PEDAGOGIKA WALDORFSKA
Rudolf Steiner 1862-1925
Jeden z nurtów pedagogiki Nowego Wychowania.
Koncepcja szkoły opartej na odnowie duchowej związanej z humanistycznym jej charakterem.
Nazwa od miejsca - fabryki papierosów „Waldorf - Astoria.” 7.09.1919roku Steiner wygłosił przemówienie, w którym zaproponował wizję nowej szkoły co przyjęto z entuzjazmem. Opracował koncepcję kształcenia i podjął się skompletowania i przygotowania nauczycieli. Szkoła miała być prywatna i niezależna programowo, organizacyjno-prawnie od państwowych. Przeznaczona dla dzieci robotników i urzędników tej fabryki. Steiner uważał, że podstawą jest przygotowanie nauczycieli, reforma kształcenia nauczycieli. Była to pierwsza szkoła koedukacyjna w Niemczech i pierwsza, która skupiała w klasach łączonych 1-8 głównie dzieci specjalnej troski.???
Początki były trudne-uprzedzenia stereotypy ale w latach 1921-1931 powstało w Niemczech 10 kolejnych szkół a po II wojnie ruch ten odrodził się intensywniej. Obecnie to międzynarodowy ruch szkół waldorf, skupiający 480 szkół na 5 kontynentach w 28 krajach świata.
W Polsce pierwsza taka szkoła powstała w po 1989r- Powszechna Szkoła Podstawowa nr 11 w Warszawie. Jej inicjatorami byli rodzice, którzy stworzyli Towarzystwo Rozwoju Pedagogiki R. Steinera. Przewodniczącą była M. Ziemska. Takie szkoły pojawiały się również w innych miastach. Przy UW powstało Podyplomowe Studium Pedagogiki Niezależnej przygotowujące do pracy tą metodą.
Aktualność koncepcji Steinera:
-decyzje związane z funkcjonowaniem podejmowane łącznie przez nauczycieli dzieci i rodziców
-w państwach totalitarnych takie szkoły nie powstawały lub były likwidowane
-cały proces kształcenia i wychowania w szkole typu waldorf musi odpowiadać naturalnemu rytmowi czuwania i snu zapamiętywania i zapominania. Rozkład zajęć nie jest nie jest budowany wg potrzeb nauczycieli tylko dostosowany do potrzeb i możliwości percepcyjnych dzieci i młodzieży.
Trójfazowość planu zajęć:
8-10 lekcje wymagające myślenia, koncentracji uwagi i zrozumienia: mowa ojczysta geografia, fizyka, chemia, historia, matematyka. W nauczaniu początkowym: rysowanie, opowiadanie, pisanie, czytanie, liczenie. Każdy z przedmiotów głównych realizowany jest w ramach 4-tygodniowych sekwencji czasowych, bloków zwanych epokami. Dany przedmiot pojawia się w bloku 2 lub 3 razy. Taki podział pozwala się skoncentrować i zrozumieć czym jest przerwa.
10-11 ćwiczenia techniczne wymagające stałego, rytmicznego powtarzania: j. obcy, gimnastyka, muzyka, religia w kl. młodszych rysowanie, malowanie, muzyka recytacja
11-12 zajęcia rzemieślniczo artystyczne.
Każda jednostka zajęć podzielona jest na 20 min fazy aktywości aby został zachowany rytm pomiędzy zapamiętywaniem, przeżywaniem i przedstawianiem. Uczniowie nie mają ocen.
We współczesnej szkole jest to realizowane w klasach 1-3 gdzie jest świadectwo opisowe z 2 części: obiektywna( opis ogólny postawy, postępów i braków) i subiektywna ( forma dialogu wprost do ucznia). Taki sposób oceny sprawia, że dziecko nie boi się szkoły i jest zainteresowane światem. Ogromna rola nauczyciela - bezpośredni kontakt nauczyciel-uczeń. Ważniejsze jest żywe słowo niż druk. Nie ma podręczników uczniowie notują w zeszytach treści podane przez nauczyciela. Podkreśla się osobowość nauczyciela, pobudzanie do zamiłowania i zainteresowania, stymuluje działanie uczniów.
Świadectwo opisowe koncepcja wywodząca się od Steinera.
PEDAGOGKA PRAGMATYZMU
Jedna z najbardziej nośnych koncepcji XX w.
Początek w USA- filozoficzna reakcja na doświadczenia amerykańskich osadników, którzy podbijali nowe tereny przez co przystosowywali nowe środowisko do potrzeb człowieka a zdobywane przez nich doświadczenia zmieniały ich samych oraz całe społeczeństwo. Z czasem idea ekspansywności cechująca osadników rozszerzyła się: poszerzenie środowiska, wiedzy, poglądów.
John Dewey (1859-1952)
- uczenie się przez doświadczenie i działanie
-indywidualizm pedagogiczny
-edukacja i demokracja
Dewey krytykował przeszłość i odrzucał sposób kształcenia oparty na przekazywaniu materiału, kształcenia zawierającego gotową wiedzę.
Szkoła jest miejscem wymiany doświadczeń i przez to się uczymy. Nauczyciel powinien rozszerzać doświadczenia uczniów i opierać się na nich. Zadaniem nauki nie jest podanie gotowej, niezawodnej wiedzy ale przyjęcie roli przewodnika w procesie edukacyjnym. Jeśli dziecko może oprzeć się na doświadczenia i wzrasta jego motywacja i efektywność.
Reakcje dziecka są odmienne w zależności od jego charakteru- ujęcie subiektywne. Warunki życia dziecka też są odmienne - ujęcie obiektywne w kontekście społecznym.
Respektowanie - szacunek dla indywidualnych różnic. Trzeba się koncentrować na tym co jest w jednostce nietypowe i niepowtarzalne.
Nacisk na współdziałanie jako postawa edukacyjnej aktywności człowieka.
Demokracja jest tu związana z dążeniem pragmatystów do osiągnięcia równowagi społecznej.
Najwybitniejszym współczesnym kontynuatorem jest amerykański filozof Richard Rort????
Rudolf Steiner (1861-1925)
Steiner Rudolf (1861-1925), austriacki naukowiec i filozof, twórca antropozofii, czyli dziedziny zajmującej się "wiedzą wytworzoną w człowieku przez jego wyższe ja". Zafascynowany postacią J.W. Goethego, wydał w 1913 kompletny zbiór jego dzieł. W 1912 założył Towarzystwo Antropozoficzne, w 1913 wybudował w Dornach (Szwajcaria) Goetheanum - "szkołę wiedzy duchowej". Również w roku 1913 los zetknął go z Drexlerówną Luną Amalią. Budynek spłonął w 1922 i został zastąpiony innym. Myśl Steinera zainspirowała utworzenie Waldorf Schule, ruchu oświatowego, którego zadaniem było wychowywanie młodzieży poprzez rozwój "ciała, duszy i ducha", w ruchu tym uczestniczy aktualnie kilkadziesiąt tys. osób. Ponad tysiąc napisanych przez Steinera wykładów na różne tematy służy obecnie antropozofom jako podstawa ich studiów. Opublikował m.in. Die Philosophie der Freiheit (1894) i Theosophie (1904). Antropozofia (z greckiego "anthropos" - człowiek, "sofia" - mądrość), doktryna filozoficzno-psychologiczna, wg której pełnię wiedzy osiąga się nie dzięki zmysłom czy rozumowi, ale poprzez wtajemniczenie, czyli rozbudzenie w sobie - w wyniku odpowiednich ćwiczeń - wyższego stanu świadomości aktywizującego tzw. duchowe narządy poznania, tkwiące w każdym człowieku. Istotne elementy antropozofii to panteizm i wiara w reinkarnację. Charakterystyczne dla niej jest dążenie do harmonijnego rozwoju człowieka (złożonego z 9 przenikających się elementów: 3 ciał, 3 dusz, 3 duchów). Służyć tem miał odpowiedni proces edukacyjno-dydaktyczny, m.in. gimnastyka oparta na eurytmii, wychowanie przez sztukę i pracę. Celem adepta było osiągnięcie poczucia jedności z Wszechświatem, aż do zatracenia własnej jaźni. Określenia antropozofia użył jako pierwszy 1650 T. Vaughan (w tytule Anthroposophia magica), lecz jej właściwym twórcą był. R. Steiner, dla którego gł. źródłami inspiracji były: teozofia, teoria ewolucji, chrześcijańska mistyka - termin antropozofia przejął on od R. Zimmermana (1824-1898).
Drexlerówna Luna Amalia (1882-1933), rzeźbiarka i malarka. Uczyła się we Lwowie u S. Kaczora-Batowskiego i A. Popiela. W latach 1907-1910 w Paryżu, m.in. w pracowni E.A. Bourdelle'a. Od 1910 przebywała w monachijskiej Akademii, gdzie w 1913 zetknęła się z R. Steinerem i została wyznawczynią jego antropozofii. W latach 1913-18 w Dornach w Szwajcarii w zespole innych artystów pracowała przy budowie Goetheanum, przeznaczonego na szkołę antropozofii Steinera. Od 1918 we Lwowie, gdzie łączyła pracę twórczą z działalnością społeczną. Zajmowała się głównie rzeźbą portretową (Popiersie młodej kobiety, 1908, popiersie M. Konopnickiej na nagrobku na Cmentarzu Łyczakowskim, 1922, kardynała A. Hlonda, arcybiskupa J. Teodorowicza). Wykonywała także rzeźby o tematyce rodzajowej (Sierotka 1905) i religijnej (Kazanie 1924). Tworzyła płaskorzeźby (Wtajemniczenie 1927). Ewoluowała od secesyjnej stylizacji przez impresjonizm do syntetycznego realizmu. Dorobek Drexlerównej to ok. 200 rzeźb. W malarstwie podejmowała głównie tematy religijne, malowała portrety i pejzaże. Bieły Andriej, właściwie Boris Nikołajewicz Bugajew (1880-1934), rosyjski pisarz, krytyk literacki. Wywarł duży wpływ na literaturę i myśl społeczną. Debiutował zrytmizowaną prozą Simfonija... (1902), pierwszy zbiór wierszy Zołoto w łazuri wydał w 1904. Po rewolucji 1905 opublikował kilka tomików poezji o tematyce społeczno-narodowej (np. Urna 1909) oraz powieści: Srebrny gołąb (1909, wydanie polskie 1987) i groteskowo-satyryczny Petersburg (1916, drugie wydanie skrócone 1922, wydanie polskie 1974), uznany za arcydzieło symbolistycznej prozy (symbolizm). Artykuły teoretyczne i krytyka literacka Biełego zebrane zostały w tomach: Simwolizm (1910), Ług zielonyj (1910) oraz Arabieski (1911). Duży wpływ na poglądy i twórczość Biełego wywarła znajomość z twórcą antropozofii R. Steinerem (1912). Lata 1914-1916 Bieły spędził w Szwajcarii, biorąc udział w budowie słynnego Goetheanum - świątyni antropozofów w Dornach. Echa tych fascynacji znalazły wyraz m.in. w autobiograficznej powieści Kocio Letajew (1917, wydanie polskie 1976). Po rewolucji 1917 Bieły był współorganizatorem Wolnej Akademii Filozoficznej, 1922-1923 przebywał w Berlinie, wydając pismo Epopeja. Opublikował kilka powieści eksperymentalnych mających odzwierciedlać destrukcję świata (Moskwa 1926, Maski 1932). Także autor prozy wspomnieniowej (m.in. Naczało wieka 1933) oraz prac z zakresu wersologii i stylistyki (np. Ritm kak dialektika 1929). Polskie przekłady poezji w antologiach: Przybliżenia (1973), Z liryki rosyjskiej XX wieku (1987)
W marcu 1911 umarła żona Steinera, Anna.
W tym samym roku wygłosił na międzynarodowym kongresie filozofów w Bolonii referat o Psychologicznych podstawach i teoriopoznawczym stanowisku teozofii: (Po wykładzie Steinera dyskusję podjął z nim wybitny polski filozof Wincenty Lutosławski (1863-1954].)
W 1912 r: Steiner - przy aktywnej współpracy Marii von Sivers - opracował podstawy eurytmii - sztuki „widzialnego słowa” i „widzialnego śpiewu”.
W latach 1904-1912 w ramach działalności odczytowej wykładał nie tylko w Niemczech i Austro-Węgrzech ale również w Szwajcarii, Niderlandach i Italii.
W 1919 r. Steiner - w odpowiedzi na inicjatywę Emila Molta (1876-1936), właściciela fabryki cygar Waldorf-Astoria w Stuttgarcie, sformułował zasady pedagogiki zwanej później waldorfską i współdziałał w utworzeniu pierwszej szkoły opartej na tej metodzie wychowawczej (Stuttgart 1919 r.); szkoła ta była początkowo przeznaczona dla dzieci pracowników i robotników fabryki Waldorf-Astoria. Pedagogika ta została sformułowana in nuce już w książce Steinera pt. Die Erziehung des Kindes uom Gesichtspunkte der Geisteswissenschaft z 1907 r. Teraz została rozwinięta w nader licznych wykładach i seminariach (np. kurs pedagogiczny w Bazylei z 1920 r., bożonarodzeniowy kurs dla nauczycieli w 1921 r., w Dornach „Anthroposophischer Hochschulkurs”, Berlin 1922, Oxford-Holiday-Conference: Spiritual Values in Education and Social Life z tego samego roku, pedagogiczne kursy dla nauczycieli szwajcarskich i w Ilkley w Anglii w 1923 r.). Obecne dane z 1990 r. podają, że istnieje ok. 450 szkół waldorfskich w wielu krajach całego świata.
Następcami Steinera byli kolejno: Albert Steffen, Hermann Poppelbaum, Rudolf Grosse i (aktualnie) Manfred Schmidt-Brabant.
W 1923 r. Steiner założył Wolną Wszechnicę Wiedzy Duchowej w Goetheanum.
We wrześniu 1924 r. Steiner - jak można sądzić został otruty. Wyczerpany intensywnym wysiłkiem ćwierćwiecza pracy organizm Wielkiego Nauczyciela potrafił, mimo to, bronić się jeszcze kilka miesięcy.
Ostatni wykład dla członków Towarzystwa Steiner wygłosił 28 września 1924 r.
30 marca 1925 r. Rudolf Steiner „powrócił do świata duchowego” pozostawiając ludzkości antropozofię jako naukową metodę poznania świata duchowego, światopogląd i alternatywny program kulturowo-cywilizacyjny.