HISTORIA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH 12.10.2004

• Historia relacji miedzy suwerennymi państwami

• Zdeterminowane przez:

• Czynniki geograficzne

• Ludnościowo - demograficzne

• Ideologiczne

• Narodowościowe

• Religijne

• Relacje:

• Ekonomiczno - techniczne

• Militarne

• Organizacyjno - społeczne

• Osobowe

• Podręczniki : Dobrzycki i Kukułka, Kissinger „Dyplomacja”, Bartnicki „Historia konfliktów w Afryce 1889-96”

TEMAT: KONGRES WIEDEŃSKI

GENEZA, FUNKCJONOWANIE I UPADEK SYSTEMU WIEDEŃSKIEGO:

1. Ogólna charakterystyka stosunków międzynarodowych w 18 wieku

2. Kongres Wiedeński i jego implikacje w stosunkach międzynarodowych

3. Upadek systemu wiedeńskiego

• 18/19 wiek - okres przełomu między starym i nowym ładem w stosunkach międzynarodowych

• Europa 2 połowy 18 wieku - absolutyzm i oświecenie

• 1 połowa 19 wieku - czas kongresu i akt świętego przymierza

• Absolutyzm - system władzy państwowej łączący pełną suwerenność monarchy rządzącego z bożej łaski z centralizmem monarchii administracyjnej

• W starożytności nie wnikali tak władcy, znaczna autonomia - stąd o absolutnych mówimy dopiero w 18/19 wieku przez administracje, wcześniej nie dysponowali odpowiednią machiną administracyjną, dlatego brak unifikacji praw był

• Machina biurokratyczna łamała dawne stanowe i prowincjonalne wolności

• Unifikacja praw - jednolity porządek prawny

• Najlepsze czasy absolutyzmu już od 2 połowy 17 wieku

• Absolutyzm bardziej ideałem niż praktyczną formą rządów

• Nigdy nie było państwa doskonale absolutnego

• Absolutyzm we Francji - np. Ludwik 14, panował 72 lata, od 1643-1715 i zrobił z Francji największą potęgę w Europie

• Oświecenie - według Kanta to wyjście człowieka ze stanu małoletniości (niezdolności człowieka do posługiwania się samodzielnie swoim rozumem) i wejście w etap życia dorosłego

• Dewiza oświecenia Sapere Aude - łać. miej odwagę posługiwać się własnym rozumem

• Początkowo wolnomyślicielstwo w rozstrzyganiu zagadnień religijnych czyli libertynizm

• Później też wolność myśli, nauki, prasy, wolność osobista, niezależność sądownicza, wolność handlu, autonomia człowieka w dziedzinie etyki i wolności obyczajowej LIBERALIZM

• Władcy rządzili z woli boga - oświeceni despoci

• Celem władców było zapewnienie potęgi państwa i dobra poddanych - obywateli

• Jednolity porządek prawnym w całym państwie

• Tolerancja religijna i wolność osób poddanych

• Nieświadomie położyli grunt do przejścia z monarchii absolutnej do konstytucyjnej

• Gdy uświadomili sobie to, chcieli zahamować te procesy

• 18 wiek - epoka wielkiego wzrostu gospodarczego, demograficznego, cywilizacyjnego i ekonomicznego

• Ze 120 mln do 190 mln - ok. 60%

• Poza Europą już ponad 8 mln europejskich osadników na całym świecie, następne 8 mln - mulaci i metysi + mieszkańcy kolonii 1/3 ludności świata

• Kolonializm - czynnik determinujący stosunki międzynarodowe w 18 wieku

• Niemal wszystkie wojny na morzach i w koloniach równolegle do konfliktów na kontynencie

• Potęgi lądowe musiały liczyć się z potęgami morskimi - Wielka Brytania, Holandia

• Dyplomacja - wpływ doktryny o równowadze sił, każda zmiana - potencjalne zagrożenie dla całości ładu europejskiego

• Moment narodzin nowego układu europejskiego

• Zalety z kolonii - jeden z elementów równowagi

• Szczególnie Brytyjczycy sprzeciwiali się przewadze któregoś państwa - osiągnęli perfekcję w sztuce utrzymywania równowagi przy minimalnych kosztach

• Całe życie gospodarcze pod wpływem kolonii

• W Europie podział na kraje czerpiące korzyści i kraje korzystające z pośredników

• Obroty powiększyły się 4 krotnie

• Napływ kruszców

• Wzrost globalnej produkcji przemysłowej

• W bawełnictwie wręcz rewolucja

• Rozwój hodowli, rolnictwa (wprowadzenie płodozmianu)

• Rozwój mieszkalnictwa - lepsze warunki mieszkaniowe - wzrost demograficzny

• Na czoło w 18 wieku wysunęły się Francja(supermocarstw, 300.000 żołnierzy, 20 mln ludności), Wielka Brytania i Holandia (lepsze gospodarczo od Francji)

• W 2 połowie 18 wieku ekspansja książek, czasopiśmiennictwa, szkolnictwa, postęp w solaryzacji, alfabetyzacji

• Wszystkie te zasadnicze zmiany (gospodarcze, cywilizacyjne, kulturalne) w 2 połowie 18 wieku spowodowały przełom w stosunkach międzynarodowych

• Wyrazem przełomu były: rewolucja amerykańska, rewolucja francuska, rozbiory polski, system napoleoński

REWOLUCJA AMERYKAŃSKA

• 1775 (utworzenie armii) do 1783 (uznanie przez WB niepodległości USA)

• Rewolucja amerykańska ustanawiając republikańską formę rządów naruszyła jeden z filarów porządku ówczesnego świata

• Jako 1 w świecie próbowali zastosować w praktyce ideały oświecenia

• 1776 - deklaracja niepodległości

• 1777 - konstytucja

• Próba zreformowania relacji między państwami

• Nowe normy, wartości: demokracja, wybieranie rządu przez naród, prawo narodu do bunty przeciw rządowi

REWOLUCJA FRANCUSKA

• Chciała kodyfikacji idei i wprowadzenia ich w życie

• 1789 (zburzenie Bastylii) do 1795

• Sformowanie propozycji norm prawnych jako zasad stosunków międzynarodowych:

• Zasada suwerenności narodu

• Zasada nieinterwencji

• Nienaruszalność terytorialna

• Równość państw

• Wolność mórz i rzek międzynarodowych

• Potępienie agresywnych wojen i zaborów

• Konstytucja francuska z 1791 głosiła, że naród francuski wyrzeka się wszczynania wojen w celu podbojów, nie użyje nigdy sił przeciw wolności 2 narodu

• 1773 - deklaracja praw art.2 - kto uciska Iny naród staje się wrogiem wszystkich narodów

ROZBIORY POLSKI

• Wymazanie Polski z mapy politycznej Europy

• Niezwykły, bezprecedensowy fakt

• Wielki wpływ na rozwój stosunków międzynarodowych - stworzyły system sojuszy - R+P+A

• Cecha europejskiego starego ładu - przechodzenie całych księstw, prowincji pod nową władzę (wewnętrzne struktury organizacyjne)

• Z polską inaczej - ewenement - podział według linijki

SYSTEM NAPOLEOŃSKI

• Zmiana stosunków politycznych w Europie w okresie 1799-1815

• Jego celem było dążenie do ustanowienia politycznej i cywilizacyjnej hegemonii Francji w Europie

• W apogeum prawie cała Europa znajdowała się pod rządami Francji - od Hiszpanii po Rosje

• 1806 - Związek Reński - zlikwidował Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego

• Początek tworzenia się konfederacji państw europy z centrum w Paryżu

• Zasada obsadzania na tronie państw członków rodziny cesarza, zaufanych poddanych

• Powiązania dynastyczne i tworzenie nowej arystokracji naturalnie spoiło imperium, także język i kultura

• W krajach podporządkowanych wprowadzano kodeks Napoleona i konstytucje wzorowaną na konstytucji francuskiej (zniesienie przywilejów feudalnych, wprowadzenie równości wobec prawa, wolne dysponowanie swoja osobą)

• Anglia największym wrogiem Francji - filarem wszystkich koalicji anty napoleońskich, wspierała finansowo i militarnie

• Napoleon nie miał wystarczającej floty, ale chciał złamać Anglię ekonomicznie - blokada kontynentalna z 1806 roku - nie udało mu się

• 1812 - wyprawa na Rosje - początek końca

• Najpierw Prusy - marzec 1813 - wojna o niepodległość

• Czerwiec 1813 - Rechenbach - podpisano tajny układ R+P+A - wspólna wojna z Francją, wzajemna obrona po ustanowieniu pokoju

• Bitwa narodów - Lipsk 16-19.10.1813

• Pokonanie zainicjowało 1 próby tworzenia nowego ładu europejskiego

• Po zwycięstwie nie mogli się dogadać

• Dopiero po 100 dniach Napoleona się scementowali

• 09.03.1914 - Chaumont nad Marną - pierwsza próba określenia powojennego ładu i systemu bezpieczeństwa, traktat zobowiązujący kolację do walki aż do zwycięstwa i zobowiązujący 4 mocarstwa do wspólnego podtrzymywania pokoju przez 10 lat po wojnie

• Napoleon abdykował i wrócił Ludwik 18 (brat Ludwika 16)

TRAKTAT POKOJOWY

• Pierwszy pokój paryski 20.04.1814 - ogólnikowy

• Łagodnie potraktowano Francję

• Granice z 1772 roku

• Kongres w przyszłości

REWOLUCJA FRANCUSKA

• Coś więcej niż tylko obalenie porządku

• Zmiana mentalności i życia społecznego na całym kontynencie

• Zapoczątkowała procesy, które zmieniły strukturę kontynentu

• Zerwała z feudalizmem

• Zapoczątkowanie demokratyzacji

• Pojęcia: suwerenność ludu, prawa człowieka i obywatela

3

---