23. Profilaktyka uzależnień wśród dzieci i młodzieży
PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ- jest działalnością zapobiegawczą obejmującą całą gamę różnorodnych, zdrowotnych i społecznych zagrożeń związanych z używaniem środków psychoaktywnych. Nie chodzi w niej o działania związane z uzależnieniem, lecz o działania skierowane na unikanie szkód społecznych i zdrowotnych.
Działania profilaktyczne w celu dokonania zmian w życiu jednostki muszą obejmować wzbogacenie środowiska społecznego, w którym dana jednostka otrzymuje konieczne wsparcie w rozwoju. Działania profilaktyczne są skoncentrowane zarówno na jednostkę, jak i na społeczeństwo, gdyż system społeczny wraz z całą swą siecią wsparcia dostarcza społecznej struktury, która gwarantuje zdrowy rozwój i życie jednostek.
Wszelkie działania profilaktyczne niezależnie od swojej specyfiki mają wspólne cele. Są to:
Rozpowszechnianie prawdziwych i rzetelnych informacji o zjawisku, którego profilaktyka dotyczy.
Kształtowanie świadomych wzorców konsumpcyjnych.
Kształtowanie umiejętności interpersonalnych, a w szczególności samoświadomości, samooceny i samodyscypliny.
Rozwijanie umiejętności interdyscyplinarnych, a w szczególności umiejętności empatycznych, współpracy, komunikowania się oraz rozwijania konfliktów.
Rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji oraz rozwiązywania problemów, obejmujące między innymi zdolność do wybierania pozytywnych, a nie negatywnych stylów życia.
Rozwijanie związków z grupą społeczną i poczucia odpowiedzialności za grupę, do której jednostka należy ( rodzina, lokalna społeczność, ogół społeczeństwa).
Rozwijanie dojrzałej odpowiedzialności, jako właściwego wzorca do naśladowania przez innych ( obejmująca miedzy innymi; styl życia, postawy wobec używania środków odurzających), podejmowanie decyzji.
Rozwijanie środowiska rodzinnego, społecznego i środowiska pracy, które by podnosiło, jakość życia wszystkich jego członków.
Kształtowanie reguł prawnych i publicznych w taki sposób, aby były zgodne z ludzkimi potrzebami i wspierały pozytywne style życia.
Umożliwienie wczesnego rozpoznawania, diagnozowania zagrożeń oraz rozwijania strategii przeciwdziałania, bazujących na znajomości przyczyn szkodliwych uwarunkowań.
POZIOMY PROFILAKTYKI
Zapobieganie uzależnieniom według specjalistów może być realizowane na trzech poziomach. Działania miałyby charakter:
Zapobiegania pierwotnego albo profilaktyki w ścisłym tego słowa znaczeniu, niedopuszczania do powstania problemów.
Zapobiegania drugorzędowego albo wczesnej interwencji (byłyby to działania w przypadku osób zagrożonych wystąpieniem u nich różnych problemów).
Zapobiegania trzeciorzędowego, tzn. działania w zakresie następstw nadużywania alkoholu.
Profilaktyka pierwszorzędowa są to działania mające na celu z jednej strony promocję zdrowia i przedłużanie życia człowieka, z drugiej zaś- zapobieganie pojawieniu się problemów związanych z używaniem i nadużywaniem środków odurzających. Szczególnie wyraźnie tutaj akcentuje się budowanie i rozwijanie różnych umiejętności radzenia sobie z wymogami życia.
Główne cele profilaktyki pierwszorzędowej to:
Zmiana norm społecznych dotyczących używania środków odurzających,
Edukacja społeczeństwa, specyficznych środowisk oraz jednostek w zakresie ryzyka zdrowotnego związanego z używaniem środków odurzających,
Redukowanie zagrożenia uzależnieniami w grupach wysokiego ryzyka, na przykład w środowisku dzieci uzależnionych rodziców,
Redukowanie używania środków odurzających w sytuacjach wysokiego ryzyka, na przykład podczas prowadzenia pojazdów, uprawiania sportu podczas ciąży,
Opóźnianie wieku inicjacji tytoniowej, alkoholowej, narkotykowej i seksualnej,
Propagowanie postaw wolnych od uzależnień oraz zdrowego stylu życia,
Nasilanie świadomości społecznej, że wszelkie używki to również środki odurzające.
Profilaktyka drugorzędowa (lub wczesna interwencja) ma na celu ujawnianie osób o najwyższym ryzyku popadnięcia w uzależnienie oraz pomaganie im w redukcji tego ryzyka, a więc zapobieganie popadanie w używanie zależne.
Główne cele profilaktyki drugorzędowej sprowadzają się do wczesnej diagnozy i ograniczenia rozwoju uzależnienia i obejmują;
Edukację specyficznych populacji i jednostek traktowanych, jako (osoby) wysokiego ryzyka,
Redukcje występowania problemów uzależnionych u osób odurzających się eksperymentalnie lub okazjonalnie,
Redukowanie używania środków odurzających w sytuacjach wysokiego ryzyka,
Redukowanie zjawiska piętnowania osób odurzających się i propagowanie traktowania uzależnienia, jako choroby.
Profilaktyka trzeciorzędowa rozumiana jest, jako interwencja po wystąpieniu uzależnienia. Ma ona na celu z jedne strony przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego, z drugiej zaś-umożliwienie osobie leczącej się powrotu do społeczeństwa, prowadzenia w nim satysfakcjonującego i społecznie akceptowanego trybu życia, wolnego od środków odurzających.
Cele profilaktyki trzeciorzędowej są następujące:
Zatrzymanie rozwoju uzależnienia, redukcja niebezpieczeństwa powrotu do uzależnienia, usprawnienie form pomocy dla osób uzależnionych i ich rodzin, poprawa, jakości życia rodzin z osobą uzależnioną, redukowanie problemów społecznych i zdrowotnych związanych z uzależnieniami (np. samobójstwa, zabójstwa, przestępczość, przemoc w rodzinie), likwidacja piętna społecznego, jakie ciążą na osobach uzależnionych.