Rynek finansowy

• Wstęp - rynek finansowy

Jednym z podstawowych rynków funkcjonujących w każdej gospodarce jest rynek finansowy. Jest to rynek na którym zawierane są transakcje instrumentami finansowymi polegające na zamianie instrumentów o najwyższym stopniu płynności (pieniądza gotówkowego) na inne instrumenty finansowe mniej płynne (papiery wartościowe - jest to taki instrument finansowy, który jest zabezpieczony aktywami emitenta). Instrument finansowy można w uproszczeniu określić jako kontrakt pomiędzy dwoma stronami regulujący zależność finansową, w jakiej obie strony pozostają.

Rynek finansowy dzieli się na różne segmenty. W każdym z nich występują różne instrumenty finansowe. Wyróżnić możemy:

• Rynek pieniężny - transakcje instrumentami finansowymi o dużej płynności, mającymi z reguły charakter wierzycielski. Przyjmuje się, że termin wymagalności instrumentów rynku pieniężnego wynosi co najwyżej 1 rok. Podstawowym celem funkcjonowania rynku pieniężnego jest płynność podmiotów gospodarczych, gdyż zaspokaja ich zapotrzebowanie na kapitał obrotowy. Instrumenty tego rynku: bony skarbowe, certyfikat depozytowy, bon komercyjny, akcept bankierski, repo, reverse repo.

• Rynek kapitałowy - tworzą transakcje instrumentami finansowymi o charakterze wierzycielskim bądź własnościowym. Na rynku tym dochodzi do gromadzenia wolnych funduszy na cele inwestycyjne. Termin realizacji instrumentów rynku kapitałowego wynosi co najmniej 1 rok. Podstawowymi celami funkcjonowania rynku kapitałowego są: efektywna alokacja kapitału między podmioty emitujące instrumenty tego rynku, właściwa wycena instrumentów tego rynku oraz uzyskanie dochodu przez inwestorów. Instrumenty tego rynku: obligacja, akcja, prawo poboru.

• Rynek kredytowy - stanowi specyficzny rodzaj rynku finansowego ponieważ umożliwia zawieranie transakcji pomiędzy bankami, instytucjami finansowymi a podmiotami które nie mają dostępu jako pożyczkobiorcy do rynku pieniężnego lub kapitałowego przez co nie mogą skorzystać z obcych źródeł finansowania.

• Rynek instrumentów pochodnych - tworzą transakcje tzw. instrumentami pochodnymi. Podstawowymi celami funkcjonowania tego rynku są zabezpieczenie się przed ryzykiem oraz spekulacja w nadziei uzyskania ponadprzeciętnych dochodów. Instrumenty tego rynku: instrumenty oparte na kontraktach future, instrumenty oparte na opcjach.

• Obligacje

Jak wynika z informacji o rynku finansowym przedstawionych powyżej obligacje są instrumentami rynku kapitałowego.

Obligacje to papiery wartościowe poświadczające, że emitent zaciągnął u nabywcy (obligatoriusza) dług, czyli pożyczył pieniądze, które zobowiązuje się zwrócić wraz z należnymi odsetkami w określonym czasie i na określonych zasadach.

1. Co powinna zawierać obligacja

W myśl art. 5 ust. 1 ustawy o obligacjach musi ona zawierać:

• powołanie podstawy prawnej emisji,

• nazwę (firmę) i siedzibę emitenta, miejsce i numer wpisu do właściwego rejestru lub wskazanie gminy będącej emitentem,

• nazwę obligacji i cel jej wyemitowania,

• wartość nominalną i numer kolejny oraz serię,

• oznaczenie obligatariusza (dla obligacji imiennych),

• ewentualny zakaz lub ograniczenie zbywania obligacji imiennych,

• datę, od której nalicza się oprocentowanie, wysokość oprocentowania, terminy jego wypłaty i miejsce płatności, jeżeli warunki emisji przewidują oprocentowanie, oraz termin wykupu,

• wysokość i zasady udzielania gwarancji oraz oznaczenie podmiotu gwarantującego,

• zakres i formę zabezpieczenia albo informację o jego braku,

• miejsce i datę wystawienia obligacji oraz datę nabycia obligacji,

• podpisy osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu emitenta, przy czym podpisy te mogą być odtwarzane sposobem mechanicznym.

1. Najważniejsze cechy obligacji

• termin wykupu - jest to termin, po upływie którego emitent zobowiązany jest dokonać wykupu, tzn. zwrócić zaciągnięty kredyt właścicielowi obligacji;

• wartość (cena) nominalna - jest to wartość, którą emitent zwraca w dniu wykupu;

• cena emisyjna - jest to cena, po której obligacja jest sprzedawana w momencie emisji pierwszemu właścicielowi;

• oprocentowanie - określa wielkość odsetek od zaciągniętego kredytu; wyrażone jest w procentach wartości nominalnej; zwykle odsetki płacone są regularnie, np. co rok, co pół roku, co kwartał.

• Dochód z obligacji - dochód z obligacji określony jest poprzez stopę dochodu obligacji, nazywaną również stopą dochodu w okresie do wykupu obligacji. Zwykle oznacza się ją przez YTM (ang. Yield To Maturity). Oblicza się ją na podstawie następującego wzoru:




Stopa YTM określa, jaką stopę dochodu (w skali roku) uzyska inwestor, który kupi obligację po cenie P, przetrzyma ją do terminu wykupu, a także będzie reinwestował odsetki (na okres do terminu wykupu).

1. Ceny obligacji

W przypadku obligacji, możemy mówić o cenie nominalnej, emisyjnej, rynkowej oraz rozliczeniowej.

Cena nominalna, od której naliczane są odsetki, wynosi 100 zł w przypadku obligacji rocznych i trzyletnich oraz 1000 zł dla obligacji dwu-, pięcio-, i dziesięcioletnich. Po tej cenie, powiększonej o narosłe odsetki, emitent wykupuje obligacje po upływie terminu zapadalności.

Cena emisyjna, to cena, po jakiej kupujemy obligacje od emitenta. Może ona być zarówno niższa jak i wyższa od ceny nominalnej. Decyzja emitenta zależy w tym przypadku od przewidywanego zainteresowania i oprocentowania obligacji.

Cena rynkowa (kurs giełdowy), jest ustalana na codziennych sesjach giełdowych jako wypadkowa popytu i podaży. Określana jest w procentach wartości nominalnej. Nie jest to jednak ta cena, jaką faktycznie płaci kupujący i otrzymuje sprzedający obligacje, ponieważ nie uwzględnia narosłych odsetek przypadających w danym dniu.

Cena rozliczeniowa, czyli cena giełdowa powiększona o narosłe odsetki, to rzeczywista kwota transakcyjna jaką płaci kupujący i otrzymuje sprzedający obligacje. Aby ją obliczyć, należy po prostu dodać do ceny rynkowej należne w tym dniu odsetki. Wysokość tych odsetek publikowana jest z odpowiednim wyprzedzeniem (m. in. w Cedule Giełdy Warszawskiej).

2. Rodzaje obligacji

W zależności od przyjętego kryterium, podziału obligacji można dokonać ze względu na:

1. identyfikację obligatoriusza i sposób przenoszenia praw zawartych w obligacji,

2. przedmiot zobowiązania emitenta,

3. źródło regulacji prawnej obligacji,

4. termin wykupu obligacji,

5. sposób oprocentowania obligacji,

6. zakres i formę zabezpieczenia obligacji,

7. rodzaj emitenta obligacji,

8. zasięg emisji obligacji.

Ad. 1

Z punktu widzenia identyfikacji obligatoriusza wyróżniamy obligacje:

• imienne - wystawione imiennie na określonych nabywców,

• na okaziciela.

Ad. 2

Z uwagi na przedmiot zobowiązań emitenta obligacje dzielimy na:

• obligacje opiewające na świadczenia pieniężne - polegają na zapłacie należności głównej lub należności ubocznych (odsetek) w sposób i terminach określonych w warunkach emisji obligacji,

• obligacje opiewające na świadczenia niepieniężne np.: prawo do udziału w przyszłych zyskach emitenta; prawo do zamiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem tej obligacji;

Ad. 3

Ze względu na źródła prawa obligacje dzielimy na:

• obligacje regulowane przepisami ustawy o obligacjach,

• obligacje unormowane przepisami innych aktów prawnych.

Ad. 4

Ze względu na termin wykupu obligacji dzielimy je na:

• krótkoterminowe - termin wykupu do 1 roku,

• średnioterminowe - od 1 do 3 lat,

• długoterminowe - powyżej 3 lat.

Ad. 5

Ze względu na sposób oprocentowania można wyróżnić obligacje:

• o stałym oprocentowaniu - zapewniają obligatoriuszom równe odsetki w odpowiednich terminach przez cały okres aż do ich wykupienia przez emitenta,

• o zmiennym oprocentowaniu - przynoszą one właścicielowi odsetki, których wielkość jest zróżnicowana dla poszczególnych terminów płatności,

• indeksowane - cechują się tym, że stopa ich oprocentowania jest aktualizowana w stosunku do przyjętej podstawy. Jest to szczególna postać obligacji o zmiennym oprocentowaniu, gdyż jego wysokość nie jest szczegółowo określona, podana jest natomiast zasada lub formuła tego parametru. Obligacje indeksowe emituje się w celu zapobiegania deprecjacji realnego poziomu wartości nominalnej obligacji (na skutek inflacji),

• bez odsetek (o kuponie zerowym) - są one emitowane z dyskontem w stosunku do ich wartości nominalnej. Cechuje je brak okresowej wypłaty należnych odsetek, gdyż dochód obligatoriusza stanowi różnica pomiędzy ceną nominalną a ceną emisyjną. Cena emisyjna jest niższa od ceny nominalnej według której następuje wykup obligacji.

Ad. 6

Ze względu na zakres i formę zabezpieczenia interesów obligatoriuszy:

• obligacje w całości zabezpieczone - w obligacjach tych zabezpieczona jest jednocześnie jej wartość nominalna jak i suma należnego oprocentowania. Cechą szczególną tych obligacji jest prawo, a zarazem obowiązek emitenta do używania w nazwie obligacji wyrazu „zabezpieczona”;

• obligacje częściowo zabezpieczone - może obejmować bądź tylko wartość nominalną, bądź należne oprocentowanie w całości lub części albo też część wartości nominalnej wraz z sumą należnego oprocentowania. Zabezpieczenie tych obligacji stanowi dodatkową gwarancję realizacji zobowiązań emitenta,

• obligacje niezabezpieczone - za zobowiązania wynikające z tych obligacji odpowiedzialność ponosi tylko i wyłącznie ich emitent całym swym majątkiem.

Ad. 7

Ze względu na rodzaj emitenta można wyróżnić:

• obligacje skarbowe emitowane przez Skarb Państwa,

• obligacje emitowane przez NBP,

• obligacje bankowe - stanowią bankowe papiery wartościowe,

• obligacje komunalne - emitowane przez gminy, związki międzygminne i miasto stołeczne Warszawa,

• obligacje przemysłowe - emitowane przez przedsiębiorstwa gospodarcze w związku z pozyskiwaniem środków na działalność inwestycyjną w zakresie prowadzonego przedsiębiorstwa.

Ad. 8

Ze względu na zasięg emisji można wyodrębnić:

• obligacje wewnętrzne - przeznaczone są wyłącznie do sprzedaży w kraju emisji, to jest w Polsce i emitowane są w złotych,

• obligacje zewnętrzne - emitowane są przeważnie w obcej walucie z wyłącznym lub głównym przeznaczeniem do ulokowania w innym kraju.

1. Rodzaje ryzyka inwestycji w obligacje

Generalnie można powiedzieć, że obligacje są instrumentami finansowymi o mniejszym ryzyku niż akcje, jednak różne rodzaje obligacji charakteryzują się różnym poziomem ryzyka. Jest kilka rodzajów ryzyka inwestycji w obligacje. Do najważniejszych, które powinien brać pod uwagę inwestor, należy zaliczyć:

• ryzyko niedotrzymania warunków (w tym ryzyko bankructwa) - jest to ryzyko wynikające z faktu, że emitent (a więc zaciągający kredyt) może nie zwrócić kwoty równej wartości nominalnej lub nie zapłacić odsetek (lub jedno i drugie). Obligacje skarbowe są w zasadzie wolne od tego ryzyka, gdyż mamy prawo oczekiwać, że Skarb Państwa jest wypłacalnym dłużnikiem. Największym ryzykiem niedotrzymania warunków charakteryzują się obligacje przedsiębiorstw. Do oceny ryzyka niedotrzymania warunków służy tzw. rating obligacji. Jest on tworzony przez wyspecjalizowane instytucje i polega na zakwalifikowaniu obligacji do klas o różnym poziomie ryzyka niedotrzymania warunków. Im wyższe ryzyko niedotrzymania warunków, tym wyższe powinno być oprocentowanie obligacji.

• ryzyko stopy procentowej - podstawowym przejawem ryzyka stopy procentowej jest możliwość zmiany wartości (a zatem również ceny) obligacji w sytuacji zmian stóp procentowych na rynku. Nazywa się to również ryzykiem zmiany wartości. Im bardziej wartość obligacji reaguje na zmiany stóp procentowych, tym większe jest ryzyko stopy procentowej. Pozytywny przejaw ryzyka stopy procentowej występuje w przypadku spadku stóp procentowych, gdyż wtedy rośnie wartość obligacji. Negatywny przejaw ryzyka stopy procentowej występuje w przypadku wzrostu stóp procentowych, gdyż wtedy spada wartość obligacji.

1. Sposoby zabezpieczania wierzytelności z obligacji

Art. 6 ust. 1 ustawy o obligacjach stwarza możliwość zabezpieczenia wynikających z obligacji wierzytelności całkowicie lub częściowo. Zabezpieczenie całkowite obejmujące wartość nominalną emitowanych obligacji wraz z sumą należnego oprocentowania polega na:

• ustanowieniu zastawu,

• ustanowieniu hipoteki,

• udzieleniu gwarancji przez Narodowy Bank Polski lub bank posiadający kapitał własny w wysokości nie niższej niż równowartość 10 000 000 ECU w walucie polskiej albo

• udzieleniu zabezpieczenia przez Skarb Państwa,

• udzieleniu zabezpieczenia przez bank zagraniczny lub międzynarodową instytucję finansową posiadające kapitał w wysokości nie niższej niż 10 000 000 ECU albo

• udzieleniu poręczenia przez gminy.

1. Obligacje skarbowe emitowane w Polsce

Od czerwca 1992 roku emitowane są w naszym kraju obligacje skarbowe. Ich zasadniczą rolą jest finansowanie deficytu budżetowego oraz zobowiązań  budżetu państwa wobec określonych grup społecznych (np. pracowników sfery budżetowej czy emerytów i rencistów). Obok bonów skarbowych jest to główny instrument finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. Główną cechą obligacji skarbowych jest całkowita gwarancja ich wykupu przez Skarb Państwa. Dlatego też skarbowe papiery wartościowe są najbezpieczniejszymi instrumentami inwestycyjnymi, dostępnymi na krajowym rynku kapitałowym. 

Obligacje skarbowe dzielą się na dwa rodzaje: 

• hurtowe (sprzedawane na przetargach)

• detaliczne - dostępne w sieci punktów obsługi klienta biur maklerskich.

Do obligacji hurtowych, sprzedawanych na przetargach należą:

• pięcioletnie obligacje o stałym oprocentowaniu (OS)

• 10-letnie obligacje skarbowe o zmiennym oprocentowaniu (DZ)

• 10-letnie obligacje o oprocentowaniu stałym (DS)

• dwuletnie obligacje zerokuponowe (OK).

Z kolei na obligacje detaliczne składają się:

• dwuletnie oszczędnościowe obligacje skarbowe o stałym oprocentowaniu (DOS)

Zostały po raz  pierwszy wyemitowane w czerwcu 1999 roku. Co miesiąc Ministerstwo Finansów kieruje do sprzedaży kolejną  emisję tych papierów.  Każda obligacja dwuletnia ma wartość nominalną 100 zł.  Cena zakupu "dwulatek" jest stała w trakcie całego okresu sprzedaży. Obecnie obligacje dwuletnie można kupować  w punktach obsługi klienta biur maklerskich i poprzez  Internet. Obligacje DOS mogą być nabywane wyłącznie  przez osoby fizyczne.  Oprocentowanie obligacji dwuletnich jest stałe w okresie ich "życia", czyli w ciągu dwóch lat. Każdorazowo jest ono podawane w liście emisyjnym, czyli oficjalnym dokumencie Ministerstwa Finansów na temat emisji. Odsetki od obligacji są kapitalizowane po pierwszym roku oszczędzania i wypłacane w dniu wykupu obligacji czyli po upływie dwóch lat. Świadczenie realizowane jest gotówką lub przelewem na wskazany przez nabywcę rachunek bankowy.  Obligacje dwuletnie, podobnie jak czteroletnie, nie są 
notowane na rynku giełdowym. Można je jednak  przedstawić do przedterminowego wykupu, którego warunki określa każdorazowo list emisyjny. Każdą obligację można także odsprzedać na podstawie umowy cywilnoprawnej

• obligacje trzyletnie o zmiennej stopie procentowej (TZ)

Emisje obligacji trzyletnich o oprocentowaniu zmiennym oferowane są przez Ministerstwo Finansów w okresach trzymiesięcznych. Wynika to z faktu, że sprzedaż każdej  emisji tych obligacji trwa właśnie trzy miesiące (luty - kwiecień, maj - lipiec, sierpień - październik oraz
listopad - styczeń).  Każda obligacja ma nominał 100 zł. Oprocentowanie  obligacji TZ jest zmienne, obliczane na podstawie  średniej rentowności 13-tygodniowych bonów skarbowych sprzedawanych na wskazanych przetargach przed rozpoczęciem sprzedaży. Obligacje trzyletnie mają 12 trzymiesięcznych okresów odsetkowych, oznacza to, że  co trzy miesiące inwestorowi wypłacane są odsetki jako  zysk z obligacji. Szczegółowe sposoby wyliczenia 
odsetek zawarte są we właściwych listach emisyjnych.  Na rynku pierwotnym (czyli w punktach obsługi klienta i za pośrednictwem Internetu) obligacje trzyletnie kupować mogą tylko osoby fizyczne. Natomiast klienci instytucjonalni mogą nabywać obligacje TZ na rynku wtórnym (czyli na GPW S.A.) lub otrzymać obligacje  nowej emisji w drodze zamiany (jeżeli posiadali obligacje trzyletnie wcześniejszych emisji). Obligacje trzyletnie są notowane na GPW S.A. Oznacza to, że posiadając rachunek inwestycyjny w biurze maklerskim, można je kupić lub sprzedać na giełdzie.  Wykup obligacji TZ może odbywać się w formie gotówkowej, przelewu lub zamiany na obligacje nowej emisji. W dwóch pierwszych przypadkach razem z ostatnią, dwunastą ratą odsetkową, wypłacana jest należność główna, czyli wartość nominalna zakupionych przez inwestora obligacji. 

• czteroletnie indeksowane oszczędnościowe obligacje skarbowe (COI).

Czteroletnie indeksowane obligacje skarbowe to jedyne na polskim rynku skarbowe papiery wartościowe o tak długim horyzoncie oszczędzania, dostępne bezpośrednio dla osób fizycznych. Po raz pierwszy zostały wyemitowane w październiku 1999 roku. Co miesiąc Ministerstwo Finansów kieruje do sprzedaży kolejną emisję tych papierów. Obligacje czteroletnie sprzedawane są wyłącznie osobom fizycznym. Cechą charakterystyczną obligacji czteroletnich jest stała cena w trakcie całego okresu sprzedaży. Nabywca, niezależnie od tego czy kupuje obligacje pierwszego czy trzydziestego dnia danego miesiąca, płaci taką samą cenę równą nominałowi - 100 zł za jedną obligację. Można je kupować w punktach obsługi klienta biur maklerskich i poprzez Internet. Obligacje czteroletnie posiadają cztery roczne okresy odsetkowe. Dla każdego okresu odsetkowego oprocentowanie to będzie jednak inne, ponieważ jest to obligacja o zmiennym oprocentowaniu indeksowana inflacją. Odsetki są wyliczane na podstawie inflacji ogłoszonej przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie 12 miesięcy poprzedzających  miesiąc rozpoczęcia danego okresu odsetkowego. Do stopy inflacji doliczana jest określona marża. Marża ta, ustalana dla każdej emisji oddzielnie, nie ulega zmianie przez okres czterech lat. Szczegółowe sposoby wyliczenia odsetek zawarte są w listach emisyjnych.
Na przykład w pierwszym okresie odsetkowym (rok) dla emisji COI0704 stopa procentowa wynosi 17% w skali roku. Liczba ta jest wynikiem zsumowania wysokości inflacji pomiędzy majem 1999 roku a majem 2000 roku czyli 10% oraz marży w wysokości 7%. Po każdym okresie odsetkowym następuje kapitalizacja odsetek. Oznacza to, że kolejne oprocentowanie naliczane będzie od wartości nominalnej powiększonej o zysk z poprzedniego okresu odsetkowego. Obligacji czteroletnich nie można kupować i sprzedawać na Giełdzie Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie. Można je jednak przedstawić Emitentowi do przedterminowego wykupu lub odsprzedać na warunkach określonych w  umowie cywilnoprawnej.http://www.olimp.com.pl/wyniki_przetargu.shtml

1. Przedterminowy wykup obligacji oszczędnościowych.

Każdą obligację o charakterze oszczędnościowym (czyli dwu- i czteroletnią) można wcześniej, niż przewiduje to  termin wykupu, odsprzedać Skarbowi Państwa. Nie traci 
się przy tym odsetek, a zyskuje płynność papierów, które z założenia mają charakter długoterminowy. Przedterminowy wykup został stworzony dla tych inwestorów, którzy z 
różnych przyczyn muszą wcześniej niż planowali,  odsprzedać obligacje. Aby odsprzedać obligacje  Skarbowi Państwa wystarczy złożyć dyspozycję w jednym  z punktów obsługi klienta. Kwota z tytułu wykupu obligacji  tj. wartość nominalna i odsetki wpłyną na wskazane konto bankowe po upływie 14 dni, jednak przez te dwa tygodnie nadal jest naliczane oprocentowanie. Złożenie dyspozycji przedterminowego wykupu może nastąpić nie wcześniej  niż po upływie 3 miesięcy od dnia nabycia obligacji i nie  później niż na dwa miesiące przed właściwym dniem  wykupu. Przy wypłacie świadczeń z tytułu przedterminowego wykupu pobierana jest opłata manipulacyjna w wysokości 2,50 zł od każdej obligacji DOS i 3,00 zł w przypadku obligacji COI.

Sprzedaż na podstawie umowy cywilno - prawnej.

Nabywca obligacji może sprzedać je osobom fizycznym  w drodze umowy cywilno - prawnej. W takim przypadku nabywający obligacje jest zobowiązany: 

1. stawić się wraz ze sprzedającym w punkcie obsługi klienta prowadzącym obsługę obligacji,

2. przedstawić umowę sprzedaży wraz z potwierdzeniem  zakupu obligacji lub ze świadectwem depozytowym, o ile  było wystawione.

Taka forma sprzedaży obligacji zwolniona jest od opłaty skarbowej. W ten sposób można  sprzedać przed terminem wykupu wszystkie obligacje, w przypadku zaś obligacji oszczędnościowych nie powoduje to konieczności  ponoszenia kosztów opłaty manipulacyjnej. Trzeba jednak znaleźć osobę, która będzie chciała obligacje kupić.

1. Zalety inwestowania w obligacje skarbowe

• Jest bezpieczne - właścicielom obligacji skarbowych nie grozi utrata powierzonych pieniędzy, ponieważ dłużnikiem jest Skarb Państwa. Ponadto obligacji emitowanych przez Skarb Państwa nie można zgubić ani nie mogą one zostać skradzione, gdyż obligacje nie mają formy materialnej - występują wyłącznie w postaci elektronicznego zapisu w rejestrze agenta emisji lub na kontach uczestników Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A.

• Jest zyskowne - obligacje mają korzystne oprocentowanie w porównaniu z innymi instrumentami finansowymi dostępnymi dla inwestorów detalicznych.

• Pozwala na zachowanie płynności -  obligacje trzyletnie (TZ) można sprzedać przed terminem wykupu na GPW S.A  nie tracąc przy tym należnych odsetek a  obligacje  oszczędnościowe (dwuletnie DOS i czteroletnie COI) można  przedstawić do przedterminowego wykupu. Należy jednak pamiętać o opłatach w przypadku sprzedaży obligacji DOS i COI.

• Jest łatwe ze względu na dużą dostępność. Obligacje można kupić w około 600 punktach obsługi klienta na terenie całego kraju oraz poprzez Internet.

1. Obligacje przedsiębiorstw

Obligacje przedsiębiorstw są papierami wartościowymi emitowanymi przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną z której wynika zobowiązanie emitenta do zapłaty posiadaczowi tego dokumentu jej nominalnej wartości wraz z oprocentowaniem.

Środków pochodzących z emisji obligacji emitent nie może przeznaczyć na inne cele niż określone w warunkach emisji. W celu zapewnienia ochrony obligatoriuszy emitent powinien przed rozpoczęciem emisji obligacji zawrzeć z bankiem umowę o reprezentację obligatoriuszy wobec emitenta.

1. Obligacje charakterystyczne dla przedsiębiorstw:

• Obligacje zamienne - są jednym ze świadczeń niepieniężnych jakie wynikają z obligacji. Emitent obligacji zamiennych przyznaje obligatoriuszom prawo do zmiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem tych obligacji.

• Obligacje z prawem pierwszeństwa obligatoriuszy do objęcia emitowanych w przyszłości akcji spółki będącej emitentem tych obligacji. Obligacje te są obligacjami z prawem pierwszeństwa, a uprawnienia obligatoriuszy wygasają z dniem rozpoczęcia wykupu obligacji, z tym, że uchwała o emisji obligacji z prawem pierwszeństwa może określić ten termin jako krótszy.

1. Zalety inwestowania w obligacje przedsiębiorstw

• Obligacje przedsiębiorstw przynoszą wyższe oprocentowanie niż inne rodzaje obligacji,

• Dochód i kapitał są względnie bezpieczne w przypadku obligacji przedsiębiorstw wysokiej jakości,

• Nabywając obligacje inwestorzy mogą liczyć na zyski kapitałowe, gdy rynkowe stopy procentowe spadają. Można jednak narazić się na straty kapitałowe, jeżeli obligacje są sprzedawane przy rosnących rynkowych stopach procentowych.

1. Wady inwestowania w obligacje przedsiębiorstw

• Odsetki od obligacji przedsiębiorstw podlegają opodatkowaniu a obligacje skarbowe nie,

• Obligacje przedsiębiorstw są narażone na większe ryzyko kredytowe niż obligacje skarbowe. Im niższa jest jakość obligacji przedsiębiorstw, tym wyższe jest ryzyko kredytowe,

• Obligacje przedsiębiorstw których dotyczą reguły wcześniejszego wykupu mogą być spłacone przedterminowo wbrew chęciom inwestorów.

Obligacje przedsiębiorstw są emitowane w jednej z trzech postaci:

• Imiennej,

• Na okaziciela,

• Zapisu na rachunku.

1. Obligacje na GPW

Obligacje Skarbu Państwa notowane na warszawskiej giełdzie, możemy podzielić według terminu zapadalności, czyli czasu upływającego do ich wykupu na:
jednoroczne, dwuletnie, trzyletnie, pięcioletnie i dziesięcioletnie.

Inny podział związany jest ze sposobem naliczania i wypłacania odsetek. Według tego kryterium możemy wyróżnić obligacje o zmiennym i stałym oprocentowaniu.

1. Obligacje o zmiennym oprocentowaniu

W obrocie giełdowym znajdują się obligacje roczne, trzyletnie i dziesięcioletnie.

Stopa procentowa obligacji rocznych ustalana jest co miesiąc, zgodnie ze wskaźnikiem inflacji podawanym przez Główny Urząd Statystyczny. Obliczając wysokość odsetek bierze się pod uwagę wskaźnik inflacji za okres 12 miesięcy, powiększony o stałą marżę w wysokości 3 lub 5pkt. proc.

Dla obligacji trzyletnich odsetki wypłacane są kwartalnie i wyliczane w stosunku do średniej rentowności 13-tygodniowych bonów skarbowych.

Odsetki dla obligacji dziesięcioletnich wypłacane są rocznie i wyliczane w stosunku do średniej stopy rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych.

Bony skarbowe są krótkoterminowymi papierami na okaziciela emitowanymi przez Skarb Państwa. Zazwyczaj emitowane są bony o terminach wykupu 13, 26 i 52 tygodnie. Nominał jednego bonu wynosi 10.000 zł. Nabywcami bonów są przede wszystkim firmy krajowe i zagraniczne, często banki. Bony skarbowe są sprzedawane z dyskontem, czyli poniżej wartości nominalnej, gdyż są nieoprocentowane. Pełną kwotę nominalną otrzymuje się w momencie wykupu bonu skarbowego. Ceny bonów są odzwierciedleniem przewidywanego przez rynek pieniężny poziomu inflacji, dlatego mogą być one miarodajnym odniesieniem dla określania oprocentowania innych instrumentów finansowych, np. obligacji.

2. Obligacje o stałym oprocentowaniu

Dnia 4 maja 1994 r. na warszawskiej giełdzie zadebiutowały obligacje o oprocentowaniu stałym. Notowane są trzy rodzaje tych papierów - dwuletnie, pięcioletnie i dziesięcioletnie.

Obligacje korporacyjne

Obligacje korporacyjne emitowane są przez podmioty gospodarcze posiadające osobowość prawną na podstawie Ustawy o Obligacjach. Obligacje tego typu mogą być zabezpieczone lub nie zabezpieczone. Do niedawna większość tego typu instrumentów była rozprowadzona w postaci ofert zamkniętych.

Pierwszym przedsiębiorstwem, którego obligacje zadebiutowały na GPW w dniu 5 kwietnia 2000 roku jest Centrum Leasingu i Finansów CLIF S.A. prowadzące działalność leasingową. Są to obligacje nie zabezpieczone, co oznacza że wierzytelności nie zostały zabezpieczone jednym z ustawowych zabezpieczeń m.in. zastawem lub hipoteką, gwarancją NBP lub Skarbu Państwa.

Podobnie jak w przypadku obligacji skarbowych notowanych na Gieldzie, nabywcy obligacji otrzymują prawo do dwóch r odzajów świadczeń pieniężnych: z tytułu odsetek i z tytułu wykupu. Podstawą do obliczania płatnych co kwartał odsetek od obligacji CLIF S.A. jest rentowność 13-tygodniowych bonów skarbowych (średnia arytmetyczna średnich ważonych stóp rentowności na czterech ostatnich przetargach) powiększona o premię w wysokości dwóch punktów procentowych.

Zasady obrotu obligacjami korporacyjnymi są identyczne jak dla obligacji Skarbu Państwa .

2. Różnice pomiędzy obligacjami a akcjami

Tabela 1. Podstawowe różnice między akcjami i obligacjami

Akcja	Obligacja
Stanowi udział w kapitale akcyjnym, jest to papier wartościowy odzwierciedlający prawa udziałowe.	Jest papierem wartościowym odzwierciedlającym wierzytelności pieniężne.
Wysokość dywidendy za akcję zależy od zysku, jaki przeznaczy na ten cel walne zgromadzenie akcjonariuszy.	Posiadacz otrzymuje stałe oprocentowanie, którego poziom nie zależy od wyniku finansowego spółki.
Wiąże się bezpośrednio z ryzykiem inwestowania i dlatego może przynieść właścicielowi większe korzyści niż obligacja (wartość dochodowa akcji zależy od wysokości dywidend i zmian wartości ceny rynkowej akcji).	Bezpośrednio nie podlega ryzyku związanemu z działalnością gospodarczą emitenta, jest papierem wartościowym bardziej bezpiecznym niż akcja i z tego względu z reguły przynosi jej właścicielowi mniejsze korzyści w porównaniu z akcją

3. Akty prawne

W Polsce emisjê i obrót obligacjami reguluj¹ ró¿ne akty prawne. Najwa¿niejsze to: Ustawa o obligacjach,  Ustawa o publicznym obrocie papierami wartoœciowymi, zarz¹dzenia Ministra Finansów o emisji obligacji skarbowych.

Literatura:

1. Mirosław Wypych - Finanse, instrumenty finansowe, makroekonomiczna polityka finansowa, Absolwent 1996 r.

2. Robert Jurga, Marek Michalski - Papiery wartościowe w obrocie masowym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997

3. Krzysztof Jajuga, Teresa Jajuga - Inwestycje, Instrumenty finansowe, ryzyko finansowe, PWN Warszawa 1996 r.

4. www.ekonomia.odeon.pl

5. www.gpw.com.pl

6. www.mofnet.gov.pl

---