Naturalne substancje nieodżywcze (NSN) - wytwarzane są w tkankach roślin, są charakterystyczne dla danego gatunku. Chronią one komórki roślin przed czynnikami zagrażającymi przetrwaniu gatunku w niekorzystnych warunkach, uczestniczą w mechanizmach obronnych, bronią rośliny przed szkodnikami, drobnoustrojami, skutkami urazów mechanicznych. Związki fitynowe - występują w ziarnach zbóż oraz w suchych nasionach roślin strączkowych. Obniżają przyswajanie przez organizm składników mineralnych np. wapnia, żelaza, magnezu, cynku, tworząc z nimi nierozpuszczalne sole. Kwas szczawiowy - wiąże w przewodzie pokarmowym wapń w nierozpuszczalne sole i obniża jego przyswajanie. Nadmierna ilość tego kwasu w dziennej racji pokarmowej może przyczynić się do powstawania kamicy nerkowej. Kwas erukowy (C21H41COOH) - wywiera niekorzystne działanie na organizm człowieka. W Polsce uprawiane są odmiany rzepaku, tzn. bezerukowe, niskoerukowe o zawartości oleju od 0 - 3% kwasu erukowego. Chityna - może wpływać drażniąco na śluzówkę przewodu pokarmowego - występuje w grzybach jako cukrowiec wysokocząsteczkowy. Flawonoidy - barwniki roślinne (żółte, czerwone) wykazują aktywność przeciwutleniajacą. Tanina - garbnik występujący w kawie, herbacie herbacie kakale. Związki fitynowe - mogą tworzyć nieprzyswajalne kompleksy ze składnikami mineralnymi, również mają właściwości przeciwutleniaczy. Glikozydy - złożone związki córków i aminokwasów, wykazują w organizmie człowieka właściwości przeciwnowotworowe. Glikozydy występują w warzywach z rodziny krzyżowców (brukselka, kalafior, kalarepa, rzodkiewka, brokuły, rzeżucha). Środowiskowe - przemysł, motoryzacja, spalin, pyłów. ZNAKOWANIE ŻYWNOŚCI: Poprzez znakowanie żywności producent oraz firma paczkująca dostarczają klientowi niezbędne oraz jeśli jest potrzeba nadobowiązkowe informacje dotyczące produktu, którymi są: nazwa, składniki, data przydatności do spożycia, zawartość netto, warunki przechowywania, nazwa i adres producenta, nazwa i adres podmiotu gospodarczego, numer partii, kraj pochodzenia, sposób użycia, zawartość tłuszczu w produktach mleczarskich, moc napoju zawierającego objętościowo powyżej 1,2% alkoholu, klasę jakości lub inny wyróżnik, napis: „Utrwalono radiacyjnie” na środkach spożywczych konserwowanych metodami radiacyjnymi. ANATOMIA PRZEWODU POKARMOWEGO: składa się z przewodu pokarmowego, żołądka, jelito cienkie, jelito grube, gruczołów ślinowych oraz wątroby i trzustki. Rola tego układu sprowadza się do przeniesienia substancji spożywczych i wody ze środowiska zewnętrznego do tkanek i komórek. Wykorzystywanie tych składników przez organizm umożliwiają 2 podstawowe rodzaje czynności przewodu pokarmowego. Jama ustna - pierwszy rozszerzony odcinek przewodu pokarmowego kręgowców, wyposażony w pomocnicze twory do mechanicznej i chemicznej obróbki pokarmu (zęby, gruczoły, język). U człowieka rozróżnia się przedsionek jamy ustnej (między wargami i policzkami a łukami zębowymi) oraz jamę właściwą, w której mieści się język; z gardłem. Jama ustna łączy się szerokim otworem, zwanym. cieśnią gardła. Przewód pokarmowy - zespół narządów służących do pobierania pokarmu, jego trawienia, wchłaniania składników odżywczych i usuwania substancji nieużytecznych, powstałych w wyniku trawienia lub nie strawionych. W uproszczeniu ma postać umięśnionej rury o różnym świetle, długości i budowie ścian, zawierających zwykle gruczoły trawienne śródścienne, z którą łączą się gruczoły trawienne pozaścienne; gruczoły trawienne wydzielają soki trawiące pokarm. Ślina - sok trawienny wydzielany przez gruczoły ślinowe w wyniku kontaktu receptorów jamy ustnej z jakąkolwiek substancją. Język - mięsień znajdujący się w jamie ustnej, posiadający kubki smakowe dzięki którym odczuwamy smak tego, co spożywamy. Żołądek - workowaty, zwykle najszerszy odcinek przewodu pokarmowego stanowiący przejściowy zbiornik i miejsce częściowego trawienia pokarmu. Żołądek człowieka, o pojemności 1-3 l, leży w lewym podżebrzu i nadbrzuszu; z przełykiem łączy się przez otwór zw. wpustem, z dwunastnicą — odźwiernikiem, największą część żołądka stanowi trzon, ograniczony od góry dnem żołądka, ponadto rozróżnia się niewielką część wpustową oraz końcowy przewężony odcinek żołądka — część odźwiernikową. W żołądku panuje środowisko kwasowe. Jelito cienkie - najdłuższy (ok. 3 metry) odcinek przewodu pokarmowego kręgowców, sięgający od żołądka do steku lub odbytu, ściana jelita jest zbud. z wewn. błony śluzowej, środk. błony mięśniowej (mięśniówka gładka, warunkująca perystaltykę jelit) i z zewn. warstwy, otrzewnej. Jelito cienkie jest głównym miejscem trawienia i wchłaniania się treści pokarmowych przemieszczających się w kierunku jelita grubego. Jelito grube - ma około 100 cm długości, jest odpowiedzialne głównie za absorcję wody oraz sodu i innych skład. mineralnych. Część jelita grubego umiejscowiona w prawym dole biodrowym nosi nazwę jelita ślepego. Dalsza część jelita grubego nosi nazwę okrężnicy i dzieli się na część wstępującą, zgęcie wątrobowe, poprzecznicę, zagięcie śledzionowe, zstępnicę, osicę i odbytnicę. Budową ścian jelita grubego są widoczne 3 podłużne pasma mięśniowe nazywane taśmami drążnicy. Czynność wydalniczą jelita grubego ogranicza się praktycznie do wydzielania śluzu. Wątroba -, wieloczynnościowy, największy gruczoł kręgowców, funkcjonalnie związany gł. z układem pokarmowym, odgrywający b. ważną rolę w przemianie materii. U człowieka leży w jamie brzusznej, ma masę ok. 1,5 kg, składa się z 2 dużych i 2 mniejszych płatów; otoczona jest tzw. torebką wątroby — cienka blaszka tkanki łącznej włóknistej, wnikająca w głąb miąższu gruczołowego i tworząca zrąb wątroby; dzieli się na zraziki (dł. ok. 2 mm) zawierające gęstą sieć kapilarów krwionośnych, wśród których leżą komórki wątroby; między komórkami biegną włosowate kanaliki żółciowe stanowiące początek dróg żółciowych (łączą się stopniowo w coraz większe przewody, a ostatecznie — w przewód wątrobowy). Wątroba jest w szczególny sposób wbudowana w układ krwionośny: poza utlenowaną krwią z tętnicy wątrobowej otrzymuje przez żyłę wrotną (wrotny układ) krew „czynnościową”, płynącą z żołądka, jelit, śledziony i trzustki, zawierającą wchłonięte w jelicie składniki odżywcze (produkty trawienia — cukry proste, aminokwasy i in.), insulinę; z trzustki, produkty rozpadu erytrocytów ze śledziony. Komórki wątroby przetwarzają otrzymane składniki; w wątrobie zachodzi m.in. wytwarzanie żółci, odprowadzanej drogami żółciowymi do dwunastnicy, synteza i rozpad glikogenu, synteza kwasów tłuszczowych i cholesterolu, niektórych białek osocza (np. albumin, części globulin, fibrynogenu), mocznika. Trzustka - duży gruczoł trawienny kręgowców, którego przewody (1-3) uchodzą do początkowego odcinka jelita (dwunastnicy); wytwarza sok trzustkowy powodujący rozkład białek; rozproszone w t. wyspy trzustkowe pełnią funkcję gruczołu dokrewnego. HORMONY: Wszystkie hormony organizmu tworzą układ hormonalny, w którym współdziałają ze sobą (np. adrenalina i glukagon podnoszą poziom glukozy we krwi) lub działają antagonistycznie względem siebie (np. insulina obniża poziom glukozy, a adrenalina i glukagon — podwyższają), dzięki czemu wszystkie procesy w organizmie pozostają w równowadze. Hormony występują w żywej komórce w b. małych stężeniach; mechanizmy ich działania nie są dotychczas poznane, natomiast stosunkowo dobrze poznano fizjol. skutki ich wpływu na organizm i na niektóre procesy biochemiczne. Wyróżniamy np. hormony wzrostu, płciowe, tkankowe, przytarczyczne.

Naturalne substancje nieodżywcze (NSN) - wytwarzane są w tkankach roślin, są charakterystyczne dla danego gatunku. Chronią one komórki roślin przed czynnikami zagrażającymi przetrwaniu gatunku w niekorzystnych warunkach, uczestniczą w mechanizmach obronnych, bronią rośliny przed szkodnikami, drobnoustrojami, skutkami urazów mechanicznych. Związki fitynowe - występują w ziarnach zbóż oraz w suchych nasionach roślin strączkowych. Obniżają przyswajanie przez organizm składników mineralnych np. wapnia, żelaza, magnezu, cynku, tworząc z nimi nierozpuszczalne sole. Kwas szczawiowy - wiąże w przewodzie pokarmowym wapń w nierozpuszczalne sole i obniża jego przyswajanie. Nadmierna ilość tego kwasu w dziennej racji pokarmowej może przyczynić się do powstawania kamicy nerkowej. Kwas erukowy (C21H41COOH) - wywiera niekorzystne działanie na organizm człowieka. W Polsce uprawiane są odmiany rzepaku, tzn. bezerukowe, niskoerukowe o zawartości oleju od 0 - 3% kwasu erukowego. Chityna - może wpływać drażniąco na śluzówkę przewodu pokarmowego - występuje w grzybach jako cukrowiec wysokocząsteczkowy. Flawonoidy - barwniki roślinne (żółte, czerwone) wykazują aktywność przeciwutleniajacą. Tanina - garbnik występujący w kawie, herbacie herbacie kakale. Związki fitynowe - mogą tworzyć nieprzyswajalne kompleksy ze składnikami mineralnymi, również mają właściwości przeciwutleniaczy. Glikozydy - złożone związki córków i aminokwasów, wykazują w organizmie człowieka właściwości przeciwnowotworowe. Glikozydy występują w warzywach z rodziny krzyżowców (brukselka, kalafior, kalarepa, rzodkiewka, brokuły, rzeżucha). Środowiskowe - przemysł, motoryzacja, spalin, pyłów. ZNAKOWANIE ŻYWNOŚCI: Poprzez znakowanie żywności producent oraz firma paczkująca dostarczają klientowi niezbędne oraz jeśli jest potrzeba nadobowiązkowe informacje dotyczące produktu, którymi są: nazwa, składniki, data przydatności do spożycia, zawartość netto, warunki przechowywania, nazwa i adres producenta, nazwa i adres podmiotu gospodarczego, numer partii, kraj pochodzenia, sposób użycia, zawartość tłuszczu w produktach mleczarskich, moc napoju zawierającego objętościowo powyżej 1,2% alkoholu, klasę jakości lub inny wyróżnik, napis: „Utrwalono radiacyjnie” na środkach spożywczych konserwowanych metodami radiacyjnymi. ANATOMIA PRZEWODU POKARMOWEGO: składa się z przewodu pokarmowego, żołądka, jelito cienkie, jelito grube, gruczołów ślinowych oraz wątroby i trzustki. Rola tego układu sprowadza się do przeniesienia substancji spożywczych i wody ze środowiska zewnętrznego do tkanek i komórek. Wykorzystywanie tych składników przez organizm umożliwiają 2 podstawowe rodzaje czynności przewodu pokarmowego. Jama ustna - pierwszy rozszerzony odcinek przewodu pokarmowego kręgowców, wyposażony w pomocnicze twory do mechanicznej i chemicznej obróbki pokarmu (zęby, gruczoły, język). U człowieka rozróżnia się przedsionek jamy ustnej (między wargami i policzkami a łukami zębowymi) oraz jamę właściwą, w której mieści się język; z gardłem. Jama ustna łączy się szerokim otworem, zwanym. cieśnią gardła. Przewód pokarmowy - zespół narządów służących do pobierania pokarmu, jego trawienia, wchłaniania składników odżywczych i usuwania substancji nieużytecznych, powstałych w wyniku trawienia lub nie strawionych. W uproszczeniu ma postać umięśnionej rury o różnym świetle, długości i budowie ścian, zawierających zwykle gruczoły trawienne śródścienne, z którą łączą się gruczoły trawienne pozaścienne; gruczoły trawienne wydzielają soki trawiące pokarm. Ślina - sok trawienny wydzielany przez gruczoły ślinowe w wyniku kontaktu receptorów jamy ustnej z jakąkolwiek substancją. Język - mięsień znajdujący się w jamie ustnej, posiadający kubki smakowe dzięki którym odczuwamy smak tego, co spożywamy. Żołądek - workowaty, zwykle najszerszy odcinek przewodu pokarmowego stanowiący przejściowy zbiornik i miejsce częściowego trawienia pokarmu. Żołądek człowieka, o pojemności 1-3 l, leży w lewym podżebrzu i nadbrzuszu; z przełykiem łączy się przez otwór zw. wpustem, z dwunastnicą — odźwiernikiem, największą część żołądka stanowi trzon, ograniczony od góry dnem żołądka, ponadto rozróżnia się niewielką część wpustową oraz końcowy przewężony odcinek żołądka — część odźwiernikową. W żołądku panuje środowisko kwasowe. Jelito cienkie - najdłuższy (ok. 3 metry) odcinek przewodu pokarmowego kręgowców, sięgający od żołądka do steku lub odbytu, ściana jelita jest zbud. z wewn. błony śluzowej, środk. błony mięśniowej (mięśniówka gładka, warunkująca perystaltykę jelit) i z zewn. warstwy, otrzewnej. Jelito cienkie jest głównym miejscem trawienia i wchłaniania się treści pokarmowych przemieszczających się w kierunku jelita grubego. Jelito grube - ma około 100 cm długości, jest odpowiedzialne głównie za absorcję wody oraz sodu i innych skład. mineralnych. Część jelita grubego umiejscowiona w prawym dole biodrowym nosi nazwę jelita ślepego. Dalsza część jelita grubego nosi nazwę okrężnicy i dzieli się na część wstępującą, zgęcie wątrobowe, poprzecznicę, zagięcie śledzionowe, zstępnicę, osicę i odbytnicę. Budową ścian jelita grubego są widoczne 3 podłużne pasma mięśniowe nazywane taśmami drążnicy. Czynność wydalniczą jelita grubego ogranicza się praktycznie do wydzielania śluzu. Wątroba -, wieloczynnościowy, największy gruczoł kręgowców, funkcjonalnie związany gł. z układem pokarmowym, odgrywający b. ważną rolę w przemianie materii. U człowieka leży w jamie brzusznej, ma masę ok. 1,5 kg, składa się z 2 dużych i 2 mniejszych płatów; otoczona jest tzw. torebką wątroby — cienka blaszka tkanki łącznej włóknistej, wnikająca w głąb miąższu gruczołowego i tworząca zrąb wątroby; dzieli się na zraziki (dł. ok. 2 mm) zawierające gęstą sieć kapilarów krwionośnych, wśród których leżą komórki wątroby; między komórkami biegną włosowate kanaliki żółciowe stanowiące początek dróg żółciowych (łączą się stopniowo w coraz większe przewody, a ostatecznie — w przewód wątrobowy). Wątroba jest w szczególny sposób wbudowana w układ krwionośny: poza utlenowaną krwią z tętnicy wątrobowej otrzymuje przez żyłę wrotną (wrotny układ) krew „czynnościową”, płynącą z żołądka, jelit, śledziony i trzustki, zawierającą wchłonięte w jelicie składniki odżywcze (produkty trawienia — cukry proste, aminokwasy i in.), insulinę; z trzustki, produkty rozpadu erytrocytów ze śledziony. Komórki wątroby przetwarzają otrzymane składniki; w wątrobie zachodzi m.in. wytwarzanie żółci, odprowadzanej drogami żółciowymi do dwunastnicy, synteza i rozpad glikogenu, synteza kwasów tłuszczowych i cholesterolu, niektórych białek osocza (np. albumin, części globulin, fibrynogenu), mocznika. Trzustka - duży gruczoł trawienny kręgowców, którego przewody (1-3) uchodzą do początkowego odcinka jelita (dwunastnicy); wytwarza sok trzustkowy powodujący rozkład białek; rozproszone w t. wyspy trzustkowe pełnią funkcję gruczołu dokrewnego. HORMONY: Wszystkie hormony organizmu tworzą układ hormonalny, w którym współdziałają ze sobą (np. adrenalina i glukagon podnoszą poziom glukozy we krwi) lub działają antagonistycznie względem siebie (np. insulina obniża poziom glukozy, a adrenalina i glukagon — podwyższają), dzięki czemu wszystkie procesy w organizmie pozostają w równowadze. Hormony występują w żywej komórce w b. małych stężeniach; mechanizmy ich działania nie są dotychczas poznane, natomiast stosunkowo dobrze poznano fizjol. skutki ich wpływu na organizm i na niektóre procesy biochemiczne. Wyróżniamy np. hormony wzrostu, płciowe, tkankowe, przytarczyczne.

Naturalne substancje nieodżywcze (NSN) - wytwarzane są w tkankach roślin, są charakterystyczne dla danego gatunku. Chronią one komórki roślin przed czynnikami zagrażającymi przetrwaniu gatunku w niekorzystnych warunkach, uczestniczą w mechanizmach obronnych, bronią rośliny przed szkodnikami, drobnoustrojami, skutkami urazów mechanicznych. Związki fitynowe - występują w ziarnach zbóż oraz w suchych nasionach roślin strączkowych. Obniżają przyswajanie przez organizm składników mineralnych np. wapnia, żelaza, magnezu, cynku, tworząc z nimi nierozpuszczalne sole. Kwas szczawiowy - wiąże w przewodzie pokarmowym wapń w nierozpuszczalne sole i obniża jego przyswajanie. Nadmierna ilość tego kwasu w dziennej racji pokarmowej może przyczynić się do powstawania kamicy nerkowej. Kwas erukowy (C21H41COOH) - wywiera niekorzystne działanie na organizm człowieka. W Polsce uprawiane są odmiany rzepaku, tzn. bezerukowe, niskoerukowe o zawartości oleju od 0 - 3% kwasu erukowego. Chityna - może wpływać drażniąco na śluzówkę przewodu pokarmowego - występuje w grzybach jako cukrowiec wysokocząsteczkowy. Flawonoidy - barwniki roślinne (żółte, czerwone) wykazują aktywność przeciwutleniajacą. Tanina - garbnik występujący w kawie, herbacie herbacie kakale. Związki fitynowe - mogą tworzyć nieprzyswajalne kompleksy ze składnikami mineralnymi, również mają właściwości przeciwutleniaczy. Glikozydy - złożone związki córków i aminokwasów, wykazują w organizmie człowieka właściwości przeciwnowotworowe. Glikozydy występują w warzywach z rodziny krzyżowców (brukselka, kalafior, kalarepa, rzodkiewka, brokuły, rzeżucha). Środowiskowe - przemysł, motoryzacja, spalin, pyłów. ZNAKOWANIE ŻYWNOŚCI: Poprzez znakowanie żywności producent oraz firma paczkująca dostarczają klientowi niezbędne oraz jeśli jest potrzeba nadobowiązkowe informacje dotyczące produktu, którymi są: nazwa, składniki, data przydatności do spożycia, zawartość netto, warunki przechowywania, nazwa i adres producenta, nazwa i adres podmiotu gospodarczego, numer partii, kraj pochodzenia, sposób użycia, zawartość tłuszczu w produktach mleczarskich, moc napoju zawierającego objętościowo powyżej 1,2% alkoholu, klasę jakości lub inny wyróżnik, napis: „Utrwalono radiacyjnie” na środkach spożywczych konserwowanych metodami radiacyjnymi. ANATOMIA PRZEWODU POKARMOWEGO: składa się z przewodu pokarmowego, żołądka, jelito cienkie, jelito grube, gruczołów ślinowych oraz wątroby i trzustki. Rola tego układu sprowadza się do przeniesienia substancji spożywczych i wody ze środowiska zewnętrznego do tkanek i komórek. Wykorzystywanie tych składników przez organizm umożliwiają 2 podstawowe rodzaje czynności przewodu pokarmowego. Jama ustna - pierwszy rozszerzony odcinek przewodu pokarmowego kręgowców, wyposażony w pomocnicze twory do mechanicznej i chemicznej obróbki pokarmu (zęby, gruczoły, język). U człowieka rozróżnia się przedsionek jamy ustnej (między wargami i policzkami a łukami zębowymi) oraz jamę właściwą, w której mieści się język; z gardłem. Jama ustna łączy się szerokim otworem, zwanym. cieśnią gardła. Przewód pokarmowy - zespół narządów służących do pobierania pokarmu, jego trawienia, wchłaniania składników odżywczych i usuwania substancji nieużytecznych, powstałych w wyniku trawienia lub nie strawionych. W uproszczeniu ma postać umięśnionej rury o różnym świetle, długości i budowie ścian, zawierających zwykle gruczoły trawienne śródścienne, z którą łączą się gruczoły trawienne pozaścienne; gruczoły trawienne wydzielają soki trawiące pokarm. Ślina - sok trawienny wydzielany przez gruczoły ślinowe w wyniku kontaktu receptorów jamy ustnej z jakąkolwiek substancją. Język - mięsień znajdujący się w jamie ustnej, posiadający kubki smakowe dzięki którym odczuwamy smak tego, co spożywamy. Żołądek - workowaty, zwykle najszerszy odcinek przewodu pokarmowego stanowiący przejściowy zbiornik i miejsce częściowego trawienia pokarmu. Żołądek człowieka, o pojemności 1-3 l, leży w lewym podżebrzu i nadbrzuszu; z przełykiem łączy się przez otwór zw. wpustem, z dwunastnicą — odźwiernikiem, największą część żołądka stanowi trzon, ograniczony od góry dnem żołądka, ponadto rozróżnia się niewielką część wpustową oraz końcowy przewężony odcinek żołądka — część odźwiernikową. W żołądku panuje środowisko kwasowe. Jelito cienkie - najdłuższy (ok. 3 metry) odcinek przewodu pokarmowego kręgowców, sięgający od żołądka do steku lub odbytu, ściana jelita jest zbud. z wewn. błony śluzowej, środk. błony mięśniowej (mięśniówka gładka, warunkująca perystaltykę jelit) i z zewn. warstwy, otrzewnej. Jelito cienkie jest głównym miejscem trawienia i wchłaniania się treści pokarmowych przemieszczających się w kierunku jelita grubego. Jelito grube - ma około 100 cm długości, jest odpowiedzialne głównie za absorcję wody oraz sodu i innych skład. mineralnych. Część jelita grubego umiejscowiona w prawym dole biodrowym nosi nazwę jelita ślepego. Dalsza część jelita grubego nosi nazwę okrężnicy i dzieli się na część wstępującą, zgęcie wątrobowe, poprzecznicę, zagięcie śledzionowe, zstępnicę, osicę i odbytnicę. Budową ścian jelita grubego są widoczne 3 podłużne pasma mięśniowe nazywane taśmami drążnicy. Czynność wydalniczą jelita grubego ogranicza się praktycznie do wydzielania śluzu. Wątroba -, wieloczynnościowy, największy gruczoł kręgowców, funkcjonalnie związany gł. z układem pokarmowym, odgrywający b. ważną rolę w przemianie materii. U człowieka leży w jamie brzusznej, ma masę ok. 1,5 kg, składa się z 2 dużych i 2 mniejszych płatów; otoczona jest tzw. torebką wątroby — cienka blaszka tkanki łącznej włóknistej, wnikająca w głąb miąższu gruczołowego i tworząca zrąb wątroby; dzieli się na zraziki (dł. ok. 2 mm) zawierające gęstą sieć kapilarów krwionośnych, wśród których leżą komórki wątroby; między komórkami biegną włosowate kanaliki żółciowe stanowiące początek dróg żółciowych (łączą się stopniowo w coraz większe przewody, a ostatecznie — w przewód wątrobowy). Wątroba jest w szczególny sposób wbudowana w układ krwionośny: poza utlenowaną krwią z tętnicy wątrobowej otrzymuje przez żyłę wrotną (wrotny układ) krew „czynnościową”, płynącą z żołądka, jelit, śledziony i trzustki, zawierającą wchłonięte w jelicie składniki odżywcze (produkty trawienia — cukry proste, aminokwasy i in.), insulinę; z trzustki, produkty rozpadu erytrocytów ze śledziony. Komórki wątroby przetwarzają otrzymane składniki; w wątrobie zachodzi m.in. wytwarzanie żółci, odprowadzanej drogami żółciowymi do dwunastnicy, synteza i rozpad glikogenu, synteza kwasów tłuszczowych i cholesterolu, niektórych białek osocza (np. albumin, części globulin, fibrynogenu), mocznika. Trzustka - duży gruczoł trawienny kręgowców, którego przewody (1-3) uchodzą do początkowego odcinka jelita (dwunastnicy); wytwarza sok trzustkowy powodujący rozkład białek; rozproszone w t. wyspy trzustkowe pełnią funkcję gruczołu dokrewnego. HORMONY: Wszystkie hormony organizmu tworzą układ hormonalny, w którym współdziałają ze sobą (np. adrenalina i glukagon podnoszą poziom glukozy we krwi) lub działają antagonistycznie względem siebie (np. insulina obniża poziom glukozy, a adrenalina i glukagon — podwyższają), dzięki czemu wszystkie procesy w organizmie pozostają w równowadze. Hormony występują w żywej komórce w b. małych stężeniach; mechanizmy ich działania nie są dotychczas poznane, natomiast stosunkowo dobrze poznano fizjol. skutki ich wpływu na organizm i na niektóre procesy biochemiczne. Wyróżniamy np. hormony wzrostu, płciowe, tkankowe, przytarczyczne.

---