów, produkcji i wzrost popytu na czynniki produkcji i dobra. Agregatowy popyt obejmuje: App= C+I+G+Ex_netto.

Agregatowy popyt przejawia się w postaci wydatków w gospodarce. Wydatki te obejmują:

C - wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych. Są to wydatki na: nietrwałe dobra konsumpcyjne, dobra trwałe (meble, komputer) oraz usługi konsumpcyjne (usługi kulturalne, wypoczynkowe, lekarskie, turystyczne)

I - wydatki sektora prywatnego o charakterze inwestycyjnym - wydatki przedsiębiorstw prywatnych (wydatki na urządzenia, maszyny, środki transportu, budowle) i gospodarstw domowych (budowa lub kupno domu, zakup mieszkania)

G - wydatki rządowe (organów samorządowych oraz centralnych) - wydatki państwa obejmują wydatki o charakterze konsumpcyjnym i inwestycyjnym np. na utrzymanie sfery budżetowej. Wydatki o charakterze inwestycyjnym związane są z utrzymaniem wojska, policji, sądownictwa, wydatki na aktywne programy walki z bezrobociem. Wydatki na dobra konsumpcyjne państwo może tworzyć pośrednio przyznając wynagrodzenia lub bezpośrednio organizując np. żywienie zbiorowe w szpitalach, domach dziecka.

Ex_netto rozumiany jest jako różnica eksportu i importu w ujęciu wartościowym. (Ex_netto=Ex-Im) Ex-wydatki zagranicy na dobra krajowe eksportowane; Im-wydatki danego kraju na dobra zagraniczne, importowane. Zależności między Ex i Im mogą być różnorodne czyli Ex_netto może przyjmować różne wartości. Ich odzwierciedleniem jest saldo bilansu handlowego.

Ex_netto > 0 gdy Ex > Im

Ex_netto < 0 gdy Ex < Im

Ex_netto= 0 gdy Ex = Im 9zrównoważony bilans handlowy)

Każda gospodarka dąży do zrównoważenia agregatowego popytu i podaży App = Apd. Jeżeli wzrośnie App to istnieje przesłanka wzrostu agregatowej produkcji i agregatowej podaży jeżeli w gospodarce istnieją wolne moce wytwórcze. Brak możliwości wytwórczych przyczynić się może do wzrostu zjawisk inflacyjnych, gdy wzrośnie agregatowy popyt.

Każda gospodarka prowadzi określoną strategię długofalowego rozwoju, w której nacisk położony jest na wzrost możliwości wytwórczych gospodarki. Te możliwości wytwórcze gospodarki są przesłanką wzrostu dochodu narodowego w długim okresie czasu. Możliwości wytwórcze gospodarki zależą od wielkości zasobów czynników wytwórczych i efektywności ich wytwarzania.

Podstawowe zasoby wytwórcze to zasoby naturalne: ludzie, kapitał rzeczowy i pieniężny (przedsiębiorczość i organizacja)

Załóżmy, że dochód narodowy jest funkcją trzech czynników wytwórczych:

Zatrudnienia

Kapitału rzeczowego

Stanu technologicznego produkcji (metody wytwarzania, które odzwierciedlają poziom wiedzy technicznej w danym czasie)

PKB (Y) = F (Z,K,A)

Wzrost wielkości zatrudnienia z Z₁ do Z₂ przyczynia się do wzrostu produkcji i dochodu narodowego z Y₁ do Y₂ ale przy danej wielkości kapitału rzeczowego wzrost zatrudnienia prowadzi do coraz mniejszej produkcji w stosunku do liczby zatrudnionych czyli spadek produkcji na jednego zatrudnionego.

Jest to zgodne z działaniem ekonomicznego prawa malejącej produktywności. Wzrost dochodu osiągany w drodze wzrostu ilości zatrudnionych nosi nazwę wzrostu ekscensywnego. Taki wzrost jest charakterystyczny dla krajów o wysokiej liczbie ludności w wieku produkcyjnym oraz wysokim przyroście naturalnym. Zatrudnienie zależne jest od liczby ludności w wieku produkcyjnym oraz aktywności zawodowej tej ludności.

Osiąganie wzrostu produkcji i dochodu narodowego (∆Y) w drodze wzrostu zatrudnienia oznacza stosowanie pro zatrudnieniowego modelu wzrostu gospodarczego. Model ten zastosowały w ostatnich latach Stany Zjednoczone, dzięki czemu obniżyła się stopa bezrobocia. Również model pro zatrudnieniowy zaczyna być dostrzegany w polskiej gospodarce. Preferencje dla tego modelu wynikają z konieczności przesunięcia siły roboczej i przemysłu z przyczyn restrukturyzacji i zatrudnienia tej siły wraz z siłą roboczą nowo wchodzącą w sektorze usług. Ma on umożliwić rozwój sektora usługowego i jest to bardzo korzystne dla tego sektora (czyli zatrudnienie).

Załóżmy, że w gospodarce wprowadzono postęp techniczny, który jest wyrazem nowej myśli technicznej, prac badawczo-rozwojowych mających na celu udoskonalanie metod wytwarzania. Czyli dany stan wiedzy technicznej (A) zmienia się w nowy stan wiedzy.

dany stan A>>>>>>>>A1 nowy stan

Postęp techniczny cechuje się tym, że przy tych samych nakładach czynników produkcji, osiąga się wyższą produkcję. Wyrazem postępu tech. (w naszym przykładzie) jest osiągnięcie wyższej produkcji i dochodu narodowego przy tych samych zasobach pracy. Jest to ważne gdy istnieją bariery dalszego wzrostu zatrudnienia w wyniku negatywnego oddziaływania czynników demograficznych. Wyrazem postępu tech. Jest linia przerywana (wzrost produkcji i dochodu) przy Z₂ gdzie osiągany jest dochód Y_3. Gospodarki wówczas realizują wzrost gospodarczy bez zatrudnieniowy.

W pkt. B mamy relację Y2 / Z2,

W pkt. B1 mamy relację Y3 / Z2, jest to wynik postępu.

Y3 / Z2 > Y2 / Z2

Y / Z =W - określa poziom wydajności pracy, czyli wydajność jest to stosunek wlk. produkcji dochodu narodowego do liczby zatrudnionych pracowników. Wydajność pracy określi ile produktów i usług wytworzy przeciętnie jeden zatrudniony.

Y3 / Z2 > Y2 / Z2

⇓ ⇓

W3 > W2

To oznacza, że przy tej samej liczbie zatrudnionych postęp tech. Prowadzi do wzrostu wydajności pracy. Wydajność pracy zależy od:

ilości maszyn i urządzeń produkcyjnych przypadających na zatrudnionego, czyli technicznego uzbrojenia pracy,

jakości uzbrojenia pracy (od postępu tech.),

liczby zatrudnionych pracowników i ich jakości, tzn. poziomu wykształcenia, kwalifikacji czy umiejętności,

postępu organizacyjnego i stylu zarządzania,

systemu motywacji dla pracowników, np. premie, nagrody, udziały w zyskach, świadczenia rzeczowe tzw. system wynagradzania kafeteryjny.

Y = Z * W - poziom dochodu jest iloczynem zatrudnionych i wydajności pracy zatrudnionych.

Wzrost dochodu jest to: ∆Y = Yt - Yt-1 różnica w poziomie dochodu. Wzrost dochodu jest zależny od wzrostu zatrudnienia przy danej wydajności:

∆Y = ∆Z *W + Z*∆W + ∆Z*∆W -wzór na wzrost dochodu

∆Y/Y - tempo wzrostu dochodu narodowego- stopa wzrostu- inaczej wzrost względny.

∆Y/Y = ∆Z*W / Z* W + Z*∆W / Z *W + ∆Z*∆W / Z*W

∆Y/Y = ∆Z/Z + ∆W/W

Tempo wzrostu dochodu narodowego zależy od tempa wzrostu zatrudnienia i tempa wzrostu wydajności pracy.

Zależność wzrostu dochodu narodowego od zasobu kapitału, Y=F(Z, K, A)(Z i A są stałe) przyrostu zasobu kapitału w gospodarce określony jest jako inwestycje netto, czyli inwestycje nowe.

∆K=Inetto

wzrost zasobów kapitału rzeczowego określony jest w gospodarce przez rozmiary inwestycji netto.

Przy danym stanie wiedzy technicznej i danym zasobie pracy ludzkiej wzrost dochodu narodowego jest wynikiem powiększenia zasobu kapitału czyli wynikiem określonych nakładów inwestycyjnych netto. Załóżmy, że w gospodarce wprowadzono postęp techniczny, umożliwia on wytwarzanie większej produkcji przy tych samych nakładach kapitału rzeczowego. Wpływ tego postępu ilustruje krzywa (czerwona przerywana) produkcji. Relacja dochodu do wielkości kapitału określana jest mianem efektywności kapitału- Y/K = E.

Efektywność kapitału określa ile jednostek dochodu narodowego wytwarza się w gospodarce dzięki 1 jednostce kapitału.

Odwrotność efektywności nazywa się kapitałochłonnością przeciętną:

1/E = K/Y = kp

informuje ona o tym ile jednostek kapitału musi funkcjonować w gospodarce aby wytworzyć 1 jednostkę dochodu narodowego, np. jeżeli kp=5 to to oznacza, że dla wytworzenia 1 złotówki dochodu narodowego niezbędne jest funkcjonowanie kapitału w wysokości 5zł.

W przypadku tych czynników 4= jest iloczynem kapitału, jego efektywności Y = K*E

Wzrost dochodu może być efektem wzrostu kap. przy danej jego efektywności, bądź efektem wzrostu..............

∆Y = ∆K*E + K*∆E + ∆K*∆E

Tempo wzrostu dochodowego:

∆Y/Y = ∆K*E / K* E + K*∆E / K *E + ∆K*∆E / K*E

∆Y/Y = ∆K/K + ∆E/E

tempo wzrostu dochodu narodowego zależy od tempa wzrostu kapitału i tempa wzrostu efektywności kap. Tempo wzrostu kap. uzależnione jest bezpośrednio od wzrostu inwestycji netto w gospodarce, natomiast tempo wzrostu efektywności kapitału zależy od dynamiki postępu technicznego.

I/Y- oznacza udział inwestycji w dochodzie narodowym, jest to tzw. stopa inwestycji,

∆Y/Y = I/Y * 1/kp - inny zapis tempa wzrostu.

Im większa stopa inwestycji tym mniejsza stopa konsumpcji. Tempo wzrostu dochodu jest tym wyższe im wyższa jest stopa inwestycji w gospodarce i niższa kapitałochłonność przeciętna.

Czynniki wzrostu dochodu narodowego

1

www.wkuwanko.pl

Y

Y₂

Y₁

F (Z,K,A)

K i A są stałe

Wpływ czynnika pracy na PKB

Z

Z₁

Z₂

Z1

Z2

Y3

Y2

Y1

B1

A

B1

B

K1

K0

K

∆K

∆Y

∆Y'

Y0

Y1

Y2

Y

---