GRZEGORZ NEUMANN

RADZYŃ CHEŁMIŃSKI

GIMNASTYKA

KOREKCYJNO-KOMPENSACYJNA

NA LEKCJACH WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

(materiał dla nauczycieli)

Wszystkie odchylenia od normalnego, prawidłowego rozwoju organizmu dziecka, niezależnie od przyczyn, które je wywołują, wywierają wpływ na rozwój narządu ruchu. Wczesne wykryte nieprawidłowości łatwo poddają się leczeniu usprawniającemu, które nie dopuszcza do ich utrwalania się, kiedy to najczęściej jedyną możliwością leczenia jest zabieg operacyjny. Jest to szczególnie ważne w wieku rozwojowym, gdy czynnik szkodliwie działający na rosnący organizm wywołuje początkowo małe nieprawidłowości, które nasilając się wraz ze wzrostem mogą doprowadzić do bardziej poważnych zmian.

Utrzymanie równowagi i kontrola prawidłowej postawy są złożoną czynnością odruchową, która może być zaburzona przez różne czynniki prowadzące do wady postawy. Zdolność utrzymania i kontrolowania prawidłowej postawy może być przywrócona przez uświadomienie, na czym polega prawidłowa postawa, usunięcie przyczyn wywołujących nieprawidłowości i odpowiednie ćwiczenia. Wada postawy jest odchyleniem od cech uznanych za prawidłowe.

Zmniejszenie fizjologicznych przednio-tylnych krzywizn kręgosłupa powoduje wadę nazywaną plecami płaskimi. Zbyt prosty kręgosłup nie zapewnia amortyzacji ciała i nie chroni ośrodkowego układu nerwowego przed wstrząsami. Pogłębienie krzywizny piersiowej, tak zwane plecy okrągłe powodują gorszą wentylację płuc, a pochylenie głowy do przodu może mieć nieprawidłowy wpływ na przebiegające w obrębie szyi naczynia krwionośne doprowadzające krew do mózgu. Zwiększenie wygięcia lędźwiowego - plecy wklęsłe łączy się najczęściej z nieprawidłowościami w stawach biodrowych czy osłabieniem mięśni i pośladków. Jeśli brzuch jest uwypuklony, mogą wystąpić zaburzenia w pracy narządów wewnętrznych jamy brzusznej oraz przepony. Pogłębienie zarówno kifozy piersiowej, jak i lordozy lędżwiowej wywołuje powstanie wady postawy zwanej plecami wklęsło-okrągłymi.

Innymi przyczynami powstawania wad postawy, poza wymienionymi mogą być : wady wzroku czy słuchu, przewlekłe schorzenia układu oddechowego, gardła, zatok, nieprawidłowości w stawach biodrowych, kończynach dolnych, nieprawidłowe częste stanie czy siedzenie, noszenie przyborów szkolnych tylko w jednej ręce lub na jednym ramieniu oraz inne nieprawidłowe i często powtarzające się czynności.

Rodzaje ćwiczeń pod względem anatomicznym to : ćwiczenia mięśni grzbietu, pośladków, mięśni brzucha, korygujące ustawienie miednicy, ćwiczenia samodzielnej korekcji postawy oraz ćwiczenia stóp likwidujące płaskostopie.

OGÓLNE ZASADY POSTĘPOWANIA W WADACH POSTAWY

Podstawą działania korektywnego przy wszystkich wadach jest selektywna praca właściwych mięśni z maksymalną korekcją. Ćwiczący jest zawsze bardziej skłonny do wykonywania ruchu w odcinku pogarszającym postawę, niż ją korygującym. Należy zwrócić uwagę na właściwą pozycję wyjściową oraz racjonalny dobór ćwiczeń tak, aby działanie korektywne jednego odcinka nie pogłębiało kompensacyjnie wady w drugim odcinku. Zasadniczym warunkiem właściwego postępowania jest podjęcie ćwiczeń w możliwie wczesnym okresie, kiedy zmiany mają jeszcze charakter czynnościowy, nieustalony.

• Młodszy okres szkolny, to nowy tryb życia (7-11lat0 bardziej siedzący, jest czynnikiem hamującym rozwój. Kościec jest jeszcze słaby, wydolność słaba. Dzieci nie mogą stosować długotrwałych wysiłków. Zwiększa się koncentracja uwagi i umiejętność analizowania spostrzeżeń oraz doskonali się koordynacja i szybka orientacja. Wykształca się duża zręczność ruchów. Około 10 roku życia zarysowują się różnice rozwojowe pomiędzy dziewczynkami i chłopcami.

• Podstawowe środki wychowania fizycznego : dużo ruchów naturalnych- biegi , chody, skoki, gry ruchowe, i zabawy wszechstronnie kształtujące. Doskonalenie techniki poszczególnych ruchów - ćwiczenia kształtujące w formie ćwiczeń na : ławeczkach, drabinkach. Doskonalenie techniki rzutów określonym chwytem i określonym kierunku, ćwiczenia orientacji i zręczności.

OGÓLNE UWAGI DOTYCZĄCE ĆWICZEŃ ZBIOROWYCH W WADACH POSTAWY

• W postępowaniu korekcyjnym należy bazować na formach przyjętych w programach wychowania fizycznego w zależności od wieku (forma zabawowa, zadaniowa i ścisła), z tym granicę wieku dla formy ścisłej można przesunąć na wcześniejszy okres rozwojowy.

• W zajęciach powinna być stosowana indywidualizacja, co ułatwia forma ćwiczeń stacyjnych.

• W celu uzyskania jak najlepszego wyniku w jak najkrótszym czasie, by nie dopuścić do utrwalenia wady, należy zwrócić baczną uwagę na maksymalne wykorzystanie czasu przez właściwą organizację zajęć oraz optymalny dobór natężenia ćwiczeń.

• Bazując na ćwiczeniach dynamicznych w prowadzeniu zajęć, nie należy pomijać ćwiczeń izometrycznych (statycznych), dających w szybkim czasie przyrost siły mięśniowej potrzebnej do wytworzenia gorsetu mięśniowego.

• Egzekwować bezwzględnie dokładność wykonywania i poprawność ruchu. Można wprowadzić muzykę do ćwiczeń dla dziewcząt, dla chłopców większą liczbę ćwiczeń siłowych.

• Ćwiczenia oddechowe wykonywać z pozycji leżenia przodem, z układem rąk w górze. Zwiększają one siłę krótkich mięśni przykręgosłupowych. Całe ciało w osi podłużnej napina się, wspomagając ruch wyciągania. Bezwzględnie egzekwować poprawność wykonania ćwiczeń, odpowiednich dla prawidłowego przebiegu krzywej natężenia, ciekawych i lubianych przez ćwiczących.

• Ćwiczenia oddechowe dla wad postawy są ćwiczeniami specjalnymi, leczącymi poszczególne wady, ale nie należy dopuszczać do przedawkowania tych ćwiczeń ( długi wdech może spowodować usunięcie zbyt dużej ilości dwutlenku węgla z organizmu, co może spowodować bezdech).

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ

1. Ćwiczenia porządkowe

• Ustawienie dzieci w gromadce w różnych miejscach ze zwróceniem uwagi na szybkość ustawienia. Dzieci rozrzucają woreczki i ustawiają się tak, jak rozsypane przybory. Rozciągają ręce w bok, kręcą się dookoła jak wiatraczki. Prowadzący wprowadza znaki umowne.

2. Ćwiczenia kształtujące

• Ćwiczenia ramion.

• Ćwiczenia szyi.

• Ćwiczenia tułowia. PW leżąc tyłem, NN ugięte postawione na podłożu RR w dół. 1-skręt złączonych NN do położenia w prawą stronę, 2- powrót do PW, 3-skręt złączonych NN do położenia w lewą stronę, 4-powrót do PW.

• PW podpór leżąc tyłem. 1-5 wytrzymać, 6-zmiana pozycji do siadu ugiętego, 7-8 powrót do PW.

• Leżąc przodem-głowa na poduszce (czoło na pięściach). Samolot wznosi się w górę. Wznos górnego odcinka tułowia i ramion rozłożonych jak skrzydła samolotu. Potem opad w dół do PW.

• ćwiczenia nóg i rąk z pracą mięśni brzucha,

• pozycja leżąc tyłem-wierzganie nogami,

• pływanie na grzbiecie, ruchy pływackie nogami,

• jazda na rowerze, kolejne rysowanie kół nogami,

• „powąchaj kolanko”,

• klaskanie nogami, wznos nóg prostych i uderzanie o siebie.

3. Ćwiczenia oddechowe

• zabawa z przedmuchiwaniem piłeczki. PW leżąc przodem, przedmuchiwanie piłeczki pingpongowej do współćwiczącego,

• PW leżąc przodem. Wąż wydłuża się i syczy (długo). Wdech nosem - wydech ustami.

4. Ćwiczenia siłowo-elongacyjne

• Ławeczka ustawiona skośnie do drabinek. PW leżąc przodem na ławeczce i zjazd w dół,

• Ławeczki ustawione wzdłuż drabinek, ćwiczący leżą przodem w poprzek ławek. Stopy pod szczeblami drabinki, RR w górze, 1-ściąganie łopatek do położenia RR w dół w górę zgiętych, 2-5 wytrzymać, 6- powrót do PW.

5. Tor przeszkód:

Stacja I

• Przejście po ławeczce z woreczkiem na głowie.

Stacja II

• Na materacu siad skulny z chwytem oburącz za kolana i „kołyska”- przetaczanie się na plecy i powrót do siadu.

Stacja III

• W leżeniu przodem rzut piłki oburącz.

Stacja IV

• Przejście na czworakach w tunelu.

Stacja V

• Poślizgi po ławeczce przy pomocy rąk w leżeniu przodem (kocyk pod brzuchem ). Kolejne fazy ułożenia rąk.

Stacja VI

• Chwytanie drobnych przedmiotów (woreczki) palcami lewej i prawej stopy i przenoszenie na wyznaczone miejsce.

• ff

• dd

---