Zagrożenia zdrowotne na świecie, działania w zakresie zdrowia w woj.. małopolskim

Dr G. Gaweł

Co oznacza ryzyko?

• Prawdopodobieństwo, np.ryzyka zakażenia HIV/AIDS za pośrednictwem zakażonej igły

• Ryzyko może oznaczać czynnik, który zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego skutku, np.dla dziecka jest to niedożywienie, zanieczyszczenie powietrza itp.

• Ryzyko może oznaczać konsekwencje, np. prowadzenie samochodu po pijanemu

Co to jest ryzyko zdrowotne?

• Prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego skutku

• Czynnik zwiększający prawdopodobieństwo wystąpienia skutku

Metody badania ryzyka

• Identyfikacja zagrożenia polega na rozpoznawaniu rodzajów skutków zdrowotnych , jakie mogą być wywołane, na podstawie danych toksykologicznych pochodzących z badań laboratoryjnych lub epidemiologicznych

• Ocena narażenia- szacowanie ilości substancji zanieczyszczających, na jaką narażeni są ludzie

• Ocena zależności- zależność między prawdopodobieństwem wystąpienia skutku zdrowotnego a dawką substancji zanieczyszczającej lub stopnia narażenia na nią

• Charakterystyka zagrożenia łączy w sobie ocenę narażenia i ocenę zależności między wielkością dawki a reakcja w celu szacunkowego wyliczenia wielkości zagrożenia dla zdrowia

Ocena zagrożeń- definicja

• Systematyczne szacowanie i porównywanie obciążeń chorobami i urazami skutkiem wpływu różnych czynników ryzyka, najczęściej takich jak: palenie tytoniu, picie alkoholu, czynniki środowiskowe, ciśnienie tętnicze

Po co koncentrujemy się na zagrożeniach dla zdrowia

• Ma kluczowe znaczenie w zapobieganiu chorobom i urazom

• Ustalenie priorytetów strategii redukcji ryzyka zdrowotnego znając czynniki tego ryzyka

• Znajomość czynników ryzyka pozwala na ustalenie priorytetów badawczych

• Wybór opłacalnych skutecznych działań

• Opracowanie skutecznych sposobów działania

• Pozyskanie wiarygodnych informacji w oparciu o badania naukowe, np. EBM

Najważniejsze zagrożenia w ujęciu ilościowym

• Niedożywienie dzieci i matek

• Inne czynniki związane z dietą i brakiem aktywności fizycznej

• Zagrożenia środowiskowe

• Zagrożenia zawodowe

• Inne czynniki ryzyka zdrowotnego ( w tym czynności związane z opieką zdrowotną, wykorzystanie i przemoc)

• Zdrowie seksualne i reprodukcyjne

• Substancje uzależniające

Zagrożenia dla zdrowia a status społeczno- ekonomiczny

• Większość zagrożeń dla zdrowia występuje częściej wśród ludzi:

• Biednych

• Gorzej wykształconych

• Wykonujących najgorzej płatne zajęcia

• 1/3 ludności świata żyje z dochodu nie przekraczającego 1 $ dziennie, a prawie połowa nie osiąga 2 $ dziennie

Poziom zagrożeń a ubóstwo

• Niedowaga dzieci

• Zanieczyszczenie wody i złe warunki sanitarne

• Zanieczyszczenie powietrza w pomieszczeniach zamkniętych

• Palenie tytoniu i spożywanie alkoholu

• Niekarmienie piersią

• Ryzykowne zachowania seksualne (niestosowanie zabezpieczeń we współżyciu z pozamałżeńskim partnerem/ partnerką)

Zagrożenia dla zdrowia a status społeczno ekonomiczny

• Niedożywienia białkowo-energetyczne w dzieciństwie

• Woda i warunki sanitarne

• Niekarmienie piersią

• Ryzykowne zachowania seksualne

• Picie alkoholu

• Palenie tytoniu

• Nadwaga

• Zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach zamkniętych

• Zanieczyszczenia powietrza w środowisku miejskim

Niedożywienie dzieci i matek

• W krajach rozwijających się wielu ludzi , w tym zwłaszcza kobiety i dzieci cierpią z powodu niedożywienia

• Ludzie biedni często odczuwają podstawowy niedostatek białka i energii, czego niekorzystne efekty zdrowotne zostają skojarzone z niedoborem mikroelementów, zwłaszcza jodu, żelaza, witaminy A, cynku

• Istotnym czynnikiem ryzyka jest niekarmienie piersią

Wybrane najważniejsze zagrożenia dla zdrowia: niedożywienie dzieci i matek

• Niedowaga , czyli niedobór masy ciała jest przede wszystkim konsekwencją niewłaściwej diety i częstych zakażeń, prowadzących do niedoboru kalorycznego, białek, witamin i minerałów

• WHO oszacowało, że ok. 27% ( 168 mln) dzieci w wieku poniżej 5 lat ma niedowagę

• Niedowaga jest również częsta wśród kobiet w wieku rozrodczym, zwłaszcza w Afryce i Azji Południowej, gdzie niedożywienie sięga

27-51%

Niedożywienie dzieci i matek

• Dzieci z niedowagą narażone są na większe ryzyko zgonu z powodu chorób zakaźnych takich jak: biegunki i zapalenie płuc

• 50-70% chorób biegunkowych, odry, malarii, zakażeń dróg oddechowych w dzieciństwie można przypisać niedożywieniu

• Przewlekłe niedożywienie w pierwszych dwóch, trzech latach może prowadzić do długotrwałych deficytów rozwojowych

• Oszacowano, że niedożywienie w roku 2000 było przyczyną 3,7 mln zgonów ( ok. 1,8 mln w Afryce; 1,2 mln Azja Południowo- Wschodnia)

Niekarmienie piersią

• Mleko matki stanowi optymalne pożywienie dla rosnącego niemowlęcia

• WHO rekomenduje by niemowlęta były karmione piersią w ciągu pierwszych 6 m-cy życia

• Wskaźniki karmiących piersią są niskie

• Odsetek niemowląt w wieku poniżej 6 m-ca , które są karmione piersią wynoszą, w subregionie do 55% Zachodni Pacyfik, ok.9% Europejskim i Afrykańskim

• w krajach rozwijających się jest ważnym czynnikiem ryzyka zapadalności na choroby i umieralności niemowląt i dzieci, w tym zwłaszcza na choroby biegunkowe, zakażenia dróg oddechowych

• Badania w Brazylii wykazały, że niemowlęta karmione piersią i mlekiem w proszku lub krowim , obciążone były 14- krotnie wyższym ryzykiem śmierci z powodu chorób biegunkowych

Inne czynniki ryzyka związane z dietą i brakiem aktywności fizycznej

• Wysokie ciśnienie tętnicze

• Wysoki poziom cholesterolu

• Nadwaga i otyłość

• Niski poziom spożycia owoców i warzyw

• Brak aktywności fizycznej

Zdrowie seksualne i reprodukcyjne

• Największym zagrożeniem są ryzykowne zachowania seksualne prowadzące do zakażenia HIV/AIDS

• Ryzykowne zachowania seksualne są także częstą przyczyną: zakażeń przenoszonych drogą płciową, nieplanowanej ciąży, czy też psychicznych konsekwencji przemocy seksualnej

Ryzykowne zachowania seksualne

• HIV/AIDS jest czwartą spośród najważniejszych przyczyn umieralności na świecie

• Obecnie 28 mln( 70%) spośród 43 mln osób zakażonych HIV pochodzi z terenów Afryki, jednak epidemia wszędzie gwałtownie rośnie

• Do istotnych aspektów seksu wysokiego ryzyka należy: liczba partnerów seksualnych, częstość zmiany tych partnerów, typ stosowanych technik seksualnych

• W roku 2000 do większości zakażeń doszło w trakcie stosunków heteroseksualnych

• Szacuje się, że w 2001 roku 99% zakażeń HIV można przypisać ryzykownym zachowaniom seksualnym

Brak antykoncepcji

• Niestosowanie lub stosowanie nieskutecznej antykoncepcji jest przyczyną niezamierzonej ciąży

• Badania wskazują, że odsetek kobiet w wieku od 15 do 29 lat , które stosują nowoczesne metody antykoncepcji waha się od 8% do 62%; a tradycyjnych sięga 3% do 18%,

• wyższe odsetki stosowania nowoczesnych metod w grupie kobiet 30-44 lat

• Na całym świecie nieplanowane ciąże były przyczyną 90% niechcianych porodów, pozostały to skutek niepowodzenia stosowanej antykoncepcji, odpowiada to 17% zachorowań matek i 89% niebezpiecznych zabiegów sztucznych poronień

Zagrożenia zawodowe- czynniki ryzyka

• Związane z pracą czynniki ryzyka urazów- urazy

• Karcinogeny związane z pracą - białaczka, rak płuc

• Wybrane pyłowe zanieczyszczenia powietrza- przewlekła choroba płuc

• Czynniki stresu ergonomicznego- ból w okolicy krzyżowo- lędźwiowej

• Hałas- utrata słuchu

Inne zagrożenia dla zdrowia

• Niebezpieczne czynności związane z opieką zdrowotną:

- Związek między iniekcją a zakażeniami patogenami przenoszonymi drogą krwi, w tym wirusem HBV (30% infekcji), HCV (31%), HIV (5%), rak wątroby (28%), marskość wątroby (24%)

- Na całym świecie przypisuje się ok. 500 tyś (0,9%) zgonów związanych z wykonaniem iniekcji w instytucjach medycznych

Obciążenia chorobami zakaźnymi u dzieci

• Nadwaga 50%

• Zanieczyszczenie wody i złe warunki sanitarne oraz brak higieny 23%

• Dymowi w pomieszczeniach zamkniętych pochodzących ze spalin stałych 13%

• Połączony wpływ trzech tych czynników 63%

Globalna umieralność

• 47% globalnej umieralności można przypisać 20 najważniejszym czynnikom ryzyka, np.:

• niedożywienie matek i dzieci

• Inne czynniki związane z dietą i brakiem aktywności fizycznej

• Czynniki związane z seksem i rozrodczością

• Czynniki środowiska

• Czynniki ryzyka zawodowego

• Niebezpieczne iniekcje wykonywane w zoz

• Wykorzystywanie seksualne dzieci

Strategie obniżenia ryzyka

• Redukcja ryzyka odnoszącego się do pojedynczych osób lub populacji w promowaniu zdrowego stylu życia

• Zmiana zachowań behawioralnych poprzez wprowadzenie zmian prawa lub zachęt, np. finansowych

• Zmniejszenie wpływu specyficznych czynników ryzyka , np.niedożywienie dzieci - dokarmianie, wzbogacanie żywności w mikroelementy itp

Strategie obniżenia ryzyka

• Interwencje zapobiegawcze- ograniczenie zakażeń HIV

• Ulepszone metody zaopatrzenia w wodę oparte na jej dezynfekcji w miejscu wykorzystania

• Obniżenie zawartości soli w produktach żywnościowych oraz poziomu cholesterolu w surowicy

Miejski Program Ochrony Zdrowia „ Zdrowy Kraków”

• Pokrywa się z celami NPZ

• Realizuje priorytetowe cele NPZ poprzez działania zwiększające dostępność mieszkańców miasta do usług medycznych

• Realizowanie programów profilaktycznych w odniesieniu do poszczególnych chorób oraz wszystkich grup wiekowych: dzieci i młodzieży, dorosłych oraz osób starszych

• Działania w sferze uzależnień, opieki nad niepełnosprawnymi

Cele Małopolskiego Programu Ochrony Zdrowia

• Zwiększenie skuteczności regionalnego systemu ratownictwa medycznego poprzez:

• Działalność informacyjną w zakresie udzielania pierwszej opieki medycznej

• Organizację sieci powiatowych centrów powiadamiania ratunkowego

• Organizację sprawnego systemu transportu chorych w województwie

• Integrację w systemie transportu sanitarnego oraz działów pomocy doraźnej

Cel 2

• Usprawnienie wczesnej diagnostyki i terapii chuk poprzez:

• Wdrożenie systemu prewencji chuk

• Wdrożenie specjalistycznego systemu oceny czynników ryzyka i prewencji miażdżycy

• Zwiększenie dostępności do poradni diabetologicznych i kardiologicznych

• Zwiększenie dostępności do specjalistycznych ośrodków terapii i schorzeń huk

Cel 3

• Poprawa wyleczalności nowotworów złośliwych poprzez:

• Szkolenia dla lekarzy i pielęgniarek poz

• Kampanię informacyjną o czynnikach ryzyka chorób nowotworowych i sposobach prewencji

• Utworzenie przynajmniej jednego oddziału onkologicznego w każdym subregionie przy zachowaniu wiodącej roli ośrodka krakowskiego

• Realizację programów przesiewowych ukierunkowanych na wczesne wykrywanie nowotworów mi.in.piersi, płuc,jelita grubego, gruczołu krokowego

Cel 4

• Poprawa dostępności, ciągłości oraz kompleksowości świadczeń zdrowotnych oraz poziomu satysfakcji pacjentów poprzez:

• Zwiększenie kompetencji kadry medycznej w zakresie propagowania zdrowego stylu życia oraz promocji zdrowia z równoczesnym zwiększeniem środków finansowych na ten cel

• Opracowanie programów opieki nad kobieta w ciąży i małym dzieckiem oraz osób chorych przewlekle

• Organizację sieci placówek poz łączących praktykę lekarza rodzinnego ze specjalistycznym poradnictwem

• Opracowanie dla każdej gminy programu ochrony zdrowia oraz planu zabezpieczenia poz

Cel 5

• Poprawa zdrowia psychicznego oraz redukcja szkodliwych skutków uzależnień poprzez:

• Ograniczenie dostępności do alkoholu poprzez zmniejszenie ilości punktów sprzedaży alkoholu oraz ich właściwą alokację

• Skuteczne egzekwowanie ustawodastwa prawnego w zakresie sprzedaży i spożycia alkoholu

• Wdrożenie programów promocji zdrowia psychicznego adresowanych dla grup zwiększonego ryzyka: bezrobotnych, pracujących w warunkach stresu, młodzieży i osób starszych

• Organizację efektywnej opieki psychiatrycznej w województwie

Cel 6

• Promocja zdrowia oraz prewencja chorób cywilizacyjnych poprzez:

• Upowszechnienie wiedzy o głównych uwarunkowaniach zdrowia

• Zwiększenie puli zajęć sportowych we wszystkich rodzajach szkół

• Rozwój bazy sportowo- rekreacyjnej w województwie

• Promocja zasad zdrowego żywienia jako element działalności poz

Cel - 7

• Wzrost efektywności wykorzystania zasobów regionalnych systemu ochrony zdrowia oraz optymalizacja globalnych kosztów opieki stacjonarnej poprzez:

• Zwiększenie łóżek opieki długoterminowej do 12/10000 mieszkańców i łóżek opieki psychiatrycznej do 5.5 na 10 000 mieszkańców

• Ustalenie sieci szpitali o kluczowym znaczeniu dla regionalnego systemu opieki zdrowotnej w województwie

• Restrukturyzację łóżek szpitalnych w układzie powiatowym, subregionalnym i regionalnym w oparciu o przyjęte wcześniej założenia

---