Gospodarka ZSRR w okresie międzywojennym
Carska Rosja przystępując do I wojny światowej miała nadzieje na szybkie zwycięstwo nad państwami centralnymi. Jednak w związku z rozkładem gospodarki wystąpiły strajki i zamieszki /na początku marca w Petersburgu/. Część żołnierzy przyłączyła się do demonstracji. 12 marca do przywódców strajkujących i żołnierzy przyłączyli się przedstawiciele różnych partii i utworzono Radę Delegatów Robotniczych i Żołnierskich i tego dnia utworzono Rząd Tymczasowy i abdykowano cara. Nowy reżim ogłosił, że przeprowadzi reformy społeczne i redystrybucję ziemi oraz usiłował kontynuować wojnę z Niemcami.
Jeden z przywódców odłamu partii socjalistycznych Lenin przeprowadził kampanię przeciwko Rządowi Tymczasowemu i tłum określający się jako Czerwona Gwardia zajął 25.X.1917r. Pałac Zimowy i następnego dnia został utworzony nowy rząd nazwany Radą Komisarzy Ludowych. Po rewolucji nastąpiły niemal 4 lata ostrych konfliktów i wojny domowej. We IX.1918r. zakończono traktatem z Niemcami /później unieważnionym przez traktat wersalski/. Natomiast w 1920r. Doszło do wojny z Polską. Bolszewicy nazywający się komunistami wprowadzili politykę komunizmu wojennego. Obejmowała ona nacjonalizację gospodarki miejskiej, konfiskatę ziem i jej rozdział między chłopów oraz nowy system prawny. Wprowadzono dyktaturę proletariatu z Leninem na czele. Rząd wkrótce po rewolucji październikowej uwzględnił żądania Finlandii i przyznał jej niepodległość. Przychylił się do żądań Estonii, Litwy i Łotwy, ale oparł się żądaniom Ukrainy i innych regionów. W 1922r. Postanowił utworzyć federację i powstał ZSRR. W 1921r. Podpisano traktat ryski i zakończono wojnę z Polską.
Cała gospodarka była w ruinie. Produkcja przemysłowa zmniejszyła się do poziomu niższego od 1/3 od wielkości z 1913r. Polityka rolna doprowadziła, że chłopi, którzy zagarnęli ziemie odmawiali dostarczania produktów rolnych i rząd zaczął konfiskować produkty rolne. Powszechny stał się czarny rynek. Bunt marynarzy w 1921r. Spowodował, że Lenin zmienił politykę i wprowadził Nową Ekonomiczną Politykę, stanowiącą kompromis z kapitalistycznymi zasadami gospodarki. Pozwolił na prywatną własność drobnych zakładów przemysłowych. Ale strategiczne punkty gospodarcze /wielkie zakłady przemysłowe, transport, banki i handel zagraniczny/ pozostały własnością państwa. NEP obejmowało program szybkiej elektryfikacji, zakładania szkół oraz poprawę systemu organizującego sektor gospodarki. Nastąpił wzrost produkcji przemysłowej i rolniczej. W roku 1922r. Lenin dostał wylewu i z dwóch rywalizujących kandydatów na jego miejsce władze przejął Stalin /w 1928r. Przejął całkowitą kontrolę/. Stalinowskim programem było planowanie gospodarcze i w 1929r. Stalin zainicjował swój pierwszy plan pięcioletni. Mechanizmy planu zastąpiły rynek bez względu na koszty, czy zyski. Związki zawodowe były wykorzystywane do kontroli robotników. Największym problemem było rolnictwo. Stalin upierał się przy organizowaniu gospodarstw państwowych; państwo było właścicielem całej ziemi, inwentarza i sprzętu. Chłopi uprawiający ziemie stanowili proletariat rolny. Opierali się oni przeciwko kolektywizacji i Stalin na jakiś czas się cofnął. Niekiedy rząd zezwalał na zakładanie gospodarstw spółdzielczych /większa część ziemi uprawiana była wspólnie, ale każda rodzina mogła mieć niewielką działkę na swój użytek/. Oficjalnie oświadczono, że plan pięcioletni przyniósł rezultaty już po 4 latach i jednym kwartale, jednak plan nie odniósł pełnego sukcesu. W rolnictwie skolektywizowano około 60% gospodarstw rolnych, ale produkcja się w istocie zmniejszyła. Koszty tego planu były ogromne. Podczas samej kolektywizacji miliony ludzi zmarło z głodu, albo padło ofiarą egzekucji. Swoistym podsumowaniem kolektywizacji stało się wprowadzenie w 1932r. tzw. Paszportyzacji /bez paszportu nie można było zmienić miejsca pobytu. W okresie 1929-1935 obowiązywała reglamentacja żywności.
W 1933r. Powstał drugi plan pięcioletni, który miał spoczywać na dobrach konsumpcyjnych. Jednak rząd nadal przeznaczał środki na produkcję dóbr inwestycyjnych i sprzętu wojskowego. Mimo wielkiego wzrostu produkcji przemysłowej ZSRR nadal było państwem rolniczym, a rolnictwo była najsłabsze. Drugą cech planu były wielkie czystki lat 1936-1937, co wpłynęło w istotny sposób na poziom produkcji. Rozwinął się system obozów pracy przymusowej - masowo zatrudniano więźniów, zarówno na budowach, jak i przy wyrębie lasów i w kopalniach. Trzeci plan rozpoczęty w 1938r. Został przerwany w 1941r.przez inwazję niemiecką i ZSRR wróciło do czegoś w rodzaju komunizmu wojennego.