Koncepcja normy prawnej

• Próby zdefiniowania moralności

• Istnieją trudności w zdefiniowaniu moralności, ponieważ niezmiernie trudno znaleźć definicję, która by ogarniała wszystkie, często rozstrzelone, niezgodne ze sobą lub wręcz sprzeczne intuicje, związane z daną nazwą.

• Definiowanie prawa

• Istnieje wiele definicji prawa, które mogłyby być analizowane. Nie powstała jeszcze definicja, która traktuje prawo jako zjawisko społeczne. Świadczy o tym prześmiewcze stanowisko Kanta, który naśmiewał się z prawników, że nie potrafią zdefiniować prawa. Sam próbował zdefiniować prawo, ale bezskutecznie.

• Definicja prawa wg L. Petrażyckiego

Przez prawo należy rozumieć przeżycie emocjonalne o charakterze imperatywno-atrybutywnym. Przez emocje rozumie się nie tyle uczucie czy sentymenty, ale swoiste jakości życia psychicznego. Cecha imperatywności dotyczy zobowiązań. Cecha atrybutywności - roszczenia. Inaczej mówiąc prawo to czyjś obowiązek wykonania jakiejś czynności i czyjeś roszczenia do domagania się wykonania czynności oznaczonej obowiązkiem. Definicja podana przez L. Petrażyckiego mimo swoich zalet, była krytykowana - często niesłusznie. Główną jej wartością jest możność powiązania ze sobą treści różnych przepisów prawnych. Głównym brakiem jest możliwość zaistnienia sytuacji nonsensownych np. gdy osoba podająca się za właściciela uniwersytetu, nakazuje zakończenie zajęć i opuszczenie budynku przez studentów. Zgodnie z tą definicją osoby te doznawałaby przeżyć prawnych.

• Na podstawie badań socjologicznych przeprowadzonych na społeczeństwie polskim, dotyczących postaw moralnych i prawnych, można wysunąć następujące wnioski:

• Potępienie prawne określonych zachowań indukuje ich potępienie moralne, natomiast nie zawsze potępienie moralne pociąga za sobą domaganie się sankcji prawnych wobec tych zachowań.

• Im silniejsze potępienie moralne (po przekroczeniu pewnej swoistej, jakościowo oznaczonej bariery), tym silniejsze potępienie prawne.

• Kontrolerzy prawni bardziej niż inni są zaangażowani w domaganie się ścisłego realizowania wymogów formalno - strukturalnych danego systemu prawnego, podczas gdy słabiej niż inni potępiają naruszanie podstawowych norm współżycia społecznego.

• AD. 1 Wg diagramu istnieją 3 rodzaje zachowania ludzkiego związane z moralnością i z prawem.

• Podlegające wyłącznie ocenie moralnej

• Podlegające wyłącznie ocenie prawnej

• Podlegające zarówno ocenie prawnej, jak i moralnej

• AD. 2 Jak wskazują wyniki badań diagram 1 jest wadliwy. Zgodnie z diagramem 2 . Sankcją prawną są obłożone, niektóre zachowania moralne. Opinia publiczna przejawia tendencję, w której ocenia moralnie to, co wg niej powinno być unormowane prawnie. Natomiast nie wszystko co jest naganne moralnie, jest normowane przez prawo. Oprócz tego istnieją sfery, które są normowane przez prawo i moralność lub tylko przez prawo.

• Poglądy, które można zobrazować pierwszym diagramem, są w przeciwieństwie do przedstawionych na diagramie drugim kontrowersyjne i są wbrew zdrowemu rozsądkowi.

• Pogląd dotyczących kontrolerów prawa, którzy bardziej angażują się w respektowanie prawa niż norm moralnych oznacza, że są bardziej uświadomieni w zakresie skuteczności prawa jako środka społecznego oddziaływania.

• Inny sposób ujmowania prawa

• Prawo jako społecznie spójny i wszczepiony drogą internalizacji związek obowiązku z roszczeniem.

• Antropomorfizując, system społeczny poprzez użycie postaw moralnych wszczepia poczucie obowiązku, a tam gdzie występują system społeczny tworzy postawy prawne, które są wiązane dwustronnie zgodnie z zasadą do ut des (daję, abyś dawał).

• Z prawem można powiązać:

• Z prawem możemy powiązać również takie pojęcia jak przywilej i posłuszeństwo

• Przywilej - Występuje, gdy brak równowagi pomiędzy obowiązkiem a roszczeniem zgodnie z zasadą do ut des. Jest to inaczej mówiąc zwiększenie uprawnień kosztem obowiązków.

• Posłuszeństwo - Podobnie jak w przypadku posłuszeństwa nie występuję zasada do ut des, z tą różnicą, że istnieje więcej obowiązków niż przywilejów.

• Moralność funkcjonuje tam, gdzie praktyczny rachunek strat i zysków dyktuje strategię: przeciwko pewnym społecznie negatywnym zachowaniom warto zaangażować tylko potępienie społeczne i indywidualne, tzn. że zastosowanie represji jest kosztowniejsze niż ewentualne straty niż straty spowodowane nieskutecznością potępienia. Zaś prawo jest normą opatrzoną sankcją (sankcja wyraża interes społeczeństwa zainwestowany po to, aby ten typ systemu społecznego, któremu odpowiada).

• Podsumowanie

• Po dłuższym rozważeniu problemu, można zaproponować taką definicję prawa: PRAWO TO SFORMALIZOWANE WZAJEMNE OBOWIĄZKI I UPRAWNIENIA, KTÓRE, STOSOWNIE DO ISTNIEJĄCEGO, NAGROMADZONEGO DOŚWIADCZENIA SPOŁECZNEGO PODTRZYMUJĄ DANY SYSTEM SPOŁECZNY

• Analizując tą definicję nie możemy mówić, że na korzyść danego systemu, ponieważ prawo w takim przypadku byłoby konserwatywne. Skutkiem tego byłoby jego działanie wstecz. Natomiast, jeśli prawo będzie działać na korzyść elementów systemu społecznego reprezentującego dążenia postępowe będzie prawem postępowym. Zgodnie z ww. definicją możemy też wywnioskować, iż wzajemne relacje uprawnień i obowiązków są prawem, mimo że nie są spisane. Chociaż mogą wystąpić przypadki, które, pomimo występowania relacji podanej w definicji, nie są prawem, ponieważ nie są funkcjonalne w stosunku do systemu społecznego.

• Zachowania korzystne dla systemu społecznego, nawet jeśli nie są sformalizowane, są zachowaniami prawnymi tylko wtedy, gdy są oparte na relacji uprawnień i obowiązków.

• Ta definicja prawa zawiera w sobie ocenę: „działanie na korzyść”. Ta ocena nie jest wadą tej definicji, bo nie uwzględnienie tej oceny w dotychczasowych definicjach sprawiało, że były one wybrakowane. Ta ocena jest powiązana z warunkami społecznymi występującymi w danym systemie społecznym.

• Na podstawie tego nie możemy stwierdzić czy prawo jest funkcjonalne czy dysfunkcjonalne w stosunku do danego systemu społecznego w oparciu o zewnętrzne wartości, a wartości zawarte w danym systemie. Na podstawie tego możemy wyróżnić dwa rodzaje prawa: A) prawo obowiązujące - które jest wyrazem aktualnych decyzji, dotyczących tego, jak w danym czasie i miejscu powinien być ukształtowany. B) poczucie prawne - które może być, ale nie musi powiązane z prawem oraz jest wyrazem procesów zachodzących wewnątrz systemu społecznego. Poczucie prawne często wyprzedza prawo oficjalne.

---