Historia filozofii nowożytnej, 16. Berkeley - a treatise concerning the principles of human knowledge, George Berkeley - „Traktat o zasadach poznania ludzkiego”


George Berkeley - „Traktat o zasadach poznania ludzkiego”

wstęp

Berkeley zaznacza swoje stanowisko, stwierdzając, że filozofia jest badaniem mądrości i prawdy. Świadectwo zmysłów wchodzi nierzadko w kolizję ze świadectwem rozumu, co może prowadzić ludzi do sceptycyzmu. Rozum ludzki nie jest narzędziem doskonałym, jednakże prawdziwym problemem najczęściej jest to, że nie potrafimy właściwie go użyć;

Umysł ludzki (choć nie każdego człowieka) posiada władzę tworzenia abstrakcyjnych idei, czyli pojęć rzeczy (nominalizm); może te pojęcia uogólniać i je krzyżować.

Nie istnieją abstrakcyjne idee ogólne, co nie znaczy, by nie istnieć miały w ogóle idee ogólne.

Umiejętność tworzenia idei abstrakcyjnych nie jest konieczna dla interpersonalnej komunikacji.

Źródłem błędnego przeświadczenia o istnieniu ogólnych idei abstrakcyjnych jest język, w którym często nazwy utożsamiane są z ideami.

część pierwsza

1. Berkeley wyróżnia trzy źródła powstawania idei - przedmiotów poznania ludzkiego: zmysły, introspekcję oraz pamięć i wyobraźnie, które przywołują, krzyżują bądź rozdzielają idee wywodzące się z pozostałych dwóch źródeł. Wszystkie przedmioty są w istocie zespołami idei.

2. Istnienie idei polega na tym, że jest ona postrzegana, należy więc wyróżnić obok niej postrzegający ją podmiot.

3. - 4. Przedmioty istnieją w umyśle postrzegającego je podmiotu - są przez nas (mnie, czyli „ducha”) postrzegane, a przecież skoro postrzegamy tylko własne idee, to postrzegane przez nas przedmioty muszą być naszymi ideami (lub ideami „Ducha wiecznego”). Nie przysługuje im więc żaden samodzielny byt poza sferą umysłu.

7. Nie ma żadnej innej substancji prócz ducha.

8. Mówi się, że choć same idee nie istnieją poza umysłem, to istnieją poza nim rzeczy do idei podobne. Berkeley zaprzecza, by cokolwiek mogło być podobne do idei poza samą ideą.

16. - 17. Berkeley wytyka filozofom nazywanie przez nich rozciągłości modusem materii, a materii - substratem rozciągłości. Stwierdza, że bycie modusem lub substratem nie jest nigdzie odpowiednio zdefiniowane. Stąd nie wiadomo, czym jest w ogóle substancja materialna (jako idea bytu, który podtrzymuje jakieś przypadłości).

18. Nawet, gdyby owym „substancjom materialnym” przysługiwał byt poza umysłem, to skąd ludzie mieliby o tym wiedzieć? Ani zmysły, ani rozum nie mogą być przyczyną tej pewności.

19. Nie można też zgodzić się na to, by dowodzić istnienia ciał, sugerując, że to one są przyczynami idei w ludzkich umysłach. Nawet zakładając istnienie owych ciał, nie można zaakceptować faktycznego istnienia „ciał materialnych” na ducha. Tworzenie się w naszych umysłach idei nie może być racją, by przypuszczać, że istnieje materia lub substancje cielesne, skoro się uznało, że ich tworzenie pozostaje równie niewytłumaczalne po wprowadzeniu tego założenia, jak i bez niego.

20. Sformułowany zostaje dowód przeciw istnieniu materii. Zakładając, że jakaś istota rozumna bez współdziałania ciał zewnętrznych doznaje tego samego ciągu idei, co dany podmiot, czy nie miałaby ona wszelkich powodów, by wierzyć w istnienie substancji cielesnych?

23. Aby dowieść możliwości istnienia przedmiotów poza umysłem, należałoby umieć wyobrazić sobie, że istnieją przez nikogo nie pomyślane, co jest jawną sprzecznością.

26. - 27. Skoro postrzegamy ciągłe następstwo idei, trzeba przyjąć jakąś ich przyczynę. Żadna idea, czyli przedmiot myśli, nie może spowodować zmiany w innej idei. Może to uczynić tylko substancja. Jedyną zaś możliwą substancją jest duch. Duch jest prostym, czynnym bytem, który nazywamy rozumem w odniesieniu do postrzeganych idei, a wolą, gdy na nie oddziałuje (np. wywołuje je). Tak więc nie można skonstruować idei ducha, gdyż idea, jako coś biernego, nie może być podobna do bytu z natury czynnego. Tak więc duch nie może być postrzegany sam przez się, a jedynie za pośrednictwem swoich skutków.

30. - 31. Idee zmysłowe (aktualnie doświadczane) są silniejsze od idei wyobraźni, bardziej stałe i spójne. Dzieje się tak, gdyż zależymy od ustalonych przez Stwórcę stałych reguł, według których umysł wzbudza w nas idee zmysłowe, a mianowicie praw przyrody. Stąd możemy posługiwać się w życiu codziennym zjawiskiem przyczynowości, choć, co już zostało wyżej podkreślone, de facto żadna idea nie może być przyczyną innej.

33. - 35. Idee zmysłowe nazywa Berkeley „rzeczami realnymi”, idee wyobraźni - „obrazami” tych rzeczy. A jednak istnieje rerum natura, a różnica między tym, co rzeczywiste, a tym, co urojone, w pełni zachowuje swoją moc. Istnieją „rzeczy realne”, nie istnieje materia.

47. Materia jest, według ludzi uznających jej istnienie, nieskończona i bezkształtna. Tym, co tworzy całą różnorodność ciał, z których żadne nie istnieje dłużej, niż się je postrzega, jest umysł.

89., 147. Berkeley zaczyna przygotowywać system wiedzy, odpornej na ataki sceptycyzmu. Definiuje kolejne pojęcia. Rzeczy są dwojakiego rodzaju: idee i duchy. Pierwsze istnieją w drugich. Istnienie drugich wywodzimy z rozumowania, a własne swe istnienie - z introspekcji. Podobnie, istnienie Boga, najdoskonalszego Ducha, wywodzimy na podstawie rozumowania - z oczywistością jeszcze większą, jako, że skutki Jego działania są nieskończenie liczniejsze i bardziej doniosłe niż te, które przypisujemy ludziom.

HISTORIA FILOZOFII NOWOŻYTNEJ



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Berkeley A Treatise Concerning the Principles of Human Knowledge
Historia filozofii nowożytnej, 16. David Hume, David Hume (1711-1776)
Hume An Enquiry Concerning the Principles of Morals
G BERKELEY TRAKTAT O ZASADACH POZNANIA LUDZKIEGO
Berkeley G. - Traktat o zasadach poznania ludzkiego, NAUKA- RÓŻNOŚCI CIEKAWOSTKI NAUKOWE, Psycho
George Berkeley Traktat o zasadach poznania ludzkiego (fragmenty) 2
George Berkeley, Traktat o zasadach poznania ludzkiego
Berkeley, Principles of Human Knowledge
Berkelely George Traktat o zasadach poznanie ludzkiego
Historia filozofii nowożytnej, 15. George Berkeley, George Berkeley (1685-1753)
Historia filozofii nowożytnej ćwiczenia nr 5
Historia filozofii nowożytnej, 07. Descartes - discours de la methode, Rene Descartes - „Rozpr
Historia filozofii nowożytnej, 24. Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling, Friedrich Wilhelm Joseph
Historia filozofii nowożytnej, 04. Luther - de libertate christiana, de servo arbitrio, Marcin Luter
Historia filozofii nowożytnej, 03. renesansowa filozofia przyrody, renesansowa filozofia przyrody -
Historia filozofii nowożytnej, 07. Rene Descartes, Rene Descartes (1596-1950)
Historia filozofii nowożytnej, 02. Machiavelli - il principe, Niccolo Machiavelli - „Książę&rd
Historia filozofii nowożytnej, 21. Fichte - uber den begriff der wissenschaftslehre oder der sogenan

więcej podobnych podstron